________________
(૫૪)
ભોજપ્રબંધ ભાષાંતર. કહ્યું છે કે –“આયુષ્ય, રાજાનું ચિત્ત, પિશુન, ધન, ખળની પ્રીતિ અને શરીર આટલાને વિકાર પામતાં વાર લાગતી નથી.” રાજાએના ચિત્તમાં જ્યારે વિકાર થાય છે ત્યારે તેઓ અન્યનું વિરૂપ કર્યા વિના રહેતા જ નથી. કહ્યું છે કે –“ગ, કદિની અને રંડા એ ત્રણ શબ્દને પહેલે પહેલો અક્ષર લઈનેજ વિધાતાએ ઠપુર (રાજા) શબ્દ બનાવ્યો છે, તે સર્વ પ્રાણીઓને ભયંકર છે.” વળી હું ત્યાં નહીં જાઉ તેપણુ પુર્વ પુણ્યના પ્રસાદથી મને અહીં પણ પ્રભુત્વાદિક મળવું હશે તો મળશે. કહ્યું છે કેसुकुलजन्मविभुतिरनेकधा, प्रियसमागम सौख्यपरंपरा । नृपकुले गुरुता विमलं यशो, भवति धर्मतरोः फलमिदृशम् ॥१॥
સારા કુળમાં જન્મ, અનેક પ્રકારનો વૈભવ, પ્રિય વસ્તુની પ્રાપ્તિથી થતા સુખની પરંપરા, રાજકુળમાં આદરમાન અને નિર્મળ યશ એ સર્વ ધર્મવૃક્ષનાં ફળ છે.” વળી પુરૂષો પોતાના સ્થાનને ત્યાગ કરવાથીજ સંપત્તિનો ઉદય પામે છે. કહ્યું છે કે–“ સોપારી, પત્ર, રાજહંસ, અશ્વ, સિંહ, સપુરૂષ અને હાથી એ સર્વ પિતાનું સ્થાન તજવાથી જ શોભે છે.” (અન્ય સ્થળેજ મહત્તા પામે છે. ) વળી કહ્યું છે કે –“મલયાચળ પર્વતના રહીશ ભિલે હંમેશાં ચંદનના કાષ્ઠને ઇંધણારૂપ બાળે છે. કાશ્મીર દેશમાં સ્ત્રીઓ કેશરનું ઉદ્વર્તન કરે છે–પીઠીને ઠેકાણે વાપરે છે, તથા સમુદ્રને કાંઠે રહેનાર લેકે રલ ઉપાર્જન કરવાને ઉદ્યમ કરતા નથી; માટે દૂર રહેવાની જ કિંમત છે, અને પાસે અથવા સાથે રહેવાથી પરાભવ કે અનાદર થાય છે.” તેથી મારે કઈ રીતે ત્યાં જવું તે ઉચિત નથી.”
આ પ્રમાણે નિશ્ચય કરી તેણે મંત્રીને કહ્યું કે–“હે મંત્રી મંડળના મુગટ! ઘણું કહેવાથી શું ફળ છે? ખરેખર હું ભીમરાજાને પિતાતુલ્ય જ માનું છું. તે જે કાંઇ મને હુકમ કરશે તે હું અહીં રોજ સર્વ પાળીશ; પણ હું ત્યાં તો નહીં આવું. આ મારૂં વચન રાજાને મારા પ્રણામપૂર્વક કહેજે.” તે સાંભળી તેડવા આવેલ પ્રધાન નિરાશ થઈને પાછો ગયો, અને પ્રણામપૂર્વક સર્વ વૃત્તાંત ભીમરાજા પાસે જઈને કહ્યો.
ત્યાર પછી વિમળ દંડનાયકના નહીં આવવાથી અને પોતાનું સન્ય ચૂન હેવાથી ભેજરાજા જીતી શકાશે નહીં એમ ધારી ભીમ રાજા એકાંતમાં મંત્રીમંડળને બોલાવી વિચાર કરવા લાગ્યો કે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
