________________
અધિકાર૬ ઠે.
(૧૭૭) તો હશે! કેમકે તેવા વ્યાભિચારી માટે તે સંભવિત છે; અને સ્ત્રીનું ચરિત્ર કેણ જાણી શકે છે? તે પણ તેની કાંઇક ખાત્રી કરવી જોઈએ.” એમ વિચારી પ્રાત:કાળે પિતાને તાવ આવ્યો છે એમ બેટી વાત ફેલાવી રાજાએ દાસીદ્વારા કાળીદાસને અંદર બોલાવ્યા. એટલે કાળીદાસ આવીને રાજા પાસે બેઠા. પછી રાજાએ દાસીને કહ્યું કે
લીલાવતીદેવીને લાવ, આજે મારે અહીં જ જમવું છે.” ત્યારે લીલાવતી દેવીએ આવી રાજાના પાત્રમાં પ્રથમ ક્રૂર (ભાત) મૂકે અને પછી મગની દાળ મૂકી. તે વખતે તે બન્નેનો અભિપ્રાય જાણવા માટે રાજાએ કહ્યું કે –“મુકવાની માગણી, દ્ર! વિતા જથમ ?” (હે કવીન્દ્ર ! વ્યાધિનો ના કરવામાં વાઘણ જેવી આ મગની દાળ પતરા વિનાની કેમ થઈ? ) ત્યારે કવિરાજ બોલ્યા કે–
બુધવાર, જ્ઞાતિ વિતાવીશુ શ ” (કુરરૂપી સારા પતિનું આલિંગન થવાથી તે કંચુક રહિત થઈ છે.) આ પ્રમાણે કવિનો ઉત્તર સાંભળી સરસ્વતીના અવતાર જેવી તે દેવી શાસ્ત્રનું સ્વરૂપ સમજતી હતી તેથી તેણીએ કાંઈક સ્મિત કર્યું. તે જોઈ રાજાએ વિચાર્યું કે- જરૂર કાળીદાસ ઉપર દેવીનો સ્નેહ છે; તેથી, જ તરંગવતી નિદ્રામાં પણ તે વાત બેલી ગઈ છે. વળી આ કવિએ પણ આ દેવી પાસે હતી છતાં આ શૃંગારરસમય જવાબ આપે અને તે સાંભળી રાણુ પણ હસી. ખરેખર સ્ત્રીઓનું ચરિત્ર બ્રહ્મા પણ જાણી શકતા નથી, પરંતુ મેટો અપરાધ છતાં પણ બ્રાહ્મણ જાતિ હણવા લાયક નથી, તેમાં પણ આ કવિ તો સરસ્વતીનો અવતાર છે, તેથી તેને તો નજ હણાય.” એમ વિચારી રાજાએ કાળીદાસને કહ્યું કે—હે કવિરાજ ! તમારે મારા દેશમાં બિલકુલ રહેવું નહીં, આ બાબત મને કાંઈપણ પૂછવું નહિ અને પ્રત્યુત્તર આપ નહીં.”
તે સાંભળી કાળીદાસે ત્યાંથી તરત જ ઉભા થઈ વેશ્યાને ઘેર આવી તેણીને હ્યું કે હે પ્રિયે ! મને જવાની આજ્ઞા આપ. કેઈપણ કારણથી ભેજરાજા મારાપર અત્યંત ગુસ્સે થયા છે. તેણે મને કહ્યું કે–તારે મારા દેશમાં સર્વથા રહેવું નહીં.” હે દેવી ! હું જાઉં છું. જે કાર્ય પુરૂષે ચિંતવ્યું પણ ન હોય તેવાં કાર્યની વિધાતા ઘટના કરે છે, જે અયોગ્ય ઘટનાવાનું કાર્ય હોય તેને પણ ઘટાવે છે-મેળવે છે અને યોગ્ય ઘટનાથી મળેલ હોય તેને જર્જરિત કરે છે. વળી આ ચેષ્ટામાં કેઇપણ પ્રકારે વિદ્વાનને જ હાથ હે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
