________________
(હ્તો. ૨૮-૧૨૧) समयाकारा भवति, तत्रस्थो य आकाशस्तत्संकाशाकारा गलितमदनमूषागताकाशसदृक्षाकृतिः सिद्धानामवगाहना भवतीति ॥ १२८॥ अथ सिद्धानां ज्ञानदर्शनविषयमाह
[ ૨૦૬ ]
K
* श्रीगुणस्थानक्रमारोहः
*****
ज्ञातारोऽखिलतत्त्वानां द्रष्टारश्चैकहेलया । મુળપર્યાયયુગનાં, શૈલોવયોવરવત્તિનામ્ ।૧૨।। ગુણતીર્થ
અહીં ભાવાર્થ અમને આવો જણાય છે -
•K
‘ભૂષા’ એટલે મીણબત્તી, તેને ઊભી રાખવાની. ત્યારબાદ એને સળગાવીએ એટલે એનું મીણ ધીરે ધીરે ઓગળતું જાય. નીચે પડે. અને છેલ્લા સમયોમાં અવસ્થા એ સર્જાય કે નીચે પડેલું બધું મીણ પિંડરૂપે=જથ્થારૂપે એકબીજાની સાથે નિબિડપણે જોડાયેલું હોય છે. અને અનિયત આકારવાળું હોય છે.
એ જ રીતે, પહેલા તો આત્મપ્રદેશો શરીરને અનુરૂપ વિસ્તૃત હોય છે. પણ છેલ્લે જ્યારે પોલાણવાળા ભાગોને પૂરવા દ્વારા આત્મપ્રદેશોનો સંકોચ થાય, ત્યારે તે આત્મપ્રદેશો ઓગળેલા મીણના પિંડની જેમ નિબિડપણે એકબીજાથી જોડાયેલા હોય.
તો એ વખતે આત્મપ્રદેશોનો જે આકાર હોય, તે જ આકારે સિદ્ધભગવંતોની અવગાહના હોય છે. એટલે જ કહ્યું કે, ચરમકાલીન ઓગળેલા મીણવાળી મીણબત્તીના આકારે રહેલા આકાશપ્રદેશોની સમાન આકૃતિવાળી સિદ્ધોની અવગાહના હોય છે.
પ્રશ્ન ઃ સિદ્ધોની અવગાહના, મીણબત્તીના આકારની સમાન ન કહેતાં એ આકારે રહેલા આકાશપ્રદેશની સમાન કેમ કહી ? (બંનેમાં આકૃતિ તો સમાન જ હોવાની ને ?)
ઉત્તર ઃ અલબત્ત, બંનેમાં આકૃતિ સમાન જ હોવાની. પણ વિશેષતા એ કે, મીણબત્તીની આકૃતિ – પુદ્ગલસમુદાયરૂપ હોઈ - રૂપવંત છે. જ્યારે તદાકારે રહેલા આકાશપ્રદેશોની આકૃતિ અરૂપી હોવાની... સિદ્ધભગવંતોની અવગાહના અરૂપી છે, એટલે તેને સમજાવવા અરૂપીનું જ ઉદાહરણ બતાવ્યું.
(આ આખો પદાર્થ અમે યથાક્ષયોપશમ બેસાડ્યો છે, બહુશ્રુતોને સંશોધન કરવાની ભલામણ...)
હવે સિદ્ધભગવંતનાં (૧) જ્ઞાન, અને (૨) દર્શનનો વિષય કેટલો હોય ? એ બતાવવા ગ્રંથકાર આચાર્યશ્રી જણાવે છે –
* સિદ્ધોની વિરાટ્ જ્ઞાનયાત્રા
શ્લોકાર્થ : શ્રી સિદ્ધ પરમાત્મા, ત્રણે લોકમાં રહેનારા અને ગુણ-પર્યાયયુક્ત બધા પદાર્થોને એક જ હેલાએ જાણનારા હોય છે... અને જોનારા હોય છે. (૧૨૯)
