________________
(શ્નો. ૨૦૩) ગુર્નવિવેવનાવિલમત્તા
[૨૮ ] +૦-*
—ગુણતીર્થ. અનુકૂળ હોય છે. પણ સયોગી ગુણઠાણાના છેલ્લા સમયે તે કર્મનો ઉદયવિચ્છેદ થવાથી, શરીરમાં જ વ્યાપ્તિ થવાનું કારણ નાશ પામે... એટલે, શરીરના ખાલી ભાગોમાં પણ (=જયાં શરીર નથી ત્યાં પણ) તે આત્મપ્રદેશો નિબિડપણે ભરાઈ જાય. તેથી આત્મપ્રદેશોની આકૃતિ અને ઊંચાઈ શરીરની આકૃતિ અને ઊંચાઈ કરતાં ત્રીજા ભાગની ઓછી થઈ જાય, ઘટી જાય.
પ્રશ્ન : શરીરનામકર્મના ઉદયથી આત્મા શરીરવ્યાપ્ત થાય, તો એનો ઉદય નાશ પામ્યા પછી શરીરમાં ૨/૩ ભાગ જેટલો જ કેમ ઘન થાય ? અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલો સૂક્ષ્મઘન કેમ ન થાય ? અથવા તો પોતાની સંપૂર્ણ અવગાહનાને અનુરૂપ લોકાકાશપ્રમાણ કેમ ન વ્યાપે ?
ઉત્તરઃ જુઓ; આત્માની કોઈ સ્વાભાવિક અવગાહના તો હોતી જ નથી. અને એટલે શુદ્ધ આત્મદ્રવ્યના વર્ણનમાં કે સિદ્ધપરમાત્માના વર્ણનમાં “સે ન ટીદે, તે ન હસે તે આત્મા દીર્ઘ નથી, હ્રસ્વ નથી...' ઇત્યાદિ પંક્તિઓથી આત્મદ્રવ્યને સ્વાભાવિક રીતે તો અવગાહનારહિત જ કહેલું છે.
એટલે હવે શુદ્ધ આત્મદ્રવ્યની અવગાહના સ્વાભાવિક તો હોવાની જ નહીં, માટે ઉપાધિજનિત અવગાહના જ લેવી પડશે. અને આ ઉપાધિજનિત અવગાહના પૂર્વના શરીરને અનુકૂળ હોય છે. એટલે એ શરીરમાં ૧/૩ જેટલો જ પોલાણવાળો ભાગ હતો, તેમાં આત્મપ્રદેશો પૂરાઈ જતાં – તેટલી અવગાહના ઓછી થવાથી – આત્મા ૨/૩ જેટલો જ ઘન થાય, તેનાથી હીનાધિક નહીં.
અથવા - યોગનિરોધ વખતે પ્રદેશસંહરણ કરવાના અવસરે આત્મા હજી સયોગી અને સકર્મક છે. એટલે એ વખતે તેના કર્મસહિત યોગનું એટલું જ સામર્થ્ય છે કે, પોલાણવાળા ભાગ જેટલું જ સંહરણ કરી ૨/૩ ભાગ જેટલો જ તે થાય. તેનાથી વધુ સંહરણ કરી એક આકાશપ્રદેશ જેટલો સૂક્ષ્મઘન ન થઈ જાય. વિશેષાવશ્યકભાગમાં કહ્યું છે કે – શ્લોક : સંદીરમવામો, પમિત્તપિ લિંક ને સંડારૂ ? |
સામન્થામાવાળો, સમયામો સદાવાગો / [શ્લોક-૩૧૬૪]. શ્લોકાર્થ : પ્રશ્ન : જો પ્રદેશસંહરણ થઈ શકે, તો આત્મા તે વખતે એક જ આકાશપ્રદેશમાં ઘન થઈને કેમ ન રહે? ઉત્તરઃ સંહરણ વખતે તેવું સામર્થ્ય ન હોવાથી, સકર્મકપણું હોવાથી, તથાસ્વભાવે જ આત્મા ૨/૩ થી અધિક સંહરણ કરી સૂક્ષ્મઘન બને નહીં.
