________________
[૪૨]
•
* श्रीगुणस्थानक्रमारोहः
अथैतस्यैव विशेषस्वरूपमाह -
*0*
यद्यपि प्रतिपात्येतदुक्तं ध्यानं प्रजायते । तथाप्यतिविशुद्धत्वादूर्ध्वस्थानं समीहते ॥ ६६ ॥
(હ્તો. ૬૬)
•K
व्याख्या-यद्यप्येतदुक्तं ध्यानं 'प्रतिपाति' पतनशीलं 'प्रजायते' समुत्पद्यते, तथापि 'अतिविशुद्धत्वाद्' अतिनैर्मल्यतः 'ऊर्ध्वस्थानम्' अग्रेतनं गुणस्थानं 'समीहते' तदारोहाय धावतीत्यर्थः ।
तथाऽपूर्वकरणगुणस्थानस्थो जीवो निद्राद्विकदेवद्विकपञ्चेन्द्रियत्वप्रशस्तविहायोगतित्रसनवकवैक्रियाहारकतैजसकार्मणवैक्रियोपाङ्गआहारकोपाङ्गाऽऽद्यसंस्थाननिर्माणतीर्थकृत्त्ववर्णचतुष्कागुरुलघूपघातपराघातोच्छ्वासरूपद्वात्रिंशत्प्रकृतिव्यवच्छेदात् षड्विंशतिबन्धकः,
ગુણતીર્થ
હવે આ પહેલા શુક્લધ્યાનનું જ કંઈક વિશેષ સ્વરૂપ બતાવવા, ગ્રંથકાર મહર્ષિ કહે
શ્લોકાર્થ : જો કે આ પૂર્વે કહેલું પહેલું શુક્લધ્યાન પ્રતિપાતી=પતન પામવાના સ્વભાવવાળું પણ છે, તો પણ આત્મા અત્યંત વિશુદ્ધ હોવાથી ઉપરના ગુણઠાણે જાય છે. (૬૬)
વિવેચનઃ જો કે આ પૂર્વે કહેલું ‘પૃથક્વ-વિતર્ક-સવિચાર' નામનું પહેલું શુક્લધ્યાન પ્રતિપાતી છે, અર્થાત્ પતન પામવાના સ્વભાવવાળું છે. એટલે કે એ આત્મવિશુદ્ધિની ભાવધારાથી જીવ પડી પણ શકે છે.
તો પણ અહીં ક્ષપકશ્રેણિગત જીવ અત્યંત વિશુદ્ધ હોવાથી, વિકલ્પ-કલ્પનારૂપ મળ વિનાનો હોવાથી, આગળના ગુણઠાણે જાય છે. અર્થાત્ અપૂર્વકરણગુણઠાણેથી અનિવૃત્તિકરણગુણઠાણે ચડવા તત્પર બને છે. (આમ પતનશીલ અવસ્થા પણ વિશુદ્ધપરિણામી જીવને પ્રગતિનું નિમિત્ત બની રહે છે.)
હવે અપૂર્વકરણગુણઠાણે કેટલી કર્મપ્રકૃતિઓનો બંધ-ઉદય-સત્તા હોય ? તે બતાવવા વૃત્તિકારશ્રી કહે છે –
* અપૂર્વકરણગુણઠાણે બંધ-ઉદય-સત્તા -
બંધ : સાતમે ગુણઠાણે કહેલ બંધપ્રાયોગ્ય ૫૮ પ્રકૃતિમાંથી (૧-૨) નિદ્રાદ્ધિક, (૩૪) દેવદ્વિક, (૫) પંચેન્દ્રિયજાતિ, (૬) શુભવિહાયોગતિ, (૭-૧૫) યશનામ સિવાય ત્રસાદિનવક, (૧૬) વૈક્રિયશરીર, (૧૭) આહારકશરીર, (૧૮-૧૯) તૈજસ-કાર્મણશ૨ી૨, (૨૦) વૈક્રિય અંગોપાંગ, (૨૧) આહારકાંગોપાંગ, (૨૨) સમચતુરસસંસ્થાન, (૨૩)
