________________
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાયઢિાળ-તગાથા-૩, ૪-૫ પાપ થઈ ગયું હોય અર્થાત્ સંયમજીવનમાં અતિચાર લાગી ગયા હોય, તો તે અતિચારરૂપ પાપના નિવારણનો હેતુ એવી જે પ્રતિક્રમણની ક્રિયા તે અપવાદથી પ્રતિક્રમણ છે જે હેતુથી પ્રતિક્રમણ છે. વળી, પ્રતિક્રમણ ક્રિયા કરવા દ્વારા શમરસની પ્રાપ્તિ તે પ્રતિક્રમણનું ફલ છે. તેથી જેઓ પાપ જ નથી કરતા તેઓ ઉત્સર્ગથી પ્રતિક્રમણ કરે છે અને પ્રતિક્રમણના ફલરૂપ સંયમના કંડકોની વૃદ્ધિરૂપ શમરસના ફલને પ્રાપ્ત કરે છે. હવે, જેથી પ્રમાદવશ સંયમમાં કોઈ અતિચાર લાગી ગયા હોય તો તેની નિંદા-ગહ કરીને જુગુપ્સાના અધ્યવસાયથી પ્રમાદથી થયેલા તે સંસ્કારોનું નિવર્તન કરે છે જેના ફલરૂપે સંયમની શુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે, જે શમરસના પરિણામરૂપ છે.
જેઓ ઉત્સર્ગથી પાપના અકરણરૂપ પ્રતિક્રમણ કરતા નથી અને સંયમમાં અતિચારો સેવ્યા પછી દ્રવ્યથી પ્રતિક્રમણ કરે છે પરંતુ અત્યંત ઉપયુક્ત થઈને પ્રતિક્રમણ કરતા નથી તેઓની પ્રતિક્રમણની બાહ્યક્રિયા પાપના નિવર્તનનો હેતુ બનતી નથી. આથી તેવા જીવોને બાહ્ય ક્રિયાત્મક પ્રતિક્રમણના ફલરૂપ શમરસની પ્રાપ્તિ થતી નથી. માટે પ્રતિક્રમણના ફલના અર્થીએ પાપ જ ન થાય તેવો યત્ન કરવો જોઈએ અને કદાચ અનાભોગ-સહસાત્કારથી પાપ થઈ ગયું હોય તોપણ અત્યંત ઉપયોગપૂર્વક પ્રતિક્રમણ કરવું જોઈએ જેથી પાપકાળમાં થયેલા અધ્યવસાયથી વિરુદ્ધ અધ્યવસાય દ્વારા તે પાપના સંસ્કારો નાશ પામે અને પ્રતિક્રમણના ફલરૂપ શમરસની પ્રાપ્તિ થાય. ll3II
ગાથા :
પ્રતિક્રમકને પ્રતિક્રમણે કરી, અઘ પ્રતિકર્તવ્ય અન્નાણ, મે૦ શબ્દાર્થ સામાન્ચે જાણીએ, નિંદા સંવર પચ્ચખાણ. મે. પડિ. ૪ પડિકમણું ને પચ્ચખાણ છે, ફલથી વર આતમ નાણ, મે૦ તિહાં સાધ્ય-સાધન-વિધિ જાણજે, ભગવાઈ અંગ સુજસ પ્રમાણ. મેરે લાલ. પડિ૦ ૫
