________________
-
૦
-
(જ્ઞો. ૨૦૪-૨૫) ના ગુર્નવિવેવનાવિલમત્રો : ક
[ ૧૮૭] ___व्याख्या-'अर्थ' त्रयोदशगुणस्थानानन्तरं 'अयोगिगुणस्थानके' चतुर्दशे 'अस्य जिनेशितुः' जिनेन्द्रस्य 'तिष्ठतः' अवस्थितस्य 'लघुपञ्चाक्षरोच्चारप्रमितैव' 'अ-इ-उ-ऋ-लु' वर्णपञ्चकसमुच्चरणकालतुल्यैव स्थितिर्भवति ॥१०४॥ अथायोगिगुणस्थाने ध्यानसम्भवमाह -
तत्रानिवृत्तिशब्दान्तं, समुच्छिल्लक्रियात्मकम् ।
चतुर्थं भवति ध्यानमयोगिपरमेष्ठिनः ||१०५॥ व्याख्या-'तत्र' तस्मिन्नयोगिगुणस्थानेऽयोगिपरमेष्ठिनश्चतुर्थं ध्यानं 'समुच्छिन्नक्रियात्मकं' वक्ष्यमाणस्वरूपं भवति, कथम्भूतम् ? 'अनिवृत्तिशब्दान्तं' अनिवृत्तिशब्दोऽन्ते यस्य तत्समुच्छिन्नक्रियाऽनिवृत्तिनामकं चतुर्थं ध्यानमिति ॥१०५॥ अथास्य चतुर्थध्यानस्य स्वरूपमाह -
– ગુણતીર્થ - વિવેચન : તેરમું સયોગીકેવળી નામનું ગુણઠાણું પૂર્ણ થયા બાદ “અયોગીકેવળી નામના ચૌદમા ગુણઠાણે રહેલા જિનેશ્વરની સ્થિતિકાળ પાંચ હસ્તાક્ષરના ઉચ્ચાર જેટલો હોય છે. એટલે કે (૧) ઝ, (૨) ૩, (૩) ૩ (૪) 22, અને (૫) – – આ પાંચ સ્વ અક્ષરોનો ઉચ્ચાર કરતાં જેટલો કાળ લાગે, તેટલો જ યોગીગુણઠાણે રહેવાનો કાળ છે. હવે આ અયોગગુણઠાણે કયું ધ્યાન હોય? એ બતાવવા ગ્રંથકારમહર્ષિ જણાવે છે –
ચૌદમે ચોથું શુક્લધ્યાન આ શ્લોકાઈ : અયોગી પરમેષ્ઠીને “અનિવૃત્તિ શબ્દના અંતવાળું સમુચ્છિન્ન-ક્રિયારૂપ ચોથું શુક્લધ્યાન હોય છે. (૧૦૫)
વિવેચન : ચૌદમા અયોગગુણઠાણે રહેલા અયોગી ભગવંતને આગળ કહેવાતાં સ્વરૂપવાળું “સમુચ્છિન્નક્રિયા' નામનું ચોથું શુક્લધ્યાન હોય છે. (આ ધ્યાન તમામ ક્રિયાઓના વિરમણરૂપ છે.)
આ ક્રિયાવિરતિ હંમેશા રહે છે, કદી નિવૃત્ત થાય નહીં... એટલે કે ફરી કદી ક્રિયારૂપે પરિણમન થાય એવું ન બને... એટલે જ આ ધ્યાનના અંતે “અનિવૃત્તિ' શબ્દ જોડવામાં આવે છે. એટલે તે ચોથા શુક્લધ્યાનનું પૂર્ણ નામ “સમુચ્છિન્નક્રિયા અનિવૃત્તિ' એવું રહે.
હવે એ ચોથા શુક્લધ્યાનનું જ સ્વરૂપ બતાવવા ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે –
