________________
- કેસ
(શ્નો. ૭-૮) - ગુર્નવિવેવનાસિમનાઃ જ
[૨૩] -~~-- 'सर्वे भावाः सर्वजीवैः प्राप्तपूर्वा अनन्तशः' इति वचनात् ये प्राप्तव्यक्तमिथ्यात्वबुद्धयो जीवा व्यवहारराशिवर्तिनस्त एव प्रथमगुणस्थाने लभ्यन्ते, न त्वव्यवहारराशिवर्तिनः, तेषामव्यक्तमिथ्यात्वस्यैव सद्भावादित्यदोषः ॥७॥ अथ मिथ्यात्वदूषणमाह -
मद्यमोहाद्यथा जीवो, न जानाति हिताहितम् । धर्माधर्मी न जानाति, तथा मिथ्यात्वमोहितः ॥४॥
—- ગુણતીર્થ – ઘટે... એ સિવાયના મિથ્યાત્વી જીવોમાં ગુણનો ઉઘાડ ન થયો હોવાથી ત્યાં ગુણઠાણાનો વ્યવહાર ઔપચારિક થાય, પારમાર્થિક નહીં. જુઓ એ શાસ્ત્રનું વચન :
"प्रथमं यद् गुणस्थानं सामान्येनोपवर्णितम् ।। બચ્ચાં તુ તવસ્થામાં મુમન્વર્થયો'તઃ '' [યો. સમુ. ૪૦]
પણ પ્રસ્તુત ગ્રંથ અને યોગદષ્ટિસમુચ્ચય - બંનેમાં ગુણઠાણાની વિવક્ષા-વ્યાખ્યા જુદી-જુદી હોવાથી, બંનેનું નિરૂપણ પોતપોતાની વિવક્ષા મુજબ યથાર્થ અને અવિરુદ્ધ છે. એટલે કોઈ અસમંજસતાનો પ્રશ્ન નથી.]
આ પ્રમાણે મિથ્યાત્વનું ગુણઠાણાપણું જણાવીને, હવે ગ્રંથકારશ્રી મિથ્યાત્વનું દૂષણ કહે છે –
- મિથ્યાત્વથી અવિવેકદશા - શ્લોકાઈ : મદિરાના ઉન્માદથી જેમ જીવ હિત-અહિતને જાણતો નથી, તેમ મિથ્યાત્વથી મૂઢતા પામેલો જીવ ધર્મ અને અધર્મને જાણતો નથી. (૮)
વિવેચન :
દષ્ટાંતઃ મદિરાનો ઉન્માદ ચડવાથી ચેતનાતંત્ર ખલાસ થઈ જાય છે... તેથી જેમ તેવા ઉન્માદગ્રસ્ત મનુષ્યાદિ પ્રાણીઓ “આ કાર્ય મારા માટે હિતકારી છે કે અહિતકારી છે' એવું કંઈ જ જાણતા નથી.
ઉપનય તેમ મિથ્યાત્વથી મોહિત થયેલા જીવો વિવેકદશાથી વિમુખ થઈને અજ્ઞાનાંધા બની જાય છે. તેથી જ તેઓ “આ ધર્મ છે કે અધર્મ છે એમ સમ્યગુ= યથાવસ્થિતપણે જાણી શકતા નથી.
એટલે જ કહ્યું છે કે –
