________________
૪૪
શ્રી મહાવીરકથા
તે શારીરિક કે માનસિક તમામ દુ:ખામાંથી છૂટી શકે છે. શરૂઆતમાં મને હર લાગતા કામભેગા અ ંતે તેા રસ અને વમાં મનેાહર લાગતાં કિ`પાકલાની જેમ તે માણસના નાશ જ કરે છે. માટે ઇંદ્રિયાને પ્રિય લાગતા કે અપ્રિય લાગતા વિષયામાં રાગદ્વેષ ન કરવા.
ઇંદ્રિયાના સ્વભાવ છે કે, સામે આવેલા વિષયને ગ્રહણ કરવા; અને વિષયેાના સ્વભાવ છે કે ઇંદ્રિયા વડે પ્રાથ થવું. તેમાં પેાતાના રાગદ્વેષ ઉમેરી જીવ પ્રિય-અપ્રિયને ભેદ ઊભે કરે છે અને દુ:ખો થાય છે. જુદા જુદા વિષયેામાં તીવ્ર આસક્તિ રાખનારાં પ્રાણીએ કૅવે! અકાળ વિનાશ પામે છે, તે જુઓ. દીવાના રૂપમાં ખેંચાઈ, પતંગિયું સળગી મરે છે; પારધીના મધુર સંગીતમાં લાભાઈ, હરણ વીંધાઈ જાય છે; જડીબુટ્ટીના પ્રિય ગંધમાં લેાભાઈ, સાપ દરમાંથી બહાર નીકળતાં પકડાઈ જાય છે; માત્રુ... આંકડા ઉપર ભેરવેલા માંસના સ્વાદમાં લેાભાઈ નાશ પામે છે; પાડેા પાણીના શીતળ સ્પથી લેાભાઈ, મગરના ભાગ બને છે; અને હાથી તીવ્ર કામાભિલાષાથી હાથણીવાળે માર્ગે જઈ, ખાડામાં પડે છે. આમ, ઇંદ્રિય અને મનના વિષયેા રાગી મનુષ્યને દુ:ખના હેતુ થઇ પડે છે; પરંતુ નીરાગીને જરા પણ દુ:ખકર થતા નથી. વળી, જે મનુષ્ય પેાતાને મનેહર લાગતાં રૂપ વગેરેમાં આસક્ત થાય છે, તે બાકીનાં બધાં રૂપાને દ્વેષ જ કરવાતે. અપ્રિય માનેલા વિષય ઉપર દ્વેષ કરનાર તે ક્ષણે જ દુઃખ પામેલા હોય છે! વળી પેાતાના પ્રદુષ્ટ ચિત્તથી તે એવાં ક બાંધે છે, કે જે પરિણામે દુઃખરૂપ થઈ પડે છે. દુર્દાન્તપણારૂપી દાથી દુઃખી થાય છે; તેમાં વિષયા વગેરેના કાંઈ અપરાધ નથી. કામભાગ પેાતે કઈ મનુષ્યેામાં રાગ, દ્વેષ કે સમતા ઉત્પન્ન કરતા નથી; પરંતુ તેમના પ્રત્યે રાગદ્વેધવાળા મનુષ્ય જ પાતે પેાતાના મેાહથી વિકૃતિ પામે છે.
આમ વ્
