________________
.
આ
-
A
..
(श्लो. ४५) * गुर्जरविवेचनादिसमलङ्कृतः * च्यवनविषये 'आद्यं' मिथ्यात्वगुणस्थानं याति 'वा' अथवा 'अन्त्यदेहिनः' चरमशरीराः सप्तमगुणस्थानं यावद् यान्ति, ते च सप्तमात्पुनः क्षपकश्रेणिमारोहन्ति, परमेकवारं
– ગુણતીર્થ – – સ્પષ્ટીકરણઃ ઉપશમશ્રેણિમાં રહેલા જીવનું તે તે ગુણઠાણાથી બે રીતે પતન થાય છે : (ક) ભવક્ષયથી, અને (ખ) કાળક્ષયથી..
(ક) ભવક્ષયથી પતનઃ ઉપશમશ્રેણિમાં રહેલા જીવનું જો કોઈપણ ગુણઠાણે કોઈપણ સમયે આયુષ્ય પૂર્ણ થઈ જાય, તો તે મહાત્મા ત્યાંથી મરણ પામીને વૈમાનિક દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થાય છે. આ મહાત્મા મનુષ્યભવના છેલ્લા સમય સુધી ઉપશમશ્રેણિસંબંધી કોઈપણ ગુણઠાણે હોય છે. અને દેવભવના પ્રથમસમયે ચોથે ગુણઠાણે આવી જાય છે. આ જ રીતે ઉપશમશ્રેણિથી ઉતરતો જીવ જો ૧૦મા, મા, ૮મા, ૭મા, કે છઠ્ઠા ગુણઠાણે મૃત્યુ પામે, તો ત્યાંથી પડીને સીધા ચોથા ગુણઠાણે દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થાય... આમ, શ્રેણિમાં મનુષ્યભવનો નાશ થવાથી જે પતન થાય, તે “ભવક્ષયથી પતન થયું કહેવાય.
(ખ) કાળક્ષયથી પતન : ઉપશાંતમોહી ઉપશમક મહાત્મા ૧૧મા ગુણઠાણાનો અંતર્મુહૂર્તપ્રમાણ કાળ પૂર્ણ થયા પછી ૧૦મા ગુણઠાણે આવે... ત્યાંથી ૯મા ગુણઠાણે આવે... ત્યાંથી ૮માં ગુણઠાણે આવે... ત્યાંથી ૭મા ગુણઠાણે થઈને છઠ્ઠા ગુણઠાણે આવે... એટલે જે ક્રમે ચડ્યા હતા તે જ ક્રમે નીચે આવી જાય છે. તે કાળક્ષયથી પતન” થયું કહેવાય...
કોઈક મહાત્મા છદ્દે ગુણઠાણે સ્થિર ન થાય, તો પાંચમે ગુણઠાણે સ્થિર થાય, ત્યાં પણ સ્થિર ન થાય, તો ચોથા ગુણઠાણે સ્થિર થાય, ત્યાં પણ સ્થિર ન થાય, તો પડતાંપડતાં છેક મિથ્યાત્વગુણઠાણે આવી જાય છે. (આ રીતે ઉપશમશ્રેણિથી પડેલા જીવનું મિથ્યાત્વે ગમન થાય.)
- ચરમશરીરી ઉપશમના પતન અંગે વિચારણા * અથવા તો - જો એ ઉપશમશ્રેણિવાળો જીવ ચરમશરીરી હોય, એટલે કે તદ્દભવમોક્ષગામી હોય, તો તે પતન પામતા યાવત્ સાતમા ગુણઠાણા સુધી આવે... અને ત્યારબાદ તે સાતમા ગુણઠાણાથી ફરી ક્ષપકશ્રેણિ ચડવાની શરૂઆત કરે છે. (ત્યારબાદ ક્ષપકશ્રેણિ ચડી કેવલજ્ઞાનાદિ પામે છે.)
અનેકાંત : તભવમોક્ષગામી જીવ પડીને સાતમે સુધી આવે – એ બાબત એકાંતે ન સમજવી. એવો જીવ પણ જો તરત ક્ષપકશ્રેણિ ન ચડવાનો હોય, તો એ સામેથી છકે
