________________
[૨૮]
શ્રીગુસ્થાનમારો છે (શ્નો. રર)
- ૦ * अप्राप्तपूर्वेण अध्यवसायविशेषेण तं ग्रन्थिं घनरागद्वेषपरिणतिरूपं भेत्तुमारभते तद् अपूर्वकरणमुच्यते २ । येनाध्यवसायविशेषेणानिवर्त्तकेन ग्रन्थिभेदं कृत्वाऽतिपरमाह्लादजनकं सम्यक्त्वमाप्नोति तदनिवृत्तिकरणमिति ३ । यदाहुः श्रीजिनभद्रगणिक्षमाश्रमणाः
"अंतिमकोडाकोडीए सव्वकम्माणमाउवज्जाणं । पलिआसंखिज्जइमे, भागे खीणे हवइ गंठी ॥१॥
–ગુણતીર્થ – (૨) અપૂર્વકરણ : અપ્રાપ્તપૂર્વ એવા જે અધ્યવસાયવિશેષથી રાગ-દ્વેષની સઘન પરિણતિરૂપ ગ્રંથિને ભેદવાની શરૂઆત થાય, તેને “અપૂર્વકરણ' કહેવાય... આશય ઃ અનાદિકાળમાં પૂર્વે ક્યારેય ન આવેલા વિશુદ્ધ અધ્યવસાયને અપૂર્વકરણ કહેવાય છે, આ અપૂર્વકરણના માધ્યમે જીવ ગ્રંથિભેદ કરે છે. (અનાદિકાળથી જીવને વળગેલા રાગ-દ્વેષના ગાઢ પરિણામને “ગ્રંથિ' કહેવાય છે. જ્યારે જીવ અપૂર્વકરણના માધ્યમે અનાદિકાલીન રાગ-દ્વેષના તીવ્રપરિણામરૂપ દુર્ભેદ્ય ગાંઠને તોડી નાંખે, ત્યારે “ગ્રંથિભેદ કર્યો કહેવાય...)
(૩) અનિવૃત્તિકરણ ગ્રંથિભેદ કરીને નિવૃત્તિ વિનાના એવા જે અધ્યવસાયવિશેષથી જીવ અત્યંત પરમાદ્વાદને ઉત્પન્ન કરનાર એવું સમ્યક્ત પ્રાપ્ત કરે છે, તે અધ્યવસાયને અનિવૃત્તિકરણ કહેવાય છે.
સ્પષ્ટતાઃ જીવ તીક્ષ્ણ કુહાડાની ધારસમાન અપૂર્વવર્ષોલ્લાસ વડે અનાદિકાલીન રાગ-દ્વેષના તીવ્રપરિણામરૂપ દુર્ભેદ્ય ગાંઠને તોડીને અનિવૃત્તિકરણમાં પ્રવેશ કરે છે... આ કરણ નિવૃત્તિ વિનાનું છે. નિવૃત્તિ એટલે અટકવું. અનિવૃત્તિ=અટક્યાં વગર ... અર્થાત્ આ કરણને પામેલો જીવ અટક્યા વગર સમ્યક્ત પામે છે. અથવા નિવૃત્તિ એટલે તરતમતા, અનિવૃત્તિ=ારતમતા ન હોવી... અર્થાત્ આ કરણમાં એક જ સમયે રહેલા સર્વજીવોના અધ્યવસાયમાં વિશુદ્ધિની તરતમતા હોતી નથી... એટલે આ કરણ નિવૃત્તિ વિનાનું “અનિવર્તિક' કહેવાય છે. આના આધારે જીવ અત્યંત આલ્હાદજનક એવાં સમ્યક્તને પ્રાપ્ત કરે છે.
આ વિષયમાં (==ણ કરણના સંદર્ભમાં) પૂજ્યપાદ શ્રી જિનભદ્રગણિક્ષમાશ્રમણે વિશેષાવશ્યકભાષ્ય નામના ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે – ભાષ્ય : અંતિમwોડાજોડી, સદ્ગશ્માણમાસવજ્ઞાનું ! पलिआसंखिज्जइमे भागे खीणे हवइ गंठी ॥१॥
–. છાયાન્મિત્રમ્ – (14) મત્સ્યોરીટ્યા: સર્વવર્મળમાયુર્વનામ્ !
पल्यासङ्ख्याततमे भागे क्षीणे भवति ग्रन्थिः ॥१॥
