________________
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય/ઢાળ-૩/ગાથા-૧ ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ દ્વારા હું અસંગભાવને પ્રાપ્ત કર્યું. આ પ્રકારની અતિચારની શુદ્ધિની ઇચ્છાવાળા સાધુ કે શ્રાવક પોતે અતિચારના ભારથી ભરાયેલા છે તેની અભિવ્યક્તિ કરવા અર્થે નમાયેલી કાયાથી પ્રતિક્રમણના બીજભૂત “સત્વસવિ” સૂત્ર બોલે છે. આ રીતે નમીને સૂત્ર બોલવા દ્વારા સાધુ કે શ્રાવકને ઉપસ્થિતિ થાય કે મારા પર અતિચારનો ઘણો ભાર છે અને તેને દૂર કરવા માટે હું આ પ્રતિક્રમણના બીજસૂત્રને બોલું છું અને અતિચારશુદ્ધિને માટે ઉદ્યમવાળા સાધુ કે શ્રાવકને સક્ઝાયકાર કહે છે કે તે વખતે ઉપયોગને સંભાલો ! અને “સબ્યસવિ” ઇત્યાદિ પ્રતિક્રમણના બીજને મનમાં લાવીને સર્વ પાતક ટાલો.
આનાથી એ ફલિત થાય કે જે સાધુ કે શ્રાવક અત્યંત ઉપયોગપૂર્વક પાપ પ્રત્યેની જુગુપ્સા ઉલ્લસિત થાય અને સાધુવ્રતના કે શ્રાવકવ્રતના અતિચારોના પરમાર્થને જાણી જીવનમાં લાગેલા અતિચારો ઉપસ્થિત કરી તેના પ્રત્યે જુગુપ્સા થાય તે પ્રકારના ઉપયોગપૂર્વક આ બીજસૂત્ર બોલે તો અતિચાર પ્રત્યેનો વધતો એવો જુગુપ્સા ભાવ સંવરના પ્રકર્ષ દ્વારા સર્વ પાપોનો અવશ્ય નાશ કરે છે. તેથી પ્રતિક્રમણ કરીને સાધુનું કે શ્રાવકનું પાપની શુદ્ધિરૂપ જે પ્રયોજન છે તે બીજભૂત સૂત્રને બોલતી વખતે જ ઉપયોગના પ્રકર્ષથી સિદ્ધ થઈ શકે છે, આ બીજભૂત સૂત્ર બોલીને ઘણા મહાત્માઓ સર્વ પાપોની શુદ્ધિ કરનારા બન્યા છે. એટલું જ નહીં, પણ અનંતકાળમાં કરાયેલાં સર્વ પાપો પ્રત્યે જુગુપ્સાનો ભાવ થાય તો ક્ષપકશ્રેણી પર આરોહણ કરી કેવળજ્ઞાન પણ પ્રાપ્ત કરી શક્યા છે. માટે અપ્રમત્તભાવથી સાધ્ય એવા યોગમાર્ગના અર્થી જીવોએ અત્યંત ઉપયોગપૂર્વક સર્વક્રિયાઓ કરવી જોઈએ, જેથી ફળની પ્રાપ્તિ થાય.
અહીં “ઉદ્યમી”થી સંબોધીને કહ્યું કે, “ઉપયોગને સંભાલો.” તેથી એ ફલિત થાય છે કે, જે શ્રાવક કે સાધુ અતિચારની શુદ્ધિની ઇચ્છાવાળા છે અને લાગેલા અતિચારો બુદ્ધિમાં ઉપસ્થિત રાખીને તેને કાઢવા માટે ઉદ્યમવાળા છે એવા સાધુ કે શ્રાવકો અતિચારની શુદ્ધિને અનુકૂળ ઉપયોગવાળા થાવ, અર્થાત્ દૃઢ માનસ વ્યાપારવાળા થાવ. પછી કહ્યું કે, સંયમી સર્વ પાતિક ટાલો. આનાથી એ પ્રાપ્ત થાય કે, સૂત્ર બોલતી વખતે જેનું ચિત્ત અત્યંત સંવૃત્ત છે અને તેના કારણે મન-વચન-કાયાના ત્રણે યોગો ગુપ્ત છે તેવા સંયમિત થઈને સાધુ કે શ્રાવક સૂત્ર બોલે જેથી સર્વ અતિચારરૂપ પાપો ટળે. વસા
