________________
-
[૬૮] છે શ્રીગુસ્થાનમારોહ.
(શ્નો. ૩૦)
– ૯૦अथ योऽमुमेवार्थं न मन्यते, तं प्रत्याह -
प्रमाद्यावश्यकत्यागानिश्चलं ध्यानमाश्रयेत् । योऽसौ नैवागमं जैनं, वेत्ति मिथ्यात्वमोहितः ||३०॥
– ગુણતીર્થ - પ્રમત્તસંયત નામના છદ્દે ગુણઠાણે મધ્યમ ધર્મધ્યાનને પણ ગૌણરૂપ જ કહ્યું છે, અર્થાત્ એને પણ મુખ્ય કહ્યું નથી... તો પછી નિરાલંબનધ્યાનરૂપ ઉત્કૃષ્ટ ધર્મધ્યાન તો અહીં શી રીતે સંભવે ? એ તો સુતરાં અસંભવિત છે.
તાત્પર્ય : જે વ્યક્તિ લાખ રૂ. પણ માંડ માંડ ભેગા કરી શકતી હોય, એ વ્યક્તિને કરોડ રૂ.ની આવક તો સ્વપ્નમાં પણ અશક્ય છે... તેમ અહીં છà ગુણઠાણે જ્યારે મધ્યમ ધર્મધ્યાન પણ ગૌણરૂપે મનાયું છે, ત્યારે તેવા પ્રમત્તને ઉત્કૃષ્ટ ધર્મધ્યાન તો શી રીતે સંભવે? માટે આ ગુણઠાણે નિરાલંબન ધ્યાન હોવાની કલ્પના ખોટી છે.
હવે જે લોકો અમે કહેલી વાતને (=પ્રમત્તસંયતને નિરાલંબનધ્યાન ન હોવાની વાતને) માનતા નથી, તે લોકોને ઉદ્દેશીને ગ્રંથકારશ્રી સુસ્પષ્ટ શબ્દોમાં જણાવે છે કે – “આવશ્યક ક્રિયાઓ છોડીને જે લોકો નિરાલંબન ધ્યાનના નામે લોકમાં મોટા થવાનો પ્રયત્ન કરે છે, તેમની તે તમામ ચેષ્ટા જિનવચનની અજ્ઞતા સૂચવે છે.” આ વાત આપણે ગ્રંથકારશ્રીના જ શબ્દોમાં જોઈએ – - નિરાલંબનધ્યાનની અશક્યતાએ આવશ્યકક્રિયાનો ત્યાગ
એ જિનવચનની અજ્ઞતા જ શ્લોકાર્થ: જે પ્રમાદી વ્યક્તિ આવશ્યક ક્રિયાઓનો ત્યાગ કરી નિશ્ચલ એવાં (નિરાલંબન) ધ્યાનનો આશરો લે છે, મિથ્યાત્વથી મોહિત એવો એ જીવ વાસ્તવમાં પરમાત્મા સંબંધી આગમને જાણતો નથી. (૩૦)
| વિવેચનઃ પ્રમાદયુક્ત એવો જે સાધુ શારીરિક સુખશીલતા વગેરે પ્રમાદોના કારણે, (૧) સામાયિક, (૨) ચતુર્વિશતિસ્તવ, (૩) વંદનકાર્ય, (૪) પ્રતિક્રમણ, (૫) કાયોત્સર્ગ, અને (૬) પ્રત્યાખ્યાન - એ પડાવશ્યકરૂપ મોક્ષસાધક અનુષ્ઠાનોને છોડી દે છે... અને નિશ્ચલ એવાં નિરાલંબન ધ્યાનનો આશરો લે છે, તે જીવ હકીકતમાં મિથ્યાત્વપરિણામના કારણે વ્યામોહ પામેલો છે. અને એટલે જ, એ સર્વજ્ઞપ્રણીત સિદ્ધાંતને જાણતો જ નથી...
અને એની એ અજ્ઞતાનું કારણ એ કે, તે સાધુ પડાવશ્યકરૂપ વ્યવહાર ક્રિયાને કરતો
