________________
[૧૬]
–
--
શ્રીગુસ્થાનમારોહ: હ (શ્નો. ર૪) तथा उत्कृष्टा विरतिः सच्चित्ताहारवर्जकस्य सदैव कृतैकभक्तस्यानिन्द्यब्रह्मव्रतपालकस्य महाव्रताङ्गीकारस्पृहयालुतया त्यक्तगृहद्वन्द्वस्य श्रमणोपासकस्य भवति, यदाह -
"उक्कोसेणं तु सड्ढो उ, सच्चित्ताहारवज्जओ । एगासणगभोई अ, बंभयारी तहेव य ॥१॥"
-- ગુણતીર્થ
ગુણી જીવો પર બહુમાનભાવ રાખવો, તેમની પ્રશંસા કરવી, તેમને સહાય કરવી – ઇત્યાદિરૂપે ગુણી આત્માઓને અનુકૂળ પ્રવૃત્તિ કરવી...
(૩૫) ઝાપોદવિ : - ઊહ, અપોહ, તત્ત્વાભિનિવેશ, શુશ્રુષા, શ્રવણ, ગ્રહણ, ધારણ અને વિજ્ઞાન આ બુદ્ધિના આઠ ગુણોનો યોગ કરવો.
આ પ્રમાણે મધ્યમશ્રાવકનો ગુણવૈભવ બતાવ્યો.. આ વિષયમાં કહ્યું છે કે –
“ધર્મયોગ્ય (૨૧ કે ૩૫) ગુણોથી વ્યાપ્ત, છ કર્તવ્યોમાં નિરત, બાર વ્રતને ધારણ કરનારો, સદાચારસંપન્ન એવો ગૃહસ્થ “મધ્યમશ્રાવક થાય છે.”
(૩) ઉત્કૃષ્ટદેશવિરતિઃ (૧) સચિત્ત આહારનો ત્યાગ કરનાર, (૨) હંમેશાં એકાસણું કરનાર, (૩) અનિંદનીય અને બ્રહ્મચર્ય મહાવ્રતનું પાલન કરનાર, (૪) મહાવ્રતો સ્વીકારવાનો તીવ્ર તલસાટ હોવાથી ઘરમાં સુખ-દુઃખાદિના વંધોનો ત્યાગ કરનાર - આવા શ્રમણોપાસકને ઉત્કૃષ્ટ દેશવિરતિ હોય છે.
આ વિષયમાં કહ્યું છે કે –
“જે જીવ (૧) સચિત્તાહારનો ત્યાગ કરનારો હોય, (૨) એકાસણું કરીને વાપરનારો હોય, અને (૩) બ્રહ્મચર્યનો પાલક હોય, એ જીવ ઉત્કૃષ્ટથી શ્રાવક કહેવાય...”
આ પ્રમાણે જે ગુણસ્થાનકમાં ત્રણ પ્રકારની દેશવિરતિ જ છે (સર્વવિરતિ નથી), તે સ્પષ્ટપણે શ્રાવક જ છે... તે શ્રાવકપણાંની સ્થિતિ ઉત્કૃષ્ટથી દેશોન પૂર્વક્રોડવર્ષપ્રમાણ છે. (તે આ પ્રમાણે - પૂર્વક્રોડથી અધિક વર્ષના આયુષ્યવાળો તો વિરતિ જ ન પામી શકે... અને પૂર્વક્રોડ વર્ષના આયુષ્યવાળો જીવ સામાન્યથી ૮ વર્ષની વયે જ વિરતિ પામતો હોવાથી, ઉત્કૃષ્ટથી ૮ વર્ષનૂન પૂર્વક્રોડવર્ષ જેટલી દેશવિરતિની સ્થિતિ થાય...) આ વિશે જણાવ્યું છે કે –
छायासन्मित्रम् (34) ડહેન તુ શ્રાદ્ધતુ સવારીવર્ન: |
एकाशनकभोजी च ब्रह्मचारी तथैव च ॥१॥
