________________
પ૧
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય)ઢાળ-ગાથા-૩-૪
અહીં પ્રશ્ન થાય કે સાંજના પ્રતિક્રમણમાં “પ્રતિક્રમણ'ના પ્રારંભમાં જ ચાર થોય દ્વારા દેવનું ભજન કરેલ અને ત્યાર પછી “ભગવાનé' આદિ ચાર ખમાસમણથી ગુરુનું ભજન કર્યું તોપણ પ્રતિક્રમણના અંતમાં ફરીથી દેવ-ગુરુનું ભજન કેમ કરાય છે ? તેથી કહે છે : પ્રતિક્રમણના પ્રારંભમાં અને પ્રતિક્રમણના અંતમાં કરાયેલું દેવ-ગુરુનું ભજન સફળતા કરનાર છે. અર્થાત્ પ્રતિક્રમણની ક્રિયાને સફળ કરનાર છે. તેમાં દૃષ્ટાંત બતાવે છે. જે પ્રમાણે “નમોત્થણે સૂત્રમાં પ્રારંભમાં “નમ'નો પ્રયોગ છે. અને અંતે “નમો જિણાણ પદમાં પણ “નમનો પ્રયોગ છે. તેથી પ્રારંભ અને અંતમાં કરાયેલો “નમ”નો પ્રયોગ જેમ સફળ છે તેમ પ્રતિક્રમણના પ્રારંભમાં અને પ્રતિક્રમણના અંતમાં કરાયેલ દેવગુરુનું ભજન સફળતાને કરનાર છે.
વળી, પ્રતિક્રમણના પ્રારંભમાં અને અંતમાં દેવ-ગુરુનું ભજન સફળ છે તેમાં બે પ્રમાણ છે તે કહે છે :
જિનવંદન' પ્રમાણ છે. અર્થાત્ એક શકસ્તવમાં પ્રથમ “નમ' શબ્દ અને અંતે “નમ' શબ્દ બોલાય છે એ જિનચંદન પ્રમાણ છે અને બીજું શકસ્તવ દુગ પ્રમાણ છે. અર્થાત્ સાંજના પ્રતિક્રમણમાં ચૈત્યવંદન કરીને પ્રથમ શક્રસ્તવ બોલાય છે અને ચાર થોય બોલ્યા પછી ફરી શક્રસ્તવ બોલાય છે તે શાસ્ત્રવચન પ્રમાણે છે, તે રીતે પ્રતિક્રમણના પ્રારંભમાં ‘દેવ-ગુરુનું ભજન અને પ્રતિક્રમણના અંતમાં દેવ-ગુરુનું ભજન પ્રમાણ છે. તે બતાવવા માટે અહીં કહે છે કે “શક્રસ્તવ” દુગ પ્રમાણ છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે એકવાર દેવ-ગુરુને વંદન કર્યા પછી પ્રતિક્રમણના અંતે ફરી દેવ-ગુરુને વંદન કેમ કરાય છે તેથી કહે છે “દુબદ્ધ સુબદ્ધ ભવતિ”એ પ્રકારનો ન્યાય છે. અર્થાત્ કોઈ પણ કથન બે વાર કહેલું હોય તો તે સુબદ્ધ થાય છે તે પ્રકારનો ન્યાય છે. આનાથી એ ફલિત થાય કે પ્રતિક્રમણના પ્રારંભમાં દેવનું ભજન અને ગુરુનું ભજન કરેલું હોય તેનાથી પ્રતિક્રમણ કરનારા મહાત્માનું ચિત્ત દેવ-ગુરુના ગુણોથી અત્યંત વાસિત થયેલું હોય છે અને પ્રતિક્રમણ સમાપ્ત થયા પછી ફરી તે દેવ-ગુરુનું વંદન કરવાથી ચિત્ત દેવગુરુના ગુણોથી પૂર્વ કરતાં પણ અતિશય વાસિત થાય છે. જેથી પ્રતિક્રમણ કર્યા
