________________
તેવીસમે ભલા પ્રિય મિત્ર ચાવતની કથા «
પ્રથમ પૂર્વ દિશામાં ગંગાનદીના મુખ ઉપર તિલક સદશ માગધ ક્ષેત્ર તરફ પ્રયાણ થાય છે; પછી દક્ષિણ સમુદ્રને કિનારે વસ્ટામતીર્થ તરફ. પછી પશ્ચિમ દિશામાં પ્રભાસ તીર્થ તરફ. પછી સિંધુના દક્ષિણ તટથી પૂર્વાભિમુખ જઈ સિંધુદેવીના તીર્થ તરફ. ત્યાંથી ઉત્તરપૂર્વના મધ્યભાગમાંથી આગળ વધતાં આડા વૈતાઢય પર્વતને દક્ષિણ નિતંબ પ્રાપ્ત થાય છે. ત્યાં તમિસ્યા નામની ગુફા આગળ પડાવ નંખાય છે. પછી ચક્રવર્તીની આજ્ઞાથી સેનાપતિ જઈને સિંધુના પશ્ચિમદિશાના ખંડને છતી આવી ક્ષેચ્છાને વશ કરે છે. ત્યાર બાદ તમિસા ગુફાનું દક્ષિણ બાજુનું મુખ ઉઘાડી ચક્રવતી પિતાના લશ્કર સહિત દાખલ થાય છે, અને ઉત્તર તરફના દ્વારેથી બહાર નીકળે છે. ત્યાંના ભિલ્લ લેકેને સેનાપતિ છતી લે છે. પછી ચક્રવર્તીની આજ્ઞાથી સેનાપતિ સિંધુના પશ્ચિમ તરફના બીજા ખંડને જીતી લે છે. પછી ઉત્તર-પૂર્વના મધ્ય માર્ગે આગળ વધી બધા ક્ષુદ્ર હિમાચળ (હિમવત)–ના દક્ષિણ નિતંબ પાસે આવે છે. પછી ઋષભકૂટ પર્વતના પૂર્વ ભાગ ઉપર કાકણરત્નથી ચક્રવર્તી પોતાનું નામ લખે છે. પછી ઉત્તર પૂર્વને રસ્તે ચાલતા બધા ગંગાદેવીના ભુવને આવે છે. ત્યાંથી દક્ષિણ દિશા ભણું ખંડ-પ્રપાતા ગુફા આગળ આવીને પડાવ નાખે છે. ત્યાંથી સેનાપતિ એલે જ ગંગાને પૂર્વ તરફનો પ્રથમ ખંડ છતી આવે છે. ચક્રવર્તી પછી વૈતાઢય
૧. તે દરમ્યાન દ્રાવિડ દેશ, આંધ્રપ્રદેશ, કલિંગદેશ, વિદર્ભદેશ, મહારાષ્ટ્રદેશ, કોકણદેશ, લાટદેશકચ્છદેશ, સોરઠદેશ આવી જાય. હેમચંદ્ર, વિષષ્ટિશલાકા પર્વ ૨, સર્ગ ૪.
૨. સિંહલ, બર્ગર, ટંકણ, કાલખ, જેનક વગેરે ઓચ્છ નહિ અને યવનદ્વીપ, તથા કચ્છ દેશનો ઉલ્લેખ અહીં હેમચંદ્રાચાર્ય કરે છે.
૩. તે પર્વત ભરતક્ષેત્ર ઉપરના હિમવત ક્ષેત્રને જુદો પાડનાર પૂર્વ પશ્ચિમ આડે પડેલો પર્વત છે.
