________________
૩૧
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય)ઢાળ-૪/ગાથા-૧, ૨-૩ પ્રતિક્રમણ કરવામાં આવે તો તે પ્રતિક્રમણ માત્ર સૂત્રોચ્ચારણરૂપ ન બને, પરંતુ ફલવાળું બને અર્થાત્ થયેલા અતિચારોથી પાછું ફરી ચિત્ત પોતાના સ્થાનમાં આવે તેવું બને છે. માટે પ્રતિક્રમણને સફલ કરવા અર્થે તેની ભૂમિકાને અનુરૂપ ચિત્ત નિર્માણ કરવું આવશ્યક છે. અને તે કરવા માટે નવકાર અને સામાયિકસૂત્ર બોલાય છે. આ પ્રકારે પાપની શુદ્ધિ કરીને ગુણસ્થાનકમાં આરોહણ કરવાની મતિવાળા, મહાયશવાળા સાધુ અને શ્રાવક મનમાં હેતપૂર્વક ભાવન કરે અર્થાત્ હવે બોલાતું પ્રતિક્રમણસૂત્ર મનમાં હેતપૂર્વક ભાવન કરે. જેથી ગુણસ્થાનકનો પરિણામ ફરી સ્થિર થાય. આવા અવતરણિકા :
હવે પ્રતિક્રમણ કરતાં સાધુ શું બોલે છે તે પ્રથમ બતાવે છે – ગાથા :
ચત્તારિ મંગલ'મિત્કાદિકેજી, મંગલ અર્થ કહેઈ; ઈચ્છામિ પડિક્કમિઉં” ઈત્યાદિકેજી, દિન અતિચાર આલોઈ. મહાસ ! ૦૨
ઇરિયાવહિ’ સુત્ત ભણેજી, વિભાગ આલોચણ અત્ય;
તસ્ય ધમ્મસ્સ' લગે ભાણેજી, શેષ વિશુદ્ધિ સમથ્થ. મહાજસ!૦૩ ગાથાર્થ -
ચારિ મંગલ” ઈત્યાદિથી મંગલ અર્થને કરે છે અને “ઈચ્છામિ પડિક્કમિહેસૂત્રથી દિવસના અતિચારનું આલોચન કરે છે અને ‘ઈરિયાવહિસૂત્ર' ભણીને વિભાગથી આલોચનનો અર્થ કરે છે. “તસ ધમ્મસ્સ” સુધી શેષ વિશુદ્ધિને સમર્થ એવું પ્રતિક્રમણ ભણે છે. Iીર-૩I. ભાવાર્થ -
સાધુ અતિચારની શુદ્ધિ અર્થે પ્રતિક્રમણ કરવા પ્રારંભમાં “ચત્તારિ મંગલ” ઇત્યાદિ બોલે છે. જે મંગલ માટે છે, કેમ કે મંગલપૂર્વક કરાયેલું કાર્ય હંમેશાં
