________________
૦ અને
--
[ ૧૮૨]
- શ્રીગુસ્થાનનારોદ છે (જ્ઞો. ૨૦૦-૨૦૦-૨૦૨), ततः सूक्ष्मे काययोगे क्षणं स्थितिं कृत्वा 'हि' स्फुटं स केवली निजात्मानं सूक्ष्मक्रियं चिद्रूपं स्वयमात्मनैव ‘विन्दति' अनुभवति ॥१००॥
રૂતિ જ્ઞો તુટયાર્થ: अथ यदेव सूक्ष्मक्रियस्य वपुषः स्थैर्यं भवति, तदेव केवलिनां ध्यानं स्यादित्याह
छद्मस्थस्य यथा ध्यानं, मनसः स्थैर्यमुच्यते ।
तथैव वपुषः स्थैर्य, ध्यानं केवलिनो भवेत् ||१०१।। व्याख्या-'यथा' येन प्रकारेण 'छद्मस्थस्य' योगिनो मनसः स्थैर्य ध्यानमुच्यते, 'तथैव' तेन प्रकारेण 'वपुषः स्थैर्य' शरीरस्य निश्चलत्वम्, केवलिनो ध्यानं भवतीति ॥१०१॥ अथ शैलेशीकरणारम्भी सूक्ष्मकाययोगी यत्करोति, तदाह -
– ગુણતીર્થ હવે સૂક્ષ્મક્રિયાવાળા શરીરની જે સ્થિરતા (=બાદ કાયયોગના નિરોધરૂપ કે સર્વથા યોગનિરોધરૂપ ધૈર્યો છે, તે (=કાયસ્થયી જ કેવળજ્ઞાનીઓ માટે ધ્યાનરૂપ બને... એ વાત જણાવવા જ ગ્રંથકારમહર્ષિ ફરમાવે છે –
* શરીરસ્વૈર્ય એ જ કેવળીઓનું ધ્યાન ના શ્લોકાઈ જે પ્રમાણે છvસ્થ જીવને “મનની સ્થિરતા એ ધ્યાન કહેવાય. તે પ્રમાણે કેવળજ્ઞાનીઓને “શરીરની સ્થિરતા” એ ધ્યાનરૂપ બને. (૧૦૧)
વિવેચનઃ હવે (૧) છદ્મસ્થ યોગી જીવને જે પ્રમાણે મનની સ્થિરતા' એ ધ્યાન કહેવાય, તે પ્રમાણે (૨) કેવળજ્ઞાની પરમાત્માને “શરીરની સ્થિરતા એ ધ્યાનરૂપ બને.
અથવા બીજા પણ કારણો વિચારી શકાય –
(ક) જેમ ક્ષપકશ્રેણિમાં ઘાતી કર્મોનો ક્ષય કરનાર “પૃથક્વવિતર્કસવિચાર' આદિ ધ્યાનરૂપ છે, તેમ અહીં અઘાતી કર્મોનો ક્ષય કરનાર (૧) સૂક્ષ્મક્રિયા, અને (૨) યોગનિરોધરૂપ બે અવસ્થાને પણ ધ્યાનરૂપ કહી શકાય.
(ખ) ધ્યાનશબ્દના જુદા જુદા અનેક અર્થો થાય : (૧) ધ્યે વિત્તાયામ્ (૨) ત્રે નિરોધે (૩) થૈ ગયોત્વેિ ...... આમ Á ધાતુ પરથી બનતા ધ્યાનશબ્દના (૧) ચિંતન, (૨) કાયનિરોધ, (૩) અયોગીપણું ઇત્યાદિ અનેક અર્થ થઈ શકે છે. એટલે સૂક્ષ્મક્રિયાદિરૂપ અવસ્થાને ધ્યાન કહેવામાં કોઈ બાધ નથી.
હવે “શૈલીશીકરણ' પ્રક્રિયાનો શુભારંભ કરનાર સૂક્ષ્મકાયયોગવાળા કેવળજ્ઞાની મહાત્મા શું કરે ? તે બતાવવા ગ્રંથકારમહર્ષિ કહે છે –
