________________
(શ્નો. ૭૦-૮૦) એ ગુર્જરવિવામિત્વતઃ
[૨૬] -
व्याख्या-'इति' पूर्वोक्तप्रकारेण एकत्वाविचारसवितर्करूपविशेषणत्रयोपेतं द्वितीयं शुक्लध्यानं 'उदाहृतं' कथितम्, 'तस्मिन्' द्वितीये शुक्लध्याने वर्तमानो ध्यानी -
ધ્યાનાર્ સમરસીમાવર્તાવેજીમાં માં !
आत्मा यदपृथक्त्वेन, लीयते परमात्मनि ॥१॥" तं समरसीभावं 'धत्ते' धारयति, कुतः ? 'स्वात्मानुभूतितः' स्वस्याऽऽत्मनोऽनुभूतिरनुभवनं स्वात्मानुभूतिस्ततः ॥७९॥ अथ क्षीणमोहगुणस्थानाद्धाऽवसाने यत्करोति, तदाह -
इत्येतद्ध्यानयोगेन, प्लुष्यत्कर्मेन्धनोत्करः ।
निद्राप्रचलयो शमुपान्त्ये कुरुते क्षणे ||60| व्याख्या-इत्येतत्पूर्वोक्तध्यानयोगेन द्वितीयशुक्लध्यानसमायोगेन 'प्लुष्यत्कर्मेन्धनोत्करो' दह्यमानकर्मसमिदुत्करो योगीन्द्रः 'उपान्त्ये' अन्त्यसमीपसमये निद्राप्रचलयोः 'नाशं करोति' क्षयं कुरुते ॥८॥ છે – ગુણતીર્થ
– વિવેચનઃ પૂર્વે જણાવ્યા પ્રમાણે (૧) એકત્વ, (૨) અવિચાર, અને (૩) સવિતર્ક રૂપ ત્રણ વિશેષણવાળું બીજું શુક્લધ્યાન કહેવાયું છે. એ બીજા શુક્લધ્યાનમાં રહેનારો ધ્યાની આત્મા પોતાના શુદ્ધ આત્માની અનુભૂતિ દ્વારા સમરસભાવને પ્રાપ્ત કરે છે.
તે સમરસભાવનું સ્વરૂપ શાસ્ત્રમાં આ પ્રમાણે બતાવ્યું છે –
“ધ્યાનના પ્રભાવથી આત્મા - પોતાનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ છોડી - પરમાત્મામાં જે એકાકારપણે લયલીન થઈ જાય, તે એકીકરણ જ (=આત્મ-પરમાત્માની એકરૂપતા જ) સમભાવ” કહેવાયો છે.”
આ પ્રમાણે બીજા શુક્લધ્યાનનું ફળ જણાવીને, હવે ક્ષીણમોહ ગુણઠાણાના ચરમભાગે રહેલો જીવ કયા કાર્યો કરે ? એ બતાવવા ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
- ક્ષીણમોહના હિચરમસમયે થનારી ઘટના - શ્લોકાઈ : આ પ્રમાણે પૂર્વોક્ત ધ્યાનના યોગે કર્મરૂપી કાષ્ઠના સમૂહને બાળતો એવો ક્ષણમોહી જીવ, (આ ગુણઠાણાના) ઉપાજ્ય સમયે (૧) નિદ્રા, અને (૨) પ્રચલા – આ બે પ્રકૃતિઓનો નાશ કરે છે. (૮૦)
વિવેચનઃ પૂર્વોક્ત બીજા શુક્લધ્યાનના પ્રભાવે કર્મરૂપી કાષ્ઠના સમૂહને ભસ્મસાત્ કરતો એવો યોગીઓમાં ઈન્દ્રસમાન ક્ષીણમોહી જીવ, આ ગુણઠાણાના ઉપાજ્યસમયે અંત્ય
