________________
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાયઢાળ-૩/ગાથા-૬-૭, ૮ છે. તેનું આલોચના કર્યા પછી ગુરુની સાક્ષીએ માયા વગર આલોચન કરવા અર્થે “સત્વસવિ દેવસિઅ” ઇત્યાદિ સૂત્ર બોલે છે. આ સૂત્ર સાધુ પગામ સક્ઝાય' કરતાં પૂર્વે અને શ્રાવક “વંદિત્તસૂત્ર” બોલતાં પૂર્વે બોલે છે અને “સબ્બસવિ દેવસિઅ” સૂત્ર મન-વચન-કાયાથી લાગેલા બધા જ અતિચારોનો સંગ્રાહક સુંદર વિચાર છે. તેના દ્વારા-ગુરુ પાસે માયારહિત આલોચન કરીને, તપ છે ધન જેને એવા તપોધન સાધુ કે શ્રાવક “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવનું ઇત્યાદિ સૂત્ર દ્વારા પ્રાયશ્ચિત માંગે છે. અર્થાત્ કહે છે કે, હે ભગવન્ ! ઇચ્છાપૂર્વક સંદિસહ મને ઇચ્છાપૂર્વક પ્રાયશ્ચિત્ત આપો. આ પ્રકારે પ્રાયશ્ચિત્ત માંગ્યા પછી ગુરુ શું કહે છે તે હવે બતાવે છે. I-ળા ગાથા :
પડિક્કમહ’ ઇતિ ગુરુ પણ ભાખે, પડિક્કમણાખ્ય પાયચ્છિન્ન દાખે; ઉ૦ સ્વસ્થાનકથી જે બહિગમણ, ફિરી આવે તે છે “પડિક્કમણ.' ઉ૦ ૮ ગાથાર્થ :
પડિક્કમેહ' એ પ્રમાણે ગુરુ પણ પ્રતિક્રમણ નામનું પ્રાયશ્ચિત બતાવે છે. આ પ્રાયશ્ચિત્ત શું છે તે સ્પષ્ટ કરે છે, સ્વસ્થાનકથી દેશવિરતિ કે સર્વવિરતિ સ્થાનકથી, જે બહિર્ગમન ત્યાંથી ફરી આવે પાછો આવે, તે પ્રતિક્રમણ છે. III ભાવાર્થ -
ગુરુ પાસે “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન” કહી પ્રાયશ્ચિત્ત માંગ્યા પછી ગુરુ “પડિક્કમેહ' એ પ્રકારનાં વચનથી કહેલા અતિચારના આલોચનરૂપ “પ્રતિક્રમણ” નામનું પ્રાયશ્ચિત્ત આપે છે. જે પ્રાયશ્ચિત્ત સાધુ “પગામસઝાય સૂત્ર' દ્વારા અને શ્રાવક “વંદિત્તસૂત્ર' દ્વારા કરે છે. પ્રતિક્રમણ શું વસ્તુ છે તે સ્પષ્ટ કરતાં કહે છે કે, અતિચાર સેવવાને કારણે પોતે સ્વીકારેલા સંયમસ્થાનથી જે બહિર્ગમન થયું છે તેનાથી પાછા ફરીને સ્વીકારાયેલા સંયમસ્થાનકમાં પાછા આવવાની ક્રિયા તે પ્રતિક્રમણ છે. Iટા
