________________
-
-
*
–
[ રૂ૦]
શ્રીગુસ્થાનમારો છે (જ્ઞો. ૨૭) –
વ્યાય-ચેન' વૈદ્ધાયુષા નીવેન મિશ્રણાવાવસ્થાથાઃ “પુરા' પૂર્વ “યેન' સવमिथ्यात्वयोरेकतरेण भावेन कृत्वायुःकर्म बद्धम्, स जीवो मिश्रभावमनुभूयापि पुनस्तेनैव भावेन म्रियते, तदाश्रितां गतिं च 'याति' गच्छति । तथा मिश्रगुणस्थानस्थो जीवस्तिर्यत्रिकस्त्यानर्द्धित्रिकदुर्भगदुःस्वरानादेयानन्तानुबन्धिमध्याकृतिमध्यसंहननचतुष्कनीचै
-- ગુણતીર્થ –
* મિશ્રગુણસ્થાનસ્થ જીવનું મરણ અને ગતિ - શ્લોકાઈ ઃ પહેલા જીવે સમ્યક્ત અને મિથ્યાત્વ એ બે ભાવમાંથી જે ભાવે આયુષ્ય બાંધ્યું હોય, એ ભાવે એ મૃત્યુ પામે છે. અને એ ભાવને અનુસાર પરભવસંબંધી ગતિમાં જાય છે. (૧૭)
વિવેચન : મિશ્રગુણઠાણું પામ્યા પહેલા એવા જીવે, સમ્યક્ત અને મિથ્યાત્વ- એ બે ભાવમાંથી જે ભાવે આયુષ્યકર્મ બાંધ્યું હોય, એ જીવ મિશ્રપરિણામને અનુભવીને પણ ફરી એ જ ભાવે (=આયુષ્યબંધ વખતના સમ્યક્ત કે મિથ્યાત્વભાવે જો મૃત્યુ પામે... અને એ ભાવને અનુસારે જ પરભવસંબંધી સદ્ગતિ કે દુર્ગતિમાં એ જાય છે...
સ્પષ્ટતા :
અહીં આ જે નિયમ બતાવ્યો કે જે ભાવે આયુ બંધાયું એ ભાવે જ મૃત્યુ થાય...' એ નિયમ પ્રાયિક સમજવો. (બહુધા એવું જ બનતું હોવાથી, એ રીતનું નિરૂપણ કર્યું...) બાકી તો શ્રેણિક મહારાજા જેવા અપવાદો પણ જોવાય છે, તેમણે મિથ્યાત્વભાવે નરકાયુ બાંધ્યું હતું અને ક્ષાયિકસમ્યક્ત હોવાથી સમ્યક્તભાવે મૃત્યુ થયું... અલબત્ત, ક્ષાયિક સમકિતીને મિથ્યાત્વે જવું અસંભવિત હોવાથી આવું થયું. બાકી ક્ષાયિકસમ્યક્ત ન હોત તો મિથ્યાત્વ ગયા જ હોત... પ્રસ્તુતમાં તો મિશ્રગુણઠાણે ક્ષાયિકભાવ નથી, એટલે તેણે તો મિથ્યાત્વે આયુ બાંધ્યું હોય તો મિથ્યાત્વે જઈને મરે અને સભ્યત્વે આયુ બાંધ્યું હોય તો સમ્યત્વે જઈને મરે એ નિયમ જ છે. - હવે મિશ્રગુણઠાણે કેટલી કર્મપ્રકૃતિઓનો બંધ-ઉદય-સત્તા હોય, એ બતાવવા વૃત્તિકારશ્રી કહે છે –
મિશ્રગુણઠાણે બંધ-ઉદય-સત્તા - બંધ સાસ્વાદને બંધપ્રાયોગ્ય ૧૦૧ પ્રકૃતિમાંથી, (૧-૩) તિર્યંચત્રિક તિર્યંચગતિ, તિર્યંચાનુપૂર્વી, તિર્યંચાયુષ્ય, (૪-૬) થીણદ્વિત્રિક થીણદ્ધિ-પ્રચલપ્રચલા-નિદ્રાનિદ્રા, (૭) દુર્ભગ, (૮) દુઃસ્વર, (૯) અનાદેય, (૧૦-૧૩) અનંતાનુબંધી ચાર કષાય, (૧૪-૧૭)
