________________
૩૬
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય/ઢાળ-પ/ગાથા-૧
ઢાળ પાંચમી (રાગ રસિયાની દેશી)
પૂર્વ ઢાળ સાથે જોડાણ :
પૂર્વમાં કહેલ કે પ્રતિક્રમણ સૂત્ર બોલ્યા પછી ગુરુને ખમાવવા માટે વંદન કરી ગુરુને ખમાવી પછી કાયોત્સર્ગ અર્થે ફરી વંદન કરે છે. તેથી હવે પ્રતિક્રમણ કર્યા પછી સાધુ કે શ્રાવક કાયોત્સર્ગ કેમ કરે છે તે સ્પષ્ટ કરે છે –
ગાથા :
આલોયણ પડિક્કમણે અશુદ્ધ જે, ચારિત્રાદિક અતિચાર; ચતુરનર ! કાઉસ્સગ્ન તેહની શુદ્ધિ અર્થે કહ્યો,
પહિલો ચારિત્ર શુદ્ધિકાર. ચતુરનર ! ૧ ગાથાર્થ -
હે ચતુરનર ! આલોચન અને પ્રતિક્રમણથી પણ જે શેષ અશુદ્ધ ચારિત્રાદિકના અતિયાર છે=ચારિત્ર, દર્શન અને જ્ઞાનના અતિચાર છે. તેની શુદ્ધિ અર્થે પહેલો ચારિત્રની શુદ્ધિ કરનારો કાઉસ્સગ્ગ કહેવાયો છે. [૧] ભાવાર્થ
પૂર્વની ઢાળમાં કહેલ કે પ્રતિક્રમણ સૂત્ર બોલ્યા પછી કાયોત્સર્ગ માટે સાધુ ફરીથી વંદન કરે છે. તેથી જિજ્ઞાસા થાય કે, પ્રતિક્રમણ કર્યા પછી સાધુ કાયોત્સર્ગ કેમ કરે છે ? તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે : સાધુ કે શ્રાવક અત્યંત પ્રણિધાનપૂર્વક આલોચના કરે તો આલોચનાથી જ કઠિન પણ પાપની અવશ્ય શુદ્ધિ થાય છે. જે ભાવોથી પાપ થયું છે તેનાથી તીવ્ર જુગુપ્સા ઉત્પન્ન કરે તેવા સંવેગપૂર્વક આલોચના થાય તો તેનાથી પાપની શુદ્ધિ થાય. તેથી આરાધક સાધુ કે શ્રાવક પ્રણિધાનપૂર્વક સંવેગ ઉલ્લસિત થાય તે પ્રકારે આલોચના કરે છે.
