________________
(řો. ૪૨)
लोभस्य सूक्ष्मत्वं करोति, ततः क्रमेणोपशान्तमोहगुणस्थानके 'तच्छमं' तस्य= सूक्ष्मलोभस्य शमं=सर्वथोपशमं करोति, तथाऽत्रोपशान्तमोहगुणस्थाने जीव एकप्रकृतेर्बन्धकः, एकोनषष्टिप्रकृतिवेदयिता, अष्टचत्वारिंशदधिकशतसत्ताको भवति ॥४२॥
•K
* ગુર્જરવિવેચનાવિજ્ઞમલત: “
(૧૦:
***
]
ગુણતીર્થ
♦
બધું કરવાથી સંજ્વલનલોભ અત્યંત મંદરસવાળો થઈ જાય, એ જ એનું સૂક્ષ્મીકરણ સમજવું. અલબત્ત, આ રીતે લોભને સૂક્ષ્મ કરવાનું કામ અનિવૃત્તિકરણ ગુણઠાણે જ થાય છે, સૂક્ષ્મસંપ૨ાય ગુણઠાણે નહીં. ત્યાં તો સૂક્ષ્મ કરાયેલા લોભને વેદવાનું-ભોગવવાનું કામ થાય છે. પણ છતાં, ‘સૂક્ષ્મ કરવાની ક્રિયા' એ કારણ છે. અને ‘સૂક્ષ્મ થયા બાદ એને ભોગવવું' એ કાર્ય છે. તો અહીં કાર્યમાં કારણનો ઉપચાર કરીને, ૧૦ મે ગુણઠાણે પણ લોભને સૂક્ષ્મ કરે છે, એવું કહેવાય. અથવા જો એમ કહીએ કે, ઉદયમાં લોભનું સૂક્ષ્મપણું કરે છે, તો નિરુપચરિત રીતે લોભનું સૂક્ષ્મપણું ઘટી જાય.
(૩) ત્રીજું ચરણ : સૂક્ષ્મલોભનો ઉપશમ...
દસમા ગુણઠાણા બાદ અનુક્રમે ‘ઉપશાંતમોહ' નામના અગ્યારમે ગુણઠાણે જીવ એ સૂક્ષ્મલોભનો પૂર્ણપણે ઉપશમ કરે છે. આને ‘સર્વથા ઉપશમ’ કહેવાય. ‘સર્વથા ઉપશમ’ એટલે એ દલિકનો પ્રદેશોદય કે વિપાકોદય બેમાંથી એકેરૂપે ઉદય ન થવો.
અહીં પણ સમજવું કે સૂક્ષ્મલોભને ઉપશમાવવાનું કામ તો જીવ દસમા ગુણઠાણે જ કરે છે. પણ ત્યાં કેટલાક દલિક અનુપશાંત પણ હોય છે જ, પૂર્ણપણે ઉપશમ થયો હોતો નથી... જ્યારે અહીં બધા દિલકો ઉપશાંત થઈ ગયા હોવાથી, ‘સર્વથા ઉપશમ’ નિબંધ કહી શકાય. તેથી જ ૧૧મે ગુણઠાણે જીવ સર્વથા ઉપશમ કરે છે, એવું કહેવાય... (સર્વથા ઉપશમ અગ્યારમાના પ્રથમ સમયે વ્યવહારનયે થાય.)
આ પ્રમાણે ઉપશમશ્રેણિવાળા જીવના કાર્યવ્યાપારો જણાવીને, હવે ઉપશમશ્રેણિમાં આવનારા ગુણઠાણાઓમાં કેટલા કર્મોનો બંધ-ઉદય-સત્તા હોય, એ જોઈ લઈએ...
[સંદર્ભ : પૂર્વે સાતમા ગુણઠાણા સુધી પ્રકૃતિના બંધ-ઉદય-સત્તા વિશે વૃત્તિકા૨શ્રીએ જણાવ્યું. અને હવે સીધું ૧૧ મે ગુણઠાણે થનારા બંધાદિ વિશે જણાવે છે. એટલે એ પૂર્વેના ૮-૯-૧૦ ગુણઠાણે થનારા બંધાદિ વિશે પણ આપણે જોઈ લઈએ –]
* અપૂર્વકરણગુણઠાણે બંધ-ઉદય-સત્તા
બંધ : આ ગુણઠાણાના બંધને લઈને સાત ભાગ છે. તેમાં સાતમે ગુણઠાણે કહેલ બંધપ્રાયોગ્ય ૫૮ પ્રકૃતિઓ જ, અપૂર્વકરણના પહેલા ભાગે બંધમાં હોય છે. બીજા, ત્રીજા,
