________________
-
જ
[૨૮૮] 8 શ્રીગુસ્થાનક્રમોદ: (જ્ઞો. ૨૦૬-૨૦૧૭)
– समुच्छिल्ला क्रिया यत्र, सूक्ष्मयोगात्मिकाऽपि हि ।
समुच्छिल्लक्रियं प्रोकं, तवारं मुक्तिवेश्मनः ||१०६।। व्याख्या-'यत्र' ध्याने 'सूक्ष्मयोगात्मिकाऽपि' सूक्ष्मकाययोगरूपाऽपि क्रिया समुच्छिन्ना' सर्वथा निवृत्ता तत्समुच्छिन्नक्रियं नाम चतुर्थं ध्यानं प्रोक्तम्, कथम्भूतम् ? 'मुक्तिवेश्मनः' સિદ્ધિસૌથી ‘દ્વાર' તારોપમમિતિ ૨૦દ્દા , अथ शिष्येण कृतं प्रश्नद्वयमाह -
देहास्तित्वेऽप्ययोगित्वं, कथं ? तद् घटते प्रभो ! ।
देहाभावे तथा ध्यानं, दुर्घटं घटते कथम् ||१०७|| વ્યારણ્યા-શિષ્યઃ પૃતિ – હે પ્રભો ! “હાસ્તિત્વે' સૂપ વાસ્તિત્વે
-- ગુણતીર્થ –
ચોથા શુક્લધ્યાનનું સ્વરૂપવર્ણન શ્લોકાઈ : જે ધ્યાનમાં સૂક્ષ્મયોગરૂપ ક્રિયા પણ ઉચ્છેદ વિનાશ પામી ગઈ છે, તે સમુચ્છિન્નક્રિયા' રૂપ ચોથું શુક્લધ્યાન કહેવાયું છે. આ પ્લાન મોક્ષરૂપ મહેલના દ્વાર સમાન છે. (૧૦૬)
વિવેચન : જે ધ્યાનમાં સૂક્ષ્મકાયયોગરૂપ ક્રિયા પણ સર્વથા અટકી ગઈ છે, હલનચલનરૂપ સ્પંદનો બંધ થઈ જવાથી તદ્દન સ્થિરતા પ્રાપ્ત થઈ છે, મેરુની જેમ આત્મા નિષ્પકંપપણે સ્થિર થઈ ગયો છે, તે ધ્યાન “સમુચ્છિન્નક્રિયા-અનિવૃત્તિ નામનું ચોથું શુક્લધ્યાન છે.
ઘરમાં પ્રવેશવા જેમ દરવાજો જરૂરી છે, તેમ મોક્ષમાં જવા આ શુક્લધ્યાન જરૂરી છે. એટલે આ શુક્લધ્યાન, મોક્ષરૂપી મહેલના દ્વારસમાન છે. આ ઉદાહરણ દ્વારા ચોથા શુક્લધ્યાનની આવશ્યકતા જણાવાઈ.)
હવે અયોગીપણાં વિશે શિષ્ય દ્વારા કરાયેલા બે પ્રશ્નોને રજુ કરતાં ગ્રંથકારશ્રી જણાવે
-- અયોગીપણા અંગે શિષ્યકૃત બે પ્રશ્ન - શ્લોકાર્થ: હે પ્રભુ! શરીરના હોવામાં પણ તે અયોગીપણું શી રીતે ઘટે ? તથા જો શરીરનો અભાવ માનો, તો દુર્ઘટ એવું ધ્યાન શી રીતે ઘટે? (૧૦૭)
વિવેચનઃ અહીં ચૌદમાં ગુણઠાણા અંગે શિષ્ય દ્વારા બે પ્રશ્નો પૂછાય છે કે, હે પ્રભુ!
