________________
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય/ઢાળ-૭ ગાથા-૧-૨, ૩
પ૯ દરમિયાન જે કુસ્વપ્ન કે દુઃસ્વપ્ન આવ્યાં હોય તેનાથી આધાન થયેલા કુસંસ્કારોના ઉપશમ માટે=નાશ માટે, આ કાઉસ્સગ્ન કરે છે અને કાઉસ્સગ્નમાં ચાર લોગસ્સનો પાઠ કરે છે.
સંયમજીવનથી વિપરીત સ્વપ્ન આવ્યું હોય તો તે દૃષ્ટિવિપર્યાસ છે કુસ્વપ્ન છે. અર્થાત્ સાધુના સંયમજીવનમાં સર્વ ભાવો પ્રત્યે જે સમભાવનો પરિણામ છે તેને મલિન કરે તેવું સ્વપ્ન અને શ્રાવકને પોતાના વ્રતમાં મલિન કરે તેવું સ્વપ્ન એ કુસ્વપ્ન છે. તેની શુદ્ધિ માટે સો શ્વાસોચ્છવાસ પ્રમાણ=“ચંદેસ નિમ્મલયરા” સુધીનો કાઉસ્સગ્ન કરાય છે અને કામના વિકાર એ બુદ્ધિનો વિપર્યાસ છે. તેથી નિદ્રામાં સાધુને કે શ્રાવકને ચોથા વ્રત સંબંધી સ્વપ્નમાં કોઈ વિકાર થયો હોય તો તે દુઃસ્વપ્ન છે અને તેની શુદ્ધિ માટે એકસો આઠ શ્વાસોચ્છવાસ પ્રમાણ “સાગરવરગંભીરા” સુધીનો કાઉસ્સગ્ન કરાય છે; કેમ કે કુસ્વપ્ન કરતાં અધિક મલિનતા દુઃસ્વપ્નથી થાય છે તેથી તેની શુદ્ધિ માટે કાઉસગ્ગ પણ મોટો છે.
વળી નર ને સંબોધીને સઝાયકાર કહે છે : “હે ચતુરનર ! પ્રતિક્રમણના હેતુને મનમાં ભાવન કરજો. જેથી તમારું પ્રતિક્રમણ ફલની નિષ્પત્તિનું કારણ બને.” II૧-ચા
ગાથા :‘ચિઈ વંદન' કરિય સઝાય મુખ, ધર્મવ્યાપાર કરે તાવ રે; જાવ પડિક્કમણ વેલા હુએ,
ચઉ “ખમાસમણ” દિએ ભાવ રે. ચતુર૦ ૩ ગાથાર્થ :
કાઉસ્સગ્ન કર્યા પછી ચૈત્યવંદન કરીને સઝાય પ્રમુખ ત્યાં સુધી ધર્મવ્યાપાર કરે જ્યાં સુધી પ્રતિક્રમણની વેળા થાય. ત્યારપછી ચાર ખમાસમણ દઈને “ભગવાનહ” આદિ ચાર ખમાસમણ દઈને, ભાવથી ગુરુને વંદન કરે છે. II II
