________________
[૨૨]
- +૦+
48
- શ્રીગુસ્થાનમારોહ (સ્સો. ૪-૪૬) कृतोपशमा एव क्षपकत्वं कुर्वन्ति, न तु तत्रैव भवे द्विवेलं कृतोपशमाः, यदाह -
"जीवो हु एगजम्मंमि, इक्कसि उवसामगो ।
खयंपि कुञ्जा नो कुञ्जा, दोवारे उवसामगो ॥१॥" ॥४५॥ अथोपशमश्रेणीनां सम्भवसङ्ख्यामाह -
आसंसारं चतुर्वारमेव स्याच्छमनावली | जीवस्यैकभवे वारद्वयं सा यदि जायते ॥४६॥
—- ગુણતી – પણ જઈ શકે છે. અને ત્યાં પણ પરિણામ સ્થિર ન રહે, તો પાંચમે - ચોથે કે યાવત્ મિથ્યાત્વ સુધી પણ જઈ શકે છે... એટલે સાતમા સુધી જ પતન થવાની વાત, તદ્ભવ મોક્ષગામી તરત ક્ષપકશ્રેણિ ચડનાર જીવને લઈને સમજવી.
પ્રશ્ન : ક્યો ઉપશમક જીવ “ક્ષપકશ્રેણિ' ચડી શકે ?
ઉત્તરઃ જે જીવે આ ભવમાં માત્ર એક જ વાર ઉપશમશ્રેણિ કરી હોય, તેવો ઉપશમક જીવ જ ક્ષપકશ્રેણિ ચડી શકે છે... બાકી જે જીવે આ ભવમાં બે વાર ઉપશમશ્રેણિ કરી હોય, તે જીવ ક્ષપકશ્રેણિ ચડી શકે નહીં... (એક ભવમાં બે વારથી વધુ શ્રેણિ ચડી શકાય નહીં. હવે આ જીવ જો બે વાર ઉપશમશ્રેણિ ચડ્યો, તો એ ત્રીજી ક્ષપકશ્રેણિ ચડે નહીં..)
આ જ વિષયમાં જણાવ્યું છે કે –
“જીવ જો એક ભવમાં માત્ર એક જ વાર ઉપશમક (=ઉપશમશ્રેણિવાળો) થયો હોય, તો એ ક્ષય પણ કરે (અર્થાત્ ક્ષપકશ્રેણિ પણ ચડે), પણ જો એક ભવમાં બે વાર ઉપશમક થયો હોય, તો એ ક્ષપકશ્રેણિ ચડી શકે નહીં.”
હવે આ ઉપશમશ્રેણિ એક ભવમાં કે અનેક ભવમાં વધુમાં વધુ કેટલીવાર પામી શકાય? એ બતાવવા ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
આ ઉપશમણિ પામવાની સંખ્યા - શ્લોકાર્થ એક જીવને આખા સંસારચક્રમાં ચાર વાર જ ઉપશમશ્રેણિ થાય. અને જો એક ભવમાં થાય, તો બે વાર જ ઉપશમશ્રેણિ થાય... (૪૬)
छायासन्मित्रम् (48) નીવર્શ્વનન્મને પણ ૩પશ: /
क्षयमपि कुर्यात् नो कुर्यात्, द्विकृत्व उपशमकः ॥१॥
