________________
[૮]
શ્રીગુસ્થાનમારો છે (સ્સો. રૂ૫-૪૦) अथापूर्वकरणाद्यांशादेव श्रेणिद्वयाऽऽरोहमाह -
तत्रापूर्वगुणस्थानाद्यांशादेवाधिरोहति ।
शमको हि शमश्रेणिं, क्षपकः क्षपकावलीम् ||३९|| व्याख्या-'तत्र' तस्मिन्नपूर्वगुणस्थानारोहसमयेऽपूर्वकरणस्यैवाद्यांशादेव शमकः शमश्रेणिमारोहति, क्षपकः क्षपकावलीं-क्षपकश्रेणिमधिरोहति ॥३९॥ अथ प्रथममुपशमश्रेण्यारोहयोग्यतामाह -
पूर्वज्ञः शुद्धिमान् युक्तो, ह्याधैः संहननैरिभिः । संध्यायन्नाद्यशुक्लांशं, स्वां श्रेणी शमकः श्रयेत् ॥४०॥
-- ગુણતીર્થ :આ પ્રમાણે પાંચ ગુણઠાણાઓનો સામાન્ય અર્થ બતાવ્યો. આ પાંચ ગુણઠાણામાંથી અપૂર્વકરણ નામનું જે આઠમું ગુણઠાણું છે, તેના પહેલા અંશથી જ ( શરૂઆતથી જ) જીવ (૧) ઉપશમશ્રેણિ, અને (૨) ક્ષપકશ્રેણિરૂપ બે શ્રેણિનું ચડાણ શરૂ કરે છે – એ વાતને જણાવવા જ ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
- શ્રેણિયની શુભ શરૂઆત - શ્લોકાર્થ તેમાં અપૂર્વકરણગુણઠાણાના પહેલા અંશથી જ (=શરૂઆતથી જ) મોહનીયનો ઉપશમ કરનારો જીવ ઉપશમશ્રેણિ ચડે અને ક્ષય કરનારો જીવ ક્ષપકશ્રેણિ ચડે. (૩૯)
વિવેચનઃ તેમાં=અપૂર્વકરણગુણઠાણે ચડવાના સમયે, એ અપૂર્વકરણ ગુણઠાણાના જ પ્રથમ વિભાગથી બે જીવ પોત-પોતાના અધ્યવસાયને અનુરૂપ બે કાર્ય કરે છે. તેમાં –
(૧) મોહનીયનો ઉપશમ કરનારો જીવ “ઉપશમશ્રેણિ” ચડે. (૨) મોહનીયનો ક્ષય કરનારો જીવ “ક્ષપકશ્રેણિ’ ચડે.
હવે ગ્રંથકારશ્રી ક્રમશઃ આ બંને શ્રેણિઓનું સવિશદ સ્વરૂપવર્ણન કરશે... અને એમાં જ પ્રકૃતિ પાંચ ગુણઠાણાઓનું પણ વર્ણન થઈ જશે. સૌ પ્રથમ ઉપશમશ્રેણિ અંગે સુંદર નિરૂપણ કરે છે –
જે ઉપશમશ્રણ જ હવે પહેલા ઉપશમશ્રેણિ ચડવાને યોગ્ય કોણ? એ બતાવે છે –
C અપૂર્વકરણગુણઠાણે ઉપશમશ્રેણિવાળા કે ક્ષપકશ્રેણિવાળા જીવને ચારિત્રમોહનીયની એક પણ પ્રકૃતિનો ઉપશમ કે ક્ષય ન થવા છતાં પણ, એ જીવ ઉપશમનાદિ માટે ઉદ્યત થયો હોવાથી, ત્યાં પણ એને ઉપચારથી “ઉપશમક” કે “ક્ષપક કહી શકાય છે.
-
-
-
-
