________________
-
૦
–
__ (श्लो. ४८-४९-५०) * गुर्जरविवेचनादिसमलङ्कृतः *
[૨૭] व्रजेत्' नरकयोग्यायुः क्षयं याति, तथा पञ्चमे गुणस्थाने तिर्यगायुः क्षयं याति, सप्तमे गुणस्थाने 'त्रिदशायुः' देवायुरपि क्षयं याति, तथा तत्र सप्तमे गुणस्थाने दृग्मोहस्य सप्तकमपि क्षयं याति, ततः क्षपकः साधुरष्टाचत्वारिंशदधिकशतकर्मप्रकृतिमध्यादेता दश प्रकृतीः क्षयं नीत्वाऽष्टत्रिंशदधिकशतप्रकृतिसत्ताकोऽष्टमं स्थानं 'प्राप्नोति' लभते, कथम्भूतः ? 'धर्मध्याने कृताभ्यासः' उत्कृष्ट धर्मध्याने रूपातीतलक्षणे कृतोऽभ्यासो येन
–. ગુણતીર્થ – છતાં અહીં એવું સમાધાન જણાય છે કે, સંભવસત્તાવાળા જીવને આશ્રયીને આ નિરૂપણ છે... અર્થાત્ તે તે આયુષ્યની સદ્ભાવસત્તા (=પારમાર્થિકસત્તા) ભલે આ જીવને નથી, પણ સંભવસત્તા તો હોઈ જ શકે છે... અને તે આ રીતે – ધારો કે આ જીવ ક્ષપક ન હોત, તો તે તે ગુણઠાણે તે તે આયુષ્યની સત્તાનો સંભવ હોત... પણ આ જીવ ક્ષપક હોવાથી એ સંભવ રહ્યો નથી. માટે જ તે તે ગુણઠાણે એ આયુષ્યોનો ક્ષય થવાનું કહ્યું.
[અહીં પણ આ રીતના ગુણઠાણાઓનું પ્રતિનિયમ જે કરાયું છે, તે એક સુપ્રસિદ્ધ મતાનુસારે સમજવું અને એ મત આ પ્રમાણે છે : (૧) બદ્ધનરકાયુ જીવ સમ્યક્ત ન પામે, (૨) બદ્ધતિર્યંચાય જીવ દેશવિરતિ ન પામે, (૩) બદ્ધમનુષ્યાય જીવ સર્વવિરતિ ન પામે, અને (૪) બદ્ધદેવાયુ જીવ શ્રેણિ ન માંડે. આ જ વાત અહીં જુદા શબ્દોમાં કહી..]
(૪) અને સાતમે ગુણઠાણે જ જીવ દર્શનસપ્તકનો (=અનંતાનુબંધી ચાર + દર્શનત્રિકનો) પણ ક્ષય કરી દે છે.
આ રીતે ક્ષપકશ્રેણિ પર ચડનારો સાધુ, અપૂર્વકરણ ગુણઠાણાની પહેલા ૧૪૮ પ્રકૃતિઓમાંથી ઉપર કહેલી ૧૦ પ્રકૃતિઓનો ક્ષય કરીને ૧૩૮ કર્મપ્રકૃતિઓની સત્તાવાળો બને છે.. અને ત્યારબાદ એ જીવ આઠમું ગુણઠાણું પ્રાપ્ત કરે છે...
હવે કેવો જીવ આઠમું ગુણઠાણું પામે ? એ બતાવે છે –
(૧) કૃતાભ્યાસ : “રૂપાતીતધ્યાન' નામના ઉત્કૃષ્ટ ધર્મધ્યાનમાં જેણે અભ્યાસ કર્યો છે તેવો જીવ... “અભ્યાસ' એટલે વારંવાર આસેવન... આવા વારંવાર આસેવનરૂપ અભ્યાસના યોગથી જ તત્ત્વની (=આત્મસ્વરૂપ વગેરે પારમાર્થિક પદાર્થોની) પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે. આ (=અભ્યાસના) વિષયમાં કહ્યું છે કે –
આ અભ્યાસનું મહત્ત્વ - પ્રથમ શ્લોકાર્થ: (૧) અભ્યાસથી જ આહાર પર વિજય મળે છે, એનું નિયંત્રણ વગેરે
