________________
પ૪
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાયઢિાળ-ગાથા-૬-૭ છે. જો પ્રતિક્રમણ કરનાર સાધુ કે શ્રાવક આદિથી અંત સુધી ઉપયુક્ત થઈને પ્રતિક્રમણ કરે તો જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રની શુદ્ધિ અવશ્ય થાય છે અને તે શુદ્ધિ થવાથી તપાચાર-વર્યાચારની શુદ્ધિ પણ અવશ્ય થાય છે; કેમ કે તપાચારવર્યાચાર રત્નત્રયીમાં અંતર્ભાવ પામેલ છે. આથી ચારિત્રાચારની શુદ્ધિમાં તપાચારની શુદ્ધિ થઈ જાય છે અને અપ્રમાદભાવથી જ્ઞાનચારાદિ ત્રણ આચારોની શુદ્ધિના ઉપાયો સેવવામાં આવે તો વીર્યાચારની શુદ્ધિ પણ થાય છે. બ્રા અવતરણિકા :
વળી, રત્નત્રયીની શુદ્ધિ સાથે તપાચાર-વીર્યાચારની શુદ્ધિ કઈ રીતે થાય છે તે સ્પષ્ટ કરતાં કહે છે –
ગાથા :
પ્રતિક્રમણ-પચ્ચખાણ-ચઉવિહાર મુનિને, યથાશક્તિ પચ્ચખાણ શ્રાવક સુમનને; કાઉસ્સગ્ગ અંતરંગ તપનો આચાર; વલિ વીર્યનો ફોરવે શક્તિસાર. ૭
ગાથાર્થ :
મુનિ ચોવિહારના પચ્ચકખાણપૂર્વક અને શ્રાવક યથાશક્તિ પચ્ચખાણપૂર્વક સુંદરમનથી પ્રતિક્રમણ કરે છે. અને કાઉસ્સગ્ગ અંતરંગ તપનો અભ્યતંરતપનો, આચાર છે. વળી, પ્રતિક્રમણમાં શક્તિ અનુસાર વીર્ય ફોરવે છે. આ રીતે પ્રતિક્રમણમાં તપાસાર-વીર્યાચારની શુદ્ધિ થાય છે એમ પૂર્વગાથા સાથે સંબંધ છે. IIછા. ભાવાર્થ
સાધુ-સાધ્વી સુંદરમનથી ચોવિહારના પચ્ચકખાણ પૂર્વક અને શ્રાવક-શ્રાવિકા સુંદરમનથી યથાશક્તિ પચ્ચક્ખાણ કરવાપૂર્વક સાંજનું પ્રતિક્રમણ કરે છે. તેથી પ્રતિક્રમણમાં તપાચારની શુદ્ધિ થાય છે. વળી પ્રતિક્રમણની ક્રિયામાં અનેક પ્રકારના કાઉસ્સગ્ગ આવે છે તે સર્વે અંતરંગ અભ્યતરતપરૂપ છે. તે રીતે પણ
