________________
ચતુર્થ અધિકાર,
( ૧૦૧ ) તત્કાળ આ પ્રમાણે વર્ણન કર્યું.– માલતીના પુષ્પની કળીમાં રહેલે એ મને હર ગુંજારવ કરતો મધુવ્રત ( ભ્રમર ) જાણે કામદેવના પ્રયાણુમાં શંખ વગાડતું હોય તેવો શોભે છે. '' રાજાએ તેને લક્ષદાન આપી વિદાય કર્યો. પછી રાજાએ નગરમાં આવી સીતા પંડિતાને લાવી તેણીની પાસે તે વર્ણનને કલેક બેલી બતાવ્યું. તે સાંભળી તે બોલી કે–“હે રાજન ! આ લેક કરનાર કે અંધ છે. એટલે રાજા આશ્ચર્ય પામ્યો કે–“ આણે તેનું અંધપણું શી રીતે જાણું ? વળી આને તેના કાવ્યનું ખંડન કરવું હશે તો તેને કરનારે જ તેને સિદ્ધ કરી શકશે.” એમ વિચારી રાજાએ તે કવિને બોલાવ્યા, અને વચ્ચે પડદા રખાવી તેને પૂછ્યું કે–“તમારા લેકમાં કાંઈ પણ ભૂલ છે ? ” તે બા –મને સરસ્વતીને પ્રસાદ મળેલો છે તેથી મારા થકમાં ભૂલ હોય જ નહીં. છતાં કદાચ પાનીએ બુદ્ધિવાળી કઈ સ્ત્રી ભૂલ કાઢે તે ભલે કા, પુરૂષ તો કેઈ કાઢશે નહીં. તે સાંભળી “ આ પંડિતાનો ઠીક તિરસ્કાર થયે” એમ જાણી તેમજ ભૂલ કાઢનાર સ્ત્રી છે એમ જાણી ગયાનું સમજી રાજા હ. ત્યારે પંડિતા બેલી કે–“હે અંધ !
પની કળી તે કાંઇક વિસ્થર થયેલી–ખીલેલી હોય તે જ તે ભ્રમરના ઉપભાગમાં આવી શકે છે અને જ્યારે તે પ્રમાણે હોય ત્યારે નીચે મુખે (ઉધે મુખે) કુકી શકાય; માટે તે માટે દેષ છે.” તે સાંભળી કવિ બે કે-“હે પાનીએ બુદ્ધિવાળી રડા ! અહીં તે નીચે મુખે જ શંખ કંકો ગ્ય છે, તેનું કારણ મેં લેકમાં જ જણાવ્યું છે. તું મદિરાપાન નહીં કરતી હતા. તેથી તે જાણતી નથી.' સીતાએ પૂછ્યું શું કારણ ?' : કવિએ કહ્યું– સાંભળ. કામદેવના સર્વ અધિકારીઓ મદના પરવશપણાથી મત્ત થયેલા હોય છે, તેથી તેઓ જે સવળે મુખે શંખ ફુકે તે તેના ફેંકવામાં અને બીજાના કુંકવામાં શું તફાવત? તેથી આ કલાકમાં મેં ભ્રમરને બદલે મધુવ્રત શબ્દ લખ્યો છે, તે તેનું મદાંધપણું જણાવવા માટે અભિપ્રાય સહિત લખ્યો છે. તે સાંભળી સીતા અતિ લજજા પામી મેન રહી. રાજાએ તે વિને ત્રણ લાખ ઈનામ આપી વિદાય કર્યો. ઇતિ સીતાપડિતા અને અંધ સરસ્વતીભટ્ટને પ્રબંધ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
