________________
શ્રી મહાવીર કથા હાય, લાડુ હોય કે સકખલકા () હેય- તે તેઓ ઉપાડી ઉપાડીને ખાઈ જાય છે; અને કુળની સ્ત્રીઓ અને છોકરીઓની પીઠ ઉપર ફેકે છે. એ કુમારે અત્યારે બોલ્યા ચાલ્યા વગર હાથ જોડીને બેઠા છે, એ જોઈને હું એ શબ્દો બોલ્યો.” [અંગુતર-નિકાયપંચકનિપાત]
મુહ તો મહાવીરના સમકાલીન જ હતા એટલે ઉપરના ઉતારામાં તે કાળના વૈશાલીના ક્ષત્રિય કુમારનું જે વર્ણન આપણને મળે છે, તે સૂચક છે. બધાં પ્રતાપી શસ્ત્રોપજીવી ગણુસતાક રાજયોની જેમ લિચ્છવીઓના ગણસત્તાક રાજ્યમાં પણ કુમારને બહુ પહેલેથી જ શસ્ત્રવિદ્યાનું શિક્ષણ અપાતું હશે; અને એ રીતે ધનુષ્ય સજજ કરી, શિકારી કૂતરાઓને સાથે લઈ મહા–વનમાં રખડવામાં તેમને ઘણા કાળ જ હશે.
વર્ધમાન એ પ્રમાણે શસ્ત્રવિદ્યામાં પારંગત થયા હતા કે નહીં, તેનો ઉલ્લેખ “જિન” ગ્રંથકાર તે કરે જ નહીં; એટલે તે તે સીધા સાદા “વ્યાકરણ –શાસ્ત્રનો ઉલ્લેખ કરીને અટકી જાય છે.
કથાકાર કુળમદ કરીને મહાવીરને બ્રાહાણ માતપિતાને ઘેરથી ઉપાડી ક્ષત્રિય માતપિતાને ત્યાં લાવવામાં કશું વિશ્વ નથી અનુભવતા; પરંતુ પછીથી ક્ષત્રિયકુમાર તરીકે તે કાળમાં બધા યુવાનને ફરજિયાત એવી શમવિલા તે શીખ્યા હતા કે નહીં તે વિષે કશું કહેતા નથી. એટલે એ વિષે કલ્પના જ કરવાની રહે છે.
૧. પાણિનિ તેવા સંઘે માટે “આયુધજીવી' શબ્દ વાપરે છે. (૫. ૩. ૧૧૫-૭)કૌટિલ્ય “આયુધજીવી’ને બદલે “શોપજીવી” શબ્દ વાપરે છે (૧૯). “શોપજીવી” એટલે ઉપજીવી શબ્દને મનુસ્મૃતિ ૧૦-જ પ્રમાણે અર્થ કરીએ તે “શવિદ્યામાં દરેકે કુશળ થવું એ નિયમ પાળનારા સ”
