________________
(શ્નો. ૨૨૨-૧૨૪) ગુર્નાવિવેવનાવિસમાનતઃ જ
[ ૨૧૬] -~मृल्लेपसङ्गनिर्मोक्षाद् यथा दृष्टाऽप्स्वलाबुनः । વર્નર વિનિર્મોસા તથા રિદ્ધાતિઃ મૃતા ||૧૨|| एरण्डफलबीजादेर्बन्धच्छेदाधथा गतिः । bલન્શનવિચ્છેદત રિદ્ધક્યા િતયતે II૧૨૩ यथाऽधस्तिर्यगूज़ च, लेष्टुवाय्वग्निवीचयः । વમાવતઃ પ્રવર્તને, તથોર્ધ્વગતિરાત્મનઃ II૧૨૪ll.
|| વર્મિઃ dbcTIમ્ II व्याख्या-'कुलालचक्रं' कुम्भकारोपकरणं 'दोला' प्रेङ्खा 'इषुः' बाणस्तन्मुख्यानां यन्त्रगोफणमुक्तगोलकादीनां गतिः 'हि' स्फुटं 'यथा' येन प्रकारेण पूर्वप्रयोगतः 'सिद्धा' प्रसिद्धा 'तथा' तेन प्रकारेण पूर्वप्रयोगतः सिद्धस्योर्ध्वगतिः सिद्धेत्येको दृष्टान्तः ॥१२१॥
—- ગુણતીર્થ - તુંબડાની ઊર્ધ્વગતિ થાય, તેમ કર્મનો સંગ છૂટવાથી સિદ્ધની ઊર્ધ્વગતિ મનાઈ છે. (૩) બંધનનો છેદ થવાથી જેમ એરંડાના ફળનાં બીજ વગેરેની ઊર્ધ્વગતિ થાય, તેમ કર્મબંધનનો વિચ્છેદ થવાથી સિદ્ધની પણ ઊર્ધ્વગતિ જોવાય છે. (૪) જેમ પથ્થરની અધોગતિ, વાયુની તીછગતિ અને અગ્નિજ્વાલાની ઊર્ધ્વગતિ સ્વસ્વભાવથી જ થાય છે, તેમ આત્માની ઊર્ધ્વગતિ પણ સ્વભાવથી જ પ્રવર્તે છે. (૧૨૧-૧૨૨-૧૨૩-૧૨૪)
વિવેચન : (૧) પૂર્વપ્રયોગ : (કુલાલચક્ર વગેરે)
(ક) જેમ કુંભાર પહેલાં દંડાથી ચક્ર ફેરવે, પછી દંડો લઈ લે તો પણ ચક્ર ફર્યા જ કરે છે, (ખ) હીંચકો એકવાર હાથથી હલાવીએ, પછી હાથ લઈ લીધા બાદ પણ તે હીંચકો હલતો જ રહે છે, (ગ) બાણને એકવાર ધનુષમાંથી છોડીએ, પછી આગળ-આગળ જવારૂપ વ્યાપાર તે પોતાના સંસ્કારવશે કરે છે. એ જ રીતે (ઘ) મંત્રમાંથી કે ગોફણમાંથી (=બેચકી જેવા સાધનવિશેષમાંથી) છોડેલા પથ્થર વગેરેની પણ ગતિ સમજવી. તો અહીં જેમ પૂર્વપ્રયોગના કારણે તેઓની ગતિ પ્રસિદ્ધ છે. તેમ, પૂર્વપ્રયોગથી સિદ્ધની પણ ઊર્ધ્વગતિ સમજવી... એટલે કે છેલ્લે કર્મક્ષય કરતી વખતે આત્મામાં યોગવ્યાપારના જે સંસ્કાર રહી ગયેલા, તે સંસ્કારથી સિદ્ધનો જીવ ઊર્ધ્વગમનરૂપ યોગવ્યાપાર કરે.
(૨) અસંગભાવઃ (તુંબડું વગેરે) સંગ એટલે લેપ.. અસંગ એટલે નિર્લેપ.. માટીનો લેપ કરેલું તુંબડું પાણીમાં ડુબે,
