________________
(ો. ૪૦)
व्याख्या- अत्रोपशमकी मुनिराद्यशुक्लांशं शुक्लध्यानस्य प्रथमं पादं वक्ष्यमाणलक्षणं સંધ્યાયન્ ‘સ્વાં શ્રેŕ' ઉપશમશ્રી શમ: ‘ક્ષેત્' પ્રતિપોત, થભૂતઃ ? ‘પૂર્વ:’ पूर्वगतश्रुतधरः, 'शुद्धिमान् ' निरतिचारचारित्रः आद्यैस्त्रिभिः संहननैः =वज्रऋषभनाराचऋषभनाराचनाराचलक्षणैर्युक्तः, एवंविधो मुनिरुपशमश्रेणीं श्रयेदिति ॥४०॥ अथोपशमश्रेण्यारूढस्याल्पाऽऽयुषो गतिं दीर्घायुषः कृत्यं चाऽऽह
ગુણતીર્થ
•
* गुर्जरविवेचनादिसमलङ्कृतः
***
—
[ ૨૬ ]
-•*
* ઉપશમશ્રેણિ ચડવાની યોગ્યતા
શ્લોકાર્થ : (૧) પૂર્વના શ્રુતજ્ઞાનવાળો, (૨) શુદ્ધિસંપન્ન, (૩) પહેલા ત્રણ સંઘયણથી યુક્ત, (૪) શુક્લધ્યાનના પહેલા વિભાગનું ધ્યાન કરતો - આવો ઉપશમક જીવ પોતાના સંબંધી ‘ઉપશમશ્રેણિ’નો આશરો લે છે. (૪૦)
વિવેચન :
(૧) પૂર્વશઃ પૂર્વધર, પૂર્વનાં શ્રુતજ્ઞાનવાળો... (અલબત્ત, જેમની પાસે પૂર્વનું જ્ઞાન નથી તેવા અલ્પક્ષયોપશમવાળા કે સ્ત્રી વગેરે પણ ઉપશમશ્રેણિ તો ચડે છે જ; એટલે એવું માની શકાય કે, અધ્યયનાદિ દ્વારા ભલે પૂર્વનું જ્ઞાન તેઓએ ન પામ્યું હોય, પણ શ્રેણિ ચડે ત્યારે એવો વિશિષ્ટ ક્ષયોપશમ થાય કે જેનાથી તેમને પણ પૂર્વજ્ઞાન થઈ જાય...)
(૨) શુદ્ધિસંપન્ન : નિરતિચાર ચારિત્રથી યુક્ત.
(૩) ત્રણ સંઘયણવાળા : છ સંઘયણમાંથી પહેલા ત્રણ : (૧) વજઋષભનારાચ, (૨) ઋષભનારાચ, અને (૩) નારાચ - આ ત્રણમાંથી કોઈપણ એક સંઘયણવાળો... (એ સિવાયના સંઘયણવાળો જીવ શ્રેણિ ચડવાને અયોગ્ય છે...)
(૪) શુક્લધ્યાનના પ્રથમાંશનો ધ્યાતા ઃ શુક્લધ્યાનના પ્રથમ ભેદનું (=પૃથક્ક્સવિતર્ક સવિચાર કે જેનું સ્વરૂપવર્ણન આગળ ૬૦મી ગાથાથી કરાશે, તેનું) ધ્યાન કરનાર. (અહીં આર્ત્ત-રૌદ્રધ્યાન તો હોય જ નહીં... અને ઉત્તમ ધ્યાન પ્રાપ્ત થયું હોવાથી, ધર્મધ્યાન પણ ન હોય.)
આવા મુનિભગવંત ચારિત્રમોહનીયની પ્રકૃતિઓનો ઉપશમ કરવા માટે ઉપશમશ્રેણિ ચડે છે.
* ઉપશમશ્રેણિ ચડેલાની ગતિ અને કરણી
હવે ઉપશમશ્રેણિએ ચડેલો જીવ (૧) જો અલ્પ આયુષ્યવાળો હોય અને ત્યાં જ મરી જાય, તો એની ગતિ કઈ થાય ? અને (૨) જો દીર્ઘ આયુષ્યવાળો હોય તો એનાં કાર્યો કયા હોય ? એ બતાવવા ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
