Gunsthan Kramaroh

Author(s): Bhavyasundarvijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust

Page 214

-
૦
(શ્નો. ૨૧૩, ૨૨૨-૨૨૬) ફ ગુર્નવિવેચનાવિલમત્રત:
[ ૨૧૩] अथायोगिन एवोपान्त्यसमयकृत्यमाह -
चिद्रूपात्ममयोऽयोगी, व्युपान्त्यसमये द्रुतम् ।
युगपत् क्षपयेत्कर्मप्रकृतीनां द्विसप्ततिम् ||१११॥ व्याख्या-'चिद्रूपात्ममयः' केवलाऽऽत्ममयः 'अयोगी' अयोगिगुणस्थानवर्ती 'हि' स्फुटमुपान्त्यसमये 'द्रुतं' शीघ्रं 'युगपत्' समकालं कर्मप्रकृतीनां द्विसप्ततिं 'क्षपयेत्' क्षयं प्रापयेदिति ॥१११॥ अथ ता द्विसप्ततिकर्मप्रकृती मतः श्लोकपञ्चकेनाह - હિન્દનસધ્ધાત:, પ્રત્યે પવ પવૂ अङ्गोपाङ्गत्रयं चैव, षट्कं संस्थानसंज्ञकम् ||११२॥
—- ગુણતીર્થ (૮) સમાધિઃ ધ્યાતા, ધ્યેય અને ધ્યાન-એ ત્રણે એકાકાર થઈ જતાં, મહાનિદ્રાસમાન વિકલ્પશૂન્ય નિર્વિકલ્પ અવસ્થા પ્રાપ્ત થવી તે.
આ અષ્ટાંગ યોગમાં પ્રવૃત્તિ એ વ્યવહારનયથી ધ્યાન છે.
હવે અયોગી મહાત્મા ચૌદમા ગુણઠાણાના ઉપાંત્યસમયે દ્વિચરમસમયે શું કાર્ય કરે ? તે બતાવવા ગ્રંથકારમહર્ષિ જણાવે છે –
- ચૌદમે ગુણઠાણે દ્વિચરમસમયનું કૃત્ય - શ્લોકાર્ચ : ચિરૂપ આત્મસ્વરૂપી અયોગી જીવ (ચૌદમા ગુણઠાણાના) દ્વિચરમસમયે શીઘ ૭૨ કર્મપ્રકૃતિઓને એકીસાથે ખપાવે છે. (૧૧૧)
વિવેચન : ચિરૂપ=જ્ઞાનરૂપ=કેવળજ્ઞાનરૂપ આત્મસ્વરૂપવાળા, અયોગગુણઠાણે રહેનારા અયોગી મહાત્મા, નિગ્ધ એ ચૌદમા ગુણઠાણાના દ્વિચરમસમયે શીધ્ર ૭ર કર્મપ્રકૃતિઓને એકીસાથે (=સમાનકાળ) ક્ષય પમાડે છે.
હવે તે ૭૨ કર્મપ્રકૃતિઓ કઈ ? તેઓનો જ નામોલ્લેખ ગ્રંથકારશ્રી પાંચ શ્લોકો દ્વારા કરે છે –
- ૭૨ પ્રકૃતિઓનો નામોલ્લેખ જ શ્લોકાઈ પાંચ શરીર, પાંચ બંધન, પાંચ સંઘાતન, ૩ અંગોપાંગ, ૬ સંસ્થાન, પાંચ વર્ણ, પાંચ રસ, ૬ સંઘયણ, ૮ સ્પર્શ, ૨ ગંધ, નીચગોત્ર, અનાદેય, દુર્ભગ, અગુરુલઘુ, ઉપઘાત, પરાઘાત, નિર્માણ, અપર્યાપ્ત, ઉચ્છવાસ, અપયશ, શુભ-અશુભ વિહાયોગતિ, શુભ-અશુભ નામ,