________________
–
-
૦
જે
--
(સ્તો. ૨૨૨) રહ ગુર્નવિવેવનાવિલમાં ન
[ ૨૦૭] व्याख्या- त्रैलोक्योदरवर्तिनां' चतुर्दशरज्ज्वात्मकलोकमध्यवर्तमानानां 'गुणपर्याययुक्तानां' पूर्वोक्तस्वरूपैर्गुणैः पर्यायैश्चोपलक्षितानां 'अखिलतत्त्वानां' समस्तजीवाजीवादिपदार्थानां सिद्धाः-मुक्ता ज्ञातारो भवन्ति, विशेषोपयोगतया परिच्छेदका भवन्ति, न केवलं ज्ञातारः, तत्समयानन्तरं 'एकहेलया' सामान्योपयोगतया द्रष्टारश्च भवन्ति ॥१२९॥
– ગુણતીર્થ – | વિવેચનઃ તે સિદ્ધ થયેલા, કર્મમુક્ત બનેલા આત્માઓ (૧) ચૌદ રાજલોકની અંદર રહેનારા... (અને ઉપલક્ષણથી અલોકાકાશમાં રહેનારા.) તથા (૨) સહભાવી ધર્મરૂપ ગુણો અને ક્રમભાવી ધર્મરૂપ પર્યાયો - આ ગુણ-પર્યાયોથી યુક્ત... એવા જીવ-અજીવ વગેરે બધા પદાર્થોને જાણનારા હોય છે. એટલે કે વિશેષોપયોગથી તે જીવાજીવાદિ તમામ પદાર્થોનો બોધ કરનારા હોય છે. (આ કેવળજ્ઞાનરૂપ જ્ઞાનોપયોગ જણાવ્યો.)
અને તે તમામ પદાર્થોને કેવળ જાણનારા જ હોય – એટલું જ નહીં; પણ આગળ વધીને તે તમામ પદાર્થોને સામાન્યોપયોગ દ્વારા જોનારા પણ હોય છે. અલબત્ત, એ જ સમયે નહીં, પણ એ પછીના તરતના સમયે...! એટલે કે પહેલા સમયે જ્ઞાનોપયોગ અને બીજા સમયે દર્શનોપયોગ...એ ક્રમે બંને ઉપયોગ વારાફરતી ચાલતા રહે.
પણ એટલું નિશ્ચિત કે, (૧) કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ વખતે, અને (૨) સિદ્ધત્વની પ્રાપ્તિ વખતે તો “જ્ઞાનોપયોગ જ હોવાનો, કારણ કે “કોઈપણ લબ્ધિ સાકારોપયોગમાં જ થાય' એવો નિયમ છે.
આ પ્રમાણે સિદ્ધ પરમાત્માઓ લોક-અલોકમાં રહેનારા સર્વદ્રવ્યોને સર્વ ગુણ-પર્યાયો સાથે જાણે છે અને જુએ છે.
સરળાર્થઃ લોકમાં રહેલા અને લોકની બહાર અનંત અલોકમાં રહેલા સર્વદ્રવ્યોને સિદ્ધાત્માઓ જાણે છે અને જુએ છે. સર્વદ્રવ્યોના સર્વધર્મોને જાણે છે અને જુએ છે. ભૂતકાળના ધર્મોને ભૂતકાલીન તરીકે, વર્તમાનકાળના ધર્મોને વર્તમાનકાલીનરૂપે અને ભવિષ્યકાળના ધમને ભવિષ્યકાલીનરૂપે જાણે છે અને જુએ છે. એક-એક દ્રવ્યને એના અનંત ગુણ-પર્યાયોથી જાણે છે ને જુએ છે !
આવું સિદ્ધપરમાત્માનું કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શન આઠ વિશેષતાવાળું છે. તે આ પ્રમાણે –
(૧) શાશ્વત ઃ આત્મામાં પ્રગટ થયા પછી સર્વકાળ રહેનારું. (૨) અનંત : એનો વિષય અનંત હોવાથી એ પોતે અનંતરૂપ છે. (૩) મહાતિશાયી : બીજા જ્ઞાનો કરતાં વૈશિષ્ટટ્યસભર
