________________
-
[૧૧૮]
શ્રીગુસ્થાનમોદ: (શ્નો. ૪૮-૪૨-૧૦-૧૨) - स तथा, अभ्यासः पुनः पुनरासेवनम्, तेनैवाभ्यासयोगेन तत्त्वप्राप्तिः स्यात्, यदाह -
"अभ्यासेन जिताहारोऽभ्यासेनैव जितासनः । अभ्यासेन जितश्वासोऽभ्यासेनैवानिलत्रुटिः ॥१॥ अभ्यासेन स्थिरं चित्तमभ्यासेन जितेन्द्रियः । अभ्यासेन परानन्दोऽभ्यासेनैवात्मदर्शनम् ॥२॥ अभ्यासवर्जितैानैः, शास्त्रस्थैः फलमस्ति नो ।
भवेन्न हि फलैस्तृप्तिः, पानीयप्रतिबिम्बितैः ॥३॥" ततोऽभ्यासादेव 'विशुद्धधीः' निर्मलतत्त्वानुयायिबुद्धिरिति ॥४८-४९-५०॥ अथात्राष्टमे गुणस्थाने क्षपकस्य शुक्लध्यानारम्भमाह -
-- ગુણતીર્થ -- કરવામાં મુશ્કેલી નથી સર્જાતી, અને (૨) અભ્યાસથી જ વીરાસન વગેરે આસનો પર વિજય મળે છે, અર્થાત્ એ આસનો સહજતાથી થઈ શકે છે. (૩) અભ્યાસથી જ શ્વાસ પર વિજય મેળવી શકાય છે, અર્થાત્ એનું ગ્રહણ-મોચન પોતા પર આધારિત બની શકે છે, અને (૪) અભ્યાસથી જ પ્રાણાયામ વગેરે દ્વારા શરીરની અંદર ચાલનારા અનિલનો= પવનનો (ત્રુટિક) પરાજય થઈ શકે છે, અર્થાત્ એને નિયંત્રણમાં રાખી શકાય છે, રોકી શકાય છે.
દ્વિતીયશ્લોકાર્થ: (૫) અભ્યાસથી જ ચિત્તની સ્થિરતા પ્રાપ્ત થાય છે, અને (૬) અભ્યાસથી જ ઇન્દ્રિયો પર વિજય મેળવી શકાય છે, (૭) અભ્યાસથી પરમ આનંદ મળે છે, અને (૮) અભ્યાસથી જ આત્મસ્વરૂપનું દર્શન પ્રાપ્ત થાય છે.
તૃતીયશ્લોકાર્થ: શાસ્ત્રમાં બતાવેલું ધ્યાનનું સ્વરૂપ જાણીને, જો એને શાસ્ત્રમાં જ રહેવા દીધું હોય અને એ ધ્યાનનો અભ્યાસ જ ન કર્યો હોય, તો તેવા ધ્યાનથી ફળપ્રાપ્તિ થાય જ નહીં. જેમ પાણીમાં ફળનાં પ્રતિબિંબ પડ્યા હોય, તો તેવા પ્રતિબિંબમાત્રથી લેશ પણ તૃપ્તિ થાય નહીં. (તેમ શાસ્ત્રગત ધ્યાનમાત્રથી ફળપ્રાપ્તિ પણ ન થાય.)
(૨) વિશુદ્ધબુદ્ધિ : ઉપરોક્ત જીવ ધર્મધ્યાનના ઉત્તમભેદરૂપ રૂપાતીતધ્યાનમાં અભ્યાસવાળો હોવાથી જ, એ જીવ વિશુદ્ધ પ્રજ્ઞાવાળો બને છે... અર્થાત્ આત્મસ્વરૂપાદિવિષયક નિર્મળ તત્ત્વને અનુસરનારી બુદ્ધિવાળો બને છે.
આવો જીવ “આઠમું અપૂર્વકરણ' નામનું ગુણઠાણું પામે છે.
હવે આઠમા અપૂર્વકરણગુણઠાણે ક્ષપકશ્રેણિવાળા જીવને શુક્લધ્યાનની શરૂઆત થાય છે, એ વાત બતાવવા ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
