________________
-૦૪
(જ્ઞો. ર૪) ગુર્નવિવેવનાવિલમત: એક समुत्पद्यते, किन्तु जघन्यमध्यमोत्कृष्टरूपा देशविरतिरेव जायते । तत्र जघन्या विरतिराकुट्टि स्थूलहिंसादित्यागान्मद्यमांसादिपरिहारात्परमेष्ठिनमस्कृतिस्मृतिनियममात्रधारणात्, यदाह -
"आउट्टिथूलहिंसाइमज्जमसाइचायओ ।
जहन्नो सावओ होइ, जो नमुक्कारधारओ ॥१॥" तथा मध्यमा विरतिरक्षुद्रादिभिर्यायसंपन्नविभव इत्यादिभिर्वा धर्मयोग्यतागुणै
– ગુણતીર્થ ત્રણ સ્વરૂપે છે. તે આ પ્રમાણે – (૧) જઘન્ય દેશવિરતિ, (૨) મધ્યમદેશવિરતિ, અને (૩) ઉત્કૃષ્ટદેશવિરતિ... આ ત્રણેનું સ્વરૂપ વૃત્તિકારશ્રી ક્રમશઃ બતાવે છે –
આ ત્રિવિધ દેશવિરતિનું સ્વરૂપવર્ણન (૧) જઘન્યદેશવિરતિ :
(ક) આકષ્ટિથી=જાણી જોઈને કરાતી ન્યૂલહિંસા આદિનો ત્યાગ કરવો.. પ્રમાદના કારણે જીવોનો નાશ કરવો એ હિંસા છે... હિંસાના પૂલ અને સૂક્ષ્મ એમ બે પ્રકાર છે. પૃથ્વીકાયાદિ પ્રાણીઓનો નાશ કરવો એ સૂક્ષ્મહિંસા છે અને બેઇંદ્રિયાદિ ત્રસ જીવોનો નાશ કરવો એ સ્થૂલહિંસા છે. અહીં આદિશબ્દથી સ્થૂલ મૃષાવાદ, સ્થૂલ અદત્તાદાન, સ્થૂલ મૈથુન અને સ્થૂલ પરિગ્રહ એ બધું પણ સમજવું.
(ખ) દારૂ, માંસ વગેરે જે આરંભ-સમારંભ-ઉન્માદજનક પદાર્થો છે, તે બધાનો ત્યાગ કરવો.
(ગ) અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુભગવંત–આ પાંચ પરમેષ્ઠિઓને નમસ્કાર કરવો, એમનું સ્મરણ કરવું – એટલો ( નમસ્કારાદિનો) માત્ર નિયમ લેવો.
આ ત્રણે પ્રકારના સમુદાયથી જીવ જઘન્ય દેશવિરતિ પામે છે. આ અંગે સિદ્ધાંતમાં પણ કહ્યું છે કે –
જે જીવ આકુટ્ટિથી (=જાણી જોઈને) પૂલહિંસા વગેરેના અને મદ્ય-માંસ વગેરેના ત્યાગપૂર્વક પંચપરમેષ્ઠિના નમસ્કારને ધારણ કરનારો હોય, તે જીવ “જઘન્યશ્રાવક' બને છે.” (૨) મધ્યમદેશવિરતિ ઃ (ક) અક્ષુદ્ર વગેરે ૨૧ ગુણોથી યુક્ત, અથવા (ખ)
- છાયાસન્મિત્રમ્ (32) અનુદીશૂહિંસાદ્રિમમાં વિત્યા IK I
जघन्यः श्रावको भवति, यो नमस्कारधारकः ॥१॥
