________________
-
[૧૨]
* श्रीगुणस्थानक्रमारोहः * (શ્નો. ૩૬) – ध्यानसद्योगात्' निरन्तरसद्ध्यानसद्भावात् 'स्वाभाविकी' सहजनितैव संकल्पविकल्पमालाऽभावादात्मैकस्वभावरूपा निर्मलता भवति, अत्र गुणस्थाने वर्तमानो जीवो भावतीर्थावगाहनात्परमां शुद्धिमाप्नोत्येव, यदाह -
– ગુણતીર્થ . છે અને તેથી જ ત્યાં સ્વાભાવિક શુદ્ધિ અકબંધ જળવાયેલી હોય છે. માટે ત્યાં સામાયિક વગેરે ક્રિયાઓનું કોઈ પ્રયોજન નથી.)
આશય એ કે, સામાયિક વગેરે ક્રિયાઓ મનમાં ચાલતા સંકલ્પ-વિકલ્પના કોલાહલોને અટકાવવા માટે છે. હવે સાતમે ગુણઠાણે તો સંકલ્પ-વિકલ્પોની શ્રેણિ=પરંપરા જ નથી અને એટલે જ ત્યાં આત્મામાં જ એક રમણતાસ્વરૂપ શ્રેષ્ઠ કક્ષાની નિર્મલતા છે. અને આવી નિર્મલતારૂપ શુદ્ધિ કોઈ નિમિત્તપરાધીન નથી, પણ સ્વાભાવિક સર્જાયેલી છે. એટલે જ અહીં સામાયિક વગેરે ક્રિયાઓનું કોઈ પ્રયોજન નથી. (કારણ કે એ બધી ક્રિયાઓ પણ છેવટે તો શુદ્ધિને પ્રગટ કરવા કે સ્થિર કરવા જ ઉપયોગી છે ને ? અને એ તો અહીં રહેલા જીવોને છે જ. માટે જ અહીં સામાયિક વગેરે વ્યવહારિક ક્રિયાઓની નિવૃત્તિ કહી.).
વિશેષઃ (૧) તેલની અંદર જે સુગંધ હોય, તે પુષ્પ વગેરે નિમિત્તોથી આવેલી હોય છે, અને (૨) ચંદનની અંદર જે સુગંધ હોય, તે સહજ ઉત્પન્ન થયેલી હોય છે. તેમ કેટલાકને શુદ્ધિ નિમિત્તોના આધારે થાય, તો કેટલાકને સહજ થાય. તો જેમણે સહજસ્વાભાવિક શુદ્ધિ હોય તેમને લાયોપથમિક ધર્મના ત્યાગરૂપ ધર્મસંન્યાસ' હોવાનું જણાવ્યું છે પણ આવી સહજ ધર્મપરિણતિ જેમણે ન જળવાતી હોય, તેમને તો લાયોપથમિકધર્મો, છ આવશ્યકો, ગુરુસંનિધાન વગેરે આવશ્યક જ બની રહે.. નહીં તો એમનું પતન થયા વિના ન રહે. એટલે આ બાબત એકાંતે ન પકડાય, એના પર યથાયોગ્ય વિચારણા કરાય એ ઉચિત બની રહે.
ના અપ્રમત્તે પરમ શુદ્ધિનો સ્પર્શ - આ અપ્રમત્તગુણઠાણે રહેલો જીવ ભાવતીર્થમાં અવગાહન કરતો હોવાથી પરમ શુદ્ધિને પામે છે જ. હવે વૃત્તિકારશ્રી (૧) દ્રવ્યતીર્થ, અને (૨) ભાવતીર્થ કોને કહેવાય? એ આવશ્યકનિયુક્તિઓના ત્રણ શ્લોક દ્વારા સ્પષ્ટ કરે છે –
જ્ઞાનસારમાં કહ્યું છે કે – "धर्मास्त्याज्याः सुसङ्गोत्था, क्षायोपशमिका अपि । પ્રાપ્ય વન્દ્રનાલ્પા, ધર્મસંન્યાસકુત્તમમ્ '' (૮/૪)
