________________
(શ્લો. ૧૬-૨૭-૨૮-૧૧-૨૦૦)
भवति, तत् किम् ? यत्राऽऽत्मस्पन्दात्मिका सूक्ष्मा क्रियाऽनिवृत्तिका भवति, कोऽर्थः ? - आत्मस्पन्दात्मिका क्रियाऽपि सूक्ष्मत्वादनिवृत्तिका भवति, सूक्ष्मत्वं मुक्त्वा पुनः स्थूलत्वं ન મનતીત્યર્થ: ઉદ્દા
अथ मनोवचः काययोगानामपि यथा यथा सूक्ष्मत्वं करोति, तथा तथा श्लोकचतुष्टयेनाऽऽह
[ ૮૦ ]
K
1
* શ્રીમુળસ્થાનમારો
*0*
बादरे काययोगेऽस्मिन्, स्थितिं कृत्वा स्वभावतः । सूक्ष्मीकरोति वाक्चित्तयोगयुग्मं स बादरम् ||१७|| त्यक्त्वा स्थूलं वपुर्योगं, सूक्ष्मवाक्चित्तयोः स्थितिम् । कृत्वा नयति सूक्ष्मत्वं, काययोगं तु बादरम् ||१८|| ગુણતીર્થ
•K
ત્રીજા શુક્લધ્યાનનું સ્વરૂપ :
આત્મસ્પંદનરૂપ (=આત્મપ્રદેશોના હલનચલનરૂપ) સૂક્ષ્મક્રિયાઓ જ્યાં નિવૃત્તિ પામનારી નથી, એટલે કે તે આત્મસ્યંદનરૂપ ક્રિયા પણ સૂક્ષ્મ હોવાના કારણે ત્યાં વિનાશ પામનારી ન હોય, તે ‘સૂક્ષ્મક્રિયા-અનિવૃત્તિ’ નામનું ત્રીજું શુક્લધ્યાન સમજવું.
તાત્પર્યાર્થ : સંપૂર્ણ આત્મસ્થિરતા તરફના અત્યંત પ્રવર્તમાન પરિણામના કારણે હવે નિવૃત્ત નહીં થનારી, એટલે કે સૂક્ષ્મમાંથી બાદરરૂપમાં પાછી નહીં ફરનારી, એવી સૂક્ષ્મકાયક્રિયારૂપ અવસ્થા એ જ ધ્યાન... એ જ ‘સૂક્ષ્મક્રિયા-અનિવૃત્તિ’ નામનું ત્રીજું શુક્લધ્યાન... (અહીં મન નહીં, અને એટલે જ મનની એકાગ્રતા પણ નહીં. છતાં, આને ધ્યાન કેમ કહેવાય ? એ આગળ ૧૦૧મી ગાથામાં બતાવશે. કેવળીઓને કાયસ્થિરતા એ જ ધ્યાન છે.)
હવે મનોયોગ, વચનયોગ, અને કાયયોગ પણ કઈ રીતે સૂક્ષ્મ થાય ? એ વાત ચાર શ્લોકો દ્વારા ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે
* યોગધૈર્ય-પ્રક્રિયા
શ્લોકાર્થ : તે કેવળજ્ઞાની, એ બાદર કાયયોગમાં સ્વાભાવિક સ્થિતિ કરીને સ્થૂલવચનયોગ અને સ્થૂલમનોયોગ બંને બાદર યોગને સૂક્ષ્મ કરે છે. ત્યારબાદ સ્થૂલ (બાદર) કાયયોગને છોડીને સૂક્ષ્મવચનયોગ અને સૂક્ષ્મમનોયોગમાં સ્થિતિ કરીને બાદર-કાયયોગને સૂક્ષ્મપણે પહોંચાડે છે, અર્થાત્ સૂક્ષ્મ કરે છે... હવે તે કેવળજ્ઞાની સૂક્ષ્મકાયયોગમાં ક્ષણભર સ્થિતિ કરીને સૂક્ષ્મવચનયોગ
