Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. siddharSi gaNi viracita upamitibhavaprapaMcA kathA zabdazaH vivecana bhAga-1 prathama prastAva : pIThabaMdha I TTTTT ving r t Dist - jo nAza karI ja vivecaka: paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMyA kathA zabdazaH vivecana (prathama prastAva) bhAga-1 - mULa graMthakAra - vyAkhyAtRcUDAmaNi, mAnasazAstravidra pa. pU. zrI siddharSi gaNi divyakRpA - vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA teozrInA ziSyaratna SaDjharzanavettA, pravacanikapratibhAdhAraka pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA * AzIrvAdadAtA * vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA e vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA - saMkalanakArikA na rAkhIbena ramaNalAla zAha saMsthAnA jJAnakhAtAmAMthI A pustaka jJAnabhaMDAra/zrIsaMghane bheTa Apela che. prakAzaka : mAtAtha . hitI , zrutadevatA bhavana', 5, jana marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 zabdazaH vivecana vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2540 + vi. saM. 2070 AvRtti H prathama + takalaH 1000 mUlya : rU. 200-00 - ka Arthika sahayoga - pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijya rAmacaMdrasUrIzvarajI pAThazALA 9, "siddhAcala vATikA', smRtimaMdira pAse, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-5. (zAMtilAla gamanAjI cerITebala TrasTa) ane eka sagRhastha taraphathI - amadAvAda. : mukhya prAptisthAna : hitArtha "1718 mRtadevatA bhavana, 5, jena marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com - mudraka - sarvodaya ophaseTa 13, gajAnaMda esTeTa, idagAha polIsa cokI pAse, prema daravAjA, amadAvAda-19. phona : 22174519 sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa.pU. AcAryadeva zrImad vijya rAmacaMdrasUrIzvarajI pAThazALA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ - prAptisthAna para ja amadAvAda : gItArtha gaMgA 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. 6 (079) 26604911, 32457410 Email : gitarthganga@yahoo.co.in gitarthganga@gmail.com ja vaDodarA : zrI saurInabhAI dinezacaMdra zAha 'darzana', I-39, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. 6 (0265) 2391699 (mo.) 9825212996 Email : saurin 108@yahoo.in muMbaI : zrI lalitabhAI dharamazI 101-102, sarvodaya hAITsa, jaina maMdira roDa, sarvodayanagara, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. (022) ra5380014, 25689030 (mo.) 9322231116 Email : jpdharamshi60@gmail.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2/41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA kvelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. 6 (022) 32428434 (mo.) 9322264851 Email : divyaratna_108@yahoo.co.in surata : DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 6 (0261) 3228623 (mo.) 9016188990 * jAmanagara : zrI udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varksa, c-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. (0288) ra678513 (mo.) 9726993990 Email : karan.u.shah@hotmail.com BANGALORE : Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. - (080) (O) 22875262 (R) 22259925 (Mo) 9448359925 Email : amitvgadiya@gmail.com rAjakoTa: zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 6 (0281) 2233120 (mo.) 9427168613 Email : shree_veer@hotmail.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya sujJa vAcako ! praNAma... aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa ? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte... aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva cokksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyAM rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,008 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI; kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono arthAMza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrI saMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. 'vidvAneva vinAnAti vinnanarizrama' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A viThThalmogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. - uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha... "mRtadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArtha gaMgAnAM prakAzano 5 pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) phata, saMpAdita ane pravacananAM pustako. 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo (hindI AvRtti) 3. yogadaSTisamuccaya 4. karmavAda kaNikA pa. karmavAda karNikA (hindI AvRtti) 6. sadgati tamArA hAthamAM ! 7. sadgati Apake hAtha meM! (hindI AvRtti) 8. darzanAcAra 9. zAsana sthApanA 10. zAsana sthApanA (hindI AvRtti) 11. anekAMtavAda 12. praznottarI 13. praznottarI (hindI AvRtti) 14. cittavRtti 15. cittavRtti (hindI AvRtti) 16. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 17. manovijaya ane Atmazuddhi 18. bhAgavatI pravajyA paricaya 19. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, viSNajaya, siddhi, viniyoga) 21. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 22. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 23. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 24. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 25. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? (hindI AvRtti). 26. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination? (aMgrejI AvRtti) 20. Status of religion in modern Nation State theory (21?ly zhiqla) 28. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 29. zrI upadhAna mArgopadezikA A saMpAdri :- . pU. paMnyAsa zrI rihaMtasAranI madAra/na sahevA 1. pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!! 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI AvRtti). 4. Right to Freedom of Religion !!!!! 6. 'rakSAdharma' abhiyAna 9. 'Rakshadharma' Abhiyaan 8. sevo pAsa saMkhesaro 9. sevo pAsa saMkhesaro (hindI AvRtti) saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho 4 vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSata prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyaktva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecanA 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25. yogavivekadrAviMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmayyadvAciMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSudvAbiMzikA-27 zabdazaH vivecanA 28. dIkSAdvAciMzikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecanA 30. kevalibhuktivyavasthApanadrAviMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecanA 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecanA 34. jinamahattvadvAciMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNa dvAciMzikA-10 zabdazaH vivecanA 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecana 46. tArAditrayadvAbiMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRttidvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAciMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAciMzikA-3 zabdazaH vivecana 51. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecana para. jinabhaktidvAciMzikA-5 zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAciMzikA-20 zabdazaH vivecana
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54. yogamAhAtmyadvAtriMzikA-26 zabdazaH vivecana 55. sajjanastutidvAtriMzikA-32 zabdazaH vivecana 56. pUrvasevAnAtriMzikA-12 zabdazaH vivecana 57. IzAnugrahavicAradvAtriMzikA-16 zabdazaH vivecana 58. klezahAnopAyadvAtriMzikA-25 zabdazaH vivecana 59. vinayadvAtriMzikA-29 zabdazaH vivecana 60. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 62. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 64. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 65. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAtriMzikA-31 zabdazaH vivecana 67. yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 69. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 70. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. poDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72, pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana 73. kathAdvAtriMzikA-9 zabdazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-6 77. navatattva prakaraNa zabdazaH vivecana 78, 150 gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecana 79. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 80. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-6 81. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82. amRtavelanI moTI sakjhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana 83. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 84. AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecana 85. pakhIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana 86. dharmaparIkSA prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 87. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 88. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 89. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 90. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 91. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 92. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 93. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 94. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 95. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 96. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 97. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 98. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 99. vAdadvAciMzikA-8 zabdazaH vivecana 100. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-1 101. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 102. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-3 103. sakalAha-stotra ane ajitazAMti stavana zabdazaH vivecana 104. pagAmasijjA zabdazaH vivecana 105. sakhyatvanA saDasaTha bola svAdhyAya zabdazaH vivecana 106. dharmavyavasthAdvAciMzikA-7 zabdazaH vivecana 107. devasia rAIe pratikramaNa sUtra zabdazaH vivecana 108. saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-1
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109. saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-2 110, vairAgyakalpalatA prathama stabaka zabdazaH vivecana 111. zAMtasudhArasa zabdazaH vivecanA 112. bArabhAvanA zabdazaH vivecana 113. bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 114. bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 115. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-4 116. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-5 117. vItarAga stotra prAyaH zabdazaH vivecana 118. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-2 119. dravyaguNaparyAyanA rAsanA chUTA bola rAsanA AdhAre vivecana 120. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 121. tatvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-3 122. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-4 123. dharmaparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 124. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-1 125. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-2 126. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-3 127, 18 pApasthAnaka svAdhyAya, amRtavelanI nAnI sajhAya, "sAco jaina' pada ane vIronI prabhubhakti' pada zabdazaH vivecanA 128. sammatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-3 129. upamitibhavaprapaMcA kathA (prathama prastAva) zabdazaH vivecana bhAga-1 gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho nuela 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1nI ja saMkalanA 3 upamiti dvArA bhavanA prapaMcanI kathA eTale saMsArI jIvo kaSAyone vaza ane nokaSAyone vaza bhava prapaMcamAM kaI rIte paribhramaNa kare che ane kaSAyone ane nokaSAyonA unmelana dvArA kaI rIte sugationI paraMparA dvArA mokSane prApta kare che, tenuM yathArtha bodha karAvA arthe aMtaraMga guNone ane aMtaraMga doSone nagarAdinI upamA dvArA jemAM varNana karAyuM hoya tevo graMtha e prastuta upamiti bhava prapaMca kathA che. anaMtakALathI saMsAramAM paribhramaNa karanAra jIva koIka rIte karmanI laghutAne prApta kare che, tyAre sanmArga prApta kare che, tevI yogyatAne pAmelA jIvo paNa keTalAka sugurunA mahAprayatnathI mokSamArgane prApta kare che, keTalAka madhyama prayatnathI prApta kare che, to keTalAka gurunA alpa prayatnathI mArgane prApta kare che, jenAthI te jIvone hitanI paraMparAnI prApti thAya che. AvI yogyatAne pAmelA jIvomAM paNa bahulatAe ghaNA prayatnathI mArgane pAme tevA jIvo hoya che. vaLI ghaNA gurunA prayatnathI mArgane pAmavA chatAM nimittone pAmIne te jIvo pharI mArgathI dUra thAya che topaNa bhagavAnanA zAsananA paramArthane pAmelA guNavAna guru yogya jIvo pratye atyaMta dayALu hoya che ane sadA vicAre che ke koIka rIte yogyatAne pAmelo jIva pharI sanmArgane prApta karIne saMsArano kSaya kare te mATe huM zuM karuM ? e pramANe vicArIne kevala yogya jIvanA upakAra arthe atyaMta zrama karIne te jIvane sanmArga prApta karAvavA yatna kare che. kaI rIte kaSTa sAdhya evA yogya jIvane upadezAdi dvArA suguru sanmArga prApta karAve che ane sugurunA prasAdathI buddhine pAmIne aMtaraMga guNasaMpattithI rahita dramaka tulya saMsArI jIva sugurunA pasAyathI kaI rIte aMtaraMga guNasaMpattine prApta kare che, jenAthI te jIvane AlokamAM paNa sukhanI paraMparA prApta thAya che. paralokamAM sugatinI paraMparA prApta thAya che ane aMte sarva upadrava rahita te jIva mokSasukhane prApta kare che. temAM suguru kaI rIte prabala kAraNa che, teno yathArtha bodha prathama prastAvamAM karAvela che. tethI nipuNatApUrvaka prastuta graMthanuM adhyayana karavAthI yogya jIvo sugurunA prasAdane prastuta graMthathI paNa prApta karIne potAnI yogyatAnusAra hitane prApta karI zake che. mATe nipuNa prajJApUrvaka prastuta adhyayananuM vAcana, manana, ciMtavana karavu joIe, jethI kalyANanI prApti thAya. prastuta graMthamAM saMskRta bhaNelA jIvone yathArtha bodha thAya ane graMthanA baLathI padArthane yathArtha yojana
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | saMkalanA karI zake te arthe graMthanA mULa zabdo grahaNa karIne ghaNA sthAne '=' ci na dvArA teno artha lakhela che. tethI saMskRta nahIM bhaNelA jIvone ekavAkyatAthI vAcavAmAM kaMIka kaThina jaNAze topaNa te "=' ci nanuM tAtparya pratisaMdhAna karIne vAMcaze to yathArtha bodha thaze. chabasthapaNAmAM jinezvara paramAtmAnI vANIthI viparIta ke graMthakArazrInA AzayathI viruddha kAMI lakhAyuM hoya tenuM trividha trividha micchA mi dukkaDaM. - pravINacaMdra khImajI motA vi.saM. 2070, caitra vada-12 tA. 26-4-2014, zanivAra, 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. phona: 079-32447014
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | anukramaNikA pAnA naM. = che = = 7 6 = = = E $ o o to $ re = haja anukramaNikA che [ krama | viSaya graMthakArazrInuM maMgalAcaraNa graMthanI prastAvanA kathAnA prakAro zrotAnA bhedo kathAonI prazasti adhikAranuM kathana A kathAnI sArthakatA upamitibhavaprapaMcakathAno saMkSipta aMza durjana ane sarjanano viveka kathAmukha mahApuranuM varNana bhikhArInuM varNana raMkane rAjamaMdiranA dvAranI prApti te rAjyamaMdiranuM varNana bhikhArIno zubha saMkalpa mahArAjAno dRSTipAta raMkane bhikSAnA dAnano prayatna dramakanI tuccha kalpanAo rasoDAnA adhikArInI vicAraNA vimalAloka aMjanano prayoga pANInA pAnajanitaguNa kadannamAM mUccha dharmabodhakara dvArA dramukane paramAnnanuM pradAna 22. paramAna bhakSaNano prabhAva dharmabodhakara dvArA dramukane upadeza ? ? ( 41 43 48 49 pa1 67 68 23. | 69
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 krama 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | anukramaNikA pAnA naM. viSaya vizvasta evA dramakanuM dharmabodhakarane potAnA AzayanuM prakAzana sad traNa auSadhanA adhikArI ane itarano nirdeza satrayI ane kadarzanA alpa-adhika sevanathI janita guNa ane doSo taddayAno upadeza ane dramakanuM apathyamAM laMpaTapaNuM sadguddhinI paricAraNA sadguddhinA saMsargathI thanArA guNo sadguddhine kAraNe dramakane thatA zubha saMkalpo dramaka dvArA karAyela kadannano tyAga ane mahAkalyANakanuM grahaNa tathA teno prabhAva satrayIne devAnI icchA ane niSphalatA kASThanA pAtramAM auSadhatrayanuM sthApana vicakSaNA vaDeisabuddhi vaDe, kahevAyelA dAnanA upAyo dRSTAMtanuM yojana vidvAnono sanmArga saMsArane nagaranI upamA dezanAdAtA anusuMdara kevalI dvArA potAne dramakanI upamA jIvane vivekanA abhAvamAM thatI kuceSTAo jIvanI na2kagatinI vedanAo tiryaMcagatinAM du:kha-vedanAo manuSyagatinI vedanAo devagatimAM aneka prakAranI vedanAo dramakanA kuvikalpono upanaya saMsArI jIvanI manorathamALA artha-kAmamAM Asakta jIvonI ceSTAo tathA saMkalponI hAramALA jIvanI atRpti artha-kAmanA vikAro 395 73 80 85 88 92 97 102 105 109 113 114 116 121 123 127 134 135 136 137 137 138 149 157 167 168
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | anukramaNikA pAnA naM. 49. 169 171 173 173 175 177 179 53. 184 186 187 188 6O. 189 [ krama | viSaya jIvanI buddhinuM viparItapaNuM acaramAvartamAM jIvanuM samagra yonisthAnamAM paribhramaNa vivakSAthI kALanuM vaividhya tIrthakaranuM susthita-patra svakarmavivara nAmano dvArapALa sarvajJa zAsananuM rAjamaMdiratva sarvajJanA zAsanamAM rahela jIvanuM svarUpa AcAryane rAjAnI, upAdhyAyane amAtyanI ane gItArthone mahAyoddhAnI upamA gaNaciMtakone niyuktanI upamA 58. | | sAdhuone taLavargInI upamA 59. sAdhvIone sthavirAnI upamA zramaNopAsakone subhaTonI upamA zrAvikAone vilAsinIonI upamA 62. jainazAsanamAM rahelAonA nirupacarita viSayabhogonuM varNana puNyAnubaMdhI puNyanuM phaLa 64. pApAnubaMdhI puNyanuM phaLa anuSaMgathI bhogonI prApti | jIvanI jinamata saMbaMdhI jijJAsA ane tenA darzanathI thayela AnaMda bhadrakabhAvavartI jIvana vyatikara dramakane rAjAsvarUpa tIrthaMkaranuM darzana | Izvaraanugraha 70. AcArya dvArA nakkI karAyela jIvanI yogyatA 71. AcArya bhagavaMtanI manovyathA tathA samAdhi 72. | dharmAcAryanI karuNA tathA sadupadeza 73. jIvanA kuvikalpono vinAza 193 196 197 198 199 201 203 68. 205 206 208 209 215 216
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 krama *66 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 74. 75. 76. dramakanI kuvikalpanI kallolamAlAno upanaya sanmArganI dezanA bhikSAnA dAna mATe bolAvavAno upanaya mithyAdaSTitvanA vikalpo dezakanuM svarUpa mithyAdRSTitvanI pravRtti viSaya arthapuruSArthanI khyAti kAmapuruSArthanI khyAti sadgurunI ciMtA bheSajatrayInI upamAvALI ratnatrayInuM mAhAtmya dramakane prakaTapaNe aMjanano prayoga AcArya bhagavaMta dvArA dramakane punaH pratibodhano AraMbha samyagdarzaprApti pUrve jIvanI dazA tattvaprItikara pANInA pAnanI anicchAno upanaya dharmapuruSArtha ja pradhAna | dharmanA svarUpanuM varNana upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | anukramaNikA pAnA naM. samyagdarzananuM svarUpa tattvaprItikara pANInA pAnano upanaya samyagdarzananI prAptinuM mAhAtmya jIvanA zubhasaMkalpo be prakAranA kuvikalpo kaSAya ane nokaSAyano prabhAva mohanuM vizRMbhita dharmabodhakara dvArA prayukta paruSavacananA upadezano upanaya dramaka kadannatyAganA vacanathI vihvalIbhUta thayo te kathanano upanaya 218 223 225 229 231 233 235 237 243 246 247 249 252 255 258 264 277 271 273 275 277 279 281 282 288
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | anukramaNikA viSaya 99. dharmabodhakaranA punaH ciMtanano upanaya arthAt dharmagurunuM bhAvakAruNya 100. | dhana Adi Atmaka kadannanA doSo ane dharmarUpa paramAtranA guNo 101. |dramake karela mizrabhojananA Agrahano upanaya kama 102. | AcArya bhagavaMte batAvela bhagavAnanuM mahattva 103. | saMsAratyAganI azaktinuM dramakanuM kathana 104. | svairyabhAvanuM abhimukhapaNuM 105. dramaka dvArA potAnA AkUtanuM kathana 106. | kramakanI guru upara AsthA 107. | makane gurunuM vizeSatAthI sUcana 108. | bhAvarogonA sAdhyatva-asAdhyatvano vicAra 109. dramaka dvArA dezaviratinuM grahaNa 110. | dharmanA utsAhanI maMdatA 111. | maMda saMvegathI karAtA vratanuM mAhAtmya ane tenI anabhijJatA 112. | mUrchAthI parigraha AdimAM jIvanI pravRtti 113. | saMsArI jIvane gurunI prApti 114. kramakanI prArthanA ane guruno udyama 115. dramaka vaDe potAnA anubhavanuM kathana tathA prArthanA 116. | guru bhagavaMto pAsethI sabuddhinI prApti 117. | upadezanuM dAna 118. | sabuddhino prabhAva 119. |dramakane sadbuddhi vaDe apAyela sAvadhAnI ane AMdolita mana 120. | dIkSAnI kaThinatAno vicAra 121. | AsvAdita prazamasukhavALA dramakane saMveganI vRddhi ane vairAgyamAM sthira buddhi 122. | dIkSAnuM grahaNa 123 dIkSita thayela dramakanA sapuNyaka nAmanI sArthakatA pAnA naM. 291 294 299 303 307 309 310 311 314 315 319 320 322 324 327 328 330 332 334 337 339 344 346 350 352
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ . viSaya upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | anukramaNikA pAnA naM. krama 124. | rAgAdi bhAvarogonI vizeSathI tanutA 125. |dramakane potAne prApta thayela jJAnAdi trayanA viniyoganI icchA 126. | moTA vaDe karAyela gauravathI garvano atireka 127. | paropakAra mATe parane upadezano prayAsa 128. jJAna AdinA upadezathI sarvanI anugrAhakatA mATe prastuta kathAnI racanA 129. | upamitibhavaprapaMcA kathA zravaNa mATe vinaMtI 130. | pIThabaMdhano upasaMhAra 354 357 359 362 366 367 369
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM hI aha~ namaH / OM hrIM zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / pU. siddharSi gaNi viracita upamitibhavaprapaMyA kathA zabdazaH vivecana bhAga-1 " prathama prastAva : pIThabaMdha granthakArakRtamaMgalam namo nirnAzitAzeSamahAmohahimArttaye / lokAlokAmalAlokabhAsvate paramAtmane / / 1 / / graMthakArazrInuM maMgalAcaraNa nAza karAI che samagra mahAmoharUpI himanI pIDA jemanA vaDe evA, loka ane alokane nirmaLa prakAza ApavAmAM sUrya samAna paramAtmAne namaskAra karuM chuM. ll1TI zloka : namo vizuddhadharmAya, svarUpaparipUrtaye / namo vikAravistAragocarAtItamUrtaye / / 2 / / zlokArca - vizuddha dharmavALA, potAnA rUpamAM paripUrtivALAne namaskAra karuM chuM. vikAranA vistAranA viSayane oLaMgI gayelA svarUpavALA paramAtmAne namaskAra karuM chuM. zA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : namo bhuvanasaMtApirAgakesaridAriNe / prazamAmRtatRptAya, nAbheyAya mahAtmane / / 3 / / zlokArca - bhuvanane saMtApa karanArA rAgakesarIne phADI nAkhanArA, prazamanA amRtathI tRpta thayelA, mahAtmA nAbhi rAjAnA putrane namaskAra karuM chuM. Il3II zloka : namo dveSagajendrArikumbhanirbhedakAriNe / ajitAdijinastomasiMhAya vimalAtmane / / 4 / / zlokArdha : vimala che AtmA jemano evA dveSagajendrarUpa zatrunA kuMbhasthaLano bheda karanArA zrI ajitanAtha Adi jinasamUha evA siMhone namaskAra karuM chuM. IIII. zloka : namo dalitadoSAya, mithyAdarzanasUdine / makaradhvajanAzAya, vIrAya vigatadviSe / / 5 / / zlokArca - daLI nAMkhyA che doSa jemaNe evA, mithyAdarzanano nAza karanArA, kAmadevano nAza karanArA, cAlyA gayA che zatru jemanA evA vIrabhagavAnane namaskAra karuM chuM. paI athavA=athavA, zloka : aMtaraGgamahAsainyaM, samastajanatApakam / dalitaM lIlayA yena, kenacit taM namAmyaham / / 6 / / zlokArtha : saghaLA lokane tApa karanAruM aMtaraMga mahAsainya je koI vaDe lIlAthI haNI nakhAyuM, tene huM namuM chuM. IIll.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : samastavastuvistAravicArApAragocaram / vaco jainezvaraM vande, sUditAkhilakalmaSam / / 7 / / zlokArtha : samasta vastunA vistAranA vicArathI apAra viSayavALA, kADhI nakhAI che saghaLI kALAza (kuyuktio, jemAMthI evA jainezvara pravacanane huM vaMdana karuM chuM. IIchA zloka : mukhendoraMzubhirvyAptaM, yA bibharti vikasvaram / kare padmamacintyena, dhAmnA tAM naumi devatAm / / 8 / / zlokArtha : je sarasvatI, aciMtya teja vaDe hAthamAM mukharUpI caMdranAM kiraNothI vyApta, vikasvara (khIlelA) kamaLane dhAraNa kare che te devatAnI (sarasvatInI) huM stuti karuM chuM. llciaa. zloka : paropadezapravaNo, mAdRzo'pi prajAyate / yatprabhAvAnnamastebhyaH, sadgurubhyo vizeSataH / / 9 / / zlokArya : mArA jevo paNa jemanA prabhAvathI parane upadeza ApavAmAM hoMziyAra thAya che te sadguruone vizeSathI namaskAra karuM chuM. IIII. granthaprastAvanA zloka : itthaM kRtanamaskAraH, zAntavighnavinAyakaH / vivakSitArthaprastAvaM, racayiSye nirAkulaH / / 10 / / graMthanI prastAvanA zlokArya :A rIte karAyelA namaskAravALo, zAMta karAyelA vipnanA samUhavALo=atyAra sudhI uttama
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva puruSone karAyelA namaskArane kAraNe graMthaniSpattimAM AvatAM aMtaraMga pratibhAnAM AvAraka karma zAMta thayAM che ane bahiraMga vighno zAMta thayAM che jenAM evo, tenA kAraNe nirAkula huM vivakSita arthavALA prastAvane racIza. II10I zloka : ihAtidurlabhaM prApya, mAnuSyaM bhavyajantunA / tataH kulAdisAmagrImAsAdya zubhakarmaNA / / 11 / / heyaM hAnocitaM sarvaM, karttavyaM karaNocitam / zlAghyaM zlAghocitaM vastu, zrotavyaM zravaNocitam / / 12 / / yugmam zlokArca - ahIM saMsAramAM, atidurlabha evA manuSyabhavane pAmIne, tyArapachI zubha karma vaDe kulAdisAmagrIne prApta karIne bhavya prANIe tyAga karavAne ucita sarva tyAga karavuM joIe, karaNane ucita sarva karavuM joIe, vakhANavAne ucita sarva vastu vakhANavI joIe, sAMbhaLavAne ucita sarva sAMbhaLavuM joIe. I11-12aaaa tatra tyAM=hAnAdimAM, zloka - yatkiJciccittamAlinyakAraNaM mokSavAraNam / manovAkkAyakarmeha, heyaM tat svahitaiSiNA / / 13 / / zlokArca - ahIM=saMsAramAM, je kaMI cittanA mAlityanuM kAraNa, mokSane aTakAvanAra, mana-vacana-kAyAnuM karma kriyA, te potAnuM hita IcchanArAe tyAga karavuM joIe. arthAt svabhUmikA anusAra traNa gutiomAM yatna karavo joIe. ll13 zloka : hAranIhAragokSIrakundenduvizadaM manaH / kRtaM yat kurute karma, karttavyaM tanmanISiNA / / 14 / / zlokArca - hAra, barapha, gAyanuM dUdha, macakuMdanuM phUla ane caMdra jevuM nirmaLa karAyeluM mana je karma kare
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva che te manISIe karavuM joIe=vItarAgatAne abhimukha zukla mana thAya tevuM kRtya karavuM joIe. ll14ll zloka : zlAghanIyaH punarnityaM, vizuddhanAntarAtmanA / trilokanAthastaddharmo, ye ca tatra vyavasthitAH / / 15 / / zlokArdha : vaLI trilokanAtha, temano dharma ane tyAM dharmamAM, jeo rahelA che, teo haMmezAM vizuddha attarAtmAthI vakhANavA joIe. II15II zloka : zrotavyaM bhAvataH sAraM, zraddhAsaMzuddhabuddhinA / niHzeSoSamoSAya, vA: sarvasamANitam zAradA zlokArca - zraddhAthI saMzuddha thayelI buddhithI samagra doSanA nAza mATe zreSTha evuM sarvajJanuM vacana bhAvathI sAMbhaLavuM joIe. II16ll zloka : tadetat prastutaM tAvattadeva jagate hitam / zrotavyamiti saMcintya, vacaH sarvajJabhASitam / / 17 / / zlokArtha : sarvajJAthI kahevAyeluM vacana sAMbhaLavuM joIe. e pramANe vicArIne te A=sarvAnuM vacana, prastuta che, te ja jagata mATe hita che. ll17ii. bloka : tatastadanusAreNa, mahAmohAdisUdanI / nirdiSTabhavavistArA, katheyamabhidhAsyate / / 18 / / zlokArtha : tethI=sarvajJanuM vacana ja jagata mATe hita che tethI, mahAmohAdino nAza karanArI, batAvyo che bhavano vistAra jemAM evI A kathA tenA anusArathI-sarvAnA vacana anusArathI, kahevAze. ll18ll
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva ___ tathAhi te mA prabhAyoTos: paJcAzravamahAdoSA, hRSIkANAM ca paJcakam / mahAmohayutAnAM ca, kaSAyANAM catuSTayam / / 19 / / mithyAtvarAgadveSAdirUpaM yaccAntaraM balam / taddoSAvedakaM sarvaM, vacaH sarvajJabhASitam / / 20 / / yugmam Resrtha : pAMca Azrava rUpa mahAdoSo che ane mahAmohayukta jIvonI pAMca Indriyo che ane cAra kaSAyo che ane mithyAtva, rAga, dveSAdirUpa je AMtarika sainya che, tenA doSone jaNAvanAruM sarva vacana sarvathI hevAyej cha. ||18-20 / / tathA-mane, cos: jJAnadarzanacAritrasaMtoSaprazamAtmakam / tapaHsaMyamasatyAdibhaTakoTisamAkulam / / 21 / / yaccAntaraM balaM tasya, guNasaMbhAragauravam / varNayatyeva jainendraM, vacanaM hi pade pade / / 22 / / yugmam loartha: jJAna, zana, yAni, saMtoSa, prazamAtmA, tapa, saMyama, satya mA sus) sumaTothI bharapUra je AMtara sainya che tenA guNasamUhanA gauravane jainendra vacana sthAne sthAne nicce varNave 1 cha. ||21-22 // tathA mane, los : ekendriyAdibhedena, duHkharUpamanantakam / bhavaprapaJcaM jainendraM, vacanaM kathayatyalam / / 23 / /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : ekendriyAdi bheda vaDe anaMta duHkharUpa evA bhavanA vistArane jainendra vacana atyaMta kahe che. ||3|| zloka H zlokArtha : AthI te bhIMtano Azraya karIne=sarvajJanAM vacanarUpa bhIMtano Azraya karIne, mArA jevA vaDe paNa kahevAyeluM vAkya jainendra siddhAMtanuM jharaNuM che e pramANe bhAvana karAya. / / 24 / / kathAbhedAH zloka H atastAM bhittimAzritya, mAdRzenApi jalpitam / vAkyaM jainendrasiddhAntaniSyanda iti bhAvyatAm / / 24 / / arthaM kAmaM ca dharmaM ca, tathA saMkIrNarUpatAm / Azritya varttate loke, kathA tAvaccaturvidhA / / 25 / / kathAnA prakAro zlokArtha H lokamAM artha, kAma, dharma ane saMkIrNa rUpapaNAne AzrayIne kathA cAra prakAre varte che. II25aaaa zloka H : sAmAdidhAtuvAdAdikRSyAdipratipAdikA / arthopAdAnaparamA, kathA'rthasya prakIrttitA / / 26 / / zlokArtha sAma Adine, dhAtuvAda Adine, kRSi Adine kahenArI artha (dhana) utpAdanamAM tatpara arthanI kathA kahevAI che. II26aa zloka H sA kliSTacittahetutvAtpApasaMbandhakArikA / tena durgativarttanyAH, prApaNe pravaNA matA / / 27 / /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : te=arthanI kathA, kliSTa cittanuM kAraNapaNuM hovAthI pApa saMbaMdhane karanArI che, tethI durgatinA mArgane prApta karAvavAmAM kuzaLa manAI che. ll17nA zloka : kAmopAdAnagarbhArthA, vayodAkSiNyasUcikA / anurAgegitAdyutthA, kathA kAmasya varNitA / / 28 / / zlokArtha : kAmanuM grahaNa jeno garbhita artha che evI, vayane ane dAkSiNyane sUcavanArI, anurAganA hAva-bhAvAdithI UThelI kAmanI kathA kahevAI che. ll28II zloka : sA malImasakAmeSu, rAgotkarSavidhAyikA / viparyAsakarI tena, hetubhUtaiva durgateH / / 29 / / zlokArca - te kAmakathA, malina evAM kAmomAM rAganA utkarSane karanArI che, viparyAsane karanArI che. tethI durgatinA hetubhUta ja che. ll29ll zloka : dayAdAnakSamAdyeSu, dharmAGgeSu pratiSThitA / dharmopAdeyatAgarbhA, budhairdharmakathocyate / / 30 / / zlokArca - dayA, dAna, kSamA Adi dharmanAM aMgomAM pratiSThA pAmelI, dharmanI upAdeyatA AdaravAlAyakapaNuM che garbhamAM evI dharmakathA budhajano vaDe kahevAI che. Il3oll zloka : sA'kliSTacittahetutvAtpuNyakarmavinirjare / vidhatte tena vijJeyA, kAraNaM nAkamokSayoH / / 31 / /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - te=dharmakathA, aliSTa cittanuM hetupaNuM hovAthI kaSAyonAM kSayopazamabhAvarUpa aliSTa cittanuM hetupaNuM hovAthI, puNyane ane karmanI vizeSa nirjarAne kare che, tethI svarganuM ane mokSanuM kAraNa jANavI. II3II zloka : trivargasAdhanopAyapratipAdanatatparA / yA'nekarasasArArthA, sA saMkIrNakathocyate / / 32 / / zlokArdha :traNa varganA sAdhavAnA upAyane kahevAmAM tatpara, aneka rasanA sArabhUta arthavALI je kathA che te saMkIrNakathA kahevAya che. IBrA. zloka : citrAbhiprAyahetutvAdanekaphaladAyikA / vidagdhatAvidhAne ca, sA heturiva varttate / / 33 / / zlokArdha :citra=vicitra abhiprAyanuM hetupaNuM hovAthI aneka phalane ApanArI ta=saMkIrNakathA, nipuNatA karavAmAM kAraNa jevI varte che. Il33II zloka : zrotAro'pi caturbhedAstAsAM santIha mAnavAH / teSAM saMkSepato vakSye, lakSaNaM tannibodhata / / 34 / / zlokArdha :teonA (te kathAonA) sAMbhaLanArA paNa mAnavo ahIM saMsAramAM cAra prakAre che. teonA te zrotAonA, lakSaNane saMkSepathI huM kahIza, tene tame sAMbhaLo. ll34 zrotRbhedAH zloka : mAyAzokabhayakrodhalobhamohamadAnvitAH / ye vAJchanti kathAmArthI, tAmasAste narAdhamAH / / 35 / /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zrotAnA bhedo zlokArca - mAyA, zoka, bhaya, krodha, lobha, moha, madathI yukta tAmasaprakRtivALA jeo artha saMbaMdhI kathAne Icche che teo narAdhama che. jeo A lokamAM paNa bhoganAM sukhone jotA nathI, mAtra arthasaMcayamAM ja prItine dhAraNa kare che teo koI prakAranA sukhane joI zakatA nathI mATe narAdhama che. ane teo mAyA Adi bhAvothI grasta che. A loka ane paralokamAM atyaMta duHkhI che. rUpA zloka : ye rAgagrastamanaso, vivekavikalA narAH / kathAmicchanti kAmasya, rAjasAste vimadhyamAH // 36 // zlokArtha : rAgathI grasta manavALA, viveka rahita rAjaprakRtivALA je manuSyo kAmanI kathAne Icche che, teo vimadhyama che. pratyakSa dekhAtAM sukhone sukharUpe jonAra che, AtmAnA nirAkuLabhAvanA sukhane jonArA nathI tethI madhyama che; kema ke dhanasaMcayamAM ja mAtra rasa lenArA nathI paNa kAmanAM sukhone pradhAnarUpe Icche che. ll16ll zloka - mokSAkAGkSakatAnena, cetasA'bhilaSanti ye / zuddhAM dharmakathAmeva, sAttvikAste narottamAH / / 37 / / zlokArtha : mokSanI IcchAmAM ekatAna citta vaDe jeo zuddha dharmakathAne ja Icche che, sAtvika prakRtivALA teo narottama che. kaSAyathI anAkuLa AtmAmAM sukha che ane kaSAyanI AkuLatAmAM duHkha che tema jonArA che tethI saMpUrNa kaSAyanA ane karmanA upadrava vagaranA mokSane ja sAra mAne che mATe uttama che. ll37ll zloka : ye lokadvayasApekSAH, kiJcitsattvayutA narAH / kathAmicchanti saMkIrNA, jJeyAste varamadhyamAH / / 38 / /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - banne lokanI apekSAvALA kaMIka satvayukta je manuSyo saMkIrNakathAne Icche che teo varamadhyama jANavA. A lokamAM sajjananI jema dhana kamAvAnI IcchAvALA che, nItipUrvaka kAma sevavAnI icchAvALA che jethI paralokamAM ahita na thAya teno vicAra kare che ane dharmanA avirodhathI arthakAmane paNa seve che teo madhyamajIvomAM zreSTha che. II3XII kathAprazastiH zloka : tatraivaM sthiterajastamo'nugAH sattvAH, svayamevArthakAmayoH / rajyante dharmazAstAramavadhUya nivArakam / / 39 / / kathAonI prazasti zlokArca - tyAM=zrotAnA bhedomAM, A pramANe hote chate pUrvamAM varNana karyuM e pramANe zrotAno bheda hote chate, nivAraka evA=arthakAmanA nivAraka evA, dharmazAstAnI avagaNanA karIne rAgane ane dveSane anusaranArA prANIo svayaM ja artha-kAmamAM raMgAya che. ll3II zloka : rAgadveSamahAmoharUpaM teSAM zikhitrayam / arthakAmakathAsarpirAhutyA varddhate param / / 40 / / zlokArtha :teonA=te prANIonA, rAga-dveSa ane mahAmoha rUpa traNa prakArano agni arthakathA ane kAmakathA rUpa ghInI AhutithI atyaMta vadhe che. Ilol zloka : kekAyitaM mayUrANAM, yathotkaNTakavarddhanam / pApeSu varddhitotsAhA, kathA kAmArthayostathA / / 41 / /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1/prathama prastAva zlokArtha : jema morano kekArava utkaMTakane vadhAranAro che, tema pApomAM utsAhane vadhAranArI kAmanI ane arthanI kathA che. 41 bloka : kathAM kAmArthayostasmAnna kurvIta kadAcana / sA: kSate kSAranikSepa, vitathI vicakSaUT? I4rA zlokArthaH tethI kyAre paNa kAmanI ane arthanI kathA karavI joIe nahi, vicakSaNa evo koNa ghA upara kSAra nAkhe ? arthAt ghA upara khAra nAMkhavA jevI kAma-arthanI kathAne koNa kare? Il42aaaa zloka - paropakArazIlena, karttavyaM tanmanISiNA / hitaM samastajantubhyo, yeneha syAdamutra ca / / 43 / / zlokArdha : paropakAra svabhAvavALA buddhimAna puruSe jenAthI AlokamAM ane paralokamAM badhA jIvonuM hita thAya te karavuM joIe. ll4all zloka : tena yadyapi lokAnAmiSTA kAmArthayoH kathA / tathA'pi viduSA tyAjyA, yena paryantadAruNA / / 44 / / zlokArca - te kAraNathI jo ke lokone kAmanI ane arthanI kathA ISTa che topaNa vidvAne tyAga karavo joIe arthanI ane kAmanI kathA karavI joIe nahIM ja kAraNathI (kAmanI ane arthanI kathA) aMtamAM (pariNAmamAM) bhayaMkara che. II44ll letava=tethI Ane (A sthitine) jANIne - zloka : ihAmutra ca jantUnAM, sarveSAmamRtopamAm / zuddhAM dharmakathAM dhanyAH, kurvanti hitakAmyayA / / 45 / /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : AlokamAM ane paralokamAM sarva prANIone amRta samAna zuddha dharmakathAne dhanya puruSo hitanI IcchAthI kare che. II45 zloka H AkSepakAraNIM matvA, saMkIrNAmapi satkathAm / mArgAvatArakAritvAt kecidicchanti sUrayaH / / 46 / / - zlokArtha AkSepa karanArI mAnIne saMkIrNa evI paNa satkathAne mArgamAM avatAra karavApaNuM hovAthI keTalAka AcAryo icche che. II46 / / zloka H kilAtra yo yathA jantuH, zakyate bodhabhAjanam / karttuM tathaiva taddbodhye, vidheyo hitakAribhiH / / 47 / / 13 zlokArtha : kharekhara ! ahIM je prANI je pramANe bodhanuM bhAjana karavA mATe zakya che te bodhyamAM=lAyaka jIvamAM, te pramANe ja hitakArIe yatna karavo joIe. / / 47]] zloka H na cAdau mugdhabuddhInAM, dharmo manasi bhAsate / kAmArthakathanAttena, teSAmAkSipyate manaH / / 48 / / zlokArtha : ane zarUAtamAM mugdha buddhivALAonA manamAM dharma rucato nathI, tethI kAmanA ane arthanA kathanathI teonA mananuM AkarSaNa karAya che. II48 zloka H AkSiptAste tataH zakyA, dharmaM grAhayituM narAH / vikSepadvAratastena, saMkIrNA sA kathocyate / / 49 / /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArya : tyArapachI AkarSita karAyelA te manuSyo dharma grahaNa karAvavA mATe zakya che, tethI vikSepadvArathI saMkIrNa evI kathA kahevAya che. II49ll. zloka : tasmAdeSA kathA zuddhadharmasyaiva vidhAsyate / bhajantI tadguNApekSAM, kvacitsaMkIrNarUpatAm / / 50 / / zlokArya : te kAraNathI tenA guNanI apekSAvALI zuddha dharmanA guNanI apekSAvALI, koIka sthAnamAM saMkIrNarUpatAne pAmatI zuddha dharmanI ja A kathA kahevAze. prastuta kathA dharmanI ja kathA kahevAze chatAM koI koI sthAnamAM zuddha dharmanI kathAnA guNanI karavAnA AzayathI arthakAmathI saMkIrNarUpatAne paNa A kathA pAmaze. I5oll caDyuM=ane bIjuM, zloka : saMskRtA prAkRtA ceti, bhASe prAdhAnyamarhataH / tatrApi saMskRtA tAvad durvidagdhahadi sthitA / / 51 / / zlokArca - saMskRta ane prAkRta e be bhASA prAdhAnyane yogya che, tyAM paNa te be bhASAmAM paNa, saMskRta bhASA caturanA hRdayamAM rahelI che. ApanA zloka : bAlAnAmapi sadbodhakAriNI karNapezalA / tathApi prAkRtA bhASA, na teSAmapi bhAsate / / 52 / / zlokArdha : bAla jIvone paNa sambodhana karanArI kAnane sukhakArI che-prastuta graMthanI saMskRta bhASA sukhane karanArI che; kema ke prastuta graMthanI racanA saraLa che. topaNa prAkRta bhASA teone paNa= buddhimAna puruSone paNa, rucatI nathI. bALa jIvone prAkRta bhASA adhika priya che topaNa catura puruSone paNa prAkRta bhASI rucatI nathI. IN2
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : upAye sati karttavyaM, sarveSAM cittaraJjanam / atastadanurodhena, saMskRteyaM kariSyate / / 53 / / zlokArtha : upAya hote chate sarvanuM cittaraMjana karavuM joIe, AthI sarvane upakAra thAya tenA anurodhathI=bALa ane catura baMne jIvone upakAra thAya tenA anusaraNathI, A=kathA, saMskRta karAze. Imall zloka : na ceyamatigUDhArthA, na dIrghervAkyadaNDakaiH / na cAprasiddhaparyAyaistena sarvajanocitA / / 54 / / zlokArya : ane A kathA ati gUDha arthavALI nathI, dIrgha evA vAkyadaMDako vaDe racAI nathI. aprasiddha paryAyo vaDe racAI nathI arthAt aprasiddha paryAyovALI nathI, tethI sarva lokane bALa ane catura badhA jIvone ucita che. pA. adhikAranirUpaNam zloka : kathAzarIrametasyA, nAmnaiva pratipAditam / bhavaprapaJco vyAjena, yato'syAmupamIyate / / 55 / / adhikAranuM kathana zlokArca - AnuM=prastuta graMthanuM, kathAzarIra nAmathI ja=graMthanA nAmathI ja, pratipAdana karAyuM che, je kAraNathI bahAnAthI kathAnA bahAnAthI, A kathAmAM bhavano prapaMca=vistAra, upamAna karAvAya che. IIpapA zloka : yato'nubhUyamAno'pi, parokSa iva lakSyate / ayaM saMsAravistArastato vyAkhyAnamarhati / / 56 / /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArya : je kAraNathI anubhavAto paNa A saMsArano vistAra parokSa jevo dekhAya che, tethI vizeSathI kahevAne yogya che. pI. thavI=athavA, zloka : bhrAntivyAmohanAzAya, smRtibIjaprabodhanam / kathArthasaMgrahaM kRtvA, zarIramidamucyate / / 57 / / zlokArtha : bhrAnti ane vyAmohanA nAzane mATe smRtibIjanuM prabodhana che jemAM evA kathAnA arthanA saMgrahane karIne A zarIra kahevAya che. pachI zloka : dvividheyaM kathA tAvadantaraGgA tathetarA / zarIramantaraGgAyAstatredamabhidhIyate / / 58 / / zlokArtha : A kathA be prakAre che aMtaraMga ane bAhya, tyAM A aMtaraMga kathAnuM zarIra (gAthA 83 sudhI) kahevAya che. pi8II. zloka : prastAvAstAvadaSTAtra, vidhAsyante parisphuTAH / pratyekaM teSu vaktavyo, yo'rthastaM me nibodhata / / 59 / / zlokArtha : ahIM prastuta graMthamAM, pragaTa evA ATha prastAvo karAze, teomAM pratyeka prastAvane Azrayane je artha vaktavya che mArA te arthane sAMbhaLo. I59ll zloka : prastAve prathame tAvanibaddhA yena hetunA / iyaM kathA mayedRkSA, sa hetuH pratipAdyate / / 60 / /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : mArA vaDe A kathA AvA prakAranI je hetuthI nibaddha karAI te hetu prathama prastAvamAM kahevAya che. II60II zloka H dvitIye bhavyapuruSo, mAnuSyaM prApya sundaram / yathA'tmahitajijJAsuH, samAsAdya sadAgamam / / 61 / / tadantikasthaH saMsArijIvasya caritaM yathA / zrutvA'gRhItasaMketAvyAjAt tenaiva sUcitam / / 62 / / tiryagvaktavyatAbaddhaM, sArddhaM prajJAvizAlA / vicArayati niHzeSaM, tadidaM pratipAdyate / / 63 / / caturbhiH kalApakam 17 zlokArtha H suMdara evA manuSya bhavane prApta karIne Atmahitano jijJAsu evo bhavyapuruSa sadAgamane meLavIne je prakAre tenI pAse rahelo che=sadAgama pAse rahelo che, je prakAre agRhIta saMketAnA nhAnAthI saMsArI jIvanA caritrane sAMbhaLIne tenA vaDe ja=saMsArI jIva vaDe ja, sUcana karAyela tiryak vaktavyatAthI baddha samagrane=tiryaMcagatinA svarUpane kahenAra evA samagra kzanane prajJAvizAlA sAthe vicAre che te A bIjA prastAvamAM pratipAdana karAya che. II61-62-63|| zloka H tathA tRtIyaprastAve hiMsAkrodhavazAnugaH / sparzanendriyamUdrazya, vathA du:uvivAdhitaH / / 64 / / saMsArijIvaH saMsAre, bhraSTo mAnuSyajanmataH / idaM saMsArijIvasya mukhenaiva nivedyate / / 65 / / yugmam zlokArtha : tathA trIjA prastAvamAM, hiMsAnA ane krodhanA vazane anusaranAro jIva ane sparzendriyathI mUDha thayelo jIva je prakAre duHkhothI pIDAyelo saMsArI jIva saMsAramAM manuSyajanmathI bhraSTa thayo, saMsArI jIvanA mukha vaDe ja A (sarva vRttAnta) kahevAya che. II64-65]]
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva bloka : punazcaturthaprastAve, mAnajihvAnRteSu bhoH / / ra: saMsArinIvoDasI, yathA yu prapIDitaH jAduddA bhUyazcAnantasaMsAramapAraM duHkhapUritaH / yathA bhrAnta idaM sarvaM, savizeSaM nigadyate / / 67 / / yugmam zlokArdha : vaLI cothA prastAvamAM mAnane vaza thayela, rasanendriyamAM ane asatyamAM Asakta evo A saMsArI jIva je rIte duHkhathI pIDAyo. vAraMvAra apAra evA anaMta saMsArane duHkhathI pUraNa karAyo. je rIte bhramaNa karAyuM A sarva vizeSathI kahevAya che. II66-67TI zloka : prastAve paJcame tvatra, vipAkaH steyamAyayoH / uktaH saMsArijIvena, tathA ghrANendriyasya ca / / 68 / / tathA'tra SaSThaprastAve, lobhamaithunacakSuSAm / vipAko varNyate tena, yo'nubhUtaH purA'tmanA / / 69 / / yugmam zlokArca - vaLI A pAMcamA prastAvamAM saMsArI jIva vaDe kahevAyelo coryano ane mAyAno tathA dhrANendriyano vipAka ane A chaThThA prastAvamAM lobha, maithuna ane cakSurindriyano vipAka tenA vaDe=saMsArI jIva vaDe, varNana karAya che. je pahelAM potAnAthI anubhavAyelo che. ll18-19ll zloka : prastAve saptame sarvaM, mahAmohavijRmbhitam / parigrahasya zrotreNa, sahitasyeha varNitam / / 70 / / zlokArtha : ahIM prastuta graMthamAM, sAtamA prastAvamAM sarva mahAmohano vilAsa, zrovendriya sahita parigrahanuM varNana karAyuM che. ll7oll
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva hitu=paraMtu - zloka : tRtIyAtsaptamaM yAvadatra prastAvapaJcake / tasya saMsArijIvasya, yadvRttAntakadambakam / / 71 / / tatkiJcittasya saMpannaM, kiJcidanyairniveditam / tathA'pi tatpratItatvAtsarvaM tasyeti varNitam / / 72 / / yugmam zlokArca - ahIM trIjAthI sAtamA sudhI pAMca prastAvamAM te saMsArI jIvano je vRttAntano samUha che te kaMIka tene prApta thayelo che, kaMIka bIjA vaDe nivedana karAyelo che topaNa tenuM te vRttAMtanuM, pratItapaNuM hovAthI=bIjA vaDe nivedana karAyelA prastAvanuM paNa te jIvane te svarUpe pratItapaNuM hovAthI, sarva tenuM te jIvanuM, e pramANe varNana karAyuM che. ll71-7 zloka - aSTame mIlitaM sarvaM prastAve pUrvasUcitam / tena saMsArijIvena, vihitaM cAtmane hitam / / 73 / / zlokArtha : te saMsArI jIva vaDe pUrvasUcita sarva AThamA prastAvamAM meLavyuM arthAt kahyuM ane potAnuM hita karAyuM. ll73. zloka : tacca saMsArijIvasya, vRttaM bhavaviraJjanam / AkarNya bhavyapuruSaH, prabuddha iti kathyate / / 74 / / zlokArca - ane saMsArI jIvanA bhavathI vairAgya pamADanArA te vRtane te vRtAMtane, sAMbhaLIne bhavyapuruSa bodha pAmyo e pramANe kahevAya che. II74ll zloka : tathA saMsArijIvena, bhUyo bhUyaH pracoditA / buddhA'gRhItasaMketA, kRcchreNeti nivedyate / / 75 / /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : tathA saMsArI jIva vaDe pharI pharI preraNA karAyelI agRhItasaMketA kaSTathI bodha pAmI e pramANe kahevAya che. II75ll zloka : AsAdya nirmalAcArya, kevalAlokabhAskaram / samasto'pyAtmavRttAntaH, pRSTaH ziSTo'vadhAritaH / / 76 / / zlokArdha : kevaLajJAnarUpI sUryathI yukta evA nirmalAcAryane pAmIne saghaLo paNa potAno vRtAMta puchAyo= anusuMdara cakvata vaDe puchAyo, kahevAyo nirmalAcArya vaDe kahevAyo, avadhAraNa karAyo=anusuMdara cakravartI vaDe potAnI buddhimAM nirNaya karAyo. ll76 zloka : tataH sadAgamAduccairbhUyo bhUyaH sthirIkRtaH / saMjAtAvadhinA tena, tato'yaM pratipAditaH / / 77 / / zlokArya : tyArapachI sadAgamathI vAraMvAra atyaMta sthira karAyo=anusuMdara cakravartI vaDe te bodha atyaMta sthira karAyo, thayelA avadhijJAnavALA evA tenA vaDe=anusuMdara cakravartI vaDe, tyArapachI A pratipAdana karAyo che=prastuta potAno prasaMga pratipAdana karAyo che. ll77ll kathA sArthakatA =ane bIjuM, zloka : ihAntaraGgalokAnAM, jJAnaM jalpo gamAgamam / vivAho bandhutetyAdi, sarvA lokasthitiH kRtA / / 78 / / A kathAnI sArthakatA zlokArtha :ahIM prastuta kathAnakamAM, aMtaraMga lokonuM jJAna, vAtacIta, gamana, Agamana, vivAha, baMdhutA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva vagere sarva lokasthiti karAI che lokamAM je prakAre vyavahAra pravarte che te pramANe tenuM varNana karAyuM che. II78II zloka : sA ca duSTA na vijJeyA, yato'pekSya guNAntaram / upamAdvArataH sarvA, bodhArthaM sA niveditA / / 79 / / zlokArya : ane tenuMaMtaraMga lokonI lokasthiti karAI te, duSTa na jANavI, je kAraNathI guNAntaranI apekSA karIne upamAthI sarva te aMtaraMga lokasthiti, bodhane mATe nivedana karAI che. ll79II yata =je kAraNathI, zloka : pratyakSAnubhavAtsiddhaM, yuktito yanna duSyati / satkalpitopamAnaM tatsiddhAnte'pyupalabhyate / / 8 / / zlokArdha :- pratyakSathI (tathA) anubhavathI siddha evuM "sa" che e prakAranI kalpita upamAnavALuM je yuktithI dUSita thatuM nathI, te siddhAMtamAM paNa prApta thAya che. llcoll tathAdi yathAva=te A pramANe - jema AvazyakamAM, zloka : sAkSepaM mudgazailasya, puSkalAvarttakasya ca / spardhA sAzca kopAdyA, nAgadattakathAnake / / 81 / / zlokArca - AkSepa sahita magazelIyA paththaranI ane pukharAvartameghanI spardhA ane nAgadatanA kathAnakamAM kopa Adi sarpo upamAnathI kahevAyA che. I81TI tathA=ane, bloka : piNDaiSaNAyAM matsyena, kathitaM nijaceSTitam / uttarAdhyayaneSvevaM, saMdiSTaM zuSkapatrakaiH / / 82 / /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - piMDeSaNAmAM mAchalA vaDe potAnuM ceSTita kahevAyuM, e pramANe uttarAdhyayanomAM sukAM pAMdaDAMo vaDe dekhADAyuM. ll82aaaa zloka : atastadanusAreNa, sarvaM yadabhidhAsyate / atrApi yuktiyuktaM tadvijJeyamupamAnataH / / 83 / / zlokArca - AthI tenA anusArathI AvazyakAdimAM sakalpita upamAna vaDe je sarva kahevAyuM che tenA anusArathI, ahIM paNa te=aMtaraMga lokanuM je varNana karyuM che te, upamAnathI yuktiyukta jANavuM. ll ll zloka : tadetadantaraGgAyAH, zarIraM pratipAditam / bahiraGgakathAyAstu, zarIramidamucyate / / 84 / / zlokArca :te A aMtaraMga kathAnuM zarIra kahevAyuM che, vaLI bahiraMgakathAnuM zarIra A kahevAya che. II84ll saMkSiptakathAMzaH zloka : pUrvavidehe sanmeroH, sukacchavijayaprabhuH / kSemapuryAM samudbhUtazcakravartyanusundaraH / / 85 / / upamitibhavaprapaMcakathAno saMkSipta aMza zlokArca - pUrva videhamAM meruparvata pAse sukaccha vijayano svAmI anusuMdara cakravartI kSemapurImAM utpanna thayo. II85 zloka : sa ca svAyuSkaparyante, nijadezadidRkSayA / vinirgato vilAsena, prAptaH zaGkhapure'nyadA / / 86 / /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - ane te potAnA AyuSyanA aMta samayamAM potAnA deza jovAnI IcchAthI vilAsapUrvaka ADaMbara sahita, nIkaLyo, ekavAra zaMkhapuramAM pahocyo. II86 zloka : tatra cittaramodyAne, manonandananAmake / jaine samantabhadrAkhyAH, sUrayo bhavane sthitAH / / 87 / / zlokArca - tyAM=zaMkhapuramAM, cittarama udhAnamAM manogaMdana nAmanA jaina bhavanamAM samaMtabhadra nAme AcArya rahelA che. II87TI zloka : abhUcca tatsamIpasthA, mahAbhadrA pravartinI / tathA sulalitA nAma, rAjaputrI sumugdhikA / / 88 / / zlokArca - mahAbhadrA pravartinI ane sumugdha evI salalitA nAmanI rAjaputrI temanI pAse samaMtabhadrAcArya pAse rahelAM hatAM. II88II zloka : tathA'nyaH puNDarIkAkhyaH, samIpe rAjadArakaH / AsItsamantabhadrANAM, tadA saMsacca puSkalA / / 89 / / zlokArtha : ane tyAre samantabhadrAcAryanI pAse bIjo puMDarIka nAme rAjakumAra ane puSkaLa parSadA hatI. Ilcell tataDyuM ane tethI=jyAM te sUrivaro hatA tyAM zaMkhapuramAM vilAsa karato anusuMdara cakvartI pahoMcyo tethI. zloka : kRtabhUrimahApApaM, dRSTvA taM cakravartinam / jJAnAnnovena te tharA:, sUraH prAdurIzam pA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - karAyelA ghaNA mahApApavALA te cakravartIne jJAnanA prakAzathI joIne ghIra evA te sUri A prakAre kahe che. llcol. zloka : yasya kolAhalo loke, zrUyate nIyate'dhunA / saMsArijIvanAmAyaM, taskaro vadhyadhAmani / / 91 / / zlokArca - jeno kolAhala lokamAM saMbhaLAya che. saMsArIjIva nAmano A cora hamaNAM vadhyasthAnamAM laI javAya che. |1| zloka : etat sUrervacaH zrutvA, mahAbhadrA vyacintayat / kazcinnarakagAmyeSa, jIvo yo'varNi sUribhiH / / 12 / / zlokArca - sUrinA A vacanane sAMbhaLIne mahAbhadrAe vicAryuM koIka narakagAmI A jIva che je sUri vaDe varNana karAyo. ll92aaaa zloka : tataH sA karuNopetA, tatsamIpamupAgatA / taddarzanAcca saMjAtaM, jJAnaM tasya svagocaram / / 13 / / zlokArca - tethI karuNAyukta evI teNI te coranI pAse AvI ane tenA=mahAbhadrAnA, darzanathI tene te cakvartIne potAnA viSayamAM jJAna thayuM. ll9all zloka : tato vijJAya vRttAntaM, taskarAkAradhArakaH / bhUtvA vaikriyalabdhyA'sau, tayA sArddha samAgataH / / 14 / /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva 25 zlokArdha : tyArapachI vRttAMtane jANIne sUrie kahelA vRtAMtane jANIne, vaikriyalabdhi vaDe taskaraAkArane dhAraNa karanAro thaIne A cakvata, teNInI sAthe mahAbhadrA sAdhvIjInI sAthe, Avyo. II94TI zloka : tataH sA rAjaputrI taM, papraccha vihitAdaram / niHzeSathIryavRttAnta, soDa_rastena sUri pArakA zlokArya : tyArapachI te rAjaputrIe tene AdarapUrvaka samagracoryavRttAMta pUchyo, te sUri vaDe te paNa cora paNa, kahevAyo=A sarvanA bodha mATe tuM potAno vRtAMta kahe e pramANe cora paNa kahevAyo. INlpA zloka : bhavaprapaJcamAtmIyaM, tasyA bodhavidhitsayA / 35mArataH prAdi, tIvra saMvepAram uddA blokArya : teNIne=rAjaputrIne, bodha karAvAnI IcchAthI tIvra saMveganuM kAraNa evo potAnA bhavano vistAra upamAdvArathI kahe che. II96aaaa zloka : zrutvA ca taM prabuddho'sau, laghukarmatayA svayam / puNDarIkaH kSaNAdeva, prasaGgazravaNAdapi / / 97 / / blokArya : ane tene sAMbhaLIne anusuMdara cakravartIe potAno bhavaprapaMca kahyo tene sAMbhaLIne, A puMDarIka rAjakumAra laghukarmapaNAthI prasaMganA zravaNathI paNa kSaNamAM ja svayaM bodha pAmyo. 97ii. zloka : sA punaH kathite'pyuccaiH, prAcInamaladoSataH / abudhyamAnA tenaiva bhUyo bhUyaH pracoditA / / 18 / /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha H vaLI teNI=rAjaputrI agRhItasaMketA, atyaMta kahevAye chate paNa=bhavaprapaMca spaSTa kahevAye chate paNa, prAcInamalanA=pUrva karmamalanA, doSathI nahi bodha pAmatI tenA vaDe ja=anusuMdara cakravartI vaDe ja, pharI pharI preraNA karAI. IIII zloka H atha kRcchreNa sA'pyevaM, prabuddhA vihitaM tataH / sarvairevAtmanaH zreyo gatAni ca zivAlayam / / 99 / / zlokArtha H tyArapachI A rIte=vAraMvAra anusuMdara cakravartI vaDe preraNA karAI e rIte, kaSTathI teNI paNa bodha pAmI, tethI=anusuMdara cakravartInA varNanathI rAjakumAra ane te rAjaputrI bodha pAmI tethI, sarva vaDe ja potAnuM hita karAyuM ane zivAlaya gayA. II99 zloka H kathAzarIrametacca, dhAraNIyaM svamAnase / prastAve cASTame sarvamidaM vyaktIbhaviSyati / / 100 / / zlokArtha H ane A thAzarIra potAnA mAnasamAM dhAraNa karavuM ane AThamA prastAvamAM A sarva pragaTa thaze. II100II durjanasajjanavivekaH vaM sthite=A pramANe hote chate - zloka H yataH sarvajJasiddhAntavacanAmRtasAgarAt / niSyandabindubhUteyamAkRSTA paramArthataH / / 101 / / durjana ane sajjanano viveka zlokArtha H je kAraNathI paramArthathI A kathA sarvajJanA siddhAMtavacanarUpI amRtanA sAgaramAMthI sArarUpa jharaNAnA biMdubhUta uddhAra karAyelI che. II101I
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAvanA zloka : tato durjanavargo'syAH, zravaNaM nAptumarhati / kAlakUTaviSaM naiva, yujyate'mRtabindunA / / 102 / / zlokArya : te kAraNathI=pUrva zlokamAM kahyuM e prakAre sAra biMdubhUta che te kAraNathI, durjanavarga A kathAnA zravaNane pAmavAne yogya thato nathI, kAlakUTa viSa amRtabiMdu sAthe joDAtuM nathI ja. ll102aa. zloka : ato durjanavargasya, neha doSavicAraNam / kriyate pApakAriNyA, pApAnAM kathayA'pyalam / / 103 / / zlokArca - AthI ahIMprastuta kathAmAM, durjanavarganI doSavicAraNA karAtI nathI, pApIonI pApakAriNI kathA vaDe paNa saryuM. ll103ll bloka : stuto'pi durjanaH kAvye, doSameva prakAzayet / ninditastu vizeSeNa, yuktA'to'syAvadhIraNA / / 104 / / zlokArca - stuti karAyelo paNa durjana kAvyamAM doSane ja prakAzana kare, niMdA karAyelo te vizeSathI doSane prakAzana kare, AthI AnI upekSA yogya che. ll104ll. athavA=athavA, zloka : nindAyAmAtmadaurjanyaM, stave'pyanRtabhASaNam / bhaved durjanavargasya, tato yuktA'pakarNanA / / 105 / / zlokArca - durjanavarganI niMdAmAM Atmadaurjanya thAya ane stavamAM asatya bhASaNa thAya, tethI upekSA yogya che. II10paII
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : tato'syA laghukarmANaH, kSIranIradhisaMnibhAH / gambhIrahRdayA bhavyAH, sajjanAH zravaNocitAH / / 106 / / zlokArtha : tethI laghukarmI kSIrasamudra jevA gaMbhIra hRdayavALA yogya sajjano A kathAnA zravaNane yogya che. II106 zloka : teSAmapi na karttavyA, nindA nApi prazaMsanam / maunameva paraM zreyaH, tatredaM hanta kAraNam / / 107 / / zlokArca - teonI paNa sajjanonI paNa, niMdA karavI nahIM, prazaMsA paNa nahIM, paraMtu mauna ja kalyANakArI che, kharekhara ! tyAM=sajjanonI prazaMsA ke niMdA nahIM karavAmAM, A AgaLa kahevAya che e, kAraNa che. ll107ll zloka : tanindAyAM mahApApamanantaguNazAlinAm / stavo'pi duSkarasteSAM, mAdRzairjaDabuddhibhiH / / 108 / / zlokArtha : anaMta guNazAlI evA teonI sajjanonI niMdAmAM mahApApa che, teonuM stava paNa mArA jevA jaDabuddhivALA vaDe duSkara che. 108ll vizva vaLI, zloka : astutA api te kAvye, pazyanti guNamaJjasA / doSAnAcchAdayantyeva, prakRtiH sA mahAtmanAm / / 109 / / zlokArca - kAvyamAM nahi stuti karAyelA paNa teo sajjano, jaldIthI guNane jue che, doSone AcchAdana kare ja che. mahAtmAonI te prakRti che. II109II
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : atasteSAM stavenAlaM kevalaM te mahAdhiyaH / accarthanIyA: zravane, tenefmathI te sArA zlokArca - AthI teonA sajjanonA, stavana vaDe saryuM, phakta te mahAtmAo zravaNamAM prArthanA karavA yogya che, tethI A pramANe kahevAya che. II110ll zloka : bho bhavyAH ! sumanIbhUya, karNaM datvA nibodhata / yUyaM madanurodhena, vakSyamANaM mayA kSaNam / / 111 / / zlokArca - he bhavyo ! tame sArA manavALA thaIne mArA AgrahathI mArA vaDe kahevAze te kAna daIne kSaNabhara sAMbhaLo. II111II kathAmukhaM mahApuravarNanam zloka : anantajanasaMpUrNamasti loke sanAtanam / adRSTamUlaparyantaM, nAma kiJcinmahApuram / / 112 / / kathAmukha mahApuranuM varNana zlokArca - anaMtA lokathI bharelA lokamAM kAyama rahenAruM, nathI jovAyAM mULa ane aMta jenAM evuM adaSTamUlaparyata nAmanuM koIka mahAnagara che. ll11ravA. taSya graMza--ane te kevuM che - zloka : abhrottuGgamanohArisodhapaddhatisaMkulam / alabdhamUlaparyantaM, haTTamArgavirAjitam / / 113 / /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva zlokArca - vAdaLanI jema UMcA manohara mahelonI zreNithI vyApta, nahi prApta thayela mULa ane aMtavALuM hATanA mArgothI zobhatuM mahApura che, ema zloka-120 sAthe anvaya che. ll113JI zloka : apArai rivistArai nApaNyaiH prapUritam / paNyAnAM mUlyabhUtAbhirAkIrNaM ratnakoTibhiH / / 114 / / zlokArtha : pAra vagaranA ghaNA vistAravALA aneka prakAranA kariyANAthI bharela kariyANAnA mUlyabhUta kroDo ratnathI yukta hATamArgathI zobhatuM mahAnagara che ema pUrvanA zloka sAthe saMbaMdha che. II114ll zloka : vicitracitravinyAsaidghajate devamandiraiH / AkSiptabAlahRdayairnizcalIkRtalocanaiH / / 115 / / zlokArtha : AkarSaNa karAyAM che bALakonAM hRdaya jenA vaDe, nizcala karAyAM che locana jenA vaDe evAM vicitra citrathI citrAmaNa karelAM devamaMdiro vaDe (mahAnagara) zobhe che. II115ll. zloka : vAcAlabAlasaMghAtairlasatkalakalAkulam / alabhyatuGgaprAkAravalayena viveSTitam / / 116 / / zlokArca - vAcALa evA bALakonA samUha vaDe atyaMta ghoMghATathI vyApta thayeluM, na oLaMgI zakAya evA UMcA killAnA valaya vaDe vIMTaLAyeluM mahAnagara che. II116ll bloka : alabdhamadhyagambhIraM, khAtikAjaladurgamam / vilasallolakallolaiH, sarobhiH kRtavismayam / / 117 / /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : nahi prApta thayelA madhya bhAgathI gaMbhIra, khAImAM bharelA jalanA kAraNe duHkhe gamana karI zakAya evuM, vilAsa karatAM capaLa kallolavALAM sarovaro vaDe karAyelA vismayavALuM (mahApura) che. ll117ii. zloka : ghorAndhakUpasaMghAtaiH, zatrUNAM trAsahetubhiH / samantAdupagUDhaM ca, prAkArAbhyarNavartibhiH / / 118 / / zlokArca - zatruonA trAsanuM kAraNa, killAnI pAse rahelA evA atyaMta aMdhakAravALA kUvAnA samUha vaDe cAre bAjuthI vyApta evuM (mahApura che) ema anvaya che. ll118II. zloka : bhramabhramarajhaGkAratArasaMgItasundaraiH / nAnApuSpaphalAkIrNe ti cAmarakAnanaiH / / 119 / / zlokArtha : bhamatA bhamarAonA jhaMkArathI UThelA madhura saMgItathI suMdara judAM judAM puSpo ane phaLothI lacI paDelA evA devalokanA bagIcAothI zobhe che. I119IL. zloka : anekAzcaryabhUyiSThaM, taccamatkArakAraNam / adRSTamUlaparyantamIdRzaM hi mahApuram / / 120 / / aSTabhiH kulakam zlokArca - aneka AzcaryothI bharapUra, camatkAranuM kAraNa te adaSTamUlaparyanta mahApura AvA prakAranuM che=uparamAM varNana karyuM evA prakAranuM che. ll120 raGkavarNanam zloka : tatra niSpuNyako nAma, kazcidrako mahodaraH / nirnaSTabandhudurbuddhirarthapauruSavarjitaH / / 121 / /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32. upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva bhikhArInuM varNana zlokArca - tyAM te nagaramAM, nAza pAmyA che baMdhu-svajano jenA evo, dubuddhivALo, artha puruSArthathI rahita moTA peTavALo koIka nipuNyaka nAme raMka che. 121TI. zloka : kSudhAkSAmatanurbhikSAmAdAya ghaTakarparam / paryaTatyanizaM dIno, nindyamAno gRhe gRhe / / 122 / / zlokArca - sudhAthI pAtaLA thayelA zarIravALo, dIna evo te raMka bhikSAne mATe ghaDAnA ThIkarAne laIne niMdAto ghare ghare niraMtara bhaTake che. II1rarA zloka : anAtho bhUmizayanaghRSTapArzvatrikaH param / dhUlIdhUsarasarvAGgazcIrikAjAlamAlitaH / / 123 / / zlokArtha : anAtha, pRthvI upara sUI rahevAthI ghasAI gayAM che traNa paDakhAM jenAM evo, atyaMta dhULathI kharaDAyelAM sarva aMgovALo laghara-vaghara kapaDAMvALo cItharehAla. ll123ll zloka : durdAntaDimbhasaMghAtaistADyamAnaH kSaNe kSaNe / yaSTimuSTimahAloSTaprahArairjarjarIkRtaH / / 124 / / zlokArtha : atyaMta tophAnI bALakonA samUho vaDe kSaNe kSaNe tADana karAto, lAkaDI, mUThI ane moTA TekAnA prahAro vaDe adhamUo karAyelo (jIrNa karAyelo). ll124ll zloka : sarvAGgINamahAghAtatApAnugatacetanaH / hA mAtastrAyatAmitthaM, dainyavikrozaviklavaH / / 125 / /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha H sarva aMge thatA mahAghAtanA tApathI yukta caitanyavALo, 'hA mAtA rakSaNa karo' e rIte dInatAnA pokAro karanAro. II125aaaa zloka H sonmAdaH sajvaraH kuSThI, sapAmaH zUlapIDitaH / nilayaH sarvaronALAM, velanAve vizrvataH / / 6 / / zlokArtha H unmAda sahita, jvara sahita, koDha, khaNaja sahita, zULathI pIDAyelo sarva rogonuM ghara vedanAnA vegathI vihvaLa thayelo. 126 zloka H zItoSNadaMzamazakakSutpipAsAdyupadravaiH / bAdhyamAno mahAghoranArakopamavedanaH / / 127 / / 33 zlokArtha H zIta, uSNa, deza-mazaka, kSudhA, pipAsA Adi upadravo vaDe pIDAto mahAbhayaMkara nAraka jevI vedanAvALo. / / 127 zloka H kRpAspadaM satAM dRSTo, hAsyasthAnaM sa mAninAm / bAlAnAM krIDanAvAso, dRSTAntaH pApakarmaNAm / / 128 / / zlokArtha : mAnI puruSone hAsyanuM sthAna, bALakone krIDA karavAno AvAsa, pApakarmanuM dRSTAMta evo te sajjanone kRpAnuM sthAna jovAyelo che. 128 zloka H anye'pi bahavaH santi, rorAstatra mahApure / vAM tAdRza: prAvo, nAsti nirmAvazezvaraH / / 26 / /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva zlokArca - te mahApuramAM bIjA paNa ghaNA raMko (nipuNyako) che, phakta tevA prakArano nirbhAgya zekhara prAyaH nathI. ll129ll zloka : tasya tasya gRhe lapsye, bhikSAmityAdi cintayan / dhyAnamApUrayan raudraM, vikalpAkulamAnasaH / / 130 / / zlokArca - tenA tenA gharamAM bhikSAne meLavIza vagere vicArato, raudra dhyAnane karato, vikalpothI vyAkuLa mAnasavALo. ll13oll zloka : sa kiJcinnaiva labhate, kevalaM paritAmyati / kadanalezamAtraM tu, rAjyavatprApya tuSyati / / 131 / / zlokArtha : te kaMIpaNa meLavato nathI, phakta duHkhI thAya che, kadannanA leza mAtrane prApta karIne rAjyavat (jANe rAjya maLyuM hoya tema) khuzI thAya che. ll131II zloka : avajJayA janairdattaM, bhuJAnastat kadannakam / zakrAdapi bibhetyuccairayametad grahISyati / / 132 / / zlokArca - avajJAthI loko vaDe apAyelA te kadannane khAto IthI paNa atyaMta bhaya pAme che, A=Indra, Ane grahaNa karaze. ll13rA. zloka : tRptistenApi naivAsya, bubhukSA varddhate param / jIryattatpIDayatyenaM, kRtvA vAtavisUcikAm / / 133 / /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : Ane=raMkane, tenA vaDe paNa=kadanna vaDe paNa, tRpti nathI ja, kevala bhUkha vadhe che, jIrNa thatuM te=kadanna, vAtavisUcikAne karIne Ane=dramane pIDA kare che. II133II zloka H anyacca sarvarogANAM, nidAnaM tadudAhRtam / tadeva pUrvarogANAmabhivRddhikaraM param / / 134 / / zlokArtha : ane bIjuM te=kadanna sarva rogonuM kAraNa kahevAyuM che, te ja=kadanna ja, pUrvarogonI atyaMta vRddhi karanAra che. I|134|| zloka H sa ca tanmanyate cAru, varAko nAnyadIkSate / susvAdubhojanAsvAdo, na svapne'pyasya gocaraH / / 135 / / : zlokArtha H ane te varAka=bicAro tene=kadannane, suMdara mAne che, anyane joto nathI, susvAdu bhojanano AsvAda svapnamAM paNa Ano viSaya nathI. / / 135/ zloka H 35 uccAvaceSu geheSu, nAnAkArAsu vIthiSu / bahuzastatpuraM tena, bhrAntamazrAntacetasA / / 136 / zlokArtha judA judA AkAravALI zerIomAM, UMcAM-nIcAM gharomAM, nahi thAkelA cittavALA evA te TUMka vaDe ghaNIvAra te nagaramAM bhamAyuM. ||136|| zloka H evaM paryaTatastasya, mahApApahatAtmanaH / na jJAyate kiyAn kAlo, duHkhagrastasya laGghitaH / / 137 / /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArya : A pramANe bhaTakatA, mahApApathI haNAyelA AtmAvALA, duHkhathI grasta thayelA evA teno keTalo kALa pasAra karAyo te jaNAtuM nathI. I137thI dvAraprAptiH bloka : atha tatra pure rAjA, susthito nAma vizrutaH / samastasattvasaGghasya, svabhAvAdativatsalaH / / 138 / / raMkane rAjamaMdiranA dvAranI prApti zlokArya : te nagaramAM sarva prANIsamUhane svabhAvathI ativatsala evo susthita nAme rAjA saMbhaLAyo che. ll138 zloka : aTATyamAno'sau raGkaH, saMprAptastasya mandiram / svakarmavivaro nAma, tatrA''ste dvArapAlakaH / / 139 / / zlokArdha : bhaTakato evo A raMka tenA susthitanA, maMdire pahoMcyo, tyAM svakarmavivara nAme dvArapAla che. ll139ll zloka : sa dvArapAlastaM roraM, dRSTvA'tikaruNAspadam / prAvezayatkRpAlutvAdapUrva rAjyamandiram / / 140 / / zlokA - atikaruNAnA sthAna evA te rorane raMkane, joIne kRpAlupaNuM hovAthI apUrva evA rAjyamaMdiramAM te dvArapAle praveza karAvyo. ll140II
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva rAjamandiravarNanam zloka : tacca kIdRzamratnarAziprabhAjvAlaistamobAdhAvivarjitam / rasanAnUpurAdyutthabhUSaNArAvasundaram / / 141 / / te rAjyamaMdiranuM varNana zlokArya : ane te rAjabhuvana kevuM che - ratnanA samUhanI prajAnAM kiraNo vaDe aMdhakAranI bAdhAthI rahita rasanA=kaMdoro, nUpura AdithI UThelA bhUSaNanA avAjathI suMdara rAjamaMdira zobhe che ema zloka-150 sAthe anvaya che. ll141il zloka : devapaTTAMzukollocalolamauktikamAlikam / tAmbUlalAlitAzeSalokavaktramanoharam / / 142 / / zlokArca - devIvatranA caMdaravAmAM laTakatI motInI mALAvALuM, tAMbulathI lAlana karAyelA saghaLA lokonA mukhathI manohara. ll14ll zloka : vicitrabhaktivinyAsairgandhoddharasuvarNakaiH / AkIrNaM prAGgaNaM mAlyaiH, kalAlikulagItibhiH / / 143 / / zlokArya : vicitra prakAranI racanAvALI, sugaMdhayukta sArA varNavALI, suMdara bhamarAnA samUhanA guMjAravavALI mALAothI vyApta prAMgaNavALuM te rAjamaMdira che. I14all. bloka : vilepanavimardaina, kardamIkRtabhUmikam / prahRSTasattvasaMdohavAditAnandamardalam / / 144 / /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : vilepananA chaMTakAvathI ArTa thayelI bhUmivALuM, harSita thayelA prANIonA samUhathI vagaDAyelA AnaMdanA vAjiMtravALuM te rAjamaMdira che. ll144ll zloka : antrvvlnmhaatejHprlyiibhuutshtrubhiH| bahiHprazAntavyApAra, rAjavRndairadhiSThitam / / 145 / / zlokArca - aMdara jhaLakatA mahAtejathI nAza karAyA che zatruo jemanA vaDe, bahArathI prazAMta vyApAravALA evA rAjavRndothI adhiSThita thayeluM rAjamaMdira che. ll145ll zloka : sAkSAdbhUtajagacceSTaiH, prajJA'vajJAtavairikaiH / samastanItizAstrajJairmantribhiH paripUritam / / 146 / / zlokArca - sAkSAbhUta che jagatanI ceSTA jemane evA, prajJAthI avajJA karAyA che vairI jemanA vaDe evA, samasta nItizAstrane jANanArA maMtrIo vaDe bhareluM rAjamaMdira che. ll146ll zloka : puraH paretabhartAraM, ye'bhivIkSya raNAGgaNe / na kSubhyanti mahAyodhAstairasaGkhyaniSevitam / / 147 / / zlokArca - je mahAyodhAo raNAMgaNamAM sanmukha yamarAjane joIne kSobha pAmatA nathI, te asaMkhya mahAyodhAo vaDe sevAyeluM rAjamaMdira che. II147nA zloka : koTIkoTIH purANAM ye, pAlayanti nirAkulAH / grAmAkarAnasaMkhyAMzca, vyAptaM tAdRgniyuktakaiH / / 148 / /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 39 zlokArya : nirAkula thayelA jeo koDAkoDI nagarone ane asaMkhya gAmo-Akarone pAlana kare che tevA niyojako vaDe bhareluM rAjamaMdira che. ll148 zloka : ye'tyantavatsalA bharturgADhaM vikramazAlinaH / AkIrNaM tAdRzairantarbhUribhistalavargikaiH / / 149 / / zlokArtha : gADha parAkramathI zobhatA evA jeo svAmI pratye atyaMta vatsala che=atyaMta bhaktivALA che, tevA ghaNA talavarthiko (koTavALo) vaDe aMdarathI bhareluM che. ll149ll. zloka - pramattapramadAlokanivAraNaparAyaNaiH / / nivRttaviSayAsI, rAte sthavirAnane sAra50nA zlokArtha :pramatta evI strIone nivAraNa karavAmAM parAyaNa, viSayano AsaMga nivRtta thayo che evA sthavirAjana vaDe (sAdhvIo vaDe) zobhe che. II15oll zloka : anekabhaTasaMghAtairAkIrNaM tatsamantataH / lasadvilAsinIsAthairnirjitAmaradhAmakam / / 151 / / zlokArya : aneka subhaTonA samUho vaDe cAre bAjuthI vyApta thayeluM, manohara vilAsinIonA samUho vaDe jitAyuM che amaradhAma evuM te rAjamaMdira zobhe che. II151II zloka - kalakaNThaiH prayogajJairgAyadbhirgAyanaiH paraiH / vINAveNuravonmitraiH, zrotrAnandavidhAyakam / / 152 / /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArya : madhura kaMThavALA, prayogane jANanArA, evA gAyako vaDe vINA-veNunA avAjathI mizra evA zreSTha gAyanothI zrotAne AnaMda karanAruM rAjamaMdira zobhe che. uparA zloka - vicitracitravinyAsaizcittAkSepavidhAyibhiH / sadrUpairatisaundaryAnizcalIkRtalocanam / / 153 / / zlokArca - vicitra citranI racanAvALAM, cittane AkSepa karanArAM suMdara rUpo vaDe atisaundaryathI nizcala karAyelA locanavALuM rAjamaMdira che. I153. zloka : candanAgarukarpUramRganAbhipuraHsaraiH / atigandhoddharairdravyairghANamodanakAraNam / / 154 / / zlokArya : caMdana, agaru, kapUra, kastUrI vagere ati sugaMdhI dravyo vaDe nAsikAne AnaMdanuM kAraNa rAjamaMdira che. II154 zloka : komalAMzukatUlyAdilalanAlokayogataH / sparzapramuditAzeSatadyogyajanavRndakam / / 155 / / zlokArdha : komaLa vastranI pathArI vagere ane strIlokanA yogathI sparza vaDe AnaMdita karAyelA samagra tene yogya evA= uttamabhogone yogya evA, janavRMdavALuM rAjamaMdira che. II155ll zloka : manaHprItisamutpAdakAraNai rasanotsavaiH / svasthIbhUtAkhilaprANisaMghAtaM bhojanaiH paraiH / / 156 / /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva zlokArtha H mananI prIti utpanna karavAmAM kAraNa evAM, jillAnA utsavavALAM evAM zreSTha bhojano vaDe svastha karAyelA sakala prANIsamUhavALuM rAjamaMdira zobhe che, ema zloka-150mAM rAkhate=sAthe anvaya che. II156 raGkasya zubhasaMkalpaH zloka H samastendriyanirvANakAraNaM vIkSya tattvataH / sa raGkazcintayatyevaM, kimetaditi vismitaH / / 157 / / bhikhArIno zubha saMkalpa zlokArtha : tattvathI samasta iMdriyonI tRptinA kAraNa evA rAjabhavanane joIne A zuM che ? e pramANe vismaya pAmelo te TaMka A pramANe vicAre che. II157]] zloka H sonmAdatvAnna jAnAti, vizeSaM tasya tattvataH / tathApi hRdayAkUte, sphuritaM labdhacetasaH / / 158 / / 41 zlokArtha : unmAdasahitapaNAne kAraNe te TUMka, tattvathI tenA=rAjabhavananA, vizeSane jANato nathI topaNa prApta thayelI cetanAvALA tene hRdayanA abhiprAyamAM sphurAyamAna thayuM. II158 / / zloka H yadidaM dRzyate rAjabhavanaM satatotsavam / dvArapAlaprasAdena, mayA dRSTamapUrvakam. / / 159 / / zlokArtha : je A rAjabhavana satata utsavavALuM dekhAya che te dvArapAlanA prasAdathI mArA vaDe apUrva jovAyuM. II159 / /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva bloka : ahaM hi bahuzaH pUrvamasya dvAri paribhraman / dvArapAllermadApA, prAtaH prApto nirAvRta: T60nA zlokArtha : pUrve huM ghaNIvAra bhaTakato AnA (rAjabhavananA) dvAramAM vAraMvAra prApta thayelo mahApApI evA dvArapAlo vaDe kADhI mukAyo. I16ol. zloka : satyaM niSpuNyako'smIti, yenedaM devadurlabham / na dRSTaM prAg na copAyo, darzanArthaM mayA kRtaH / / 161 / / zlokArtha : kharekhara huM nipuNyaka chuM, jethI A devadurlabha (rAjabhavana) pahelAM na jovAyuM ane jovA mATe mArA vaDe upAya na karAyo. 11 zloka : kadAcinnaiva me pUrvaM, mohopahatacetasaH / jijJAsAmAtramapyAsIt, kIdRzaM rAjamandiram / / 162 / / zlokArca - mohathI haNAyelA cittavALA mane rAjamaMdira kevuM che? e pramANe pUrve kyAreya jijJAsA mAtra paNa na ja hatI. ll16razA zloka : nirbhAgyasyApi kRpayA, cittAlAdavidhAyakam / ayaM me paramo bandhuryenedaM darzitaM mama / / 163 / / zlokArca - nirbhAgya evA paNa mane citane AhalAda karanAruM A rAjabhavana, kRpAthI jenA vaDe dekhADAyuM e mAro parama baMdhu che. ll16all
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 43 zloka : ete dhanyatamA lokAH, sarvadvandvavivarjitAH / prahRSTacittA modante, satataM ye'tra mandire / / 164 / / zlokArca - A loko dhanyatama che, jeo sarva dvandrathI rahita thayelA, harSita citavALA A maMdiramAM satata AnaMda kare che. ll114ll zloka : yAvatsa cintayatyevaM, dramako labdhacetanaH / tAvadyattatra saMpanaM, tadidAnIM nibodhata / / 165 / / zlokArya : prApta thayelI cetanAvALo dramaka jeTalAmAM A pramANe vicAre che teTalAmAM je tyAM prApta thayuM te sAMbhaLo. II115II rAjendradRSTipAtaH bloka : prAsAdazikhare ramye, saptame bhUmikAtale / tatrA'ste lIlayA'sInaH, sa rAjA paramezvaraH / / 166 / / adhastAdvarti tatsarvaM, nAnAvyApAramaJjasA / nagaraM satatAnandaM, samantAdavalokayan / / 167 / / yugmam mahArAjAno daSTipAta zlokArtha : tyAM manohara evA prAsAdanA zikhara upara sAtamA mALe paramezvara evA te rAjA nIce rahelA, nAnA judA judA vyApAravALA, satata AnaMdavALA sarva te nagarane cAre bAjuthI zIgha jotA lIlA vaDe beThelA che. II16-17nA
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : na kiJcinnagare tatra, bahizca khalu varttate / vastu yanna bhaved dRSTagocarastasya pazyataH / / 168 / / zlokArya :te nagaramAM ane bahAra kharekhara tevI koI vastu nathI je jotA evA tenI (rAjAnI) dRSTino viSaya na thAya. II168II zloka : ataH praviSTaM taM roraM, gADhaM bIbhatsadarzanam / mahArogabharAkrAntaM, ziSTAnAM karuNAspadam / / 169 / / zlokArdha : AthI atyaMta bIbhatsa (kadarU5) che darzana jenuM, mahAroganA samUhathI AkrAnta, ziSTapuruSone karuNAnuM sthAna evA praveza karelA te dramakane jANe dhoyelA pApavALo karyo ema zloka-170sAthe saMbaMdha che. ll169ll. zloka : kAruNyAdiva rAjendraH, sa mahAtmA'malekSaNaH / svadRSTivRSTipAtena, pUtapApamivAkarot / / 170 / / zlokArdha : nirmaLa AMkhavALA (kevaLajJAnavALA) te mahAtmA rAjendra jANe kAruNyathI potAnI daSTirUpI vRSTinA pAtathI (te damakane) jANe dhoyelA pApavALo karyo. 170II zloka : dharmabodhakaro nAma, mahAnasaniyuktakaH / sa rAjadRSTiM tAM tatra, patantIM niravarNayat / / 171 / / zlokArdha : dharmabodhakara nAmavALA rasoDAnA niyojaka evA teNe tyAM te pramaka upara, paDatI evI te rAjAnI daSTine joIne II171II
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 4pa bloka : athAsau cintayatyevaM, tadA sAkUtamAnasaH / kimetadadbhutaM nAma, sAmprataM dRzyate mayA / / 172 / / zlokArca - have, tyAre sAbhiprAya mAnasavALA A=mahAnasa niyojaka, A pramANe vicAre che, kharekhara hamaNAM mArA vaDe zuM A adbhuta=Azcarya, jovAya che ? ll17zA zloka : yasya dRSTiM vizeSeNa, dadAti paramezvaraH / tUrNaM tribhuvanasyApi, sa rAjA jAyate naraH / / 173 / / zlokArca - paramezvara jene vizeSathI daSTine Ape che te mANasa jaldIthI traNe bhuvanano rAjA thAya che. II17all zloka : ayaM tu dramako dIno, rogagrastazarIrakaH / alakSmIbhAjanaM mUDho, jagadudvegakAraNam / / 174 / / zlokArca - A dramaka to dIna, rogathI grasta thayelA zarIravALo, alakSmInuM bhAjana (nirdhana), mUDha, jagatane udveganuM kAraNa che. ll174ll zloka : AlocyamAno'pi kathaM, paurvAparyeNa yujyate / topari pAtoDavuM, aSTa: paramezvara ? mAra7thA zlokArtha : te kAraNathI AnI upara saddaSTino paramezvara saMbaMdhI A pAta pUrvAparabhAvathI vicAra karAto paNa kevI rIte ghaTe ? arthAt ghaTe nahIM. ll17pA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : huM ! jJAtameSa evAtra, heturasya nirIkSaNe / svakarmavivareNAtra, yasmAdeSa pravezitaH / / 176 / / zlokArca - huM !="hA!" kharekhara jaNAyuM ahIM AnA nirIkSaNamAM A ja hetu che, je kAraNathI svakarmavivara vaDe ahIM A rAjamaMdiramAM A dramaka praveza karAvAyo. 176ll zloka : svakarmavivarazcAyaM, nAparIkSitakArakaH / tenAyaM rAjarAjena, samyagdRSTyA vilokitaH / / 177 / / zlokArtha : ane apariNIta kAryane karanAro A svakarmavivara nathI, tethI rAjAnA rAjA vaDe yathArthadaSTithI Adramaka jovAyo che. ll177ii. zloka : anyacca pakSapAto'tra, bhavane yasya jAyate / paramezvarapAdAnAM, sa priyatvaM prapadyate / / 178 / / zlokArdha : ane bIjuM A bhavanamAM jene pakSapAta thAya che te pUjya paramezvaranA priyapaNAne prApta kare che. ||178II bloka : ayaM ca netrarogeNa, nitarAM paripIDitaH / etaddidRkSayA'tyarthamunmiSatyeva locane / / 179 / / zlokArya : ane A (dramaka) netrarogathI atyaMta pIDAyelo che, Ane jovAnI IcchAthI bhavanane jovAnI IcchAthI, netrone atyaMta khole ja che. II179II
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva 47 zloka : darzanAdasya sahasA, gADhaM bIbhatsadarzanam / pramodAd vadanaM manye, labhate darzanIyatAm / / 180 / / zlokArca - huM mAnuM chuM ke gADha bIbhatsadarzanavALuM (damakanuM) mukha AnA=bhavananA, darzanathI pramodanA kAraNe sahasA jovA yogyapaNAne pAme che. ll18oll zloka - romAJcayati cAGgAni, dhUlIdhUsaritAnyayam / tato'nurAgo jAto'sya, bhavane tena vIkSyate / / 181 / / zlokArca - ane A (dramaka) dhULathI kharaDAyelAM aMgone romAMca pamADe che, tethI tenA vaDe romAMca vaDe, Ano=dramakano, bhavana upara thayelo anurAga jovAya che. ll181II zloka : tato'yaM dramakAkAraM, bibhrANo'pyadhunA sphuTam / rAjAvalokanAdeva, vastutvaM pratipatsyate / / 182 / / zlokArca - tethI hamaNAM dramakanA AkArane dhAraNa karato paNa A=dramaka, rAjAnA avalokanathI ja pragaTa vastupaNAne svIkAraze. ll182aaaa zloka : ityAkalayya tasyAsau, karuNApravaNo'bhavat / satyaM tat zrUyate loke, yathA rAjA tathA prajAH / / 183 / / zlokArca - A pramANe vicArIne tenI upara A (dharmabodhakara) karuNAthI yukta thayA, lokamAM te satya saMbhaLAya che. je pramANe rAjA te pramANe prajA jevo rAjA tevI prajA. ll18all
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva raMkabhikSAdAnaprayatnaH bloka : athAdaravazAttUrNaM, tasya mUlamupAgamat / ehyehi dIyate tubhyamityevaM tamavocata / / 184 / / raMkane bhikSAnA dAnano prayatna zlokArca - have AdaranA vazathI jaldI tenI pAse dramakanI pAse, (dharmabodhakara) AvyA (tathA) Ava, Ava, tane apAya che e pramANe tene dramukane, kahyuM. 184ll zloka : kadarthanArthamAyAtAH pazcAllagnAH sudAruNAH / durdAntaDimbhA ye tasya, dRSTvA taM te palAyitAH / / 185 / / zlokArca - je kadarthanA karavA mATe AvelA, tenI pAchaLa paDelA, atyaMta bhayaMkara, duHkhe karIne damana karI zakAya evA bALako hatA teo tene joIne dharmabodhakarane joIne, nAsI gayA. 18pI bloka : bhikSAcarocite deze, sa taM nItvA prayatnataH / dharmabodhakarastasmai, dAnAya janamAdizat / / 186 / / zlokArca - bhikSAcarone ucita dezamAM prayatnathI tene laI jaIne te dharmabodhakare tene ApavA mATe mANasane Adeza karyo. II186 zloka - athAsti taddayA nAma, duhitA tasya sundarA / sA tadvacanamAkarNya, saMbhrameNa samutthitA / / 187 / / zlokArtha : have tenI=dharmabodhakaranI, taddayA nAmanI suMdara putrI che te tenA vacanane sAMbhaLIne saMbhramathI UThI. II18II
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka H samastagadanirNAzi, varNaujaH puSTivarddhanam / sugandhi surasaM snigdhaM, devAnAmapi durlabham / / 188 / / mahAkalyANakaM nAma, paramAnnaM manoharam / sA tadAdAya vegena, tatsamIpamupAgatA / / 189 / / yugmam zlokArtha : teNI=taddayA, samasta rogano nAza karanAra, varNathI ojasa ane puSTine vadhAranAra, sugaMdhI, sArA rasavALA, snigdha, devone paNa ati durlabha evA mahAkalyANaka nAmanA manohara paramAnnane laIne vegathI tenI pAse AvI. II188-189 / / bhramarjIvitva:=paramAnna laIne AvelI taddayAne joIne dramaka kevA kuvikalpa kare che ? te kahe zloka H itazca nIyamAno'sau, dramakaH paryacintayat / tucchAbhiprAyavazataH, zaGkayA''kulamAnasaH / / 190 / / zloka H zlokArtha H ane A bAju laI javAtA, zaMkAthI Akula mAnasavALA A dramake tuccha abhiprAyanA vazathI vicAryuM. ||190|| 49 dramakatucchakalpanA yadayaM mAM samAhUya, puruSo nayati svayam / bhikSArthaM kila naivaitat, sundaraM mama bhAsate / / 191 / / dramakanI tuccha kalpanAo zlokArtha : je kAraNathI mane bolAvIne A puruSa svayaM bhikSAne mATe laI jAya che, kharekhara mane A suMdara lAgatuM nathI ja. II191||
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa0 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : bhikSAyAH pUritaprAyamidaM hi ghaTakarparam / tadeSa vijane nItvA, nUnamuddAlayiSyati / / 192 / / zlokArdha : bhikSAthI prAyaH bharAyeluM A ghaTakarpara ghaDAnuM ThIkaruM, che tene A=dharmabodhakara, ekAMtamAM laI jaIne nakkI paDAvI leze. ll19hyA zloka : tat kiM nazyAmi sahasA? bhakSayAmyupavizya vA? / na kAryaM bhikSayetyuktvA, yadvA gacchAmi satvaram / / 193 / / zlokArca - tethI huM zuM ekadama nAsI jAuM? athavA besIne khAuM? athavA bhikSA vaDe kArya nathI (mAre bhikSA nathI joItI) e pramANe kahIne jaldI jAuM? I19all zloka : ityanekavikalpaizca, bhayaM tasya vivarddhate / tadvazAnnaiva jAnIte, kvAhaM yAtaH kva ca sthitaH / / 194 / / zlokArtha :ane A pramANe aneka vikalpo vaDe teno bhaya vadhe che tenA vazathI huM kyAM laI javAyo ane kyAM rahyo chuM te jANato nathI ja. II194ll zloka : gADhamUrchAbhibhUtatvAtsaMrakSaNanimittakam / raudradhyAnaM samApUrya, mIlite tena locane / / 195 / / zlokArya : gADha mUcchathI abhibhUtapaNuM hovAthI saMrakSaNanimittavALA raudradhyAnane pUrIne tenA vaDe baMne locana biDAyAM. ll1lpA
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva pa1 zloka : samastendriyavRttInAM, vyApAroparateH kSaNAt / nAsau cetayate kiJcit, kASThavannaSTacetanaH / / 196 / / zlokArdha : samasa IndriyanI vRttionA vyApAronA aTakavAthI kSaNane mATe kASThanI jema naSTa thayelA cetanavALo A kaMIpaNa cetanA pAmato nathI. II196ll. zloka : gRhANeti ca jalpantI, bhUyo bhUyaH samAkulAm / tato'sau dramako'puNyo, na jAnAtyeva kanyakAm / / 197 / / zlokArca - ane tuM grahaNa kara ema pramANe pharI pharI bolatI Akula evI kanyAne jANato nathI ja, tethI A dramaka puNyarahita che. ll197ll zloka : sarvarogakaraM tucchaM, kadannaM na bhaviSyati / iti dhyAnena naSTAtmA, tAM sudhAM nAvabudhyate / / 198 / / zlokArca - sarva rogane karanAruM tuccha kadanna nahIM rahe=mAruM kadanna nahIM rahe, e pramANe dhyAnathI naSTa AtmAvALo dramaka te amRtane jANato nathI. II198ll mahAnasaniyuktakavicAraNA zloka : pratyakSaM tamasaMbhAvyaM, vRttAntaM vIkSya vismitaH / sa tadA cintayatyevaM, mahAnasaniyuktakaH / / 199 / /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ para upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva rasoDAnA adhikArInI vicAraNA zlokArca - asaMbhAvya evA te pratyakSa vRttAntane joIne vismita thayelo te rasoDAno adhikArI tyAre A pramANe vicAre che. II199ll zloka : kimeSa dramakazcAru, dIyamAnamapi sphuTam / paramAnnaM na gRhNAti? dadAtyapi ca nottaram ? / / 200 / / zlokArca - A dramaka pragaTa rIte apAtA paNa suMdara paramAnnane kema grahaNa karato nathI? ane uttarane paNa Apato nathI ? Il200I zloka : vidrANavadano'tyantaM, nimIlitavilocanaH / hRtasarvasvavanmohAda, saMjAtaH kASThakIlavat / / 201 / / zlokArca - plAna vadanavALo, atyaMta baMdha thayelA locanavALo, jANe sarvasva harAI gayuM hoya tevo mohathI lAkaDAnA khIlA jevo thayo. 2015. zloka : tadayaM nocito manye, paramAnasya pApabhAk / yadvA nAsya varAkasya, doSo'yamupalabhyate / / 202 / / zlokArca - te kAraNathI A pApI paramAnnane ucita nathI ema huM mAnuM chuM athavA A bicArAno A doSa jaNAto nathI. 20cA zloka : ayaM hi rogajAlena, bahirantazca veSTitaH / vedanAvihvalo manye, na hi jAnAti kiJcana / / 203 / /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva pa3 zlokArca - rogacALa vaDe AEdramaka, bahArathI ane aMdarathI gherAyelo, vedanAthI vihvaLa thayelo kaMIpaNa jANato nathI, ema huM mAnuM chuM. ll20Bll zloka : anyathA kathametatsyAt, kadanalavalampaTaH / amRtAsvAdamapyeSa, na gRhNIyAtsacetanaH? / / 204 / / zlokArdha : anyathA=jo Ama na hoya to, A kema thAya ? kadannalavalaMpaTa, sacetana evo A dramaka amRtanA AsvAdavALA paramAnnane paNa kema grahaNa na kare ? Il204ll zloka : tadayaM nirgado hanta, kenopAyena jAyate? / A jJAtaM vidyate cAru, mamaitad bheSajatrayam / / 205 / / zlokArya : tethI A kayA upAyathI nIrogI thAya ? haM...... jANyuM, mAruM A bheSajatraya (auSadhatrika) suMdara vidhamAna che. ll205ll. zloka : yattAvadvimalAlokaM, nAma me paramAJjanam / samastanetrarogANAM, tadapAkaraNakSamam / / 206 / / zlokArca - vimalAloka nAmanuM mAruM je parama aMjana che te samasta netranA rogone nAza karavAmAM samartha che. Il206 zloka : sUkSmavyavahitAtItabhAvibhAvavilokane / paramaM kAraNaM manye, prayuktaM tadvidhAnataH / / 207 / /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa4 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokA : vidhithI prayoga karAyeluM te vimalAloka jana sUkSma-dUra rahela-bhUta-bhAvi bhAvone jovAmAM parama kAraNa che ema huM mAnuM chuM. 207ii zloka : tattvaprItikaraM nAma, yacca tIrthodakaM param / vidyate mama tatsarvarogatAnavakAraNam / / 208 / / zlokArtha : ane je mAruM tattvaprItikara nAmanuM parama tIrthodaka vidhamAna che te sarva rogane pAtaLA karavAnuM kAraNa che. ll208II zloka : vizeSAtpunarunmAdasUdanaM tadudAhRtam / dRDhaM ca paTudRSTitve, kAraNaM varNitaM budhaiH / / 209 / / zlokArya : vaLI vizeSathI te tIrthodaka unmAdane nAza karanAruM kahevAyuM che ane budhajano vaDe pardaSTipaNAmAM daDha kAraNa kahevAyuM che. ra09ll zloka : mahAkalyANakaM nAma, yaccaitadupaDhaukitam / paramAnamidaM sarvagadanirmUlanakSamam / / 210 / / zlokArca - ane je A mahAkalyANa nAmanuM paramAnna dramukane ApavA mATe sanmukha karAyuM che e sarva rogane nirmula karavAmAM samartha che. ra10|| zloka : prayujyamAnaM vidhinA, varNaM puSTiM dhRtiM balam / mana:prasAtamorbilya, vAstaa vIryatAm pArA tathA'jarAmaratvaM ca, kuryAdetana saMzayaH / nAtaH parataraM manye, loke'pi paramauSadham / / 212 / /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva kk zlokArya : vidhithI prayoga karAtuM A (auSadha) varNa, puSTi, dhRti, baLa, mananI prasannatA, orjitya, vayanuM staMbhana, savIryatA, ane A=auSadha, ajarAmarapaNuM kare e saMzaya nathI, lokamAM paNa AnAthI atyaMta zreSTha parama auSadha nathI ema huM mAnuM chuM. ll11-21cA zloka : tadenamamunA samyak, trayeNApi tapasvinam / vyAdhibhyo mocayAmIti, citte tenAvadhAritam / / 213 / / zlokArdha : tethI A tapasvIne A traNe paNa auSadha vaDe sArI rIte vyAdhiothI huM choDAvuM e pramANe cittamAM tenA vaDe=dharmabodhakara vaDe, avadhAraNa karAyuM. ll13|| vimalAlokaprayogaH zloka : tataH zalAkAmAdAya, vinyasyAgre tadaJjanam / tasya dhUnayato grIvAmaJjite tena locane / / 214 / / vimalAloka aMjanano prayoga zlokArca - tyArapachI saLIne laIne te aMjana (saLInA) agrabhAgamAM mUkIne Dokane dhuNAvatA evA tenAM be locano tenA vaDe=dharmabodhakara vaDe, aMjAyAM. ra14ll zloka : prahlAdakatvAcchItatvAdacintyaguNayogataH / tadanantaramevAsya, cetanA punarAgatA / / 215 / / zlokArdha : prahalAdakapaNuM hovAthI, zItapaNuM hovAthI, aciMtyaguNano yoga thavAnA kAraNe, tenA anaMtara jaraaMjananA anaMtara ja, Ane dramukane, pharI cetanA AvI. ra1paI
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva bloka : kSaNAdanmIlitaM cakSurvinaSTA iva tadgadAH / manAgAhlAditazcitte, kimetaditi manyate / / 216 / / zlokArca - kSaNamAM cakSa UghaDI, tenA rogo jANe nAzI gayA, cittamAM jarAka AhalAda thayo, A zuM e pramANe mAne che. ra11I. zloka : tathApi ca tadAkUtaM, bhikSArakSaNalakSaNam / pUrvAvedhavazAnnaiva, samyagasya nivarttate / / 217 / / zlokArca - topaNa pUrvanA saMskAranA vazathI bhikSArakSaNa svarUpa te abhiprAya Ano=dramakano, samyam nivartana thato nathI ja. ra1nA zloka : vijanaM varttate hanta, lAsyatyenAM vyacintayat / ni. mu naMdukAno vijoSa, vRSTi ghare punaH punaH ArA zlokArtha :nirjana jagyA che, Ane=kadannane laI leze e pramANe teNe vicAryuM, nAsI javAnI IcchAvALo vAraMvAra digaMtamAM=dizAomAM najara nAkhe che. ll18 payaHpAnajanitaguNaH zloka : athAJjanavazAd dRSTvA, puraH saMjAtacetanam / taM roraM madhurairvAkyairdharmabodhakaro'bravIt / / 219 / / pANInA pAnajanita guNa zlokArtha : aMjananA vazathI thayelA cetanavALA te rorane AgaLa joIne madhura vAkyo vaDe dharmabodhakare kahyuM. ra19ll
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva pachI - 57 zloka : pibedamudakaM bhadra ! tApopazamakAraNam / yena te svasthatA samyak, zarIrasyopajAyate / / 220 / / blokArya : he bhadra!tApanA upazamanuM kAraNa evuM A pANI pI, jethI tane zarIranI sArI rIte svasthatA prApta thAya. Il20II zloka : sa tu zaGkA''kulA''kUtaH, kimanena bhaviSyati / na jAne iti mUDhAtmA, nodakaM pAtumicchati / / 221 / / zlokArca - vaLI te zaMkAthI vyAkula vicAravALo 'AnA vaDe zuM thaze ?' (te) huM jANato nathI e pramANe mUDhAtmA pANI pIvAne Icchato nathI. ||221 zloka : kRpAparItacittena, hitatvAttadanicchataH / balAdvivRtya vadanaM, salilaM tasya gAlitam / / 222 / / zlokArtha : kRpAthI yukta cittavALA dharmabodhakara vaDe hitapaNuM hovAthI tene nahi IcchatA tenA=roranA, mukhane balAtkAre kholIne tene pANI pAyuM. ll22aaaa zloka : tacchItamamRtAsvAdaM, cittAlAdakaraM param / nIramIritasaMtApaM, pItvA svastha ivAbhavat / / 223 / / zlokArya : ThaMDA amRtanA AsvAdavALA, cittane AhvAda karanAra, nAza pAmyo che saMtApa jenA vaDe evA zreSTha, te pANIne pIne svastha jevo thayo. If23
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva naSTaprAyamahonmAdo, jAtAnyagadatAnavaH / kSaNAdvigatadAhArttistato'sau samapadyata / / 224 / / zlokArtha H tyArapachI naSTaprAyaH thayo che mahA unmAda jeno, thayuM che anya roganuM pAtaLApaNuM evo A= dramaka, kSaNamAM gayelA dAhanI pIDAvALo thayo. / / 224 zloka H suprasannendriyagrAmaH, svasthenaivAntarAtmanA / so'cintayavinuM citte, jigvikrimalacetanaH / / 22 / / zlokArtha H svastha ja aMtarAtmAthI=manathI suprasanna IndriyanA samUhavALA, kaMIka nirmaLa cetanAvALA evA teNe cittamAM A pramANe vicAryuM. / / 225aa zloka H mahAmohahatenAho, naro'yamativatsalaH / mA mahAtmA pApena, vaikhyatvena tiH / / 26 / / zlokArtha H mahAmohathI haNAyelA pApI evA mArA vaDe ativatsala mahAtmA evA A nara=dharmabodhakara paMcakapaNAthI kalpanA karAyA. I|226aa zloka H mamAJjanaprayogeNa, vihitA paTudRSTitA / anena toyapAnena, nitA svasthatA parA / / 27 / / zlokArtha H AnA vaDe=dharmabodhakara vaDe, aMjananA prayoga vaDe mArI paTudRSTi karAI, pANInA pAna vaDe atyaMta svasthatA utpanna karAI. II2270aa
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva pala zloka : tasmAnmahopakArIti, kimasyopakRtaM mayA? / mahAnubhAvatAM muktvA, nAnyadasya pravartakam / / 228 / / zlokArca - tethI mahAupakArI che ethI mArA vaDe Ano zuM upakAra karAyo ? mahAnubhAvatAne choDIne bIjuM AnuM pravartaka nathI. ra28II kadanamUrchA zloka : evaM cintayato'pyasya, mUrchA tatra kadanake / gADhaM bhAvitacittatvAna kathaJcitrivarttate / / 229 / / kadannamAM mUccha zlokArdha : e pramANe ciMtavatA paNa te kadannakamAM atyaMta bhAvitacitapaNuM hovAthI AnI mUrchA koI rIte nivartana pAmatI nathI. ra29ll zloka : atha tadbhojane dRSTiM, pAtayantaM muhurmuhuH / viditvA tadabhiprAyamitarastamabhASata / / 230 / / zlokArca - have kadanna bhojanamAM vAraMvAra daSTipAtane karatA tene makane, tenA abhiprAyane jANIne Itara=dharmabodhakare, kahyuM. ra30| zloka : are dramaka ! durbuddhe ! kimidaM nAvabudhyase? / yadeSA kanyakA tubhyaM, paramAnaM prayacchati / / 231 / / zlokArya :are dramaka ! dubuddhi! A kanyA tane je paramAtra Ape che e zuM tuM jANato nathI? Il231ll
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ go upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : bhavanti rorAH prAyeNa, bahavo'nye'pi pApinaH / tvatsamo nAsti nirbhAgyo, mayaitatparinizcitam / / 232 / / zlokArca - prAyaH bIjA paNa ghaNA pApI evA pramako che, tArA samAna nirbhAgya nathI, mArA vaDe A nizcaya karAyo che. ra3rA zloka : yastvaM kadannalAmpaTyAtsudhA''kAramidaM mayA / dApyamAnaM na gRhNAsi, paramAnamanAkulaH / / 233 / / zlokArtha : kadannanA laMpaTapaNAthI mArA vaDe apAtA amRtanA AkAravALA A paramAnnane anAkula evo je tuM grahaNa karato nathI. /ra33 zloka : anye'smAtsadmano bAhyAH, sattvAstiSThanti duHkhitAH / teSu naivAdaro'smAkaM, na te rAjJA'valokitAH / / 234 / / zlokArca - amArA bhavanathI bahAra bIjA duHkhita prANIo rahelA che teo rAjA vaDe jovAyA nathI. teomAMete jIvomAM, amAro Adara nathI ja. ||ra34ll zloka : yatastvaM bhavanaM dRSTvA, manAgAhlAdito hRdi / tavopari narendrasya, dayA'to'stIti gamyate / / 235 / / zlokArtha : je kAraNathI tuM bhavanane joIne hRdayamAM jarAka AlAha pAmyo AthI tArA upara narendranI dayA che e pramANe jaNAya che. |235ll.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : priye priyaM sadA kuryuH, svAminaH sevakA iti / yo nyAyastadvidhAnArthaM, vayaM tvayi dayAlavaH / / 236 / / zlokArca - svAminA priyamAM sevakoe haMmezAM priyane karavuM joIe e pramANe je jAya che tene karavAne mATe ame tArA upara dayAvALA chIe. ll236ll. zloka : amUDhalakSyo rAjA'yaM, nApAtre kurute matim / avaSTambhaH kilAsmAkaM, sa tvayA vitathIkRtaH / / 237 / / zlokArca - amUDhalakSyavALA A rAjA apAtramAM matine karatA nathI, kharekhara amAro te vizvAsa tArA vaDe khoTo karAyo. ra37I. zloka - idaM hi madhurAsvAdaM, sarvavyAdhinibarhaNam / nAdatse tvaM kathaM tucche, kadanne baddhamAnasaH? / / 238 / / zlokArca - tuccha kadannamAM baddha mAnasavALo tuM madhura AsvAdavALA, sarva vyAdhino nAza karanArA Aneka paramAnnane, kema grahaNa karato nathI. ra38. zloka - atastyajedaM durbuddhe ! gRhANedaM vizeSataH / yatprabhAvAdime pazya, modante sadmajantavaH / / 239 / / zlokArya : AthI he durbuddhi! Ano tyAga kara, Ane vizeSathI grahaNa kara, tuM jo, jenA prabhAvathI A bhavananA prANIo AnaMda pAme che. ra39ll
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva Res: tataH saMjAtavizvAsastathA''virbhUtanirNayaH / tattyAgavacanAddInastaM pratIdamavocata / / 240 / / zlojArtha : tethI dharmabodhakare gAthA-239mAM kahyuM tethI, thayelA vizvAsavALo ane thayelA nirNayavALo tenA tyAganA vayanathI hIna thayeTo (drama) senA prati mA pramANe jotyA. ||240 / / Tos: yadetad gaditaM nAthaistatsatyaM mama bhAsate / kintu vijJapayAmyekaM, vacanaM tannibodhata / / 241 / / RCodhArtha: nAtha vaDe je A kahevAyuM te mane satya lAge che, paraMtu eka vinaMtI karuM chuM te vacanane samo . // 241 / / Reos: yadidaM bhojanaM nAtha ! varttate karparodare / prANebhyo'pi vizeSeNa, svabhAvAdativallabham / / 242 / / upArjitaM ca klezena, kAle nirvAhakaM tathA / idaM tu tAvakaM nAhaM, jAnAmi nanu kIdRzam / / 243 / / PCortha : he nAtha ! karparanA madhyamAM je A bhojana che te prANathI paNa vizeSarUpe svabhAvathI ativallabha che ane kleza vaDe meLaveluM che tathA kALamAM-dIrghakALamAM nirvAha karanAruM che, vaLI kharekhara tamAruM A paramAnna kevA prakAranuM hitakArI che te huM jANato nathI. ll242-24all Cos: tadidaM naiva moktavyaM, mayA svAmin ! kathaJcana / yadi deyaM sahAnena, dApaya svaM ca bhojanam / / 244 / /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1/ prathama prastAva zlokArtha : tethI he svAmin ! A=kadanna, mArA vaDe koIpaNa rIte choDavA yogya nathI ja, ane jo AnI sAthe ApavA yogya hoya to potAnA bhojanane tame apAvo. ll244ll zloka : itarastu tadAkarNya, manasA paryacintayat / pazyatAcintyasAmarthya, mahAmohavijRmbhitam / / 245 / / zlokArtha : vaLI, bIjAe=dharmabodhakare, tene sAMbhaLIne manathI vicAryuM, juo aciMtya sAmarthyavALo mahAmohano vilAsa che. ra4paII zloka : yadayaM dramako mohAtsarvavyAdhikare rataH / asmin kadannake naitattRNAya mama manyate / / 246 / / zlokArtha : je kAraNathI sarva vyAdhikara evA A kadannamAM mohathI rakta thayelo A dramaka tRNa mATeetRNa jevA kadanna mATe, mArA A paramAnnane svIkArato nathI. ra46ll zloka : tathApi kiJcida bhUyo'pi, zikSayAmi tapasvinam / yadi moho vilIyeta, syAdasmai hitamuttamam / / 247 / / zlokArca - topaNa tapasvIne pharI paNa kaMIka zIkhavuM, jo moha vilaya pAme to AnuM dramakanuM, uttama hita thAya. ra47II zloka : ityAkalayya tenoktaM, bhadra ! kiM nAvagacchasi? / etanimittakAH sarve, rogAstava zarIrake / / 248 / /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ u4 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - e pramANe vicArIne tenA vaDe kahevAyuM, he bhadra! zuM tuM jANato nathI ? tArA zarIramAM sarve rogo AnA-kadannanA, nimitavALA che. ll248 zloka : etaddhi bhakSitaM sarvaiH, sarvadoSaprakopanam / jAyate nitarAM tena, tyaktavyaM zuddhabuddhibhiH / / 249 / / zlokArdha : di je kAraNathI, sarva jIvo vaDe bhakSaNa karAyeluM A kadanna sarva doSone prakopana karanAra atyaMta thAya che te kAraNathI zuddhabuddhivALA jIvoe tyAga karavuM joIe. ll249|| zloka : tavApi bhAsate bhadra ! viparyAsAdidaM hRdi / yadi svAdaM punarvatsi, mAmakAnasya tattvataH / / 250 / / tatastvaM vAryamANo'pi, tyajasyevedamAtmanA / ko nAmAmRtamAsvAdya, viSamApAtumicchati? // 251 / / yugmam zlokArdha : he bhadra! viparyAsathI tArA paNa hRdayamAM A=kadanna, sAruM lAge che. jo mArA annanA svAdane tatvathI tuM jANe to tuM vAraNa karAto paNa potAnI meLe Anokadannano, tyAga kare ja, amRtano AsvAda karIne kharekhara koNa jhera pIvAne Icche ? ra50-251II zloka : anyaccAJjanasAmarthya, mAhAtmyaM salilasya ca / kiM na dRSTaM tvayA? yena, madvaco nAnutiSThasi / / 252 / / zlokArca - ane bIjuM aMjananuM sAmarthya ane pANInuM mAhAbhya zuM tArA vaDe na jovAyuM ? jethI mArA vacanane anusarato nathI. rapaIL.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva zloka H yaccoktamarjitaM klezAdidaM muJcAmi no tataH / tatrApi zrUyatAM saumya ! mohaM hitvA tvayA'dhunA / / 253 / / zlokArtha H ane je kahevAyuM - klezathI A meLaveluM che tethI huM choDato nathI tyAM paNa=tenA viSayamAM paNa = he saumya ! mohane choDIne hamaNAM tAre sAMbhaLavuM joIe=huM AgaLamAM kahuM chuM te sAMbhaLavuM joIe. II253]I zloka H yenaivopArjitaM klezAt, klezarUpaM ca varttate / klezasya ca punarhetustenaivedaM vimucyate / / 254 / / zlokArtha H je kAraNathI ja klezathI upArjana karAyuM ane klezarUpa varte che ane vaLI klezanuM kAraNa che, te kAraNathI ja A=kadanna choDAya che. / / 254 / / zloka H yaccoktaM na tyajAmIdaM, kAle nirvAhakaM yataH / tatrApyAkarNyatAM tAvattyaktvA tatra viparyayam / / 255 / / 5 zlokArtha H ane je kahevAyuM ke A kadanna huM choDato nathI je kAraNathI ApattikAlamAM nirvAha karanAra che, te kadannamAM viparyayano tyAga karIne temAM paNa=te viSayamAM tAre sAMbhaLavuM joIe=ApattikAle nirvAha karanAra che te viSayamAM tAre sAMbhaLavuM joIe. / / 255 zloka H anantaduHkhasaMtAnaheturnirvAhi yadyapi / taddhi tviyA stheya, du:svapraptena sarvavA? ||radda|| zlokArtha : jo ke nirvAha karanAruM A kadanna anaMta duHkhanI paraMparAnuM kAraNa che, kharekhara zuM haMmezAM tAre duHkhathI grasta rahevuM che ? / / 256
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : idaM tu tAvakaM nAhaM, jAnAmi nanu kIdRzam / yaduktaM tatra vizrabdho, vakSyamANaM mayA zRNu / / 257 / / zlokArtha: vaLI tamAruM A=paramAnna, kevuM che te huM jANato nathI temAM kadannamAM, vizvAsa pAmelA evA tArA vaDe je kahevAyuM mArA vaDe vaphTamANa evuM tuM sAMbhaLa. ||ra57nA zloka : klezaM vinA sadAkAlaM, prayacchAmi yathecchayA / paramAtramidaM tubhyaM, gRhANa tvamanAkulaH / / 258 / / zlokArca - kleza vinA sadA kALa IcchA pramANe huM tane A paramAnna ApIza. anAkula evo tuM grahaNa kara. ll258ll bloka : samUlakASaM kaSati, sarvavyAdhInidaM hi te / tuSTiM puSTiM balaM varNaM, vIryAdIn varddhayatyapi / / 259 / / zlokArca - di kharekhara, A=paramAnna, tArA sarva vyAdhine mUlathI nAza kare che. tuSTi, puSTi, bala, varNa, vIryAdine vadhAre paNa che. para59ll zloka - kiM cAnenAkSayo bhUtvA, satatAnandapUritaH / yathA'yamAste rAjendraH sthAsyasyetabalAttathA / / 260 / / zlokArca - vaLI AnA vaDe-paramAnna vaDe, akSaya thaIne satata AnaMdathI purAyelA je rIte A rAjendra rahe che, te rIte AnA baLathI tuM rahIza. llrakaoll
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : tato muJcAgrahaM bhadra ! tyajedaM rogakAraNam / gRhANedaM mahAnandakAraNaM paramauSadham / / 261 / / zlokArtha : tethI he bhadra! Agrahane mUka, roganA kAraNa evA Ano kadannano tyAga kara, mahAnaMdanA kAraNa evA A parama auSadhane grahaNa kara. //ra01II. paramAnadAnam sa prAI=te kahe che - zloka : tyaktamAtre'smin, mriye'haM snehavibhramAt / bhaTTAraka ! tato dehi, satyasminme svabheSajam / / 262 / / dharmabodhakara dvArA dramakane paramAnnanuM pradAna zlokArca - A=kadannano tyAga mAtra karAye chate snehanA vibhramathI huM marIza, tethI he pUjya ! A hote chate mane potAnuM auSadha Apo. IIkarA zloka : tato vijJAya nirbandhamitaraH paryakalpayat / naivAsya zikSaNopAyo, vidyate'nyo'dhunA sphuTam / / 263 / / zlokArdha : tyAra pachI Agrahane jANIne itare dharmabodhakare, vicAryuM, hamaNAM AnAkadramakanA, zikSaNano bIjo upAya pragaTa vidhamAna nathI. ra63. zloka : tato'tra vidyamAne'pi, dIyatAmidamauSadham / pazcAdvijJAtasadbhAvaH, svayameva vihAsyati / / 264 / /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ u8 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : tethI A=kadanna, vidhamAna hote chate paNa A auSadha apAya, pAchaLathI jAmyo che sAco bhAva jeNe evo te=dramaka, svayaM ja tyAga karaze. ra64 zloka : ityAkalayya tenokto, gRhyatAM bhadra ! sAmpratam / paramAnamidaM sadyo, gRhItvA copabhujyatAm / / 265 / / zlokArya : A pramANe vicArIne tenA vaDe=dharmabodhakara vaDe, kahevAyuM, he bhadra! hamaNAM A paramAnna grahaNa karAya, ane jaldI grahaNa karIne upayoga karAya (jadI tuM khA.) IlrapI. paramAnabhakSaNasya prabhAvaH zloka : evaM bhavatu tenokte, saMjJitA tena taddayA / dattaM tayA gRhItvA tattena tatraiva bhakSitam / / 266 / / paramAnna bhakSaNano prabhAva zlokArtha : e pramANe thAva, tenA vaDe kahevAye chate tenA vaDe dharmabodhakara vaDe, te dayA saMjJA karAI, (IzAro karAyo) teNI vaDe apAyuM, te paramAnnane grahaNa karIne tenA vaDe dramaka vaDe, tyAM ja khavAyuM. ra66. bloka : tatastadupayogena, bubhukSA zAntimAgatA / naSTA iva gadavrAtA, ye'sya sarvAGgasaMbhavAH / / 267 / / blokArya : tyArapachI tenA=paramAnnanA, upayogathI bhUkha zAMta pAmI, AnA kamakanA, sarva aMgamAM utpanna thayelA je rogano samUha nAza pAmelA jevA thayo. ra67I
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 9 zloka : yA'sAvaJjanasaMpAdyA, yA ca sA salilodbhavA / sukhAsikA kSaNAttasya, sA'nantaguNatAM gatA / / 268 / / zlokArya : je A aMjanathI prApta thayelI ane je te pANIthI utpanna thayelI tenI te sukhAsikA kSaNamAM anaMtaguNapaNAne pAmI. ll18. zloka : atha prAdurbhavadbhaktirnaSTAzaGkaH pramoditaH / sa taM pratyAha nAnyo'sti, nAtho me bhavato vinA / / 269 / / zlokArca - have pragaTa thayelI bhaktivALo, naSTa thayelI AzaMkAvALo, pramoda pAmelo te=dramaka, tenA prati=dharmabodhakara prati, kahe che tamArA vinA mAre bIjo nAtha nathI. ra69II zloka : yato'nupakRtaireva, bhavadbhirbhAgyavarjitaH / ahaM sarvAdhamo'pyevametAvadanukampitaH / / 270 / / zlokArtha : je kAraNathI anupakRta ja evA ApanA vaDe bhAgyarahita, sarvathI adhama paNa evo huM A pramANe ATalI anukaMpA karAyo. ll270ll | mAyopadeza zloka : itaraH prAha yadyevamupavizya kSaNaM tvayA / zrUyatAM yadahaM vacmi, zrutvA tacca samAcara / / 271 / / dharmabodhakara dvArA dramakane upadeza zlokArya : bIja=dharmabodhakara, kahe che - jo e pramANe che to kSaNavAra besIne huM je kahuM chuM te tArA vaDe saMbhaLAya ane tene sAMbhaLIne tuM AcaraNa kara. ll271||
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva athopaviSTe vizrabdhaM, tasminsa prAha cArubhiH / manaHprahlASstasya, vomidiMtaLAyA / / 22 / / zlokArtha H have te dramaka vizvAsathI beThe chate suMdara vacano vaDe tenA=dramakanA manane AnaMda pamADatA teNe=dharmabodhakare, hitanI IcchAthI kahyuM. II272aa zloka H yadabhyadhAyi bhavatA, nAtho'nyo nAsti me'dhunA / taMtra vAcyuM yata: svAmI, tava (nazya?) tRSottamaH / / 273 / / zlokArtha : je tArA vaDe kahevAyuM, hamaNAM mAre bIjo nAtha nathI, te kahevuM joIe nahi, je kAraNathI zreSTha nRpottama tamAro ane amAro svAmI che. II273II zloka H ayaM hi bhagavAnnAtho, bhuvane'pi carAcare / vizeSataH punarye'tra, bhavane santi jantavaH / / 274 / zlokArtha H carAcara bhuvanamAM paNa A bhagavAna nAtha che, vaLI je prANIo A bhuvanamAM rahe che, te prANIonA vizeSathI nAtha che. II274 // zloka H ye'sya kiGkaratAM yAnti narAH kalyANabhAginaH / teSAmalpena kAlena, bhuvanaM kiGkarAyate / / 275 / / zlokArtha H kalyANane bhajanArA je manuSyo AnA=nAthanA, kiMkarapaNAne pAme che, teonuM kiMkara thAya che. II275II alpakAla vaDe bhuvana
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : ye'tyantapApinaH sattvA, ye naiva sukhabhAjanam / te varAkA narendrasya, nAmApyasya na jAnate / / 276 / / zlokArca - jeo atyaMta pApI prANIo che, jeo sukhanuM bhAjana nathI ja, teo bicArA A narendranA nAmane paNa jANatA nathI. ra76ll zloka : ye bhAvibhadrA dRzyante, sadane'sya mahAtmanaH / teSAM svakarmavivaro, dadAtyatra pravezakam / / 277 / / zlokArtha : A mahAtmAnA sadanamAM jeo bhAvibhadra dekhAya che teone svakarmavivara (dvArapALa) ahIM= bhuvanamAM, praveza Ape che. ra77I. zloka : vastutaH pratipadyante, te'muM nAstyatra saMzayaH / vizeSAjjAnate mugdhAH, pazcAtte kathitaM mayA / / 278 / / zlokArca - teo vAstavika rIte Ane narendrane, svIkAre che, AmAM saMzaya nathI, mugdha jIvo pAchaLathI vizeSathI jANe che, mArA vaDe (pahelA) tane kahevAyuM. ra78ll bloka : tadeSa nAthaste bhadra ! jAta eva narezvaraH / yataHprabhRti prAsAde'smin, praviSTastvaM supuNyakaH / / 279 / / zlokArtha : tethI he bhadra! A narezvara tArA nAtha thayA ja che, jyArathI mAMDIne supuNyaka evo tuM A prAsAdamAM praveza karAvAyo che. ra79II.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : kevalaM tu vizeSeNa, madvacastaH prapadyatAm / yAvajjIvamayaM nAtho, bhavatA zuddhacetasA / / 280 / / zlokArca - phakta zuddha cittavALA evA tArA vaDe kevala mArA vacanathI vizeSa rUpe jIvanaparyata A nAtha svIkArAo. ll28oll zloka : vizeSataH punarye'sya, guNAstAnavabhotsyase / yathA yathA gadA dehe, yAsyanti tava taanvm||281|| zlokArtha : vaLI, AnA=narendranA, je guNo che tene=guNone, vizeSathI jema jema tuM jANIza, tema tema tArA dehamAM rogo alpatAne pAmaze. ll2815 zloka : ayaM ca tAnavopAyo'mISAM nAze ca kAraNam / bheSajatritayasyAsya, paribhogaH kSaNe kSaNe / / 282 / / zlokArtha : ane A auSadhadrayano kSaNe kSaNe paribhoga A rogonA tAnavano upAya ane A rogonA nAzamAM kAraNa che. Il28zA bloka : tatsaumya ! sthIyatAmatra, bhavane muktasaMzayam / tvayA trayamidaM yuktyA, bhuJjAnena pratikSaNam / / 283 / / zlokArca - tethI he saumya ! yukti vaDe pratikSaNa A traNane-traNa auSadhane, bhojana karatA evA tArA vaDe A bhuvanamAM saMzayarahita rahevuM joIe. 28all
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 73 bloka : tatastvaM dalitAzeSarogavrAto narezvaram / vizeSataH samArAdhya, bhavitA'si nRpottamaH / / 284 / / zlokArca - tyArapachI narezvarane vizeSathI ArAghIne nAza karyo che samagra rogano samUha jeNe evo tuM nRpotama thanAra cho. ll284TI zloka : iyaM ca taddayA tubhyaM, dAsyatyetaddine dine / kimatra bahanoktena? bhoktavyaM bheSajatrayam / / 285 / / zlokArca - ane A tayA tane dararoja Ane=bheSajatrayane, Apaze, ahIM bahu kahevA vaDe zuM ? auSadhabayanuM tAre sevana karavuM joIe. l285ll zloka : tataH prahlAditaH svAnte, vacanaistasya komalaiH / svAkUtamurarIkRtya, sa evaM dramako'bravIt / / 286 / / zlokArca - tyArapachI tenAM=dharmabodhakaranAM, komaLa vacano vaDe potAnA aMtaHkaraNamAM allAda pAmelo te dramaka potAnA abhiprAyane AzrayIne A pramANe bolyo. ra86ll vizvastasya tasya svAzayaprakAzaH bloka : idaM nAdyApi zaknomi, pApastyaktuM kadannakam / anyattu yanmayA kiJcit, karttavyaM tatsamAdiza / / 287 / / vizvasta evA dramakanuM dharmabodhakarane potAnA AzayanuM prakAzana zlokArca : pApI evo huM haju paNa A kadannano tyAga karavAne zaktimAna nathI, bIju vaLI je kaMI mArA vaDe karavA yogya che teno Adeza karo. Il287
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva tatzrutvA sphuritaM citte, dharmabodhakare tadA / bhuGkSvedaM trayamityuktaH, kimevaM bata bhASate / / 288 / / zlokArtha : tyAre te sAMbhaLIne dharmabodhakaranA cittamAM sphurAyamAna thayuM, 'A traNane tuM bhogava' e pramANe kahevAyelo A pramANe kema bole che ? / / 288aa zloka H A jJAtameSa tucchatvAdevaM cintayate hRdi / bhojanatyAjanArtho meM, sarvo'yaM vistaro girAm / / 289 / / zlokArtha : haM.... jANyuM, A=dramaka, tucchapaNAthI hRdayamAM A pramANe vicAre che, bhojananA tyAjana arthavALo mAro A sarva vANIno vistAra che. II289 // zloka H kliSTacittA jagatsarvaM manyante duSTamAnasam / zuddhAmisanvayaH sarva, zuddhavitta vinAnate / / 210 / / zlokArtha : kliSTa cittavALA jIvo sarva jagatane duSTa mAnasavALA mAne che, zuddha abhiprAyavALA jIvo sarva jagatane zuddha cittavALA jANe che. II290I zloka H tato vizvasya teno, mA meSIrbhadra ! vingvana / nAdhunA tyAjayAmIdamannamedhi nirAkulaH / / 291 / / zlokArtha H tyArapachI hasIne tenA vaDe=dharmabodhakara vaDe, kahevAyuM. he bhadra ! tuM bhaya pAma nahi, hamaNAM huM kaMIpaNa A annane=kadannane, tyAga karAvato nathI, nirAkula evo tuM thA. II291 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 75 zloka : ahamatyAjayaM pUrvaM, tavaiva hitakAmyayA / yadi no rocate tubhyaM tUSNIMbhAvo'tra me mataH / / 292 / / zlokArca - meM pUrve tArA ja hitanI IcchAthI tyAga karAvyuM, jo tane gamatuM nathI to ahIM mAro maunabhAva manAyo che. ra9zA zloka : yaccaitadupadiSTaM te, prAk karttavyatayA mayA / tadatra bhavatA kiJcit, kiM samyagavadhAritam? / / 293 / / zlokArdha : ane mArA vaDe kartavyapaNAthI tane pUrve je A upadeza karAyuM emAM=mArA upadezamAM, tArA vaDe te kaMIka zuM sArI rIte avadhAraNa karAyuM? Il293 zloka : so'bravInaiva tannAtha ! kiJcitsaMlakSitaM mayA / kevalaM pezalAlApaistAvakairmodito hRdi / / 294 / / zlokArca - teNe kahyuM- he nAtha !mArA vaDe te kaMIpaNa lakSa apAyuM nathI ja, phakta tamArA suMdara AlApo vaDe hRdayamAM AnaMda pAmyo. ra94ll zloka : ajJAtaparamArthA'pi, satAM nUnaM sarasvatI / ceto'tisundaratvena, prINayatyeva dehinAm / / 295 / / zlokArca - paramArtha jANyo nathI evI paNa sajjanonI vANI atisuMdarapaNAthI kharekhara prANIonA citane khuza kare che ja. ra5A.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka - anyatra cetaso nyAso, nayane tava saMmukhe / vizatyekena karNena, vaco yAtItareNa me / / 296 / / zlokArca - mArAM be - nayano tamArI sAme hatAM, cittanuM sthApana bIje ThekANe hatuM, vacana mArA eka kAnathI praveza kare che, ItarathI=bIjA kAnathI, jAya che. ra96ll zloka : yaccAtra manaso nAtha ! vaidhurye mama kAraNam / tatsAmprataM bhayApAyAt, kathayAmi nirAkulaH / / 297 / / zlokArya : he nAtha ! ane ahIM mArA mananA vihvaLapaNAmAM je kAraNa che te hamaNAM bhayanA nAzathI nirAkuLa evo huM kahuM chuM. ||ra97I bloka : yadA hyAkAritaH pUrvaM, bhavadbhiH karuNAparaiH / ahamanapradAnArthaM, tadA me hadi varttate / / 298 / / zlokA - jyAre karuNA tatpara evA tamArA vaDe pUrve anna ApavA mATe kharekhara huM bolAvAyo tyAre mArA hRdayamAM varte che. (zuM varte che?) te nirAkula evo huM kahuM chuM ema zloka-299 sAthe anvaya che. II98II zloka : lAsyatyeSa kvacinnItvA, mAmakaM bhojanaM naraH / tadAkUtavazAd gADhaM, dhyAtvA'cetanatAM gataH / / 299 / / zlokArca - A mANasa koI sthAnamAM laI jaIne mArA bhojanane laI leze, te AzayanA vazathI atyaMta vicArIne huM acetanatAne pAmyo. ra99IL
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 77 zloka : yadA prabodhitaH pazcAdaJjanena suvatsalaiH / bhavadbhizcintitaM tUrNaM, nazyAmIti tadA mayA / / 300 / / zlokArca - jyAre suvatsala evA ApanA vaDe pAchaLathI aMjana vaDe jagADAyo tyAre jaldIthI huM nAsI jAuM e pramANe mArA vaDe vicArAyuM. ll30 || zloka : yadA tu toyapAnena, zItIkRtya vapurmama / kRtaM saMbhASaNaM nAthaistadA vizrambhamAgataH / / 301 / / zlokArya : jyAre vaLI pANInA pAna vaDe mAruM zarIra ThaMDuM karIne nAtha vaDe saMbhASaNa karAyuM tyAre vizvAsane pAmyo. Il301 zloka : cintitaM ca mayA yo'yaM, mamaivamupakArakaH / sa mahAbhUtisaMpannaH, kathaM syAdanahArakaH? / / 302 / / zlokArtha : ane mArA vaDe vicArAyuM, je A= A puruSa, A pramANe mArA upakAraka che, mahAsaMpattithI saMpanna evA te kevI rIte annane haraNa karanArA thAya ? ll30cA zloka : vimuJcedaM gRhANedaM, yadA nAthaiH prajalpitam / tadA kiM karavANIti, cittenAkulatAM gataH / / 303 / / zlokArdha : Ane-kadannane, mUka ane Ane paramAnnane, grahaNa kara, jyAre nAtha vaDe kahevAyuM, tyAre huM zuM karuM e pramANe citta vaDe AkulatAne pAmyo. [303ll
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : naiSa tAvatsvayaM lAti, tyAjayatyeva kevalam / tyaktuM naitacca zaknomi, kiM vadAmi taduttaram? / / 304 / / zlokArca - A (dharmabodhakara) svayaM to letA nathI, phakta tyAga ja karAve che ane Ane kadannane, tyAga karavAne mATe huM zaktimAna nathI, to zuM uttara ApuM? l304 zloka : satyasmin dehi me bhojyamityukte dApitaM tvayA / tadAsvAdAtpunarjAtaM, mamAyamativatsalaH / / 305 / / zlokArca - A hote chate mane bhojyane Apo e pramANe kahevAye chate tamArA vaDe apAvAyuM, tenA AsvAdathI vaLI jaNAyuM, A mArA ati vatsala che. ll305ll zloka : tat kimasya vacaH kurvan, muJcAmIdaM svabhojanam? / mariSye nanu mukte'smin, mUrcchayA''kulacetanaH / / 306 / / zlokArdha : tethI zuM AnA vacanane karato A potAnA bhojanane huM mUkuM ? kharekhara A mukAye chate mUrchAthI Akula cetanavALo huM marIza. ll306ll zloka - ayaM vakti hitatvena, zakto'syasya na mocane / aho vyasanamApannaM, mamedamatidustaram / / 307 / / zlokArtha : A dharmabodhakara, hitapaNAthI kahe che, Ane kadannane, choDavAmAM huM zaktivALo nathI, aho mane duHkhethI karI zakAya evuM A saMkaTa prApta thayuM. ll307ll
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : evamAkulacittasya, yannAthairbahu bhASitam / tanme bhRtaghaTasyeva, luThitvA pArzvato gatam / / 308 / / zlokArtha : A pramANe AkulacittavALA mane nAtha vaDe je ghaNuM kahevAyuM, te bharelA ghaDAnI jema mArA paDakhethI DhaLIne gayuM. ll308ll zloka : nAdhunA tyAjayAmIti, bhavadbhiqhatamAnasaiH / idAnIM punarAdiSTe, manAga jAto nirAkulaH / / 309 / / zlokArtha :jANyuM che mAnasa jemaNe evA ApanA vaDe hamaNAM huM tyAga karAvato nathI e pramANe hAlamAM pharI kahevAya chate jarAka nirAkula thayo. Il309ll zloka : tad brUta sAmprataM nAthAH ! karttavyaM pApakarmaNA / yanmayedRzacittena, yenAhamavadhAraye / / 310 / / zlokArtha : he nAtha ! AvA prakAranA cittavALA, pApakarmavALA evA mArA vaDe hamaNAM ja karavA yogya che tene kaho, jethI huM avadhAraNa karuM. ll310|| zloka : tadAkarNya dayA''Dhyena, yaduktaM prAk samAsataH / savistarataraM tasmai, tatpunaH pratipAditam / / 311 / / zlokArca - te sAMbhaLIne dayAthI yukta evA temanA vaDe je pahelAM TUMkamAM kahevAyuM hatuM te pharIthI tene atyaMta vistArathI samajAvyuM. ll111||
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva sattrayyadhikArItaranirdezaH bloka : tato'JjanajalAnAnAM, narendrasya vizeSataH / prAyo'jJAtaguNaM jJAtvA, taM pratIdamabhASata / / 312 / / sad traNa auSadhanA adhikArI ane Itarano nirdeza zlokArca - tyArapachI narendranA aMjana-jala-annanA vizeSathI prAyaH ajJAtaguNavALA kamakane jANIne dharmabodhakare tenA pratye A=nIcenA zlokamAM kahevAze te, kahyuM. [31cA zloka : ahaM tAta ! narendreNa, prAgAdiSTo yathA tvayA / yogyebhya eva dAtavyaM, madIyaM bheSajatrayam / / 313 / / zlokArca - he vatsa!narendra vaDe huM pUrve Adeza karAyo, je A pramANe - tArA vaDe yogya puruSone ja mAruM oSadhamaya ApavuM joIe. ll11all zloka : ayogyadattaM naivaitadupakAraM prakalpayet / pratyutAnarthasaMtAnaM, vidadhAti vizeSataH / / 314 / / zlokArya : ayogyane ApeluM A oSadhadraya upakArane karavA samartha nathI ja, UlaTuM vizeSathI anarthanI paraMparAne kare che. ll114ll zloka : mayA pRSTaM tadA nAtha ! kathaM jJAsyAmi tAnaham / tataH pratyuktavAn rAjA, teSAmAkhyAmi lakSaNam / / 315 / /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : tyAre mArA vaDe puchAyuM, he nAtha ! teone huM kevI rIte jANIza ? tyAre rAjAe kahyuM, huM teonA lakSaNane kahuM chuM. ll315|| zloka : ye tAvadasya nAdyApi, rogiNo yogyatAM gatAH / svakarmavivarasteSAM, na gRhe'tra pravezakaH / / 316 / / zlokArdha : je rogIo haju paNa AnI yogyatAne pAmyA nathI teone svakarmavivara A gRhamAM= bhavanamAM, praveza karAvanAra nathI. ll116o. zloka : so'pyAdiSTo mayA pUrvaM, ye yogyA bheSajatraye / pravezanIyAste nAnye, bhavane'tra tvayA narAH / / 317 / / zlokArtha : ta=svakarmavivara, paNa mArA vaDe pahelAM Adeza karAyelo che, je manuSyo auSadhabayane yogya che teo A bhavanamAM tArA vaDe praveza karAvavA, bIjA nahi. ll117ii zloka : praviSTA api ye dRSTvA, modante naiva madgRham / yeSAM na mAmikA dRSTivizeSeNa nirIkSikA / / 318 / / te hyanyadvArapAlena, syuH kathaJcitpravezitAH / tvayA'pi liGgato jJAtvA, varjanIyAH prayatnataH / / 319 / / yugmam zlokArdha : praveza karAyelA paNa jeo mArA gRhane joIne khuza thatA nathI ja, jeone mArI daSTi vizeSathI jovAI nathI, te ja anya dvArapAla vaDe koIka rIte praveza karAyelA hoya che. tArA vaDe paNa liMgathI jANIne prayatnathI tyAga karavA. ll118-319ll
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : ye manmandiramAlokya, jAyante hRSTacetanAH / rogiNo bhAvibhadratvAnirIkSe'haM vizeSataH / / 320 / / zlokArdha : je rogIo mArA maMdirane joIne harSita cetanavALA thAya che (teone) bhAvibhadrapaNAthI huM vizeSathI jou chuM. l32 ll zloka : svakarmavivarAnItA, ye mayA ca vilokitAH / te jJeyAstritayasyAsya, pAtrabhUtAstvayA narAH / / 321 / / zlokArtha : jeo svakarmavivarathI lavAyelA ane mArA vaDe jovAyelA che. te manuSyo tAre A auSadhagayInA pAtrabhUta jANavA. ll321|| zloka : teSAM tu nikaSasthAnamidamevauSadhatrayam / prayujyamAnaM svaguNaiH, saMgrahetarakArakam / / 322 / / zlokArya : teonA=rogonA, ghAtanuM sthAna A ja prayoga karAtuM auSadhazraya svaguNo vaDe=auSadhanA guNo vaDe, saMgraha ane Itarane=asaMgrahane, karanAruM che guNono saMgraha ane doSono asaMgraha karanAra che. ll32zA zloka : yebhyo'do rocate citte, prayuktaM guNakArakam / aklezato vizeSeNa, te susAdhyA prakIrtitAH / / 323 / / zlokArca - prayoga karAyeluM, guNane karanAruM A=auSadhadraya, jeone cittamAM game che teo anvezane kAraNe vizeSathI susAdhya kahevAyA che. ll323
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva Tos: ye nAditaH prapadyante, balAdyeSAM vigAlyate / kAlakSepeNa te jJeyAH, kRcchrasAdhyAstvayA'nugAH / / 324 / / lokArtha : jeo zarUAtathI svIkAratA nathI, jeone kAlakSepathI balAtkAre pivaDAvAya che, anusaranArA te manuSyo tArA vaDe kaSTasAdhya jANavA. Il324ll Cos: yebhyo na rocate'tyarthaM, na krAmati niyojitam / dveSTAro dAyake'pyasya, te tvasAdhyA narAdhamAH / / 325 / / zloDArtha : jeone "A auSadhagaya' atyaMta gamatuM nathI, niyojana karAyeluM auSadha pariNamana pAmatuM nathI, A oSadhane ApanAra upara paNa dveSa karanArA che te narAdhamo asAdhya che. ll325l. dos : tadetadrAjarAjena, mama yatsampradAyitam / tena te kRcchrasAdhyatvaM, lakSaNena vibhAvyate / / 326 / / doDArtha: te A rAjarAjezvara vaDe mane je saMpradAyathI kahevAyuM te lakSaNathI tAruM kaSTasAdhyapaNuM jaNAya cha. ||32|| zlo: anyacca ye prapadyante, bhAvato'muM narezvaram / yAvajjIvaM vizeSeNa, nAthaM niHzaGkamAnasAH / / 327 / / acintyavIryasaMpUrNA, niHzeSagadabahiNI / teSAmeva guNaM dhatte, madIyA bheSajakriyA / / 328 / / yugmam sloDArtha :ane bIjuM-niHzaMkamAnasavALA jeo A narezvarane vizeSathI nAtharUpe cAvajIva bhAvathI
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva svIkAre che teone ja aciMtya vIryathI saMpUrNa, samagra rogano nAza karanArI mArI bheSaja kriyA guNane kare che. ll127-328ll zlos: atastvaM pratipadyasva, nAthatvena nRpottamam / bhAvasAraM mahAtmAno, bhaktigrAhyA yataH smRtAH / / 329 / / doDArtha : AthI tuM nRpottamane atyaMta bhAvapUrvaka nAthapaNAthI svIkAra, je kAraNathI mahAtmAo bhaktigrAhya hevAyA cha. ||32|| Cos: anantAstAta ! rogArtA, bhaktito'muM nRpottamam / prapadya svAmibhAvena, hRSTA jAtAH kRtakriyAH / / 330 / / zloDArtha : he dramaka ! rogathI pIDAtA anaMtA jIvo A nRpottamane bhaktipUrvaka svAmIbhAvathI svIkArIne harSita thayetA, rAiyelI moSadhAcyAvA. (nI ) yayA. ||330 / / Rels: balinastAvakA rogA, apathye lampaTaM manaH / mahAyatnaM vinA nAtra, lakSyate gadasaMkSayaH / / 331 / / doDArtha : tArA rogo baLavAna che, mana apathyamAM laMpaTa che, mahAyatva vinA ahIM rogano saMkSaya rellto nathI. 1|331 / / los: tadvatsa ! prayato bhUtvA, kRtvA svaM nizcalaM manaH / sthitvA nirAkulo'traiva, vitate rAjamandire / / 332 / / AdAya kanyakAhastAtprayuJjAnaH kSaNe kSaNe / bheSajatrayametattvaM, kuruSvArogyamAtmanaH / / 333 / / yugmam
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : tethI he vatsa ! AdaravALo thaIne potAnA manane nizcala karIne, vistAra pAmelA A ja rAjamaMdiramAM rahIne, kanyAnA hAthathI A auSadhamayane grahaNa karIne dareka kSaNe prayoga karato, nirAkula evo tuM potAnA Arogyane kara. ll132-333/l. sattrayakadannAlpAdhikasevanajanitaguNadoSAH bloka : tatastatheti bhAvena, gRhItaM tena tadvacaH / tenApi taddayA tasya, vihitA paricArikA / / 334 / / satrayI ane kadannanA abha-adhika sevanathI janita guNa ane doSo zlokArtha : tyArapachI tema thAva e pramANe tenA vaDe tenuM vacana bhAvathI grahaNa karAyuM, tenA vaDe paNa=dharmabodhakara vaDe paNa, taddayA tenI sevikA karAI. ll134ll zloka : tataH kRtvaikadezena, bhikSApAtramanAratam / tadeva pAlayan kAlaM, kiyantamapi saMsthitaH / / 335 / / zlokArtha : tyArapachI bhikSApAtrane eka dezathI karIne paramAnna mATe eka dezathI karIne, niraMtara tenI ja sArasaMbhALa karato keTaloka kALa rahyo. Il335ll zloka : dadAti taddayA tasmai, tritayaM tadahanizam / kadanne mUrchitasyAsya kevalaM tatra nAdaraH / / 336 / / zlokArca - tathA tene dararoja te tritaya=auSadhadraya, Ape che, kadannamAM mUchita thayelA Ane phakta temAM oSadhazrayamAM, Adara nathI. ||33||
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : prAyeNa bahu bhuGkte'sau, tanmohena kubhojanam / yatpunastaddayAdattaM, tad vrajatyupadaMzatAm / / 337 / / zlokArca - A dramaka prAyaH mohathI te kubhojana ghaNuM khAya che, je vaLI taddayAthI apAyeluM te alA sAmarthavALuM thAya che. ll337ll zloka : aJjanaM ca tayA prokto, nidhatte netrayoH kvacit / tacca tIrthodakaM pAtuM, tadvacasaH pravarttate / / 338 / / zlokArca - ane teNI vaDe kahevAyelo kyAreka be netromAM aMjanane dhAraNa kare che ane te tIrthanuM pANI pIvAne mATe tenA vacanathI pravarte che. ll338 zloka : mahAkalyANakaM dattaM, saMbhrameNa tayA bahu / bhuktvA'lpaM helayA zeSaM, kapare nidadhAti saH / / 339 / / zlokArca - saMbhramathI teNI vaDe ghaNuM mahAkalyANaka bhojana apAyuM, krIDAthI thoDuM khAIne te zeSane ThIkarAmAM nAkhe che. Il339ll. zloka : tatsAMnidhyaguNAttacca, tasyAnnaM saMpravarddhate / adato'harnizaM tasmAniSThAM naiva prapadyate / / 340 / / zlokArca - ane tenA sAMnidhyaguNathI tenuM te anna prakRSTathI vadhe che, temAMthI dararoja khAtA evA kadannanI niSThAne samAptine prApta karato nathI ja. ll14oll
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : tato gADhataraM tuSTo, vRddhiM dRSTvA svabhojane / na cAsau tadvijAnIte, yanmAhAtmyena varddhate / / 341 / / zlokArtha : tethI kadanna vadhe che tethI, potAnA bhojanamAM vRddhine joIne atyaMta khuza thayelo A dramaka, jenA auSadhanayanA, mAhAbhyathI vadhe che. tene jANato nathI. ll341II zloka : kevalaM tatra gRddhAtmA, tritaye zithilAdaraH / jAnanapi na jAnAti, kAlaM nayati mohitaH / / 342 / / zlokArca - phakta tyAM kadannamAM, Asakta AtmA auSadhazrayamAM zithilaAdaravALo jANato paNa auSadhanA mahAtmathI mAruM kadanna vadhe che e pramANe jANato paNa jANato nathI. moha pAmelo kAlane pasAra kare che. ll34rA zloka : aharnizamapathyaM tad, bhuJjAnaH kukSimAnataH / tritaye'nAdarAsvAdI, na rogocchedabhAjanam / / 343 / / zlokArtha : kukSipramANathI niraMtara te apathyane khAto, sitayImAM anAdarathI khAnAro roganA ucchedanuM bhAjana nathI. Il343II. zloka : tAvanmAtreNa bhuktena, kintu tasya guNo mahAn / kRtastrayeNa te rogA, AnItA tena yApyatAm / / 344 / / zlokArca - paraMtu teTaluM mAtra khAvAthI tene mahAna guNa karAyo, te auSadhamaya vaDe te rogo aApaNAne pAmyA. ll144II
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva Cos: tathApyAtmajJatA'bhAvAdulbaNatvAdapathyataH / kvacidvikAramAtmIyaM, darzayanti zarIrake / / 345 / / CojArtha: topaNa AtmajJatAnA abhAvathI, apathyanuM prabalapaNuM hovAthI kyAreka zarIramAM potAnA vidhArane=sea potAnA vidhArane, heNA cha. ||34ull Tos: kvacicchUlaM kvaciddAhaH, kvacinmUrchA kvacijjvaraH / kvacicchadi kvacijjADyaM, kvacid hRtpArzvavedanA / / 346 / / kvacidunmAdasantApaH, pathye kvacidarocakaH / tai rogairvikriyApannaH, zarIrasya prajAyate / / 347 / / yugmam yosArtha : zarIranI vikriyAne pAmelA te rogo vaDe kyAreka zUla, kyAreka dAha, kyAreka mUccha, kyAreka javara, kyAreka zardi, kyAreka jADya, kyAreka hRdaya paDakhAnI vedanA, kyAreka utpAdano saMtApa, dhyAre pathyamAM maya thAya cha. ||385-347 / / __ taddayopadezaH dramakasya cApathyalAmpaTyam cos: kadAcittaddayA dRSTvA, taM vikArairupadrutam / AkrandantaM kRpopetA, saMcintyetthamabhASata / / 348 / / taddayAno upadeza ane dramanuM apathyamAM laMpaTapaNuM lojArtha : kyAreka vikArothI upadrava pAmelA, AkraMda karatA tene joIne kRpAyukta tayAe vicArIne mA prabhAe 5j. ||348|| Res: kathitaM tAta ! tAtena, yadannaM tava vallabham / etanimittakAH sarve, rogAstava zarIrake / / 349 / /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - he dramaka ! tAta vaDe kahevAyuM che, je anna tane vallabha che enA=kadannanA, nimitavALA sarve rogo tArA zarIramAM che. ll149ll zloka : tathApi dRSTavRttAntA, mA bhUdAkulatA tava / tad bhakSayantaM dRSTvA'pi, bhavantaM naiva vAraye / / 350 / / zlokArtha : topaNa jovAyelA vRttAntavALI (huM) tene bhakSaNa karatAne joIne paNa tane AkuLatA na thAva (e hetuthI) aTakAvatI nathI ja. ll350|| zloka : paramasvAsthyahetau te, zaithilyaM bheSajatraye / etattu rocate tubhyaM, sarvasantApakAraNam / / 351 / / zlokArya : parama svAthyanA kAraNa evA auSadhamayamAM tAruM zaithilya che, vaLI sarva saMtApanuM kAraNa evuM A=kadanna, tane game che. ll3pa1II zloka : adhunA krandato nAsti, hetuH svAsthyasya kArakaH / apathye'tyarthaM saktAnAM, na lagatyeva bheSajam / / 352 / / zlokArca - hAlamAM AkraMda karatA tane svAthyane karanAra evuM kAraNa nathI, apathyamAM atyaMta Asakta thayelAne bheSaja asara karatuM nathI ja. ll35rI zloka : apavAdo mamApyatra, yataste paricArikA / pratyahaM na ca zaknomi, kartuM svAsthyaM tavAdhunA / / 353 / /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : ahIM=lokamAM, mAro paNa apavAda thAya che, je kAraNathI haMmezAM tArI paricArikA chuM ane tArA svAthyane hamaNAM karavAne mATe huM zaktimAna nathI. ll153 zloka : itaraH prAha yadyevaM, vAraNIyastvayA'mutaH / abhilASAtirekeNa, na tyaktuM svayamutsahe / / 354 / / zlokArtha : bIjo (dramaka) kahe che - jo A pramANe che to tAre AnAthI kadannathI, vAraNa karavuM, abhilASanA atirekathI svayaM tyAga karavAne mATe huM utsAhita thato nathI. li354ll zloka : kadAcittvatprabhAveNa, stokastokaM vimuJcataH / sarvatyAge'pi zaktimeM, kadannasya bhaviSyati / / 355 / / zlokArca - tArA prabhAvathI thoDuM thoDuM tyAga karatA evA mArI kyAreka kadannanA sarva tyAgamAM paNa zakti thaze. ll35paIL. zloka : sAdhu sAdhUditaM bhadra ! yuktametad bhavAdRzAm / ityuktvA'dhikamaznantaM, sA kadannaM nyavArayat / / 356 / / zlokArca - he bhadra ! sAruM suMdara kahevAyuM, tArA jevAne A yukta che, e pramANe kahIne teNI adhika kadannane khAtA evA tene aTakAvatI hatI. IT356ll zloka : tatastatparihAreNa, rogA yAntyasya tAnavam / na jAyate'dhikA pIDA, lagatyaGge ca bheSajam / / 357 / /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - tethI tenA parihArathI AnA rogo aApaNAne pAme che, adhika pIDA thatI nathI ane zarIramAM auSadha guNane kare che. [357ll zloka : kevalaM sA yadA'bhyaNe, tadA pathyena tiSThati / apathyamalpamaznAti jAyate tena yApyatA / / 358 / / zlokArtha : phakta teNI jyAre pAse hoya tyAre pathyathI dramaka rahe che, apadhya thoDuM khAya che, tenAthI cANatA rogonI alpatA thAya che. Il358 zloka : yadA tu sA vidUrasthA, lAmpaTyAttatkadannakam / bhUri nirbheSajaM so'tti, tenAjIrNena pIDyate / / 359 / / zlokArca - vaLI jyAre dUra rahelI evI te hoya tyAre laMpaTapaNAthI te rora auSadha vagara ghaNA te kadannane khAya che, tethI ajIrNathI pIDAya che. ll359ll zloka : itazca taddayA tena, dharmabodhakaraNa sA / prAgevAzeSalokasya, pAlakatve niyojitA / / 360 / / zlokArya : ane A bAju te dharmabodhakara vaDe pahelethI ja te taddayA saghaLA lokanA pAlakapaNAmAM niyojana karAyelI che. ll36oll zloka : sA'nantasattvasaGghAtavyApArakaraNodyatA / tanmUle kvacidevA''ste, zeSakAlaM sa mutklH||361||
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : anaMtA prANIonA samUhanA vyApAra karAvavAmAM udhamavALI teNI taddayA, tenA mUlamAM=dramanI pAse, kyAreka ja rahe che, zeSakALamAM te rora svataMtra rahe che. ll361]. zloka - apathyabhakSaNA''saktaH, sa kenacidavAritaH / vikArairbAdhyate bhUyaste darAste ca meNDhakAH / / 362 / / zlokArdha : apathya khAvAmAM Asakta evo te koInAthI nahi aTakAvAyelo vikAro vaDe ghaNI pIDA pAme che, te bIlo ane te deDakA jevo nyAya thAya che. ll16aaaa sadbuddhiparicAraNA zloka - kadAcitpIDito dRSTo, dharmabodhakaraNa saH / so'vAdIt kimidaM bhadra ! sa cAzeSaM nyavedayat / / 363 / / sabuddhinI paricAraNA zlokArtha : kyAreka pIDA pAmelo evo te dharmabodhakara vaDe jovAyo, teNe kahyuM he bhadra! A zuM? ane teNe sarva vigata kahI. II393II zloka : iyaM hi taddayA nityaM, na matpArzve'vatiSThate / tavaikalyAcca me rogAH, prabhavanti vizeSataH / / 364 / / zlokArca - je kAraNathI A taddayA haMmezAM mArI pAse rahetI nathI ane tenA vaikalyathI taddayAnA rahitapaNAthI, mArA rogo vizeSathI pragaTa thAya che. [364ll zloka : tasmAnAthAstathA yUyaM, kurudhvaM yatnamuttamam / yathA pIDA na me dehe, svapnAnte'pyupajAyate / / 365 / /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 / prathama prastAva zlokArca - ane tethI he nAtha ! tame te rIte uttama yatnane karo je rIte mArA deha vize svapnamAM paNa pIDA utpanna na thAya. II365II zloka : sa prAha vatsa ! te pIDA, jAyate'pathyasevanAt / iyaM tu taddayA vyagrA, karmAntaraniyogataH / / 366 / / zlokArca - teNe=dharmabodhakare, kahyuM - he vatsa ! tane pIDA apathyanA sevanathI thAya che, vaLI A tathA bIjA kAryamAM rokAyelI hovAthI vyagra che. ll366ll zloka : yA vAraNaM vidhatte te, sadaivApathyamaznataH / yadi syAttAdRzI kAcit, kriyate paricArikA / / 367 / / zlokArya : apathyane khAtA evA tane je haMmezAM ja vAraNa kare jo hoya, to tevA prakAranI koI paricArikA karAya che. ll367ii zloka : kevalaM tvamanAtmajJaH, pathyasevAparAGmukhaH / kadanabhakSaNodyuktastasya kiM karavANi te? / / 368 / / zlokArtha : kevala pathya sevAthI parAmukha anAtmajJa evo tuM kadanna khAvAmAM ughamavALo che, te tArA, tenA kadannanA, bhakSaNane huM zuM karuM ? ll368II zloka : itarastvAha mA maivaM, nAthA ! vadata sAmpratam / naivAhaM yuSmadAdezaM, laGghayAmi kathaJcana / / 369 / /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - vaLI bIjo (rora) kahe che - nAtha ! e pramANe na bolo, ApanA Adezane huM hamaNAM koI rIte ullaMghana karato nathI ja. Il39 II bloka : tadAkarNya manAga dhyAtvA, kSaNamAtramavocata / dharmabodhakarastasmai, hitAyodyatamAnasaH / / 370 / / zlokArca - tene sAMbhaLIne hitane mATe udhata mAnasavALA dharmabodhakare kSaNamAtra thoDuM vicArIne tene hyuM. ll37oll zloka : asti me vacanAyattA, sadbuddhirnAma dArikA / tAM te karomi nirvyagrAM, vizeSaparicArikAm / / 371 / / zlokArtha : mArA vacanane AdhIna sambuddhi nAme (bAlikA che) putrI che, nirbhagra evI teNIne tArI vizeSaparicArikA karuM chuM. ll171|| zloka : sA hi saMnihitA nityaM, pathyApathyavivecikA / tubhyameva mayA dattA, mA kArSIzcittavaiklavam / / 372 / / zlokArca - pathya-apathyano vibhAga karanArI teNI haMmezAM pAse rahelI mArA vaDe tane ja apAyelI che, cittanI vihvaLatAne tuM na kara. ll37 zloka : kevalaM sA vizeSajJA, vaiparItyavidhAyinAm / anAdaravatAM puMsAM, nopakArAya varttate / / 373 / /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1/ prathama prastAva 95 zlokArca - | vizeSane jANanArI evI teNI viparIta karanArA anAdaravALA puruSone phakta upakArane mATe thatI nathI. ll373 zloka : yadi te'sti sukhAkAGkSA, duHkhebhyo yadi te bhayam / tataH sA vakti yatkiJcit, kartuM yuktaM tadeva te / / 374 / / zlokArdha : jo tane sukhanI AkAMkSA che, jo tane duHkhothI bhaya che to teNI je kaMI kahe che te ja tAre karavAne mATe yogya che. ll374TI. zloka : eSa eva mamAdezo, yattadAdezavartanam / tasyai na rocate yastu, naiva mahyaM sa rocate / / 375 / / zlokArca - teNInA AdezanuM je vartana e ja mAro Adeza che, teNIne je gamatuM nathI te mane gamatuM nathI ja. II375 zloka - anekakAryayuktA'pi taddayA kvacidetya te / pratijAgaraNaM bhadra ! kariSyatyantarA'ntarA / / 376 / / zlokArya : he bhadra! anekakAryamAM rokAyelI paNa taddayA kyAreka AvIne tane vacce vacce jAgRta karaze. Il371il zloka : kevalaM paramArthaste, kathyate hitakAmyayA / vRddho satataM yatna, rtavya: sumachatA pArU7chA!
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArdha : phakta hitanI IcchAthI paramArtha tane kahevAya che, sukhane IcchatA tArA vaDe buddhimAM haMmezAM yatna karavo joIe. ll377ii. zloka - ye mUDhAH samyagArAdhya, saprasAdAM na kurvate / enAM teSAM na rAjendro, nAhaM nAnyaH prasIdati / / 378 / / zlokArca - je mUDha jIvo Anesabuddhine, samyak ArAdhIne saprasAdavALI karatA nathI teone viSe rAjendra prasanna thatA nathI, huM prasanna thato nathI, bIja prasanna thato nathI. II378ll. zloka : aprasAdahatA nityaM, jAyante duHkhabhAjanam / te yato'nyo na loke'pi, heturasti sukhapradaH / / 379 / / zlokArya : prasAdathI haNAyelA teo haMmezAM duHkhanuM bhAjana thAya che, je kAraNathI lokamAM paNa sukhane ApanAra anya hetu nathI. II379ll bloka : svAdhInA varttate yasmAda, dUrasthA madvidhAdayaH / taveyaM sukhahetutve, tasmAdArAddhamarhasi / / 380 / / zlokArca - je kAraNathI mArA jevAo dUra rahelA che AEsabuddhi, tane sukhanA hetupaNAmAM svAdhIna varte che, te kAraNathI ArAdhanA mATe yogya cheHtAre AnI ArAdhanA karavI joIe. ll380II zloka : evaM bhavatu tenokte, kRtA sA paricArikA / tataHprabhRti nizcinto, dharmabodhakaro'bhavat / / 381 / /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - A pramANe thAva, tenA vaDe kahevAya chate teNI paricArikA karAI, tyArathI mAMDIne dharmabodhakara nizciMta thayA. ll381II sadbuddhisaMsargajaguNaH zloka : yAvadAste dinAnyeSA, katicittasya pArzvagA / tAvadyattatra saMpannaM, tadidAnIM nibodhata / / 382 / / sabuddhinA saMsargathI thanArA guNo zlokArya : jeTalA keTalAka divaso A= buddhi, tenI pAse che tyAM sudhI tyAM je prApta thayuM tene hamaNAM sAMbhaLo. Il382aaaa. zloka : atilaulyena yaH pUrvaM khAdannapi na tRpyati / kadannaM bhUri naivAtti, tasya cintApi tad gatA / / 383 / / zlokArca - pUrve atyaMta AsaktithI kadannane khAto paNa je=dramaka, tRpti pAmato na hato, te (have) - ghaNA kadannane khAto nathI ja. te kAraNathI tenI kadannanI ciMtA paNa gaI. ll38all zloka : pUrvAbhyAsAt kvacid bhuGkte, kevalaM tRptikAraNam / jAyate na ca tatsvAsthyaM, vihanyAd gRddhyabhAvataH / / 384 / / zlokArdha : pUrvanA abhyAsathI kyAreka khAya che, phakta tRptinuM kAraNa thAya che ane gRddhinA abhAvane kAraNe tenuM svAcya haNAtuM nathI. ll384|| zloka : yo'kArSIduparodhena, mahatA bheSajatrayam / svayaM tasya balAttasmin, abhilASo'bhivarddhate / / 385 / /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : je dramaka, ghaNA AgrahathI auSadhadrayane karato hato, temAM=auSadhadrayamAM, svayaM teno abhilASa atyaMta vadhe che. II385II zloka : ahite gRddhyabhAvena, hite cAbhinivezataH / yattadA tasya saMpannaM, taccedamabhidhIyate / / 386 / / zlokArca - ahitamAM AsaktinA abhAvathI ane hitamAM Agraha hovAthI tyAre tene je prApta thayuM che te A kahevAya che. ll186ll zloka : bAdhante naiva te rogAH, zarIraM jAtatAnavAH / yA'pi pIDA bhavet kvApi, sA'pi zIghraM nivarttate / / 387 / / zlokArdha : pAtaLA thayelA te rogo zarIrane pIDA karatA nathI ja, kyAMya paNa je pIDA thAya, te paNa jaldI cAlI jAya che. ll187nA. zloka : vijJAtazca sukhAsvAdo, naSTA bIbhatsarUpatA / gADhaM ca varttate toSaH, svasthatvAttasya cetasi / / 388 / / zlokArya : ane sukhano AsvAda jaNAyo, bIbhatsarUpatA nAza pAmI ane svasthapaNuM thavAthI tenA cittamAM atyaMta saMtoSa varte che. [388 zloka : anyadA'tyantahaSTena, manasA rahasi sthitaH / sadbuddhyA sArddhamevaM sa, jalpati sma nirAkulaH / / 389 / /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : ekAMtamAM rahelo kyAreka atyaMta harSita thayelA mana vaDe sadgaddhinI sAthe nirAkula evo te A pramANe vAta karato hato. ll189ll zloka - bhadre ! kimidamAzcaryaM, zarIre mama varttate / etadduHkhAkaraM pUrvaM yatsukhAkaratAM gatam? / / 390 / / zlokArtha : he bhadre ! mArA zarIramAM A zuM Azcarya varte che? je pUrve duHkhanI khANa hatuM e have sukhanI khANapaNAne pAmyuM. ll39oll. zloka : sA prAha jJAtametatte, samyak pathyaniSevaNAt / samastadoSamUle'sminnahite lolyavarjanAt / / 391 / / zlokArca - teNIe kahyuM- sabhya pathyanA sevanathI, samastadoSanuM mULa ahitakArI evA AmAM kadannamAM, AsaktinA tyAgathI tane A jJAta che=A anubhUta che. ll1915 zloka : matsAnidhyAcca te bhadra ! bhuJAnasya kadannakam / prAgabhyAsavazAccitte, lajjA'tyarthaM prajAyate / / 392 / / zlokArtha: ane he bhadra ! pUrvanA abhyAsanA vazathI kadane khAtA evA tane mArA sAMnidhyathI cittamAM atyaMta lajjA utpanna thAya che. In39zA zloka : lajjayA tasya sambhogo'kAryarUpaH prakAzate / tatazca gRddhyayogena kAmacAro nivarttate / / 393 / /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - lajjAthI teno saMbhoga akAryarUpe jaNAya che ane tethI vRddhino ayoga thavAthI kAmacAra IcchA pramANe vartana nivartana pAme che. Il39BIL zloka : tatastadbhuktamapyaGge, nAtyarthaM rogavarddhanam / tenaiSA''hlAdasaMvedyA, jAtA tava sukhAsikA / / 394 / / zlokArya : tethI te khavAyeluM paNa zarIramAM atyaMta roga vadhAranAruM thatuM nathI, tenA kAraNe AhvAdathI saMvedha evI A sukhAsikA tane thaI. ll394ll bloka : itarastvAha yadyevaM, sarvathA'pi tyajAmyaham / kaH nna ne yena, nAte azvaguttama rUA zlokArca - vaLI, Itare=rore, kahyuM-jo e pramANe che to A kadannane huM sarvathA paNa tyAga karuM chuM, jethI mane uttama sukha thAya. Il3lpI. zloka : sA tvAha yujyate kintu, samyagAlocya saMtyaja / mA bhUtte snehadoSeNa, prAgivA''kulatA punaH / / 396 / / zlokArdha : vaLI teNIe kahyuM- yogya che, paraMtu sArI rIte vicArIne tyAga kara, snehanA doSathI kadannamAM mamatAnA doSathI, pahelAnI jema tane pharI AkuLatA na thAya. l396ll zloka : yadi tyakte punaste'tra, snehAbandho'nuvartate / tato'tyAgo varaH kasmAt ? sneho'smin rogavardhakaH / / 397 / /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva zlokArtha H jo vaLI tyAga karAye chate tane ahIM=kadannamAM pharI snehano A baMdha=rAga anuvartana pAme to atyAga zreSTha che, kayA kAraNathI ? kadannamAM sneha roga vadhAranAra che. II397II zloka H alpAlpamaznato'pyetad bheSajatrayasevanAt / sAmprataM yApyatAM te'sti, sA'pi cAtyantadurlabhA / / 398 / / zlokArtha : bheSajayanA sevanane kAraNe Ane=kadannane, thoDuM thoDuM khAtA paNa tane hamaNAM rogonI zAMtatA che, ane te paNa=rogonI zAMtatA paNa, atyaMta durlabha che. II38II zloka H sarvatyAgaM punaH kRtvA, yaH syAttadabhilASukaH / yApyatAmapi nApnoti, sa mahAmohadoSataH / / 399 / / 101 zlokArtha - vaLI sarva tyAga karIne je teno=kadannano, abhilASI thAya, te mahAmohanA doSathI rogonI zAMtatAne paNa pAmato nathI. II3995 zloka H tadetatsamyagAlocya, yadi cetasi bhAsate / tato'sya sarvathA tyAgo, yujyate kartumuttamaiH / / 400 / / zlokArtha : te A samyag vicArIne jo cittamAM bhAse to uttamapuruSo vaDe Ano sarvathA tyAga karavo ghaTe che. II400]I zloka H sadbuddhestadvacaH zrutvA, manAg dolAyitaM manaH / tasya kiM karavANIti, nAsti samyag vinizcayaH / / 401 / /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - sabuddhinA te vacanane sAMbhaLIne mana jarAka DolAyamAna thayuM, zuM karuM e pramANe samyam nizcaya tene thato nathI. II401 zloka : anyadA paribhujyoccairmahAkalyANakaM bahu / tat kadannaM tatastena, prAzitaM lIlayA kila / / 402 / / zlokArdha : ekavAra atyaMta ghaNuM mahAkalyANaka bhogavIne, tyArapachI tenA vaDe te kada# nicce ramatathI khavAyuM. ll402aaaaN zloka : tataH sadanatRptatvAt, sabuddheH sannidhAnataH / tatazca tairguNaizcitte, tadAnIM pratibhAsate / / 403 / / blokArca - tyArapachI sArA anna vaDe tRptapaNuM hovAthI, sabuddhinA samIpapaNAne kAraNe ane tenAthI= sabuddhithI cittamAM tyAre te guNothI pratibhAsa thAya che, zuM pratibhAsa thAya che ? te AgaLa batAve che. Il403. dramakasya zubhasaMkalpAH zloka : aho kuthitamatyarthaM, lajjanIyaM malAvilam / bIbhatsaM virasaM nindyaM, sarvadoSaughabhAjanam / / 404 / / idaM me bhojanaM mohastathA'pi na nivarttate / naitattyAgAdRte manye, nirvyagraM sukhamApyate / / 405 / / yugmam sabuddhine kAraNe dramane thatA zubha saMkalpo zlokArca - aho mAruM A bhojana atyaMta kharAba, zaramAvA yogya, malathI yukta, kharAbarUpavALuM, kharAba
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva rasavALuM, niMdA karavA yogya, sarva doSonA samUhanuM bhAna che topaNa moha nivartana pAmato nathI, huM mAnuM chuM ke AnA tyAga vinA nirthagra sukha pamAtuM nathI. II404-40pA zloka : tyakte'pi pUrvalaulyena, kadAcinme smRtirbhavet / sadbuddhyA sA'pi duHkhaughakAriNIti niveditam / / 406 / / zlokArca - tyAga karAye chate paNa pUrvanI AsaktithI kadAca mane smRti thAya, te paNa=smRti paNa, duHkhanA samUhane karanArI che e pramANe saddhi vaDe kahevAyeluM che. ll406ll zloka : atyakte duHkhajaladhau, sarvadA stheyamaJjasA / tadatra kiM karomIti, pApo'haM sattvavarjitaH? / / 407 / / zlokArdha : tyAga nahi karAya chate haMmezAM duHkhasamudramAM rahevuM paDe te kAraNathI satva rahita pApI evo huM ahIM-kadannanA tyAganA viSayamAM, zIgha zuM karuM ? Il407ii. athavA=athavA zloka - kimetaiH kriyate mohAdAlajAlavicintanaiH / muJcAmi sarvathA'pIdaM, yad bhAvyaM tad bhaviSyati / / 408 / / zlokArca - mohathI A AlajAla vicAravA vaDe zuM karAya? sarvathA paNa Ane huM mUkuM chuM, je thavAnuM haze te thaze. II408II zloka : yadvA kimatra yad bhAvyam? na bhavatyeva me smRtiH / ko nAma rAjyamAsAdya, smareccaNDAlarUpatAm? / / 409 / /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zlokArtha : athavA ahIM=kadanna tyAgamAM je thavA yogya zuM che ? mane smRti=kadannanI smRti, thaze nahIM ja, kharekhara koNa rAjyane meLavIne caMDAlarUpapaNAnuM smaraNa kare ? ||409|| zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva evaM nizcitya tenoktA, sadbuddhiH bhadre ! mAnanametattva, hitvA sarva kSAlayasva me / vannam / / 40 / / zlokArtha H e pramANe nizcaya karIne tenA vaDe satbuddhi kahevAI, he bhadre ! sarva kadannakano tyAga karIne tuM mArA A bhAjanane sApha kara. II410|| zloka H tayoktaM pRcchyatAM tAvaddharmabodhakarastvayA / kAlena vikriyAM yAti samyagAlocya yat kRtam / / 411 / / zlokArtha : teNI vaDe kahevAyuM - tArA vaDe dharmabodhakarane puchAya, sArI rIte vicArIne je karAyuM hoya te kALe=avasare, vikriyAne pAmatuM nathI. II411|| zloka H tataH sadbuddhyA, dharmadhanti / gatvA sarvo'pi vRttAntastena tasmai niveditaH / / 412 / / zlokA : tyArapachI sadguddhinI sAthe ja dharmabodhakara pAse jaIne sarva hakIkata tenA vaDe=dramaka vaDe, tene=dharmabodhakarane nivedana karAI. II412 / / zloka H sAdhu sAdhu kRtaM bhadra ! dharmabodhakaro'bravIt / kevalaM nizcayaH kAryo, yena no yAsi hAsyatAm / / 413 / /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 105 zlokArya : dharmabodhakara bolyA - he bhadra! suMdara suMdara karAyuM, phakta daDha nizcaya karavo joIe, jethI tuM hAsyapaNAne na pAme. ll41all zloka : so'vAdIt kimidaM nAthAH ! bhUyo bhUyo vikathyate / eSa me nizcayastasminna mano'pi pravarttate / / 414 / / zlokArtha : te bolyo - nAtha ! A zuM pharI pharI kahevAya che ? temAM mana paNa jatuM nathI. A mAro nizcaya che. II414ll kadanamahAkalyANakatyAgagrahaNe tatprabhAvazca zloka : tato'zeSajanaiH sArddha, paryAlocya vicakSaNaH / atyAjayatsa tatpAtraM, sajjalaiH paryazodhayat / / 415 / / dramaka dvArA karAyela kadannano tyAga ane mahAkalyANakanuM grahaNa tathA teno prabhAva zlokArya : tyArapachI badhA lokonI sAthe vicAra karIne vicakSaNa (dharmabodhakare) tyAga kadannano tyAga, karAvyo, teNe te pAtrane cokhkhA pANIthI sApha karyuM. II415ll zloka : mahAkalyANakasyoccaistat punaH paryapUrayat / pramodAtizayAttatra, dine vRddhimakArayat / / 416 / / zlokArtha : vaLI, te=pAtra bharyuM, pramodanA atizayathI te divase mahAkalyANakanI atyaMta vRddhi karAvI. Il416I.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : dharmabodhakaro hRSTastaddayA pramadoddharA / sadbuddhirvarddhitAnandA, muditaM rAjamandiram / / 417 / / zlokArca - dharmabodhakara harSa pAmyA, tathA atyaMta harSavALI thaI, sadgaddhi vadhelA AnaMdavALI thaI, rAjamaMdira AnaMda pAmyuM. II417nA bloka : pravRttazca jane vAdo, yo'yaM rAjJA'valokitaH / dharmabodhakarasyeSTastaddayAparipAlitaH / / 418 / / sadabuddhyA'dhiSThito nityamapathyatyAgakArakaH / bheSajatrayasevitvAd rogodhairmuktakalpakaH / / 419 / / sa no niSpuNyakaH kintu, mahAtmaiSa sapuNyakaH / tatastadaiva saMjAtaM, nAmAsyeti sapuNyakaH / / 420 / / tribhirvizeSakam zlokArya : ane lokamAM vAto thavA lAgI, je A rAjA vaDe jovAyo, dharmabodhakarane ISTa thayo, taddadyAthI paripAlana karAyo, nitya apathyano tyAga karanAro sabuddhithI adhiSThita thayo, auSadhabayanuM sevitapaNuM hovAthI rogonA samUhathI mukta jevo, te niSpaSyaka nathI, paraMtu A sapuNyaka mahAtmA che, tethI tyAre ja AnuM nAma sapuNyaka mahAtmA e pramANe thayuM. li418-419-420) zloka : kutaH puNyavihInAnAM, sAmagrI bhavatIdRzI? / janmadAridryabhAga naiva, cakravartitvabhAjanam / / 4 21 / / zlokArtha :puNya rahitone AvA prakAranI sAmagrI kyAMthI thAya? janmathI dAritryane bhajanAro cakravartIpaNAnuM bhAjana thato nathI ja. ll421II
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 107 zloka : sadbuddhitaddayAyogAttiSThati rAjamandire / tataH prabhRti yattasya, saMpannaM tanibodhata / / 422 / / zlokArca - sabuddhinA ane taddayAnA yogathI rAjamaMdiramAM rahe che, tyArathI mAMDIne tene je prApta thayuM te sAMbhaLo. II42 zloka : apathyAbhAvato nAsti, pIDA dehe parisphuTA / kvacitsUkSmA'lpakAlA ca, yadi syAtpUrvadoSajA / / 423 / / zlokArca - apathyanA abhAvathI zarIramAM pragaTa pIDA nathI, jo pUrva doSathI thayelI pIDA kyAreka thAya to atyakAlavALI ane sUkSma thAya. II42all zloka : tataH svayaM gatAkAGkSo, lokavyApArazUnyadhIH / vidhatte vimalAlokaM, netrayoraJjanaM sadA / / 424 / / zlokArca - tyArapachI svayaM gayelI AkAMkSAvALo, lokavyApAramAM zUnya buddhivALo hamezAM netramAM vimalAloka aMjana AMje che. II4ra4l. zloka : tattvaprItikaraM toyaM, pibatyazrAntamAnasaH / mahAkalyANakaM bhuGkte, tatsadannamanAratam / / 425 / / zlokArdha : nahi thAkelA mAnasavALo tattvamItikara pANIne pIve che, te mahAkalyANaka evA sArA akSAne niraMtara khAya che. ripo.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva bloka : tato balaM dhRtiH svAsthyaM, kAntirojaH prasannatA / buddhiH pATavamakSANAM, varddhate'sya pratikSaNam / / 426 / / zlokArtha : tethI AnuM baLa, dhIraja, svAra, kAMti, ojasaparAkrama, prasannatA, buddhi, indriyonuM pATava dareka kSaNe vadhe che. ll42kA zloka : nAdyApi samyagArogyaM, bahutvAd rogasantateH / jAyate kevalaM dehe, vizeSo dRzyate mahAn / / 427 / / zlokArdha : haju paNa roganI sattatinuM bahupaNuM hovAthI sArI rIte Arogya thatuM nathI, phakta zarIramAM ghaNo vizeSa sudhAro dekhAya che. I427ii zloka : yaH pretabhUtaH prAgAsId gADhaM bIbhatsadarzanaH / sa tAvadeSa saMpanno, mAnuSAkAradhArakaH / / 428 / / zlokArca - je pahelAM atyaMta bIbhatsadarzanavALo bhUta jevo jaNAto hato te A manuSyanA AkArane dhAraNa karanAro prApta thayo. ll428II zloka : ye rorabhAve bhAvAH prAgabhyastAste na santi / tucchatAklIbatAlaulyazokamohabhramAdayaH / / 429 / / zlokArtha : rorapaNAmAM pUrve je bhAvo abhyAsa karAyelA hatA tucchatA, klInatA (dInatA), laulya, zoka, moha, bhrama Adi te nathI. ll429ll
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : trayopabhogAtte sarve, naSTaprAyastayA tadA / na bAdhakA manAg jAtAstenAsau sphItamAnasaH / / 430 / / zloDa : zlokArtha : auSadhatrayanA upabhogathI te sarve tyAre naSTaprAyaHpaNAthI alpa thayelA bAdhaka thatA nathI, tethI khA te4svI manavAno thayo / / 430 // sattrayIdAnAdaraH niSphalatA ca anyadA'tyantahRSTAtmA, sadbuddhiM paripRcchati / bhadre ! trayamidaM labdhaM mayaitat kena karmaNA ? / / 431 / / satrayIne devAnI IcchA ane niSphalatA zlokArtha : ekavAra atyaMta harSita thayelo satbuddhine pUche che, he bhadre ! mArA vaDe A traya=auSadhatraya, jyA armathI bhejavAyuM ? ||431 // zloDa : tayoktaM tAta ! labhyante, sarve'rthA dattapUrvakAH / iti vArtA jane tena, dattametat kvacittvayA / / 432 / / 109 zlokArtha : teNI vaDe=satbuddhi vaDe, kahevAyuM - he vatsa ! sarve artho pUrve apAyelA prApta karAya che e prabhA loGamAM vArtA che, tethI tArA vaDe jyAreDa AleSaNatraya japAyuM che. // 432 // zloDa : tataH sa cintayatyevaM, vitIrNaM yadi labhyate / idaM sakalakalyANakAraNaM bheSajatrayam / / 433 / / idAnIM cArupAtrebhyaH prayacchAmi vizeSataH / punarjanmAntare yena, saMpadyetedamakSayam / / 434 / / "
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 111 zlokArya : atyaMta nirguNa paNa mahAna puruSo vaDe karAyelA gauravavALo kharekhara abhimAnI thAya che jema A adhama dramaka. ll438II zloka : tatra ye mandire lokAste sarve trayabhojanAH / tabalAdeva nizcintAH, saMjAtAH paramezvarAH / / 439 / / zlokArca - tyAM maMdiramAM je loko che teo sarve auSadhamayane bhojanavALA che, tenA balathI ja te auSadhanA sevananA baLathI ja, parama aizvaryavALA nizcita thayelA che. ll439I zloka : praviSTamAtrA dRzyante, tAdRzA ye'pi niHsvakAH / te'nyebhya eva tad bhUri, labhante bheSajatrayam / / 440 / / zlokArtha :jeo paNa dhana rahita praviSTamAtra tevA=prastuta dramaka jevA dekhAya che teo bIjAo pAsethI ja te auSadhadraya ghaNuM meLave che. ll44oll zloka : tato na kazcittanmUle, tadarthamupatiSThate / sa dikSu nikSipaMzcakSuryAcamAnaM pratIkSate / / 441 / / zlokArtha : tethI koI tenI pAse tene mATe auSadhayane mATe Avato nathI, dizAomAM cakSane nAkhato te yAcakanI pratIkSA kare che. II4415 zloka : sthitvA'pi kAlaM bhUyAMsamalabdhaprArthakastataH / sadbuddhiM punarapyeSa, tadarthaM paripRcchati / / 442 / /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArca - atyaMta nirguNa paNa mahAna puruSo vaDe karAyelA gauravavALo kharekhara abhimAnI thAya che jema A adhama dramaka. ll438II zloka : tatra ye mandire lokAste sarve trayabhojanAH / tabalAdeva nizcintAH, saMjAtAH paramezvarAH / / 439 / / zlokArca - tyAM maMdiramAM je loko che teo sarve auSadhabayane bhojanavALA che, tenA balathI ja te auSadhanA sevananA baLathI ja, parama aizvaryavALA nizcita thayelA che. ll439ll zloka : praviSTamAtrA dRzyante, tAdRzA ye'pi niHsvakAH / te'nyebhya eva tad bhUri, labhante bheSajatrayam / / 440 / / zlokArtha : jeo paNa dhana rahita praviSTamAtra tevA=prastuta dramaka jevA, dekhAya che teo bIjAo pAsethI ja te auSadhamaya ghaNuM meLave che. I440II zloka : tato na kazcittanmUle, tadarthamupatiSThate / sa dikSu nikSipaMzcakSuryAcamAnaM pratIkSate / / 441 / / zlokArca - tethI koI tenI pAse tene mATe=auSadhabayane mATe Avato nathI, dizAomAM cakSane nAkhato te yAcakanI pratIkSA kare che. ll441il zloka : sthitvA'pi kAlaM bhUyAMsamalabdhaprArthakastataH / sadbuddhiM punarapyeSa, tadarthaM paripRcchati / / 442 / /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha : ghaNo kALa rahIne paNa nathI prApta karyA prArthanA karanAra puruSa jeNe evo A tyArapachI pharI paNa sabuddhine tene mATe puche che. I44zA saT VIE=teNI kahe che - zloka : bhadra ! nirgatya, ghoSaNApUrvakaM tvayA / dIyatAM yadi gRhNIyuH, kecitsyAdatisundaram / / 443 / / zlokArca - he bhadra! nIkaLIne ghoSaNApUrvaka tArA vaDe apAya, jo koI grahaNa kare to atisuMdara thAya. Il44all tAnooSa hAsya ra=dramaka sabuddhinA kahevAthI dAnanI udghoSaNA kare che ane loko hase che - bloka : tato'sau ghoSayatyuccairmadIyaM bheSajatrayam / lokA ! gRhNIta gRhNIta, gRhe tasminnaTATyate / / 444 / / zlokArca - tethI=sabuddhie ghoSaNA karavAnuM kahyuM tethI, A atyaMta ghoSaNA kare che, te loko ! mArA bheSajayane grahaNa karo, grahaNa karo. te gharamAM te rAjamaMdiramAM, vAraMvAra bhaTake che. I444o. zloka : tataH pUtkurvatastasmAd, gRhNIyuratitucchakAH / / ye tatra tadvidhAH kecid, anyeSAM tu hRdi sthitam / / 445 / / zlokArya : tyArapachI te rAjamaMdiramAM je koI tenA jevA atituccha jIvo che te loko pokAra karatAM tenI pAsethI auSadhadraya grahaNa kare che. vaLI bIjAnA hRdayamAM raheluM che zuM raheluM che ? te AgaLanA zlokamAM batAve che. ll445ll
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 113 zloka : aho prAg dRSTadAridryo, roro'yaM mattatAM gataH / rAjavarNavazenAsmAn, grAhayatyAtmabheSajam / / 446 / / zlokArya : aho ! pUrve jovAyelA daridratAvALo, A roraraMka, matapaNAne pAmelo che, rAjavarNanA vazathI=rAjAnI prazaMsAnA vazathI, amane potAnuM auSadha grahaNa karAve che. I446ll zloka : tataH keciddhasantyuccaiH, kecidutprAsayanti tam / anye parAGmukhIbhUya, tiSThanti vigatAdarAH / / 447 / / zlokArtha : tethI keTalAka atyaMta hase che, keTalAka tene mazkarInuM sthAna kare che, parAmukha rahIne bIjA Adara vagaranA rahe che. ll447ll zloka : atha taM tAdRzaM vIkSya, dAnotsAhavibAdhakam / janavyApAramAgatya, sadbuddheH kathayatyasau / / 448 / / zlokArtha : have dAnanA utsAhamAM bAdhaka evA tevA prakAranA te janavyApArane joIne A (sapuNyaka) sabuddhine AvIne kahe che. I448 kASThapAtryAM sattrayIpratiSThA zloka : gRhNanti dramakA bhadre ! na gRhNanti mahAjanAH / mamecchA yadi sarveSAmeteSAmupayujyate / / 449 / / kASThanA pAtramAM auSadhabayanuM sthApana zlokArca - he bhadra ! sabuddhi ! dramako grahaNa kare che, mahAjano grahaNa karatA nathI, mArI IcchA che je sarva jIvone A upayogI thAya. Il449II
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva zloka : paryAloce dRDhaM paTvI, varttase vimalekSaNe ! / tadatra heturvidyeta, grAhaNe'sya mahAtmanAm / / 450 / / zlokArca - he vimaLa AMkhovALI ! sabaddhi ! paryAlocanamAM tuM atyaMta hoMziyAra che te kAraNathI, ahIM rAjamaMdiramAM, mahAtmAone AnA=auSadhazrayanA, grahaNa karAvavAmAM, hetune tuM jANatI hoIza. II45oll bloka : tadAkarNya mahAkArye, niyuktA'hamanena bhoH ! / cintayantI mahAdhyAnaM, praviSTA sA vicakSaNA / / 451 / / zlokArtha : te sAMbhaLIne are ! AnA vaDe huM moTAkAryamAM joDAvAI, (mane moTuM kAma sopAyuM) ema vicAratI te vicakSaNA mahAdhyAnamAM pravezI. ll4pa1|| vicakSaNAkathitAdAnopAyAH zloka : atha nizcitya garbhArthaM, kAryasyetthamabhASata / eka evAtra hetuH syAd, grAhaNe sarvasaMzrayaH / / 452 / / vicakSaNA vaDe=sambuddhi vaDe, kahevAyelA dAnanA upAyo zlokArtha : have kAryanA garbhita arthano nizcaya karIne A pramANe teNIe kahyuM - grahaNa karAvavAmAM sarvanA AzrayavALo ahIM eka ja hetu thAya. Il45rA. zloka : rAjA'jire vidhAyedaM, kASThapAtryAM janAkule / vastutrayaM vizAlAyAM, tiSTha vizrabdhamAnasaH / / 453 / /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 115 zlokArdha : janAkula evA rAjamArgamAM A vastunayane vizALa evI lAkaDAnI pAtrImAM sthApana karIne vizvAsa pAmelA mAnasavALo tuM Ubho rahe. ll453 zloka : svayameva grahISyanti, zUnyaM dRSTvA tadarthinaH / smaranto rorabhAvaM hi, tvatkarAt te na gRhNate / / 454 / / zlokArtha : zUnya joIne tenA arthIo svayaM ja grahaNa karaze, hiM=je kAraNathI, tArA rorabhAvane maraNa karatA tArA hAthathI grahaNa karatA nathI. II454 zloka : AdadyAt kazcideko'pi, yadi tatsaguNo naraH / tena syAttArito manye, yata etadudAhRtam / / 455 / / zlokArdha : jo koI eka paNa sugaNa nara tene grahaNa kare, tenAthI tuM tArelo thAya ema huM mAnuM chuM, je kAraNathI A kahevAyeluM che. ll4papaII zloka : kiJcijjJAnamayaM pAtraM, kiJcitpAtraM tapomayam / AgamiSyati yatpAtraM, tatpAtraM tArayiSyati / / 456 / / zlokArca - koIka pAtra jJAnamaya che, koIka pAtra tapomaya che, je pAtra Avaze te pAtrane tArazeetAruM bheSaja tAraze. ll456o. zloka : tato'sau varddhitAnandastasyA vacanakauzalaiH / vidhatte tattathaiveti, tatredamabhidhIyate / / 457 / /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zlokArtha H tethI teNInA vacanakauzalya vaDe vadhelA AnaMdavALo A 'te tema ja che' e pramANe dhAraNa kare che, tyAM A kahevAya che. / / 457]I zloka H prayuktaM tAdRzenApi ye grahISyanti mAnavAH / te bhaviSyanti nIrogA, yat tryaM tatra kAraNam / / 458 / / zlokArtha H tevA vaDe paNa prayoga karAyeluM auSadhatraya je mAnavo grahaNa karaze teo nIrogI thaze, je kAraNathI tyAM auSadhatraya kAraNa che. II458 anyaSTa=ane bIjuM, zloka H zloka H yAvadarthaM nisRSTatvAd, grahaNe tadanugrahAt / anukampAparastatra, sarvastallAtumarhati / / 459 / / zlokArtha H badhA mATe sarjana karAyeluM hovAthI=badhA yogya jIvo mATe graMthakArazrIe prastuta graMthanuM sarjana kareluM hovAthI, grahaNamAM=yogya jIvo dvArA prastuta graMthanA adhyayanamAM, teono anugraha hovAthI, tyAM=te jIvomAM, anukaMpApara che=graMthakArazrI anukaMpApara che te kAraNathI sarva jIvo grahaNa karavA mATe yogya che=prastuta graMthane rAjamaMdiramAM rahelA sarva jIvo grahaNa karavA mATe yogya che. / / 459 // dAntikaghaTanA eSa tAvatsamAsena, dRSTAntaH pratipAditaH / dhunopanavaM pUrva, thyamAna nivothata / / 460 / / dRSTAMtanuM yojana zlokArtha H samAsathI=saMkSepathI, A dRSTAMta kahevAyuM, hamaNAM kahevAtA upanayane tame sAMbhaLo. / / 460||
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 117 zloka : adRSTamUlaparyantaM, yadatra kathitaM puram / so'yaM saMsAravistAro'dRSTapAraH pratIyatAm / / 461 / / zlokArca - ahIM je aSTamUlaparyata nagara kahevAyuM, te, nathI jovAyo cheDo jeno evo A saMsArano vistAra jANo. I461 bloka : 462 mahAmohahato'nantaduHkhAghrAto vipuNyakaH / pUrvaM madIyajIvo'yaM, sa rora iti gRhyatAm / / 462 / / zlokArtha : mahAmohathI haNAyelo, anaMta duHkhathI gherAyelo, puNya rahita pUrve A mAro jIva te rora e pramANe grahaNa karAya. ll46rA bloka : bhikSAdhAratayA khyAtaM, yattasya ghaTakarparam / tadAyurguNadoSANAmAzrayastaddhi varttate / / 463 / / zlokArdha : bhikSAnA AdhArapaNAthI je tenuM ghaTakarpara kahevAyuM. hiM=je kAraNathI, te guNadoSono Azraya evuM tenuM AyuSya che. ll46BI zloka : DimbhAH kutIthikA grAhyA, vedanA kliSTacittatA / rogA rAgAdayo jJeyA, ajIrNaM karmasaJcayaH / / 464 / / zlokArdha : bALako kutIrthiko grahaNa karavA, kliSTa cittapaNe vedanA, rAgAdi rogo jANavA, karmasaMcaya e ajIrNa jANavuM. ll464
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zloka : bhogAH putrakalatrAdyA, yacca saMsArakAraNam / tajjIvagRddhihetutvAt, kadannamabhidhIyate / / 465 / / zlokArca - ane putra-kalatrAdi bhogo je saMsAranuM kAraNa che, jIvanI AsaktinuM hetupaNuM hovAthI te kadanna kahevAya che. ll465ll zloka : yazcAsau susthito nAma, mahArAjaH prakAzitaH / jAnIta paramAtmAnaM, sarvajJaM taM jinezvaram / / 466 / / zlokArya : ane je A susthita nAme mahArAjA kahevAyA, te sarvajJa evA jinezvara paramAtmAne tame jANo. II466ll zloka : yacca tajjanitAnandaM, gaditaM rAjamandiram / anantabhUtisaMpannaM, tat jJeyaM jinazAsanam / / 467 / / zlokArtha : ane temanAthI utpanna thayelA AnaMdavALuM je rAjamaMdira kahevAyuM te anaMta vaibhavathI yukta jinazAsana jANavuM. ll467ii zloka : svakarmavivaro nAma, yaH prokto dvArapAlakaH / AtmIyakarmavicchedo, yathArtho'sAvudAhRtaH / / 468 / / zlokArca - svakarmavivara nAme je dvArapAla kahevAyelo che e yathArtha=je pramANe artha che, te prakAranA arthavALo potAnA karmano viccheda kahevAyo. ||468
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 119 bloka : ye cAnye sUcitAstatra, dvArapAlAH pravezakAH / te mohAjJAnalobhAdyA vijJeyAstattvacintakaiH / / 469 / / zlokArdha : ane tyAM te rAjamaMdiramAM, bIjA je praveza karAvanAra dvArapAlo sUcana karAyA teo moha, ajJAna, lobha Adi tatvaciMtakoe jANavA. ll469ll zloka : AcAryAstatra rAjAna, upAdhyAyAstu mantriNaH / gItArthavRSabhA yoddhA, gaNacintAniyuktakAH / / 470 / / zlokArya : tyAM rAjAo AcAryo, maMtrIo vaLI upAdhyAyo, yoddhAo gItArthavRSabho, gaNane sAcavavAmAM niyojana karAyelA che. ll470| zloka : sAmAnyabhikSavaH sarve, vijJeyAstalavargikAH / AryAstu tatra sadgehe, prazAntAH sthavirA janAH / / 471 / / zlokArtha : koTavALo sarve sAmAnyabhikSao jANavA, AryAo vaLI te sArA gharamAM (rAjamaMdiramAM) prazAMta evI sthavirA loko AryAo cheHsAdhvIo che. ll471ll zloka : bhaTaughAH zrAddhasaGghAtAstadrakSAbaddhamAnasAH / jJeyA vilAsinIsArthA, bhaktAstatpramadAgaNAH / / 472 / / zlokArca - subhaTonA samUho tenI=rAjamaMdiranI, rakSAmAM baddhamAnasavALA zrAvakono samUha, vilAsinIonAM ToLAMo tenI amadAgaNa rAjamaMdiranI zreSTha strIono gaNa, evI bhaktANIo jANavA (zrAvikAo jANavAM). ll47cA.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zabdAdiviSayAnandavarNanaM punaratra yat / tadevamarthaM saddharmAjjAyante te'pi sundarAH / / 473 / / zlokArtha H je vaLI ahIM zabdAdi viSayonA AnaMdanuM varNana che te AvA svarUpavALuM saddharmathI thAya che te paNa=zabdAdi viSayo paNa, suMdara che. I]473|| zloka H dharmabodhaka jJeyaH sUriryo matprabodhakaH / taddayA tasya yA jAtA, mamopari mahAkRpA / / 474 / / zlokArtha H je mane pratibodha karanArA AcArya dharmabodhakara jANavA, tenI je taddayA tenI=dharmabodhakaranI, mArA upara je mahAkRpA thaI te taddayA. II474|| zloka H jJAnamaJjanamuddiSTaM, samyaktvaM jalamucyate / cAritramatra vijJeyaM, paramAnnaM manISibhiH / / 475 / / : zlokArtha H jJAna aMjana kahevAyuM, samyaktva jala kahevAyuM che, ahIM=thAmAM manISIo vaDe cAritra paramAnna jANavuM. II475) zloka H sadbuddhiH zobhanA buddhiH, sanmArge yA pravarttikA / kASThapAtrI trayAdhArA, vakSyamANA kathocyate / / 476 / / zlokArtha je sanmArgamAM pravartana karAvanArI zobhanabuddhi che te satbuddhi che, auSadhatrayano AdhAra kASThapAtrI vakSyamANa kathA kahevAya che. II476 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva los: eSA samAsatastAvat, kRtA sAmAnyayojanA / vizeSayojanA vyaktaM, gadyenodAhariSyate / / 477 / / doDArtha :A samAsathI teTalI sAmAnyayojanA karAI, vizeSa yojanA pragaTa gadha vaDe kahevAze. I477TI prathama prastAvano upanaya prAraMbha upanaya : viduSAM sanmArgaH tatreha tAvattattvaviduSAmeSa mArgo yaduta-'teSAM kalyANAbhinivezitayA niSprayojano vikalpo na cetasi vivarttate, atha kadAcidabhAvitAvasthAyAM vivarteta tathApi te na nirnimittaM bhASante, atha kadAcidatattvajJajanAntargatatayA bhASeran tathApi na nirhetukaM ceSTante, yadi punaste niSkAraNaM ceSTeran tato'tattvajJajanasArthAdaviziSTatayA tattvavittA vizIryeta, tasmAttattvavediSvAtmano'ntarbhAvamabhilaSatA sakalakAlaM sarveNa svavikalpajalpAcaraNAnAM sArthakatvaM yatnataH paricintanIyam, tadvedinAM ca purataH kIrtanIyam, te hi nirarthakeSvapyAtmavikalpajalpavyApAreSu sArthakatvabuddhiM kurvantamanukampayA vArayeyuH' iti| ato mayA'pi svapravRtteH sArthakatvamAvedayatemAmupamitibhavaprapaJcAbhidhAnAM kathAmArabdhukAmena kathAnakaM dRSTAntadvAreNa sUcitam, tadetadyadyavadhAritaM bho bhavyAstato madanurodhena vihAya vikSepAntaraM asya daarttaantikmrthmaakrnnyt| 6panayArtha: vidvAnono sanmArga ___ 'tatra' me vAdhya prastAvamA cha, makhI saMsAramA, tatvanA nArAsonA=saMsAranI vAstavis sthiti ane tenA ucchedanA upAyane jANanArAono, A mArga che=AgaLamAM kahevAya che e GthatapravRtti 35 mA cha, tAvat za06 vAdhya mAramA cha bhane tatva enarAmonI Gthata pravRtti 35 he mA0[ 'yaduta'thI spaSTa 43 cha - teone tatvanA jANanArAone, kalyANano abhiniveza hovAne kAraNe viSama evA saMsArathI
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva pAra pAmavAnA upAya pratye baddha rAga hovAthI te sevavAno Agraha hovAne kAraNe, niprayojana vikalpa kalyANanI prAptinuM kAraNa na hoya tevo vicAra, cittamAM vartato nathI. =have, kadAcit abhAvita avasthAmAM tatvane jANanAra paNa tatvathI bhAvita na hoya tevI avasthAmAM, varte-mohatAzanuM prayojana na hoya tevo vikalpa varte, topaNa teo nitimita bolatA nathI=cittamAM UThelA tiwyojana vikalpane anurUpa evuM lirnimitta bolatA nathI. have kadAcit atatvajJa janatA attargatapaNAne kAraNe=koIka evA nimitte atatvajJa jIvo sAthe besavAno prasaMga hovAne kAraNe, bole=sahasA kyAreka e prakAre bole, topaNa nirdetuka ceSTA karatA nathIetatvane jANanArAo mohadhArAnI vRddhi kare tevI koI kAyika ceSTA karatA nathI, ane jo vaLI, teo tattvane jANanArAo, niSkAraNa ceSTA kare to atatvajJajanatA samudAyathI aviziSTapaNuM hovAne kAraNe=atatvajJa jatonI jema nirarthaka mana, vacana, kAyAnI pravRtti hovAthI atatvajJajanatA samAnapaNuM hovAnA kAraNe, tatvanuM jANavApaNuM nAza pAma=pUrvamAM yatnathI pragaTa karAyelA tatvane jANavApaNAno nAza thavAno prAraMbha thAya. te kAraNathIetatvanA jANanArAone kalyANano abhiniveza hovAne kAraNe mana, vacana, kAyAnI tiwyojana pravRtti karatA nathI te kAraNathI, tattvavedIomAM potAno anabhava karavAnA abhilASavALA puruSa vaDe sarvakAla sarvathI=sarvaprakArathI, svavikalpa, jalpa ane AcaraNAonuM=potAnA mananA vikalpo, vacananA jalpo ane kAyAnI AcaraNAonuM, sArthakapaNuM yatvathI paricitana karavuM joIe= vicAravuM joIe, ane tenA jANanArAonI AgaLa kIrtana karavuM joIe=divasa daramyAna pote mana, vacana, kAyAnI je koI pravRtti karI che te sarva teone kahevI joIe je kAraNathI, teo=je tatvavedIone sanmukha tame tamArA vikalpa, jalpa, AcaraNAone pragaTa karela che teo, nirarthaka paNa=mokSaprAptine anukULa na hoya tevA paNa, potAnA vikalpa, jalpa ane vyApAromAM sArthakapaNAnI buddhi=mokSaprAptine anukULa pravRtti karuM chuM e prakAranI sArthakapaNAnI buddhine, karatA evA tene potAnI pAse pragaTa karanAra yogya jIvane, anukaMpAthI te yogya jIvanI hitaciMtAthI, vAraNa kare. AthI svapravRttinA sArthakapaNAne Avedana karatA A upamitibhavaprapacakathAne kahevAnI IcchAvALA evA mArA vaDe paNa=graMthakArazrI vaDe paNa, kathAnaka dRSyata dvArA nivedana karAyuM che. te A graMthakArazrIe tatra da tAva'thI mAMDIne atyAra sudhI kahyuM che, jo avadhAraNa karAyuM che to te bhavyajIvo, mArA anurodhathI vikSepAtarano tyAga karIne AtA=pUrvamAM varNana karAyelI kathAtA, dArzanika arthane sAMbhaLo (jenA dvArA graMthakAranI svapravRttinA sArthakatvano bodha thavAthI yogya jIva paNa potAnI sArthaka pravRttino yathArtha nirNaya karI zake mATe graMthakArazrI tene sAMbhaLavA mATe yogya jIvone anurodha kare che.) bhAvArtha : saMsAranA vAstavika svarUpane jANanArA ane sarvakarma rahita evI mukta avasthAnA vAstavika svarUpane jANanArA ane tenI prAptino eka upAya jinavacanAnusAra ucita pravRtti che teno spaSTabodha jeone che
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAvanA 123 teo tattvane jANanArA che. ane teone potAno AtmA vartamAnamAM duHkhI na thAya, bhAvimAM duHkhanI paraMparAne prApta na kare ane sAdhanA karIne pUrNa sukhamaya mukta avasthAne prApta kare e pramANenI ucita pravRtti rUpa potAnA kalyANamAM abhiniveza hoya che. arthAt e prakAre ja prayatna karavAno daDha Agraha hoya che. AthI ja tattvane jANanArAo haMmezAM tattvathI AtmAne bhAvita rAkhe che. jethI teonI mana, vacana, kAyAnI sarva pravRtti mokSanA prayojanavALI bane, AthI ja tattvathI bhAvita avirata samyagdaSTi paNa kAmanI icchA thAya tyAre "satsaM jhAma viSe vAma" ityAdi kAmanA anarthakArI svarUpanuM bhAvana kare che. A rIte zAstravacananothI AtmAne bhAvita karIne jo vikAra zAMta thatA hoya to vikAranA klezathI AtmAnuM rakSaNa karavA yatna kare che ane te prakAre bhAvana karavA chatAM vikAra zAMta na thAya to bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa karIne vikAramAM citta saMzleSa na pAme, paraMtu icchAnI AkuLatA zAMta thAya te rIte saMvegapUrvaka bhogAdinI pravRtti kare che. jethI guNasthAnakata dhruvabaMdhI prakRti sivAya anya koI pApaprakRtino baMdha thAya nahIM, paraMtu mokSane anukULa evA puNyAnubaMdhI puNyano ja baMdha thAya che. tethI samyagdaSTi Adi jIvo prAyaH AtmAne tattvathI bhAvita rAkhe che. chatAM kyAreka tattvathI prabhAvitadazA hoya tyAre manamAM kalyANanuM kAraNa na hoya tevA nirarthaka vikalpo paNa UThe che, AthI pramAdane vaza hoya tyAre bhogAdinI icchA thAya chatAM tenA nivartana mATe "satsaM mari"nuM smaraNa na paNa thAya topaNa bahulatAe te mahAtmAo tarata jAgRta thaIne nirarthaka vikalponuM nivartana karavA yatna kare che, to paNa nirarthaka vikalponuM nivartana na thAya to te nirarthaka vikalpone anurUpa evA nirarthaka vacanano prayoga karIne potAnA vikAronI vRddhi karatA nathI. vaLI kyAreka atattvajJa jIvonI vacce besavAno prasaMga hoya to sahasA bolavAno prasaMga prApta thAya topaNa nirarthaka ceSTA karIne potAnA manuSyabhavane niSphaLa karatA nathI. mATe tattvavedImAM potAno aMtarbhAva karavAnI icchAvALA jIvoe sadA sarva prakArathI potAnI mana, vacana, kAyAnI pravRtti potAnA AtmAnA hitane anukULa che ke nahIM teno nirNaya karavA yatna karavo joIe. ane tattvane jANanArA evA kalyANamitro Adi pAse potAnI mana, vacana, kAyAnI pravRtti je prakAre divasa daramyAna thAya che. tene pragaTa karIne teonA vacananA baLathI anucita pravRttithI potAnuM rakSaNa karavA yatna karavo joIe. vaLI potAnI kaI pravRtti nirarthaka che, kaI pravRtti sArthaka che teno yogya jIvane bodha karAvavA arthe ja graMthakArazrIe prastuta graMtha racela che tethI ja yogya jIvane A graMtha sAMbhaLavAno anurodha graMthakArazrI kare che. upanaya : saMsRteH nagarakalpanA tatra yattAvad adRSTamUlaparyantaM nAma nagaramanekajanAkulaM sadAsthAyukamAkhyAtaM so'yamanAdinidhano'vicchinnarUpo'nantajantuvrAtapUritaH saMsAro draSTavyaH, tathAhi-yujyate'sya nagarasya nagaratA kalpayituM, yato'tra dhavalagRhAyante devalokAdisthAnAni, haTTamArgAyante parAparajanmapaddhatayaH, vividhapaNyAyante nAnAkArasukhaduHkhAni, tadanurUpamUlyAyante bahuvidhapuNyApuNyAni, vicitra
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva citrojjvaladevakulAyante sugatakaNabhakSAkSapAdakapilAdipraNItakumatAni paurvAparyaparyAlocanavikalamugdhajanacittAkSepakAritayA, saharSaprabalakalakalopetadurdAntabAlakalApAyante krodhAdayaH kaSAyAH sakalavivekimahAlokacittodvegahetutayA, tuGgaprAkArAyate mahAmoho'laGghyatayA veSTakatayA ca, mahAparikhAyate rAgadveSAtmikA tRSNA viSayajaladuSpUratayA'tigambhIratayA ca vistIrNamahAsarAyante zabdAdayo viSayAH prabalajalakallolAkulatayA viparyastajanazakunAdhAratayA ca, gambhIrAndhakUpAyante priyaviprayogAniSTasaMyogasvajanamaraNadhanaharaNAdayo bhAvAH trAsahetutayA adRSTamUlatayA ca vizAlArAmakAnanAyante jantudehAH hRSIkamanazcaJcarIkanilayanakAraNatayA svakarmavividhaviTapikusumaphalabharapUritatayA, ceti / upanayArtha : 124 saMsArane nagaranI upamA tyAM=pUrvamAM kathA kahI tyAM, je aSTamUlaparyanta nAmanuM nagara aneka jIvothI Akula sadA sthira rahevAnA svabhAvavALuM kahevAyuM te A=pratyakSathI dekhAtuM anAdi nidhana=Adi ane aMta vagarano, avicchinnarUpavALo anaMta jIvonA samUhathI purAyelo saMsAra jANavo. te A pramANe - A nagaranI=saMsArarUpI nagaranI, nagaratA kalpanA karavA mATe ghaTe che. je kAraNathI ahIM=saMsArarUpI nagaramAM, devaloka Adi sthAno suMdara gharo jevAM che. para-apara janmanI paddhatio bajAramArga jevI che=eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM janma levAne anukULa je adhyavasAya sthAno che te adhyavasAya sthAno dvArA jIva karmane bAMdhIne te te karmanA baLathI te te bhavamAM jAya che tema te haTTamArgo dvArA devaloka Adi sthAnamAM jAya che mATe para-aparanI janmatI paddhatio bajAramArga jevI che. judA judA prakAranAM sukhaduHkho vividha prakAranI bhogasAmagrI jevAM che. tene anurUpa mUlya jevAM bahuprakAranAM puNya ane pApakarmo che=jIvanA adhyavasAyathI baMdhAyelAM karmo che, vaLI, vicitra ujjvaLa devakula jevA sugata, kaNabhakSa, akSapAda, kapila Adi praNIta kumato che; kema ke pUrva apara paryAlocanathI vikala mugdha jananA cittanuM AkSepakAripaNuM che=mugdha jIvonA cittane AkarSaNa kare che. krodhAdi kaSAyo saharSa prabaLa kalakalathI yukta durdAnta bALakanA samUha jevI AcaraNAo kare che; kema ke sakalavivekI mahAlokanAM cittanA udveganuM hetupaNuM che. nAnA chokarAo atyaMta tophAna karatA hoya ane teone te tophAna karatA aTakAvavA atiduSkara hoya, teone joI sarva vivekI jIvone udvega thAya che, tema potAnI cittavRttimAM kalakala karatA krodhAdi kaSAyone joIne nirAkula avasthA jeone priya che tevA vivekI jIvone potAnA cittamAM vartatA kaSAyone kAraNe udvega thAya che, mATe krodhAdi kaSAyone kalakala karatA durdAnta bALaka jevA kahevAya che. vaLI, avivekI jIvone kalakala karatA bALako prIti utpanna kare tema mohathI mUDha jIvone potAnA kaSAyo paNa potAne
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 125 prati karanArA che. potAnA iSTane sAdhanArA che tema ja bhAse che. mahAmoha rUpa mithyAtva UMcA killA jevuM AcaraNa kare che; kema ke alaMdhyapaNuM che ane veSTakapaNuM che. jema nagarane cAre bAju ullaMghana na karI zakAya tevo UMco killo hoya che tema jIvamAM mithyAtvarUpa mahAmoha cAre bAju vIMTaLAyelo che ane tenuM ullaMghana atiduSkara che, tethI anAdikALathI jIva mahAmohanuM ullaMghana karIne saMsArathI para thavA yatna karI zakato nathI. tethI saMsArarUpI nagaramAM jIvane jakaDI rAkhanAra moTA killA jevo mahAmoha che. rAgadveSAtmikA tRSNA moTI khAI jevuM AcaraNa kare che=mahAmoharUpa killAnI AjubAju moTI khAI, jevuM AcaraNa kare che; kema ke viSayarUpI jalathI kharAba rIte purAyelI che ane atigaMbhIrapaNuM che. arthAt UMDANavALI che. jema nagaranA killAnI AjubAju moTI khAI hoya che ane je kharAba jaLathI bharAyelI hoya che ane UMDANavALI hoya che, tethI tenuM ullaMghana karavuM duSkara hoya che tema AtmA paNa saMsArarUpI nagaramAM mahAmoharUpa killAne oLaMgavA mATe asamartha koIka rIte killAne oLaMge topaNa te khAIne oLaMgavA mATe asamartha che ane temAM viSayarUpI kharAba jala purAyeluM hovAthI te kharAba pANImAM ja khUMpI jAya che ane UMDANavALI hovAthI temAM ja DUbe che, tema tRSNAmAM ja saMsArI jIvo DUbe che. vaLI, saMsArarUpI nagaramAM zabdAdi viSayo vistIrNa moTA sarovaro jevuM AcaraNa kare che; kema ke prabaLa jalakallolathI AkulapaNuM che ane viparyasta lokarUpa zakunapakSInA sukhanuM AdhArapaNuM che. jema saMsAramAM sarovaro vistIrNa ane moTAM hoya to temAM prabaLa pANInA kalakalabhAvathI AkuLatA varte che ane pANImAM ramata karavAnI icchAvALA jIvone sukhano AdhAra te sarovara bane che. tema saMsArI jIvonA cittamAM zabdAdi viSayo prabaLa kallolathI AkulatA utpanna kare che ane viparyAsa buddhivALA jIvone te zabdAdi viSayo sukhanA AdhArarUpa jaNAya che. priyano viyoga ane aniSTano saMyoga, svajananuM maraNa ane dhananA haraNa Adi bhAvo gaMbhIra aMdhakUvA jevuM AcaraNa kare che; kema ke trAsanuM hetupaNuM che ane adaSTamUlapaNuM che. koI nagaramAM UMDA sUkA aMdhakAravALA kUvA hoya to te kUvo jovAmAM Ave to atyaMta bheMkAra jevA hovAthI atyaMta trAsanuM kAraNa bane che ane tenuM taLiyuM dekhAtuM nathI. tema saMsArI jIvone jenuM mULa na dekhAya evA priyanA viyogo akasmAta prApta thAya che, akasmAta aniSTanA saMyogo prApta thAya che, akasmAta svajananuM maraNa prApta thAya che ane akasmAta ja dhanaharaNAdi thAya che ane tenAthI te jIvo trAsa pAme che, mATe nagaramAM UMDA aMdhakUvA jevA A sarvabhAvo che. jIvonAM zarIro vizAla bagIcA ane jaMgala jevAM che; kema ke Indriya ane manarUpI bhamarAnA nivAsanuM kAraNa paNuM che. ane svakarmarUpI vividha prakAranAM vRkSo, puSpo ane phalanA bhArathI pUritapaNuM che. saMsArI jIvonA dehomAM pAMca indriyo ane manarUpI bhamarAno nivAsa che ane potAnA karmarUpI vividha
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva prakAranAM vRkSo che. ane te vRkSo upara sugaMdhI ke durgadhI puSpo, ane svAdiSTa ke kaTu evAM phalo potAnA dehathI teone prApta thAya che. tethI jema vizAla bagIcA ane jaMgalo vividha vRkSo, phalo ane puSpothI bharapUra che. ane bhamarAo tyAM nivAsa karIne rahelA hoya che evA saMsArI jIvonA deha che. bhAvArtha sAmAnyathI koI nagarane jovAmAM Ave tyAre te nagaranuM svarUpa buddhimAM rAkhIne tenA jevuM A saMsArarUpI nagara che, te batAvatAM kahe che. jema nagaranuM koIka nAma hoya che tema saMsArarUpI nagaranuM adRSTamUlaparyata e prakAranuM nAma che; kema ke saMsAra anAdino che ane kyAreya aMta thavAno nathI. phakta jeo sAdhanA karIne mokSamAM jAya che. teo A saMsAra nagaramAMthI nIkaLIne anupadravavALA mokSanagaramAM vase che. vaLI, nagarane jovAthI tyAM suMdara gharo dekhAya che, tema saMsArarUpI nagaramAM devaloka Adi sthAno che. tethI, jema puNyazALI jIvo suMdara nivAsone bhogavanArA hoya che, tema puNyazALI jIvo devalokanAM sthAnomAM vase che. vaLI, te nagaramAM eka sthAnethI bIje sthAne javAnA bajAramArgo dekhAya che, tema saMsArI jIvo te te prakAranA adhyavasAyo dvArA anya anya bhavanuM AyuSya bAMdhIne te AyuSyanA baLathI suMdara gatiomAM, kharAba gatiomAM jAya che. tethI eka janmamAMthI bIjA janmamAM javAnI je A vyavasthA karmata che, te haTTamArga jevI che. vaLI, nagaramAM ghaNA prakAranI suMdara ke asuMdara bhogasAmagrI hoya che, tevI rIte saMsArI jIvone saMsAramAM judA judA prakAranA sukhaduHkharUpa bhogo prApta thAya che ane saMsAramAM mUlya ApIne sAmagrInI kharIdI thAya che tema jIva puNyapAparUpa mUlya dvArA sukhaduHkhanI kharIdI kare che. vaLI, nagaramAM judA judA darzananAM devakulo hoya che, jeo mugdha jIvone AkarSIne svasvadarzananA rAgavALA kare che ane buddhino viparyAsa karAve che. tevI rIte anyadarzananA kumato ane sthUlathI bhagavAnanA zAsanane kahenArA paNa svamatithI cAlanArA kumato ujjavala devakulo jevA jaNAya che. arthAt A suMdara dharmanAM sthAno che tevuM jaNAya che. vastutaH mugdha jIvone viparyAsa karAvIne vinAza karanArAM che. vaLI, nagaramAM keTalAka tophAnI chokarAo satata tophAna karIne vivekI lokone udvega pedA karAve che tema, je lokone AtmAnA pAramArthika svarUpano bodha thayo che, teone kaSAyothI anAkuLa evI AtmAnI svasthatA ja atyaMta priya che, tethI tevA mahAtmAo sadA potAnI nirAkula avasthA sthira-sthiratara thAya te rIte, tattvanuM bhAvana kare che, chatAM anAdinA abhyAsanA kAraNe cittamAM krodhAdi kaSAyomAMthI koI kaSAyo jyAre kalakala kare che tyAre teone udvega thAya che ane jaNAya che ke jeonuM damana duSkara che tevA kalakala karanArA bALako jevA kaSAyo mane pIDe che. vaLI, je jIvamAM saMsAranA vAstavika svarUpane jovAmAM viparyAsa kare ane AtmAnuM mukta avasthAnuM svarUpa jovAmAM viparyAsa kare tevo mahAmohano pariNAma varte che arthAt mithyAtvano pariNAma varte che, je saMsArarUpI nagara mATe moTA killA jevo che tenAthI saMsArarUpI nagara surakSita rahe che, vaLI A mahAmoharUpI killAnuM ullaMghana karIne saMsArI jIva mokSamAM jaI zake nahIM, tevo alaMdhya mahAmoha che, ane jIvanI AsapAsa cAre bAju mahAmoha vIMTaLAyelo che. jethI jIva je kAMI jue che te mithyAtvathI viparyasta thaIne jue che. jenA kAraNe saMsArarUpI kedakhAnAmAMthI nIkaLavA prayatna karI
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva 127 zakato nathI. vaLI, jema nagaranI AjubAju rakSaNa mATe killo hoya che tema te killAnI AjubAju moTI khAI hoya che. jemAM gaMduM pANI bharAyeluM hoya che. ane te khAI ati UMDI hoya che jethI te khAIne oLaMgIne killA upara koI caDavA yatna karI zake nahIM. tema jIvamAM rAga-dveSa svarUpa bAhyapadArthanI tRSNA che te moTI khAI jevI che ane jemAM indriyonA viSayarUpI pANI bharAyeluM che tethI jIva te viSayo rUpI kAdavamAM khUcI jAya che, ane te khAI atigaMbhIra che tethI te tRSNA jIvane UMDe UMDe laI jAya che, paraMtu bahAra nIkaLavAno prayatna thato nathI. jethI saMsArarUpI nagara te khAIthI surakSita rahe che. vaLI, nagaramAM moTAM sarovaro hoya che jemAM pANInA kallolo vartatA hoya che ane nhAvAnA rasiyA jIvone sukhanuM sAdhana jaNAya che tema saMsAramAM zabdAdi viSayo moTAM sarovaro jevA che. jenA viSayaka saMsArI jIvonA cittamAM satata kallolo varte che. ane viparIta buddhivALA saMsArI jIvone te sukhano AdhAra jaNAya che. vastutaH AtmAnI nirAkula avasthA sukharUpa che. viSayomAM vartatI AkuLatA jIvanI viDaMbanA che. chatAM viparIta buddhivALA jIvone te viSayo madhura jaNAya che. vaLI, naga2mAM keTalAka UMDA avAvarA kUvA hoya che, jene jovAthI trAsa utpanna thAya che ane aMdhakAra hovAthI tenuM mULa dekhAtuM nathI, tema saMsAramAM priyanA viyogo Adi bhAvo saMsArI jIvone trAsanA hetu bane che ane tenI utpattinA sthAnarUpa mULa dekhAtuM nathI. paraMtu akasmAta ja priyano viyoga Adi prApta thAya che. vaLI, saMsArI jIvonA deho vizAla bagIcA ane jaMgala jevA che. jema bagIcAmAM ane jaMgalamAM vRkSo, puSpo ane phaLa hoya che ane bhamarAo pharatA hoya che tema saMsArI jIvonA dehamAM indriya ane manarUpI bhamarAo pharatA hoya che. vaLI, potAnuM kAryaNa za2I2 rUpa karma vividha prakAranAM vRkSo jevuM che, jemAM suMdara ane asuMdara puSpo ane phaLo varte che, tema saMsArI jIvonAM vividha prakAranAM karmone kA2Ne suMda2-asuMdara karmanA vipAko jIvane prApta thAya che. ane teno AdhAra jIvanuM zarIra che. upanaya : svasya dramakopamA yastu tatra nagare niSpuNyako nAma dramakaH kathitaH so'tra saMsAranagare sarvajJazAsanaprApteH pUrvaM puNyarahitatayA yathArthAbhidhAno madIyajIvo draSTavyaH / yathA'sau dramako mahodaraH tathA'yamapi jIvo viSayakadazanaduSpUratvAnmahodaraH / yathAsau dramakaH pralInabandhuvargastathA'yamapi jIvo'nAdau bhavabhramaNe kevalo jAyate, kevalo mriyate, kevalazca svakarmapariNatiDhaukitaM sukhaduHkhamanubhavati ityato nAsya paramArthataH kazcidbandhurasti / yathA'sau roro duSTabuddhistathA'yamapi jIvo'tiviparyasto, yato'nantaduHkhahetUn viSayAnAsAdya parituSyati, paramArthazatrUn kaSAyAn bandhUniva sevate, paramArthato'ndhatvamapi mithyAtvaM paTudRSTirUpatayA gRhNAti narakapAtahetubhUtAmapyaviratiM pramodakAraNamAkalayati, anekAnarthasArthapravarttakamapi pramAdakadambakamatyantasnigdhamitravRndamiva pazyati, dharmmadhanahAritayA
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva caraTakalpAnapi duSTamanovAkkAyayogAn putrAniva bahudhanArjanazIlAn manyate, nibiDabandhanopamAnamapi putrakalatradhanakanakAdInAlAdAtirekahetUna pryaalocytiiti| upanayArtha : dezanAdAtA anusuMdara kevalI dvArA potAne dramakanI upamA te nagaramAM=pUrvamAM varNana karyuM te nagaramAM, je vaLI, nipUNyaka nAmato bhikhArI kahevAyokakathAnakamAM kahevAyo, te=bhikhArI, A saMsArarUpI nagaramAM sarvajJatA zAsananI prApti pUrve puNyarahitapaNuM hovAthI yathArtha nAmavALo=dramaka e prakAranA yathArtha tAmavALo, mAro jIva jANavo-graMthakArazrIno AtmA jANavo. je pramANe A dramaka=kathAnakamAM kahevAyelo dramaka, moTA peTavALo hato te pramANe A paNa jIva=potAno AtmA paNa, viSayarUpI kutsita bhojanathI duSparapaNuM hovAthI=pUrI na zakAya tevI sthiti hovAthI, mahAudaravALo che. zarIranI apekSAe mahAudaravALo nathI. paraMtu viSayonI utkaTa icchA hovAthI viSayonI game eTalI vRddhithI paNa citta saMtoSa na pAme tevA mahAdiravALo che. je pramANe A bhikhArI naSTa thayelA baMdhuvargavALo che te pramANe A paNa jIva=graMthakArazrIno paNa jIva, anAdibhavabhramaNamAM kevala thAya che=ekalo janme che, ekalo mare che ane ekalo svakarmanI pariNatithI prApta thayelA sukhaduHkhane anubhave che, AthI Ano=saMsArI jIvato, paramArthathI koI baMdhu nathI sAmAnyathI vizALa kuTuMbamAM janmelA hoya tyAre skUlabuddhithI aneka baMdhuvarga hoya che, paraMtu eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM laI jaIne karma jIvanI viDaMbanA karatuM hoya tyAre jIvanuM rakSaNa kare tevo koI baMdhu nathI. phakta jeoe darzana mohanIyatA kSayopazamathI anuviddha evuM puNyAnubaMdhI puNya upArjana karyuM che te puNyAnubaMdhI puNya baMdhunI jema tenI sAthe janAra che. paraMtu sarvajJatA zAsananI prApti pUrve graMthakArazrInA jIvato tevo koI baMdhu na hato mATe baMdhurahita hatA. je pramANe A bhikhArInI duSTabuddhi che te pramANe A paNa jIva=graMthakArazrIno paNa jIva, ativiparyasta che. je kAraNathI anaMta duHkhanA hetu evA viSayone pAmIne toSa pAme che, paramArthathI zatru evA kaSAyone baMdhunI jema mAne che, paramArthathI aMdhapaNArUpa paNa mithyAtvane pardaSTirUpapaNAthI grahaNa kare che, narakanA pAtanA heturUpa paNa aviratine pramodanuM kAraNa jANe che, aneka anarthatA samudAyanA pravartaka paNa pramAdanA samUhane atyaMta stiSpamitranA samUhanI jema jue che, dharmarUpI dhananuM haraNa karanArA hovAthI coraTA jevA duSTa mana, vacana, kAyAnA yogone putranI jema bahu dhanaarjata karavAnA svabhAvavALA mAne che, nibiDabaMdhananI upamAnavALA paNa putra, strI, dhana, suvarNAdine AllAdanA atirekanA hetunuM paryAlocana kare che. vastutaH jIvane AtmAnA pAramArthika svarUpano bodha na hoya tyAre dehathI abhinna pote che, tevI viparyasta buddhi hoya che, tethI je indriyonA viSayo jIvane vihvaLa karIne karmabaMdhanI prApti karavA dvArA
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 129 anaMta duHkhanA hetu che te viSayone prApta karIne paritoSa pAme che, je viparyAsanuM kArya che. vaLI, kaSAyo jIvane tatkAla ja vyAkuLa karanArA hovA chatAM ane anarthanI paraMparAne karanArA hovA chatAM baMdhu jevA lAge che. AthI ja rAga madha jevo lAge che. vaLI, krodha kAryano sAdhaka che, tema jaNAya che. mAnAdivRtti prItine karanAra bane che, te sarva viparyAsarUpa che. vaLI, bAhyapadArthomAM sukhabuddhi karIne kaSAyothI ane karmothI thatI AtmAnI viDaMbanAne jovA mATe asamartha thAya che te aMdhapaNuM che to paNa huM kuzaLatApUrvaka dhanAdi arjana karI zakuM chuM tema mAnIne potAnA mithyAtvane paTuSTirUpe mAne che, je viparyAsarUpa che. vaLI, pApanI avirati narakapAtano hetu hovA chatAM dhanAdinI prAptinuM kAraNa che, tema mAnIne pramodanuM kAraNa jANe che, je viparyAya rUpa che. vaLI, nidrA vikathA Adi pramAdano samudAya manuSyabhavane nirarthaka karIne anarthanI paraMparAne karanAra hovA chatAM atisnigdhamitra jevo mAne che. vaLI, duSTa evA mana, vacana, kAyAnA yogo saMsAranA bhAvothI satata AtmAne vAsita karanAra hovAthI, dharmarUpI dhanane haraNa karanAra coraTA jevA che. chatAM potAnA duSTa mana, vacana, kAyAnA yogothI vaibhava maLe che mATe ghaNuM dhana kamAnArA putra jevA te duSTa mana, vacana, kAyAnA yogo saMsArI jIvane jaNAya che te viparyAsa che. vaLI, putrAdi sarva parivAra AtmAne gADha baMdhana karanAra hovA chatAM paNa AllAdanAM kAraNa jaNAya che, A sarvaviparyAsane kAraNe te bhikhArI saMsAramAM viparIta buddhivALo hato, tema kahela che. bhAvArtha : pUrvamAM saMsArarUpI nagara kevuM che, te batAvyuM. tyArapachI saMsArarUpI nagaramAM bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve jIva puNyanA udayathI manuSya pAmelo hoya, rUpasaMpanna hoya, dhanADhya hoya topaNa tattvane jovAnI nirmaLadaSTinuM kAraNa bane tevA puNyathI rahita hovAne kAraNe bhikhArI jevo che ane saMsAramAM bhaTakatA bhikhArIo bhUkhyA ekalA aTUlA duHkhI duHkhI pharatA hoya che tenA jevo bAhyathI pote na paNa hoya topaNa paramArthanI dRSTie to dharmanI prApti pUrve saMsArI jIva tevo che. AthI ja moTA peTavALA dramukanI jema A saMsArI jIva sadgatinuM kAraNa bane tevA puNyAnubaMdhI puNya vagarano che ane jema te bhikhArI kharAba bhojana karIne viparIta buddhivALo hoya che, tema A saMsArI jIva paNa asAra evA bAhya bhAvomAM AnaMda levAnI vRttivALo hovAthI viparIta buddhivALo che. tethI je je bhAvo potAne ahita karanArA che te te bhAvo tene suMdara jaNAya che, jema dhAtu viparyaya nAmanA rogIne kupathya ja sukhanuM kAraNa jaNAya che, tethI te kupathya sevIne ja adhika adhika duHkhI thAya che, chatAM tene te kupathyathI mane sukha thAya che, tema bhrama thAya che. te rIte bhagavAnanA zAsananA paramArthanI prApti vagaranA jIvone potAnI ahitakArI pravRtti hitakArI ja jaNAya che. upanaya : yathA'sau dramako dAridryopahatastathA'yamapi jIvaH saddharmavarATikAmAtreNApi shuunytvaaddaaridryaakraantmuurtiH| yathA'sau roraH pauruSavikalastathA'yamapi jIvaH svakarmahetUcchedavIryavikalatayA puruSakAra
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva rahito vijnyeyH| yathA'sau dramakaH kSutkSAmazarIrastathA'yamapi jIvaH sakalakAlaM viSayabubhukSA'nivRtteratyantakarSitazarIro jnyaatvyH| yathA'sau roro'nAthaH kathitastathA'yamapi jIvaH sarvajJarUpanAthApratipatteranAtho draSTavyaH / yathA'sau dramako bhUmizayanena gADhaM ghRSTapArzvatrikaH pratipAditastathA'yamapi jIvaH sadA'tiparuSapApabhUmiviloThanena nitarAM dalitasamastAGgopAGgo draSTavyaH / yathA'sau dramako dhUlidhUsarasarvAGgo darzitastathA'yamapi jIvo badhyamAnapApaparamANudhUlidhUsarasamastazarIro vijnyeyH| yathA'sau rorazcIrikAjAlamAlito gaditastathA'yamapi jIvo mahAmohakalAlakSaNAbhirlaghucelapatAkAbhiH samantAtparikaritamUrtiratIvabIbhatsadarzano vrttte| yathA'sau dramako nindyamAno dInazcAkhyAtastathA'yamapi jIvo'vAptavivekainindyate sadabhiH, bhayazokAdikliSTakarmaparipUrNatayA cAtyantadIno vijnyeyH| yathA'sau tatra nagare'navarataM gRhe gRhe bhikSAM paryaTatItyuktastathA'yamapi jIvaH saMsAranagare'parAparajanmalakSaNeSu uccAvaceSu geheSu viSayakadannAzApAzavazIkRto'navarataM bhrmtiiti| yatpunastasya bhikSAdhAraM ghaTakarparamAkhyAtaM tadasya jIvadramakasyAyuSkaM vijJeyaM, yatastadeva tadupabhogyasya viSayakadannAdezcAritramahAkalyANakAdezcAzrayo varttate, yatazca tadeva gRhItvA bhUyo bhUyo'smin saMsAranagare'yaM jIvaH prytttiiti| upanayArtha : je pramANe A dramaka dAritryathI upahata che, te pramANe A paNa jIva=graMthakArazrIno A jIva, saddharmanI koDimAtrathI paNa zUnyapaNuM hovAthI dAritryathI AkrAntamUrti che. jema koI bhikhArI pAse leza paNa dhana na hoya to te atyaMta daridra kahevAya che tema jeone mAtra bAhyapadArtho ja sukhanAM sAdhano che, tevI sthira buddhi che, tenA kAraNe AtmAnA kaSAyonI vihvaLatAne leza paNa jovAne abhimukha thayA nathI, tevA bhagavAnanA zAsananI prApti pUrvanA jIvo dhanADhaya hoya topaNa dharmarUpI dhana vagaranA hovAthI dAridrayathI AkrAntamUrti che. je pramANe A bhikhArI=pUrvamAM varNana karAyelI kathAmAM batAvelo bhikhArI, puruSArthavikala che, te pramANe A paNa jIva=dharmanI prApti pUrvano graMthakArazrIno jIva, svakarmanA hetunA ucchedanA vIryathI vikalapaNuM hovAne kAraNe puruSakAra rahita jANavo. arthAt jema, atidaridra evA bhikhArImAM dhana arjatanI zakti nathI, tema potAnA AtmA upara lAgelAM anarthakArI evAM ghAtakarmonA hetu evA mithyAtvAdibhAvonA ucchedanuM vIrya jeomAM nathI, teo dharmarUpI dhana kamAvA mATe puruSakAra rahita jANavA. je pramANe A bhikhArIkakathAmAM kahelo A bhikhArI, sudhAthI kSINa thayelA zarIravALo hato te pramANe A paNa jIva haMmezAM viSayarUpI bhUkhanI anivRttine kAraNe atyaMta kSINa thayelA zarIravALo jANavo. jema te bhikhArIne AhAranI prAptinA abhAvane kAraNe kSINa thayeluM zarIra hatuM tema dharmanI prApti pUrve A jIvane paNa bAhya viSayonI icchA saheja paNa zAMta thatI nahotI, paraMtu bhasma rogavALAnI jema game
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva 131 teTalA viSayo bhogave topaNa tRpta thato na hato tethI atyaMta kSINa zarIravALo jANavo arthAt sarvathA ratnatrayIrUpa bhAvadhAtu kSINa thayelI che tevo jANavo. je pramANe A bhikhArI kathAmAM kahelo bhikhArI, anAtha kahevAyo te pramANe A paNa jIva sarvajJarUpa nAthanI aprApti hovAthI anAtha jANavo. jema koI bhikhArIne tenI ciMtA karanAra koI nAtha na hoya to pazunI jema badhAthI te kadarthanA pAme che, tema jeone sarvajJanA svarUpano leza paNa bodha nathI tethI bhAvathI sarvajJanA zaraNane svIkAra karI zakatA nathI tevA azaraNa jIvone karmo je je kadarthanA kare che, tenAthI koI tenuM rakSaNa karI zakatuM nathI. je pramANe kathAmAM te bhikhArI bhUmimAM sUvAne kAraNe traNeya pAsAMethI atyaMta ghasAyela kahevAyo te pramANe A jIva paNa sadA ati kaThora pApa bhUmi para AloTavAne kAraNe atyaMta kSINa thayelA sarvAgavALo jANavo. jema bhikhArIo pAse sUvAnuM koI sAruM sthAna nathI hotu tyAre game tevI bhUmi upara sUIne rAtri pasAra kare che, tethI tenA zarIranAM aMgo sarva bAjuethI ghasAyelAM hoya che, tema je jIvone paramArthathI bhagavAnanuM zAsana prApta thayuM nathI. teonuM citta AraMbha-samAraMbha pravRttivALuM ke mUcchita jIvo jevI pravRttivALuM hoya che. je atikaThora pApabhUmi che, tenA upara AloTavAne kAraNe te jIvo bAhyathI samRddhivALA hoya, bhogavilAsa karatA hoya to paNa temano AtmArUpa deha badhAM pApothI naSTaprAyaH jevo thayelo che. jethI aneka jAtanI yAtanAo te jIvone prApta thAya che. je pramANe A bhikhArI dhULathI kharaDAyelAM sarva aMgavALo batAvAyo te pramANe A paNa jIva badhyamAnapApa paramANu rUpI dhULathI kharaDAyelA samasta zarIravALo jANavo. dRSTAMtamAM batAvela bhikhArI rastAmAM sUto hovAne kAraNe dhULathI kharaDAyelA zarIravALo kathAnakamAM batAvyo te pramANe bhAvathI sarvajJanA zAsananI prApti pUrve saMsArI jIva satata bAhya padArthomAM saMzleSa karIne pApa paramANuo bAMdhe che jenAthI teno AtmArUpI deha atyaMta malina jaNAya che. je rIte A bhikhArI cIMtharAonAM jALAMothI lapeTAyelo kahevAyo te pramANe A paNa jIva mahAmohanI kalArUpa cIMtharAnI patAkAothI cAre bAjuthI parikaritamUrtivALo, atyaMta bIbhatsadarzanavALo varte che=daSTAMtamAM batAvela bhikhArI zarIrathI ja cIMtharAthI lapeTAyelo bIbhatsa dekhAto hato. tema tatvanI prApti pUrve vaibhava saMpanna paNa saMsArI jIva bAhyathI rUpasaMpanna hoya topaNa atyaMta mohane kAraNe viparIta buddhivALo hovAthI bhAvathI mohanAM cIMtharAMothI teno AtmA cAre bAju gherAyelo che tethI vicArakane te jIva atyaMta bIbhatsa dekhAya che, je pramANe A dramaka niMdAto=lokothI niMdA karAto, ane dIna kahevAyokakathAnakamAM kahevAyo, te pramANe A paNa jIva prApta thayelA vivekavALA sajjano vaDe niMdAya che ane bhaya-zokAdi kliSTakarmathI paripUrNa hovAne kAraNe atyaMta dIna jANavo.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva kathAnakamAM kahevAyelo bhikhArI atyaMta bIbhatsa hovAthI loko tene "A mUrkha che' ema kahIne niMdA karatA hatA ane te bhikhArI dInanI jema badhA pAse yAcanA karato hato, tethI dIna dekhAto hato, tema bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve graMthakArazrIno paNa saMsArI jIva vivekI loko vaDe niMdApAtra hato. arthAt A jIva manuSyabhavane pAmIne leza paNa AtmAnuM hita sAdhato nathI, paraMtu mUDhanI jema bhogavilAsamAM ja rakta che mATe bhikhArInI jema teno manuSyabhava niSphaLa che. vaLI, saMsAramAM jema te bhikhArI dIna hato tema bhagavAnanA zAsananI prApti pahelAM vaibhavasaMpanna paNa jIva bAhya nimitto pramANe ja bhAvo karanAra hovAthI bhaya-zokAdi kliSTakarmothI paripUrNa che tethI koIka viSama saMyoga prApta thAya tyAre spaSTa dInatA dekhAya che mATe tattvadRSTithI teo kalyANane nahIM jonArA hovAthI atyaMta dIna che. je pramANe A bhikhArI te nagaramAM satata ghare-ghare bhikSA mATe bhaTake che e pramANe kathAmAM kahevAyuM te pramANe A paNa jIva saMsArarUpI nagaramAM apara-apara janmarUpa UMcA-nIcAM gharomAM viSayarUpI kadattanI AzArUpI pAzathI vaza karAyelo satata bhame che. kathAnakamAM kahelo bhikhArI bhikSA mATe jema ghare-ghare bhaTake che, tema saMsArI jIva anya-anya bhavomAM kyAreka zrImaMta kuLamAM janme che, kyAreka daridra kuLamAM janme che, kyAreka narakamAM janme che, kyAreka devagatimAM janme che, te sarva bhavomAM AtmAnI prakRtine kharAba karanAra evA kutsita bhojanarUpa pudgalanA bhogo prApta karavAnI icchAne vaza thaIne satata te te bhavomAM bhame che. je vaLI te bhikhArIno bhikSAno AdhAra ghaTanuM ThIkaruM kahevAyuM te A jIvarUpI DhamakanuM AyuSya jANavuM. je kAraNathI te ja=AyuSya ja, tenA upabhogano=viSayarUpI kadanna AdinA ane cAritrarUpI mahAkalyANarUpa paramAnnanA upabhogavo, Azraya varte che. dRSTAMtamAM batAvela bhikhArI ghaTanuM ThIkaruM laIne bhIkha mAMgavA jAya che. tema saMsArI jIva AyuSyarUpI ThIkaruM laIne dareka bhavamAM tenA bhoganI sAmagrIrUpa bhojanane prApta kare che ane te AyuSyarUpI ThIkaruM viSayarUpI kharAba bhojanano paNa AdhAra che ane cAritrarUpI mahAparamAnnano paNa AdhAra che, tethI jeo manuSya AyuSyane pAmIne mAtra viSayamAM laMpaTa thAya che teo te ThIkarAmAM kutsita bhojana meLave che ane jeo dehanA baLathI ja tattvanuM bhAvana karIne AtmAne mohathI anAkuLa karavA yatna kare che teo svastha avasthArUpa cAritranuM bhAna bane che. ane je rIte tene ja grahaNa karIne=AyuSyarUpI ThIkarAne grahaNa karIne, pharI-pharI A saMsAranagaramAM A jIva paryaTana kare che ethI AyuSya ja tenuM suMdara ke asuMdara bhojananuM bhAjana che ema avaya che. bhAvArtha : te saMsAranagaramAM viparyAsa buddhivALo graMthakArazrIno AtmA kevo che. te batAvyAM pachI jema te kathAnakamAM te bhikhArI atidaridra, dhana kamAvAnI zakti vagarano hato, bhUkhyA evA te bhikhArIne pUratuM bhojana maLatuM na hovAthI kSINa zarIravALo hato, tema saMsArI jIva dharmanI prApti pUrve guNasaMpattirUpa dhana vagarano
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 133 hovAthI paramArthathI daridra ja che. saMsAramAM dhana kamAvAnI zakti hovA chatAM potAnA karmanAza karavAne anukULa leza paNa zakti nahi hovAthI guNasaMpattine prApta karavA mATe asamartha hato. tattvane sparze tevA bhAvo nahIM hovAthI AtmArUpI zarIra ati kSINa hatuM ane saMsArI jIvane dhanAdithI tRpti thatI na hatI. tethI AtmArUpI zarIra atidurbala thayela che. vaLI te bhikhArIne koI svAmInI prApti na hatI tethI anAthanI jema saMsAramAM bhaTakato hato tema jene paramArthathI sarvajJarUpI nAthe nathI maLyA teo kyAreya paNa saMsAramAM surakSita nathI tema graMthakArazrIno jIva paNa anAtha hato. vaLI dharmanI prApti pUrve sadA AraMbha-samAraMbha karIne saMsArI jIva atipApo bAMdhe che jenAthI tenuM AtmArUpI zarIra atikSINa zaktivALuM hatuM. vaLI satata kharAba karmo bAMdhIne AtmAnA pAramArthika dehane bhikhArInI jema saMsArI jIva potAno vinAza karato hato. vaLI mahAmohanI aneka karthanAne pAmato paramArtha dRSTie atyaMta bIbhatsadarzanavALo hato tethI Akha puruSo tene tevI sthitimAM joIne kahe che ke kharekhara A jIvano manuSyabhava niSphaLa prAyaH che. vaLI, A jIva mAtra bAhyapadArtho upara je potAnA sukhaduHkhanI kalpanA karanAra hovAthI satata te bAhya sAmagrInA rakSaNamAM ja ane tenA tevA prakAranA saMyogamAM bhaya Adi bhAvothI vyAkuLa thAya che mATe atyaMta dIna che. jyAre bhagavAnanA vacanathI bhAvita thayelA jIvane tuccha padArthonA nAzano tevo bhaya nathI jevo bhaya AtmasamRddhinA nAzathI che tethI satata apramAdathI tenuM rakSaNa karavA yatna kare che mATe tevA mahAtmAo prAyaH dInabhAvane dhAraNa karatA nathI. paraMtu bhagavAnanA zAsananI aprAptine kAraNe saMsArI jIva dIna che. vaLI bhikhArInI jema suMdara bhavo ke asuMdara bhavone pAmIne viSayone meLavavA mATe ja sadA yatna kare che. paraMtu AtmasaMpatti mATe yatna karato nathI, tenuM kAraNa bhagavAnanA vacananA paramArthanuM ajJAna ja che. vaLI, AyuSyarUpI ghaTatA ThIkarAmAM te bhikhArI viSayorUpI kadanna grahaNa kare che ane mahAtmAo cAritrarUpa mahAkalyANane prApta kare che, jenAthI bhAva ArogyanI vRddhi thAya che ane bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve jIvo AyuSyarUpI ThIkaruM laIne dareka gatimAM bhaTake che ane mAtra viSayarUpI kadannane ja khAya che, A prakAranI sthiti bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve sarva jIvonI che. kvacit bAhyathI jaina kuLamAM janmyA hoya topaNa vivekacakSu pragaTe nahi tyAM sudhI mAtra bAhyapadArthomAM ja sukha ane bAhyapadArthothI ja duHkha dekhAya che. tethI dareka bhavanA AyuSyarUpa ThIkarAne grahaNa karIne viSayonI bhIkha mAMgato saMsArI jIva pharI-pharI A saMsAramAM bhaTake che. upanaya : ye tu tasya dramakasya durdAntaDimbhasaMghAtA yaSTimuSTimahAloSTaprahAraiH kSaNe kSaNe tADayantaH zarIraM jarjarayantIti nidarzitAste'sya jIvasya kuvikalpAstatsaMpAdakAH kutarkagranthAstatpraNetAro vA kutIthikA vijJeyAH, te hi yadA yadA'muMjIvaM varAkaM pazyanti tadA tadA kuhetuzatamudgaraghAtapAtairasya tattvAbhimukhyarUpaM zarIraM jrjrynti|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva vivekAbhAve kuceSTAH tatazca tairjarjaritazarIro'yaM jIvo na jAnIte kAryAkAryavicAraM, na lakSayati bhakSyAbhakSyavizeSaM, nAkalayati peyApeyasvarUpaM, nAvabudhyate heyopAdeyavibhAgaM, nAvagacchati svpryorgunndossnimittmpiiti| tato'sau kutarkazrAntacittazcintayati -nAsti paraloko, na vidyate kuzalAkuzalakarmaNAM phalaM, na saMbhavati khalvayamAtmA, nopapadyate sarvajJaH, na ghaTate tadupadiSTo mokSamArga iti, tato'sAvatattvAbhiniviSTacitto hinasti prANino, bhASate'lIkamAdatte paradhanaM, ramate maithune, paradAreSu vA, gRhNAti parigraha, na karoti cecchAparimANaM, bhakSayati mAMsAsvAdayati madyaM, na gRhNAti sadupadezaM, prakAzayati kumArga, nindati vandanIyAn, vandate'vandanIyAn, gacchati svaparayorguNadoSanimittaM, vadati parAvarNavAdamAcarati smstpaatkaaniiti| upanayArtha : vaLI je durdAtta bALakono samUha lAkaDI, mUThI, moTAM DhephAMonA prahArathI kSaNe-kSaNe tADana karatA, te bhikhArInA zarIrane jarjarita kare che. e pramANe kathAnakamAM batAvyuM te A jIvatA kuvikalpo ane te kuvikalpanA saMpAdaka kutarkagraMtho ane te graMthonA racanArA kutIrthiko jANavA. te bhikhArI atyaMta dIna hovAthI kutUhala priya evA nAnA chokarAo satata tene koIka lAkaDIthI, koIka mUThIthI, koIka DhephAthI prahAra karIne te bhikhArIne ati duHkhita karatA hatA tema bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve nirarthaka vicArarUpa kuvikalpo, tenA saMpAdana karanArA kutarkagraMtho ane te graMthone batAvanArA kutIrthiko te jIvane satata kadarthanA karIne te rIte duHkhI karatA hatA jethI te jIva tattvanI prAptine abhimukha thaI zakato na hato ane duHkhI duHkhI saMsAramAM paribhramaNa karato hato. hiM=je kAraNathI, teo=prahAra karanArA kuvikalpa Adi evA te traNamAMthI koIpaNa, jyAre jyAre A jIvane varAta=rAMkaDo, jue che=tatvane svaprajJAthI vicArI zake tevI mati nathI paraMtu zubha upadeza maLe to kadAca tatva sammukha thAya tevo hoya ane kuupadeza maLe to atatva tarapha thAya tevo hoya tevA varAkane ke tatva sanmukha na thAya tevA varAkane jue che, tyAre kuheturUpa seMkaDo mugaranA ghAtanA pApa vaDe AnuM=saMsArI jIvanuM, tattvAbhimukha zarIra jarjarita kare che. athaDAtA, kuTAtA koIka rIte jIva tattvane abhimukha thAya tevA kaMIka alpakarmavALo thayo hoya tevA paNa jIvone kyAreka svAbhAvika kuvikalpo UThe che jethI tattvAbhimukhatA nAza pAme che, kyAreka kuvikalpone prApta karAvanArA kutarkagraMtho tene prApta thAya che, jenAthI tenuM tattvabhimukha zarIra vinAza pAme che, to vaLI kyAreka kutarkone karAvanArA kutIrthiko anyadarzanamAM rahelA ke svadarzanamAM paNa rahelA jIvane ayathArtha upadeza ApIne tenA tattvAbhimukha zarIrano nAza kare che.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 135 jIvane vivekanA abhAvamAM thatI kuceSTAo ane tyArapachI teo vaDe kuvikalpo Adi vaDe, jarjarita thayelA zarIravALo A jIva kArya akAryano vicAra jANato nathI arthAt mAre zuM ucita karavuM joIe ane zuM anucita na karavuM joIe jethI mAro manuSyabhava saphaLa thAya te jANato nathI. bhakSyAbhasyane jANato nathI. arthAt potAnI indriyone je anukUla lAge te sarvane bhasyarUpe svIkAre che. peya-apeyanA svarUpane jANato nathI ane heya-upAdeyanA vibhAgane jANato nathI. arthAt kevA bhAvo pote na karavA joIe ane kevA ucita bhAvo pote karavA joIe tene jANato nathI. svaparanA guNadoSanA nimittane jANato nathI. arthAt potAnI pravRttithI potAne zuM hita thaze ? athavA potAnI pravRttithI para zuM artha thaze ? te jANato nathI. tethI A jIva kutarkathI DhAMta thayelA cittavALo arthAt kutarkayukta cittavALo, vicAre che - paraloka nathI, kuzala-akuzala karmonuM phaLa nathI, A AtmA saMbhavato. nathI, sarvajJa koI thatuM nathI. temano batAvelo mokSamArga ghaTato nathI. A prakAre nAstikatAnA kuvikalpo karIne tyArapachI A=jIva atatvanA abhiniviSTa cittavALo=jenAthI vartamAnamAM bAhyasukha dekhAya tevA ja atatva pratye baddharucivALo, prANIonI hiMsA kare che. mRSAvAda kare che. paradhanane grahaNa kare che. maithuna ke parastrIomAM rame che. parigrahane grahaNa kare che ane icchAomAM parimANane karato nathI potAne je je IcchAo varte che temAM saMvara karavA koI yatna karato nathI. mAMsanuM bhakSaNa kare che. madhanuM AsvAdana kare che. sadupadezane grahaNa karato nathI kumArganuM prakAzana kare che-arthAt potAnA svajanaAdimAM AtmA-paraloka kAMI nathI e prakAre prakAzana kare che, vaMdanIya evA sAdhuonI niMdA kare che arthAt nirarthaka ceSTArUpa A prakArano teonA dharmano AcAra che ema lokone kahe che. avaMdanIyane vaMdana kare che=dhataAdinI prAptine kAraNe tevA moTA mANasone namaskAra kare che. athavA tatvane nahi batAvanArA yathA-tathA upadeza ApanArA anya darzanavALA ke svadarzanavALA avaMdanIyane vaMdana kare che. svaparanA guNadoSanA nimittane svIkAre che=potAne jenAthI tuccha lAbha maLe tevA nimittane svIkAre che ane potAnA tuccha lAbha arthe bIjAne anartha thAya tevA nimittane svIkAre che ane paranA avarNavAdane bole che. arthAt koInI paNa koI pravRtti potAne ucita na jaNAya ke potAne aniSTa karanAra jaNAya to vicAryA vagara tenI niMdA kare che ane samasta pApo seve che, jIvasya narakavedanAH tato badhnAti nibiDaM bhUrikarmajAlaM, patatyeSa jIvo narakeSu, tatra ca patitaH pacyate kumbhIpAkena, vipATyate krakacapATanena, Arohyate vajrakaNTakAkulAsu zAlmalISu, pAyyate sandaMzakairmukhaM vivRtya kalakalAyamAnaM taptaM trapu, bhakSyante nijamAMsAni, bhRjjyate'tyantasantaptabhrASTreSu, tAryate pUyavasArudhira
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva kledamUtrAntrakaluSAM vaitaraNI, chidyate'sipatravaneSu svapApabharapreritaiH prmaadhaarmiksurairiti| tathA samastapudgalarAzibhakSaNe'pi nopazAmyati bubhukSA, niHzeSajaladhipAne'pi nApagacchati tarSaH, abhibhUyate zItavedanayA, kadarthyate tApAtirekeNa, tathodIrayanti ca tadanyanArakA nAnAkArANi duHkhAni, tatazcAyaM jIvo gADhatApAnugato hA mAtarhA nAthAstrAyadhvaM trAyadhvamiti viklavamAkrozati, na cAsya tatra gAtratrAyakaH kshcidvidyte| jIvanI narakagatinI vedanAo tethI atyaMta nibiDa karmajALAne bAMdhe che, tenAthI A jIva narakamAM paDe che, ane tyAM paDelo=narakamAM paDelo, kuMbhIpAka dvArA pakAvAya che, karavata dvArA tenA vibhAgo karAya che, vajanA kAMTA jevA zAlmalI vRkSo upara ArohaNa karAya che. sANasA dvArA mukhane pahoLuM karIne UkaLatuM tapAveluM sIsuM pivaDAvAya che. potAnA zarIranAM ja mAMso khavaDAvAya che. atyaMta tapAvelA bhAjatomAM tene zekavAmAM Ave che. vaLI paru, vasA, rudhira, kleda, mUtra, AMtaraDAthI kaluSita evI vaitaraNI nadImAM tarAvavAmAM Ave che. vaLI talavAranA patra jevAM vanomAM potAnA pApanA samUhathI prerita evA paramAdhAmI devo vaDe A tArakI jIva chedana karAya che. A prakAre saMsArI jIva viparyAsa buddhine kAraNe je anartho pAme che te samyaka bhAvana karavAthI paNa jIvonI viparyAya buddhi nivartana pAme che. paraMtu sarvajJanA zAsanane nahi pAmelo evo graMthakArazrIno jIva pUrvamAM A rIte ja pApo karIne narakAdi bhavomAM aneka viDaMbanAo pAmela te prastuta kuvikalponuM phaLa che tema batAvela che. vaLI tArakImAM badhA pudgalarAzinA bhakSaNamAM paNa bhUkha na zame tevI sudhA che. saMpUrNa samudronA pAnamAM paNa tRSNA dUra na thAya tevI tIvra tRSA che. vaLI tarakomAM zItavedanAthI abhibhUta thAya che vaLI tApanA atizayathI narakomAM kadarthanA pAme che. vaLI anya nArakIo paraspara aneka prakAranAM duHkho utpanna kare che. arthAt tArakIo bhava pratye kharAba lezyA hovAne kAraNe ekabIjAne upadrava karavAnI vRttivALA ja hoya che. tethI A jIva gADha tApathI anugata narakamAM rahelo he mAtA, he nAtha ! mAruM rakSaNa karo ! rakSaNa karo ! e rIte moTethI cIso pADe che ane AnA zarIrane rakSaNa karanArA tyAM narakamAM koI vidyamAna nathI. tiryaggatiduHkhavedanAH kathaJciduttIrNo'pi narakAdvibAdhyate tiryakSu vartamAnaH, katham? vAhyate bhAraM, kuTyate lakuTAdibhiH, chidyante'sya karNapucchAdayaH khAdyate kRmijAlaiH, sahate bubhukSAM, mriyate pipAsayA, tudyate naanaakaaryaatnaabhiriti|
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 137 tiryaMcagatinAM duHkha-vedanAo koIka rIte narakamAMthI nIkaLelo paNa jIva tiryaMconA bhAvomAM vartato bAdhAo pAme che? arthAt naraka AyuSya kSaya thavAthI tyAMthI nIkaLela tiryaMca Adi bhavone pAmIne A jIva aneka bAdhA pAme che. je bhagavAnanA zAsananI aprAptinuM phaLa che. kaI rIte tiryaMco bAdhA pAme che te spaSTa kare che - tiryaMcagatimAM jIva bhArate vahana karAya che, lAkaDIothI kuTAya che, AnA=tiryaMcarUpa jIvanA, kAna, pucchAdi cheDAya che. zarIramAM lAgelA kRminAM jALAMothI khavAya che, bumukSAne sahana kare cheH sudhAne sahana kare che. pipAsAthI mare che=asahya garamIne kAraNe pANInI aprAptine kAraNe mare che. aneka prakAranI yAtanAothI tiryaMcanA bhavomAM pIDAya che. manunAtivedanA: tataH kathaJcidavAptamanuSyabhavo'pyeSa jIvaH pIDyata eva duHkhaiH, katham ? taducyate klezayantyanantarogavAtAH, jarjarayanti jarAvikArAH, dodUyante durjanAH, vihvalayantISTaviyogAH, paridevayantyaniSTasaMyogAH, visaMsthulayanti dhanaharaNAni, Akulayanti svajanamaraNAni, vihvalayanti naanaa'dhysnaaniiti| manuSyagatinI vedanAo tyArapachI koIka rIte prApta thayelA manuSyabhavavALo paNa A jIva aneka duHkhothI pIDAya che. kevI rIte pIDAya che ? tene kahe che aneka prakAranA rogatA samUho tene kleza kare che. jarAnA vikAro zarIrane jarjarita kare che. durjana puruSo tene dubhAve che. arthAt nabaLo jANIne satata tene herAna kare che. ISTanA viyogo tene vihvaLa kare che=manuSyapaNAne pAmelA jIvane puNyathI ISTapadArtho maLelA hoya chatAM puNyanI samApti thavAthI teno viyoga thAya tyAre te jIva duHkhI duHkhI thAya che, aniSTatA saMyogo tene atyaMta pIDita kare che. dhananAM haraNo tene atyaMta vyAkuLa kare che. svajananAM maraNo tene AkuLa kare che judAM-judAM klezakArI adhyavasAyasthAno tene vihvaLa kare che. vivughanani nAnAvenAH tathA kathaJcillabdhavibudhajanmApyeSa jIvo grasyata eva nAnAvedanAbhiH, tathAhi-AjJApyate vivazaH zakrAdibhiH, khidyate parotkarSadarzanena, jIryate prAgbhavakRtapramAdasmaraNena, dandahyate'svAdhInAmarasundarIprArthanena, zalyate tannidAnacintanena, nindyate maharddhikadevavRndena, vilapatyAtmanazcyavanadarzanena, Akrandati gADhaprAptAsanamRtyuH, patati samastAzucinidAne garbhakalamala iti| devagatimAM aneka prakAranI vedanAo ane koIka rIte prApta thayo che devato bhava evo A jIva aneka vedanAothI duHkhI thAya che.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva te A pramANe - zakrAdi vaDe paravaza evo te AjJA karAya che. paranA utkarSanA darzanathI kheda pAme che=potAnI pAse ghaNI devanI samRddhi hovA chatAM potAnAthI adhika samRddhivALA devone joIne haMmezAM potAnI tuccha prakRtine kAraNe kheda pAme che. pUrvabhavamAM karAyelA pramAdanA smaraNathI satata jhUre che arthAt meM pUrvabhavamAM tevA utkarSavALo devabhava maLe tevo yatna karyo nahi jethI Aje mane hIna sAmagrI maLI che te prakAre virbhAgajJAnathI jANIne jhUre che. asvAdhIna evI devIonI prArthanAthI baLe che=je aparigRhIta devIo che teo pratye potAne koIka rIte rAga thAya chatAM te devIo tene svIkAre nahIM tyAre vAraMvAra prArthanA karIne baLyA kare che. tenA nidAnanA ciMtavanathI te asvAdhIna devInI prAptinA upAyanA ciMtavanathI, haMmezAM citta zalyavAnuM rahe che arthAt zuM upAya karuM ke jethI te devI svAdhIna thAya te prakAranI vicAraNAothI duHkhI thAya che. moTA RddhivALA devo vaDe niMdAya che arthAta tene tuccha ane vAto gaNe che tethI RddhivALA devo vaDe te jIva duHkhI thAya che. potAnA cyavananA darzanathI vilApa kare che. gADha prApta Asanna mRtyuvALo A jIva AkraMda kare che, samasta azucinA sthAnabhUta garbharUpI kAdavamAM paDe che arthAt devabhavamAMthI cyavIne manuSya ke tiryaMca yonimAM mAtAnA garbhamAM utpanna thAya che. dramakakuvikalpopanayaH evaM sthite-yad dramakaM varNayatA'bhyadhAyi yaduta- srvaanggiinnmhaaghaattaapaanugtcetnH| hA mAtastrAyatAmitthaM dainyvikroshviklv||125 / / iti, tadasyApi jIvasya tulyameva draSTavyam, ta(ya)smAdasyAH sarvasyA mahAnarthaparamparAyAzcA(:svA)-tmagatAH kuvikalpAstatsampAdakAH kudarzanagranthAstatpraNetArazca kutIrthikAH kaarnnmiti| yattUnmAdAdayastasya dramakasya rogA nirdiSTAste'sya jIvasya mahAmohAdayo vijnyeyaaH| tatra moho mithyAtvaM, tadunmAda iva varttate samastAkAryapravRttihetutayA, jvara iva rAgaH sarvAGgINamahAtApanimittatayA, zUlamiva dveSo gADhahRdayavedanAkAraNatayA, pAmeva kAmastIvraviSayAbhilASakaNDUkAritayA, galatkuSThamiva bhayazokAratisampAdyaM dainyaM janajugupsAhetutayA cittodvegavidhAyitayA ca, netraroga ivAjJAnaM vivekadRSTivighAtanimittatayA, jalodaramiva pramAdaH sdnusstthaanotsaahghaatktyeti| dramakanA kuvikalpono upanaya A pramANe hote chate je dramukane varNana karatA graMthakArazrI vaDe kathAnakamAM kahevAyuM. zuM kahevAyuM? te vaDutathI batAve che - sarva aMgonA mahAghAtanA tApathI anugata cetanavALo te bhikhArI che mAtA ! mAruM rakSaNa karo e pramANe dIpaNAthI AkuLa-vyAkuLa varte che te A jIvatuM tulya ja jANavuM. je kAraNathI A sarva mahA atarthaparaMparAnuM pUrvamAM cAragati viSayaka je sarva anarthatI paraMparA darzAvI tenuM, Atmagata kuvikalpo tenA saMpAdaka kudarzana graMtho ane tenA praNetA evA kutIrthiko kAraNa che, je vaLI unmAda Adi te dramakatA rogo batAvAyA, te rogo A jIvatA
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 139 mahAmohAdi jANavA=kathAnakamAM kahyuM ke te bhikhArInA zarIramAM ghaNA rogo hatA te sarva rogo AtmAmAM vartatA mithyAtva ane kaSAyonuM kALuSya che tema jANavuM, tyAM=mahAmohAdimAM, moha mithyAtva che te unmAdanI jema varte che; kema ke samasta akAryanI pravRttinuM hetupaNuM che. jIva potAne dehathI abhinna ja joIne mAtra dehane sAme rAkhIne sukhadu:khanI vicAraNA kare che ane tenA kAraNe je akAryo karIne anartho prApta kare che te sarvenuM kAraNa saMsAranA ucchedanA upAyarUpa samyaka avalokana karavAmAM bAdhaka evo mithyAtvano udaya che. vaLI varanA jevo rAga che; kema ke sarva aMgamAM mahAtApanuM nimitapaNuM che. zarIramAM vara roga Ave che tyAre zarIra atiuSNa thAya che tema rAgathI saMsArI jIva AkuLa thAya che tethI AkuLa thaIne te te prakAranI bhogAdi pravRttimAM prayatna karIne AkuLatA zamAvavA yatna kare che vastutaH viveka nathI tethI te jIvo rAgAdi rUpa jvara maTADavA yatna karatA nathI vaLI samyagdaSTi rAgAdi jvarane vararUpe jANIne maTADavA ucita auSadha kare che. zULanA jevo mAthAnA dukhAvA jevo, dveSa che; kema ke hRdayamAM gADha vedatAnuM kAraNa paNuM che arthAt jIvane dveSa thAya che tyAre krodhathI satata AkuLa-vyAkuLa thAya che tethI DheSa mAthAnA dukhAvA jevo che. vaLI kharajavA jevo kAma che; kema ke tIvra viSayanA abhilASarUpa khaNakhate karanAra che. arthAt jema zarIramAM khaNaja UpaDe che, tyAre te khaNaja mIThI lAge che to paNa te khaNaja zarIranI vikRti che, tema viSayonI IcchA e khaNaja jevI che tethI icchAthI AtmA satata AkuLa rahe che. vaLI gaLatA koDha jevA bhaya, zoka, aratine saMpanna karanAra dInatA che; kema ke vivekI lokone jugupsA hetupaNuM che ane potAnA paNa cittamAM udveganuM hetupaNuM che. jema gaLato koDha potAne paNa vihvaLa kare che ane lokone paNa jugupsA karAve che. tema AtmAmAM bhaya, zoka, aratine utpanna karanAra je dInapaNuM che te potAne paNa uga kare che ane bIjA jIvone paNa tenA pratye jugupsA karAve che arthAt dInapuruSa koIne jovo gamato nathI. ane tetranA roga jevuM ajJAna che; kema ke vivekadRSTinA vighAtanuM nimitta kAraNa che, jema koInA cakSumAM roga hoya to vastune spaSTa joI zake nahIM, tethI vastunA svarUpamAM bhrama thavAnI saMbhAvanA rahe che tema saMsArI jIvone potAnA AtmAnA nirAkula svarUpanuM je ajJAna che te netraroga jevuM che ane tenA kAraNe sukhano arthI paNa jIva vAstavika sukha ane vAstavika duHkhanA svarUpano viveka karI zakato nathI. AthI ja AtmAnI kaSAyanI vyAkuLatArUpa duHkhane dUra karavAnA upAyanI upekSA karIne asAra evA bAhyabhogomAM prayatna karIne kaSAyonI vRddhi kare che, tethI vivekadRSTine nAza karavAnuM nimitta ajJAna che. jalodara jevo pramAda che; kema ke sadanuSThAnanA utsAhanuM ghAtakapaNuM che. jema jalodaravALA jIvo dehathI jaDa jevA hoya che tethI dhanaarjana Adi ucita saMsAranAM kRtyone
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140. upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva karavAmAM utsAhita thatA nathI. tema AtmAne mATe jalodara jevo pramAda doSa che. tethI AtmAnA hitane karavA mATe ucita zAstraadhyayanAdi kriyAmAM saMsArI jIvo utsAhita thatA nathI. bhAvArtha : saMsArarUpI nagaramAM bhaTakatA sarvajJanI prAptinI pUrvanA potAnA AtmAnuM bhikhArI svarUpa batAvyA pachI kahyuM ke te bhikhArIne nAnA chokarAo aneka rIte kadarthanA karatA hatA tema saMsArI jIvone AtmAmAM vartatA kavikalpo ane kuvikalpanA niSpAdaka nimitto jIvane satata herAna kare che. tethI saMsArI jIvanA AtmAne te kuvikalpo satata jarjarita kare che ane tenA kAraNe ja jIva potAnA hitanI vicAraNA karyA vagara mUDhanI jema cAragatiomAM paribhramaNa kare che ane te cAragatiomAM aneka prakAranI kadarthanAo pAme che. te sarva kadarthanAonuM kAraNa AtmAmAM utpanna thatA kuvikalpo che ane sarvajJanA zAsananI prApti pUrve te kuvikalpanI kadarthanAnA baLathI saMsArI jIvo cAragatinI viDaMbanA pharI-pharI prApta kare che ane duHkhI duHkhI thAya che. vaLI, kathAnakamAM kahela ke te bhikhArInA zarIramAM unmAdAdi aneka roga hatA tema bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve jIvamAM mithyAtvarUpI unmAda varte che tethI ja AtmAnI svasthatA mATe zuM karavuM ucita che teno leza vicAra karyA vagara mUDhanI jema varte che. vaLI te bhikhArInA zarIramAM jvara Adi aneka rogo hatA tema saMsArI jIvonA AtmAmAM rAga, dveSa, Adi aneka rogo varte che jethI saMsArI jIvo sadA duHkhI duHkhI che. upanaya : tatazcAyaM jIvo mithyAtvAdibhiretairbhAvarogaivihvalIkRto na kiJciccetayate tatazca yadetat sAmpratameva na jAnIte kAryAkAryavicAraM, na lakSayati bhakSyAbhakSyavizeSamityAdyanadhyavasAyarUpaM mahAtamaH pratipAditaM, ye ca nAsti paraloka ityAdayo viparyAsavikalpAH pratipAditAste'sya dvayasyApyutpattau bAhyAH kutarkagranthAdayaH sahakArikAraNabhAvanotpAdakAH, ete tu rAgadveSamohAdaya AntarA upAdAnakAraNabhAvena janakAH, tasmAtpUrvoktA sarvAnarthaparamparA paramArthato gADhatarametajjanyA'pi vijnyeyaa| kiJca kuzAstrasaMskArAdayaH kAdAcitkAH, ete tu rAgAdayastadutpAdane sklkaalbhaavinH| anyacca-kudarzanazravaNAdayo bhavanto'pi bhaveyurvA'narthaparamparAkAraNaM na veti vyabhicAriNaH, ete tu rAgAdayo bhavanto'vazyatayA mahAnarthagartapAtaM kurvantyeva, nAstyatra vyabhicAro, yatastairabhibhUto'yaM jIvaH pravizati mahAtamo'jJAnarUpaM, vidhatte nAnAvidhaviparyAsavikalpAn, anutiSThati kadanuSThAnazatAni, saJcinoti gurutarakarmabhAraM, tatastatpariNatyA kvacijjAyate sureSu, kvacidutpadyate mAnuSeSu, kvacidAsAdayati pazubhAvaM, kvacitpatati mhaanrkessu| tatazca-tadeva prAkpratipAditasvarUpaM mahAduHkhasantAnamanavaratamaraghaTTaghaTIyantranyAyenAnantazo'nubhavadvAreNa praavrttytiiti|
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 141 upanayArtha : tethI=sarvajJanI prApti pUrve saMsAramAM bhaTakatA dramukane unmAda Adi aneka rogo hatA tethI, A jIva=saMsArI jIva, mithyAtvAdi A bhAvarogo vaDe vihvaLa karAyelo kaMI jANato nathI. zarIra sAthe atyaMta abheda buddhi hovAthI mAtra zarIrajanya ane mAnAdi kaSAyajanya sukhomAM ja sukhabuddhivALo hovAthI AtmAnA pAramArthika sukhone samajI zake tevI tenI cetanA naSTa thaI gaI che. ane tethI=saMsArI jIva bhAvarogothI vihvaLa thayelo che. tethI, je A hamaNAM ja "bhakSyAbhasya vizeSane jANato nathI' ityAdi anadhyavasAyarUpa mahAtama pratipAdana karAyuM ane paraloka nathI' ItyAdi je viparyAya vikalpo pratipAdana karAyA te A baMnenI paNa utpattimAM kutarkagraMtha Adi sahakArIkAraNapaNAthI utpAdako che. vaLI, A aMtaraMga rAgadveSa, mohAdi upAdAna kAraNapaNAthI jatako cheHbaMnenA janako che, te kAraNathI pUrvamAM kahevAyelI cAragationI paribhramaNarUpa pUrvamAM kahevAyelI, sarva anartha paraMparA paramArthathI gADhatara AnAthI janya paNa jANavI=aMtaraMgabhAvarogothI javya paNa jANavI. jIvamAM mithyAtvAdi mohanA pariNAmo atyaMta varte che. tyAre bhakSya zuM che ? abhakSya zuM che ? kartavya zuM che ? akartavya zuM che? tenA viSayamAM koI adhyavasAya thato nathI. paraMtu indriyajanya sukha, zAtAjanya sukha ane mAnasanmAnaAdi janya ratinuM sukha tene sarvasva jaNAya che, te mahAtama svarUpa che arthAt potAnA nirAkula svarUpane jovAmAM bAdhaka evA mahAtama svarUpa che. vaLI, kyAreka 'paraloka nathI' ityAdi kuvikalpo utpanna thAya tyAre koIka rIte jIvano tattvane abhimukha pariNAma thayo hoya to te A kuvikalpothI nAza pAme che ane hitAhitamAM anadhyavasAya rUpa mahAtama ane paraloka nathI ityAdi kuvikalpo te baMnemAM kutarkagraMtho sahakArI kAraNathI utpAdaka che; kema ke kutarkagraMtho viparIta bodha karAvIne tevA kuvikalpa karAve che. vaLI, AtmAmAM vartatA rAga-dveSa ke mohanA pariNAmo upAdAna kAraNapaNAthI ja mahAtama rUpa kuvikalpanA janaka che; kema ke bhogamAM gADha rAga bhakSyAbhaDhya AdinA aMdhakArane utpanna kare che. ane tattvane jovAmAM mithyAtvamohanIya karmono kSayopazama nahIM thayo hovAthI kuvikalpo UThe che, mATe jIvane je saMsAranI anarthanI paraMparAnI prApti thAya che te badhAnuM kAraNa AtmAmAM vartatA rAga-dveSa ane mithyAtvarUpa mahAmoha ja kAraNa che, mATe saMsAranI viDaMbanAthI para thavAnA arthI jIve satata tattvane jovAmAM bAdhaka evA viparyAsane ane tuccha padArthomAM thatA rAgAdibhAvonI AkuLatAne jANavA yatna karavo joIe ane AtmAnA nirAkula svabhAva mATe sadA prayatna karavo joIe. vaLI, kuzAstranA saMskAro kyAreka hoya che. arthAt manuSya Adi bhavone pAmIne kuzAstra Adi sAMbhaLavAnA prasaMgamAM prApta thAya che. vaLI, mahAtamanI ane kuvikalponI utpattimAM A rAgAdi sakala kAla rahelA che. AthI ja pazuAdi bhavomAM, ekendriyAdinA bhavomAM kuzAstranuM zravaNa nahi hovA chatAM rAgAdine
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva kAraNe bhakSyAbhaDhya Adi anadhyavasAyarUpa mahAtama sadA varte che jethI sarva anarthanI paraMparA prApta thAya che. vaLI, bIjuM kudarzananA zravaNa Adi thavA chatAM paNa anarthanI paraMparAnuM kAraNa thAya athavA to thAya e prakAre vyabhicAra che. vaLI, rAgAdi thatA avazyapaNAthI mahAanarthatI gartAmAM pAtane kare che, temAM vyabhicAra nathI. koIka jIvane kuzAstrazravaNano prasaMga hoya chatAM aMtaraMga vivekacakSu hoya to kuzAstrathI paNa vikalpo thatA nathI ane keTalAkane suzAstrathI paNa thAya che, mATe kuzAstrazravaNa ekAMte anarthanI paraMparAnuM kAraNa nathI. vaLI, je jIvomAM rAgAdi thAya che, teo avazya te rAgAdine anurUpa kliSTakarmo bAMdhIne durgatinI paraMparAne prApta kare che. mATe rAgAdibhAvo ekAMte anarthonI paraMparAnuM ja kAraNa che. je kAraNathI teo vaDe=rAgAdi bhAvo vaDe, abhibhUta thayelo jIva mahAtamarUpa ajJAnamAM praveza kare che. aneka prakAranA viparyAsanA vikalpo kare che. seMkaDo kadanuSThAto kare che. gurutara evA karmabhArane ekaThA kare che, tethI tenI pariNatithI kyAreka devalokamAM jAya che. kyAreka manuSyamAM jAya che kyAreka pazubhAvane pAme che. kyAreka mahAnarakomAM paDe che. gADha ajJAnane kAraNe AtmAnuM hita zuM che? te nahIM jANato te jIva pachI bAhya zubhaanuSThAna karIne zubhalezyAne prApta kare che tyAre mithyAtvathI saMvalita puNyaprakRtirUpa gurutara karmabhArane kAraNe kyAreka devalokamAM jAya che. kyAreka mithyAtvathI saMvalita ja gurutara karmabhAra rUpa puNyaprakRtine kAraNe manuSyabhavane pAme che. kyAreka mithyAtvathI saMvalita gurutara karyabhAra rU5 pApaprakRtithI pazabhavane pAme che to kyAreka mithyAtvathI saMvalita gurutara karyabhAra rUpa atyaMta pApaprakRtine kAraNe mahAnarakomAM paDe che. ane tethI tene ja cAragationA paribhramaNane ja pUrvamAM pratipAdana karAyelA svarUpavALA mahAduHkhanA saMtAnane satata araghaTTaghaTI yatra cAyathI anubhava dvArA asaMtI vakhata parAvartana kare che. sarvajJanA zAsananI pAramArthika prApti pUrve jIvamAM atyaMta ajJAna hovAne kAraNe potAnA hitane jANavA mATe asamartha hovAthI bAhyapadArtho ja tene keTalAka hita rUpa ane keTalAka ahita rUpa jaNAya che. ane te bAhyapadArthonA ja grahaNa ane parityAga mATe vividha prakAranA saMklezo karIne kUvA upara rahelA reMTanA nyAyathI cAra gatine anubhava dvArA anaMtI vakhata parAvartana kare che. bhAvArtha : jIvamAM anAdikALathI sthira thayela rAga-dveSa ane mahAmohano pariNAma varte che tethI rAgAdi bhAvothI satata vihvaLa varte che, ane tenA kAraNe manuSyabhavanI prApti karIne zuM bhakSya che ? zuM abhakSya che ? zuM mArA mATe kartavya che? zuM mArA mATe akartavya che ? teno koI vicAra karyA vagara viSayonI lAlasAthI sukha mATe ja yatna karato hovA chatAM gADha aMdhakArane kAraNe tatkAla paNa bhAvaroganI AkuLatA vadhAre che. ane bhAvinA anarthonI paraMparAne prApta kare che. vaLI, kyAreka paralokaAdinI vAto sAMbhaLavA maLe topaNa dRDha viparyAsa hovAne kAraNe tene kuvikalpo ja thAya che ke "paraloka nathI, AtmA nathI" A rIte kuvikalpo
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 143 karIne paralokanA hitanI upekSA kare che. kaSAyonI viDaMbanA vartamAnamAM thAya che te paNa dekhAtI nathI. mAtra tuccha viSayonA sukhamAM vRddhi karIne anarthonI paraMparAne ja prApta kare che. ane tene A prakAranA kuvikalpa mukhyarUpe aMdaramAM vartatA kaSAyothI ja thAya che. topaNa kuzAstronuM zravaNa vagere paNa kyAreka te prakAranA kuvikalpo pratye nimittabhAvarUpa bane che. chatAM te kuzAstro vagere rAgAdinI vRddhi karIne ja anarthonI prApti karAve che. mATe vivekIe tattvanA viSayamAM gADha ajJAnarUpa mohano nAza karavA ja yatna karavo joIe, chatAM bhagavAnanA zAsananI pAramArthika prApti pUrve A jIvamAM gADha aMdhakAra vartato hovAthI aneka kuvikalpo karIne AraMbha-samAraMbhanI pravRttio kare che. ane ghaNA karmanA bhArathI bhAre thaIne cAragatiomAM bhaTake che temAM kyAreka tIrthakaro Adi pAse devatA vagerene AvatA joIne tevA sukhanA abhilASavALo thaIne bAhya dharmAnuSThAna kare che. topaNa gADha ajJAnatAne kAraNe saMsAranA bIjarUpa avItarAgabhAvanI anarthakAritAne te jIva leza paNa jANI zakato nathI. tethI kaMIka dharmAnuSThAna karIne viparyAsathI yukta te devabhavamAM jAya che ane bhogamAM gADha lipsA karIne cAragatiomAM phare che. kyAreka manuSyabhavane pAme che tyAre paNa gADha viparyAsathI yukta koIka rIte prApta thayelA te manuSyabhavane AraMbha-samAraMbhamAM pravartAvIne cAragationAM paribhramaNane pAme che. vaLI, viparyAsathI yukta pApa karIne kyAreka pabhavane pAme che. ane kyAreka atyaMta kliSTabhAvo karIne mahAnarakomAM arthAt ghora kadarthanA rUpa narakomAM paDe che. A rIte bhagavAnanA zAsananI prApti na thAya tyAM sudhI jIva dareka bhavamAM te te gatimAM saMbhave evI anarthonI paraMparAne anubhava dvArA anaMtI vakhata parAvartana kare che. paraMtu te kadarthanAno aMta kyAreya prApta karI zakato nathI. mATe vivekI puruSe saMsAranA paribhramaNanA bIjarUpa ane sarva anarthanI paraMparAnA kAraNabhUta rAga-dveSa ane viparyAsarUpa mithyAtvanA pAramArthika svarUpanuM jJAna karIne tene kSINa karavA yatna karavo joIe. AthI ja vivekasaMpanna jIvo satata bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA yatna kare che. bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA susAdhuonI upAsanA kare che. ane rAga-dveSa, mohathI para evA tIrthakaronI pratimAnI bhakti karIne temanA tulya thavA mATe sadA yatna kare che. upanaya : evaJca sthite-yattadramakavarNane pratyapAdi ydut'shiitossnndNshmshkkssutpipaasaadhupdrvaiH| bAdhyamAno mhaaghornaarkopmvednH||127 / / iti, tadatra jIvarore samargalataraM mantavyamiti ata eva ca yaduktaM- yaduta, asau dramakaH kRpAspadaM satAM dRSTo, hAsyasthAnaM sa maaninaam| bAlAnAM krIDanAvAso, dRSTAntaH paapkrmnnaam||128 / / tadatrApi jIve sakalaM yojanIyam, tathAhi-satatamasAtasaMtatijambAlagrasto'yaM jIvo dRzya
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva mAno'tyantasAtmIbhUtaprazamasukharasAnAM bhagavatAM satsAdhUnAM bhavatyeva kRpAsthAnaM, klizyamAneSu sakalakAlaM karuNAbhAvanAbhAvitacittatvAtteSAM, tathA mAninAmiva vIrarasavazena tapazcaraNakaraNodyatamatInAM sarAgasaMyatAnAM bhavatyevAyaM jIvo hAsyasthAnaM, dharmAkhyapuruSArthasAdhanavikalasya kIdRzI khalvasya puruSateti teSAmanAdaradRSTeH / tathA bAlAnAM mithyAtvAmAtamanasAM tathAvidhalokAnAM kathaJcidavAptaviSayasukhalavAnAM bhavatyevAyaM pApiSThajIvaH krIDanAvAsaH, dRzyante hi dhanagarvoddharacittaistathAvidhakarmakarAdayo nAnAprakAraM viddmbymaanaaH| tathA pApakarmaNAM phalaprarUpaNAvasare bhavatye(vai)vaMvidho jIvo dRSTAntaH, tathAhibhagavantaH pApakAryANi darzayanto bhavyajantUnAM saMvegajananArthamIdRzajIvAneva dRssttaantyntiiti| upanayArtha : A prakAre sthita hote chata=sarvajJanA zAsananI prApti pUrve pramaka evo graMthakArano AtmA cAragatiomAM asaMtI vakhate aneka prakAranI kadarthanAo anubhava dvArA parAvartana kare che e pramANe sthita hote chate, te dramakatA varNanamAM pUrvamAM kathA kahI te kathAnA dramakatA varNanamAM, je kahevAyuM, zuM kahevAyuM ? te yadutathI batAve che - zIta-uSNa vedanA, maccharonA so, sudhA, pipAsA Adi upadravothI bAdhA pAmato te bhikhArI mahAghora tarakanI vedanAnI upamAvALo che. e pramANe kahevAyuM te A jIvarUpa bhikhArImAM samAna rIte jANavuM. 12aa te nagaramAM atyaMta daridra evo te bhikhArI ThaMDI, garamI Adi upadravothI atyaMta bAdhA pAmato hato tethI narakanI vedanA jevI pIDAnA anubhavavALo che tema kahyuM te saMsArI jIvamAM samAna ghaTe che; kema ke bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve cAra gatiomAM te jIva satata aneka bAdhAothI duHkhI duHkhI thAya che, pachI tuccha bAhya puNya hoya to paNa aMtaraMga kaSAyothI satata pIDAya che, jenA phaLarUpe sAkSAt narakAdinI vedanAo paNa aneka vakhata anubhave che. ane AthI ja je kahevAyuM ke A bhikhArI saMta puruSone kRpAnuM sthAna jovAyo, teete bhikhArI, mAnI jIvone hAsyanuM sthAna jovAyo ane bALa jIvone krIDAno AvAsa che ane pApakarmanuM daSTAMta che. I128 te A paNa jIvamAM=sarvajJanI prApti pUrvenA saMsArI jIvamAM, sakala paNa yojana karavuM. te A pramANe - satata asAtAnI du:khanI saMtatinA samUhathI grasta dekhAto A jIva atyaMta sAtmIbhUta prazamasukhanA rasavALA bhagavAna sadbhAdhuonI kRpAnuM sthAna thAya che, kema ke teonuM sadbhAdhuonuM, kliSyamAna jIvomAM sakaLakALa karuNAbhAvanAthI bhAvita citapaNuM che ane mArIonA jevA vIrarasathI tapa, caraNa, karaNamAM udhata mativALA sarAga saMyamavALA sAdhuone A jIva hAsyanuM sthAna thAya ja che. kema hAsyanuM sthAna thAya che ? tethI hetu kahe che - dharma nAmanA puruSArthanA sAdhanathI vikala AnI dramakanI, puruSatA kevA prakAranI che ? e pramANe teone=sarAga saMyamavALA mahAtmAone,
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 145 anAdara dRSTi che. mithyAtvathI vyApta cittavALA, tevA prakAranA loko, kaMIka viSayasukhanA lezane pAmelA evA bALa jIvone A pApiSTha jIva krIDAno vAsa thAya che. viSayamAM avicAraka hovAthI bAla ane potAnI maLelI saMpattimAM avicAraka evA mithyAtvathI adhyAta cittavALA koIka rIte prApta thayelA viSayasukha lavavALA tattvadRSTithI bAla evA tevA prakAranA lokone=je jIvo bhagavAnanA zAsanane pAmyA nathI tevA prakAranA jIvo mithyAtvathI atizaya AkAMtacittavALA che. tethI Atmahita mATe bAla jevA che ane koIka rIte bhUtakALamAM puNya karIne kaMIka bhautika sAmagrI prApta karI che tevA bALa jIvone A pApI jIva kIDAno AvAsa thAya che. dika kAraNathI, dhananA garvathI uddhata cittavALA jIvo vaDe tevA prakAranAM sAmAnya kAryo karanArA jIvo nAnA prakAre viDaMbanA karatA dekhAya che ane pApakarmonA phaLanI prarUpaNAnA avasaramAM AvA prakArano jIva mahAtmAo vaDe daSTAMtarUpe kahevAya che te A pramANe - bhagavAna evA susAdhu pApakarmane batAvatA bhavyajIvone saMvega utpanna karAvavA arthe AvA prakAranA jIvone ja dRSTAMtarUpe batAve che. bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve dharmarUpI dhana vagarano evo jIva kvacit bAhya samRddhivALo hovA chatAM bhAvathI daridra hovAne kAraNe atyaMta prazamarasavALA mahAtmAone kRpAnuM sthAna bane che arthAt teone joIne teone tevA jIva pratye karuNA ja thAya che; kema ke dharmarUpI dhana vagarano A jIva saMsAramAM sarva kadarthanA pAme tevI sthitivALo che. vaLI, jeo mokSane anukULa parAkrama phoravanArA sarAga saMyamavALA susAdhuo che teone potAno manuSyabhava saphaLa che, zudra jIvo jevo potAno manuSyabhava nathI te prakAre prazastamAna varte che, tethI dharmathI parAmukha AraMbha-samAraMbha karanArA jIvane joIne te jIva teone mATe hAsyanuM sthAna bane che. arthAt teo vicAre che ke dharma mATe leza paNa puruSArtha nathI karatA tevA jIvonuM puruSapaNuM kyAM che arthAt sarvathA sattvahIna che. A prakAre teonA niSphaLa jIvanane joIne susAdhune je anAdara thAya che te ja te lokono upahAsa che. vaLI, saMsAramAM dhanADhya loko sAmAnya jIvo pratye upahAsa karatA hoya che tenI ThekaDI uDADatA hoya che tevI rIte bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve A bhikhArI je bhavamAM atyaMta sAmAnya bhogasAmagrIvALo che tene joIne dhanADhya loko tenI viDaMbanA kare che. vaLI, mahAtmAo jyAre pApakarmonuM varNana karavA bese tyAre bhagavAnanA zAsanane nahIM pAmelA ane atipApakarmanA udayavALA jIvonA ja dRSTAMtane batAve che. jethI pApakarmanuM sAkSAt phaLa joIne yogya jIvone saMvega thAya che. upanaya :yatpunaravAci yadutaanye'pi bahavaH santi, rorAstatra mhaapure| vatta tAdRza: prAyo, nAti nirmAvazegharArA rUttiA
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva tadetadAtmIyajIvasyAtyantaviparItacAritAmanubhavatA'bhihitaM myaa| yo'yaM madIyajIvo'dharitajAtyandhabhAvo'sya mahAmoho'pahastitanarakatApo'sya rAgaH, upamAgocarAtIto'sya pareSu dveSaH, apahasitavaizvAnaro'sya krodho, laghUkRtamahAzailarAjo'sya mAno, vinirjitabhujagavanitAgatirasya mAyA, darzitasvayambhUramaNasAgaralaghubhAvo'sya lobhaH, svapnapipAsAkAramasya viSayalAmpaTyaM bhagavaddharmaprApteH prAgAsIt, svsNvednsiddhmett| ahamevaM tarkayAmi naivamulbaNadoSatA prAyo'nyajIvAnAM, yathA caitatsopapattikaM bhavati tathottaratra pratibodhAvasare vistrennaabhidhaasyaamH| upanayArtha: je vaLI kathAnakamAM kahevAyuM zuM kahevAyuM ? te yadutathI batAve che - te mahAnagaramAM anya paNa ghaNA bhikhArIo che; kevala tevA prakArano nirbhAgyazekhara bhikhArI prAya: te nagaramAM nathI. 129o. ethI=e pramANe kahevAyuM ethI, kahe che te A potAnA jIvanA atyaMta viparItacAritAne anubhavatA mArA vaDe-graMthakArazrI vaDe kahevAyuM. saMsAramAM bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve ghaNA jIvo paramArthathI bhikhArI jevA ja hoya che topaNa graMthakArazrIno AtmA te vakhate atyaMta unmAdavALo hato, tethI anya bhikhArIo karatAM paNa atyaMta nirbhAgyazekhara che te batAve che. kaI rIte graMthakArazrIno AtmA bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve viparIta AcaranAro che ? te spaSTa kare che- je A mAro jIva adharita jAti aMdha bhAvavALo che te AnokajIvato mahAmoha che=mithyAtva che, tarakatA tApane paNa avagaNanA kare tevo AnokajIvato, rAga che, AtotrajIvato, paramAM upamAgocaratIta dveSa che. agnine paNa tuccha batAve tevo AnokajIvato, krodha che. moTA parvatane paNa nAno batAve tevo Ano mAna che. sApaNanI vakratAne paNa alpa batAve tevI AnI mAyA che. svayaMbhUramaNa samudrane nAno batAve tevo Ano lobha che. svapnamAM utpanna thayelI tRSAnA AkAravALuM AnuM viSayalAmpatya che. bhagavAnanA dharmanI prApti pUrve A sarve graMthakArazrInA jIvamAM hatuM e svasaMvedana siddha che. bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve graMthakArazrIne je mithyAtva hatuM te jAlaMdha puruSa karatAM paNa adhika balavAna hatuM tethI AtmAnA hitano vicAra leza paNa karavA pote samartha na hatA, vaLI narakamAM je bAhya asahya tApa che tenA karatAM paNa adhika aMtaraMga tuccha bAhyapadArthono rAga hato jethI mAtra bAhyapadArthomAM ja AkarSaNa thatuM hatuM, AtmAnA hitane abhimukha leza paNa rAgabhAva thato na hato. vaLI bIjA jIvo pratye ke pratikULa bhAvo pratye atyaMta dveSa hato ke jenI koI upamA ApI zakAya nahIM. jema keTalAka jIvone
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva koInA pratye dveSa thAya to maratAM sudhI te nivartana pAmato nathI ane ghaNA bhavo sudhI te jIvane jovA mAtrathI tenA pratye dveSa thAya che tethI dharmanI prApti pUrve graMthakArazrIne paNa tevo ja TheSa hato, vaLI agni sAkSAt vastune bALIne bhasma kare tenA karatAM paNa adhika bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve graMthakArazrIne krodha hato, AthI te te nimittone pAmIne sAkSAt AtmAne bALato krodha paNa potAne krodharUpe jaNAto na hato. paraMtu iSTa prAptinuM sAdhana jaNAtuM hatuM, vaLI moTA parvata karatAM paNa adhika mAna hatuM tethI je koI pravRtti kare tyAM sarvatra mAnanI ja AkAMkSA thayA kare che ane leza paNa mAna ghavAya to sahana na thAya tevI prakRti hatI. vaLI, mAyA paNa ativakra svabhAvavALI hatI jethI ativakra evI sApaNanI gati karatAM paNa mAyAnI gati ativaka hatI. vaLI, lobha paNa svayaMbhUramaNa samudrane nAno dekhADe teTalo vizALa hato ane viSayonuM lApadya eTaluM atizaya hatuM ke kyAreya icchAnuM zamana thatuM na hatuM, phakta bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve te te bhavamAM te te kaSAyo pracura hovA chatAM tevA prakAranA saMyogane kAraNe koI bhavamAM kyAreka vyakta thatA na hatA jema bhikhArIne mAnakaSAya ghaNo hoya che topaNa bhikhArI avasthAne kAraNe moTA zrImaMtanI jema mAna abhivyakta thato nathI te rIte te te bhavamAM bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve paNa saMyogane anurUpa kaSAyo abhivyakta thAya che. paraMtu bhagavAnanA zAsananI prApti nahIM hovAthI leza paNa AtmAnI anAkuLa avasthAne abhimukha jIva thato nathI. e prakAre dharmanI prApti pUrve graMthakArazrInA jIvamAM je kaSAyo hatA te svasaMvedana siddha che. AthI kahe che huM A pramANe tarka karuM chuM AvI ulbaNadoSatAHutkaTadoSapaNuM prAyaH anya jIvone tathI e pramANe graMthakArazrI tarka kare che ane je pramANe A saMgata thAya che, te pramANe AgaLamAM tyAM pratibodhatA avasaramAM vistArathI graMthakArazrI kaheze. potAnAmAM utkaTa doSo hatA AthI ja pratibodhanI prAptimAM vAraMvAra skUlanA thatI hatI te svayaM graMthakArazrI vistArathI AgaLa kaheze. upanaya : yattUktaM yathA'sau rorastatrAdRSTamUlaparyante nagare pratibhavanaM bhikSAmaTannevaM cintayati, yaduta-amukasya devadattasya bandhumitrasya jinadattasya ca gRhe'haM snigdhAM mRSTAM bahvIM susaMskRtAM bhikSAM lapsye, tAM cAhaM tUrNamAdAya yathA'nye dramakA na pazyanti tathaikAnte yAsyAmi, tatra kiyatImapi bhokSye, zeSAmanyadinArthaM sthApayiSyAmi, te tu dramakAH kadAcitkutazcinimittAnmAM labdhalAbhaM jJAsyanti, tatazcAgatya yAcamAnA mAmupadravayiSyanti, tatazca mriyamANenApi mayA na dAtavyA sA tebhyaH, tataste balAmoTikayA grahISyanti, tato'haM taiH saha yoddhaM prArapsye, tataste mAM yaSTimuSTiloSTAdibhistADayiSyanti, tato'haM mahAmudgaramAdAya tAnekaikaM cUrNayiSyAmi, kva yAnti dRSTAste mayA pApAH? ityevamalIkavikalpajAlamAlAkulIkRtamAnasaH kevalaM pratikSaNaM raudradhyAnamApUrayati, na punarasau varAkaH pratigRhamaTATyamAno'pi kiJcid
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva bhojanajAtamAsAdayati, pratyuta hRdayakhedamAtmano'nantaguNaM vidhtte| atha kathaJcidaivavazAtkadannalezamAtramApnoti tadA mahArAjyAbhiSekamivAsAdya harSAtirekAjjagadapyAtmano'dhastAnmanyate tadetatsarvamatrApi jIve yojniiym| tatrAsya saMsAre'harnizaM paryaTato ya ete zabdAdayo viSayA yaccaitabandhuvargadhanakanakAdikaM yaccAnyadapi krIDAvikathAdikaM saMsArakAraNaM tadgRddhihetutayA rAgAdibhAvarogakAraNatvAt karmasaJcayarUpamahA'jIrNanimittatvAcca kadannaM vijJeyaM, upanayArtha : vaLI je kahevAyuM jema A bhikhArI te adaSTamUlaparyanta nagaramAM dareka ghare bhikSA mATe bhaTakato A pramANe ciMtavana kare che. zuM ciMtavana kare che ? te yadutathI batAve che. amuka devadattabaMdhu mitra ane jinadattanA gharamAM huM snigdha mRSTa zreSTha koTinI, ghaNI, susaMskRta bhikSAne pAmIza, tene huM zIdhra grahaNa karIne je pramANe bIjA dramako na jue te pramANe ekAMtamAM jaIza, tyAM keTalIka paNa bhikSAne huM bhogavIza, zeSa bIjA divasa mATe sthApana karIza, vaLI te bhikhArIo=bIjA bhikhArIo, kyAreka koIka limittathI mane prApta thayelI tene jANaze tethI AvIne yAcanA karatAM mane upadrava karaze ane maratA paNa evA mArA vaDe te bhikSA teone ApavA yogya nathI, tethI teo jabaradastIthI grahaNa karaze tyAre huM teonI sAthe yuddha prAraMbha karIza, tethI teo mane lAkaDI, mUThI, DhephAM AdithI tADana karaze tyAre huM mahAmugarane grahaNa karIne te eka-ekanuM cUrNa karIza. mArA vaDe jovAyelA te pApI kyAM jaze ? A pramANekapUrvamAM varNana karyuM e pramANe, khoTA vikalpanA jALAnA samUhathI Akulita mAnasavALo te bhikhArI kevala pratikSaNa raudradhyAna kare che. paraMtu A bhikhArI pratigRha bhaTakato paNa kaMI bhojananA samUhane prApta karato nathI. UlaTuM potAnA hadayanA khedane anaMtaguNa prApta kare che ane koIka rIte bhAgyatA vazathI kadanna leza mAtra prApta kare che tyAre moTA rAjyanA abhiSekanI jema pAmIneete kadattane pAmIne, harSanA atirekathI jagatane paNa potAnAthI tuccha mAne che. te A=pUrvamAM kathAnakamAM varNana karyuM te A, sarva paNa A jIvamAM=bhagavAnanA zAsananI prApti pUrvenA graMthakArazrInA jIvamAM, yojana karavuM, kaI rIte yojana karavuM te spaSTa kare che. tyAM bhikhArInA kathAnakanA yojanamAM, Ane=satata saMsAramAM bhaTakatA evA graMthakArazrInA jIvane, je zabdAdi viSayo ane je A baMdhuvarga, dhana, suvarNa Adi ane je anya paNa krIDA-vikathAdi saMsAranuM kAraNa che te gRddhinI kAraNatA hovAthI, rAgAdi bhAvaroganI kAraNatA hovAthI ane karmasaMcayarUpa mahAajIrNanuM nimittapaNuM hovAthI kadaNa jANavuM. jema kadanna zarIranA rogane vadhAre che tema bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve bAhya padArthonI prApti, bAhya padArthonA bhogonI pravRttio vagere jIvamAM vRddhinI ja vRddhi kare che. tethI rAgAdi bhAvarogo uttarottara vRddhi pAme che, ane karmasaMcayarUpa mahAajIrNa prApta thAya che. mATe jema te bhikhArI kadane
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva meLavIne tenA dvArA potAnA rogonI vRddhi karato hato ane tene ajIrNa thavAthI te kadannanA bhogathI ja duHkhI thato hato, tema vItarAganA pAramArthika svarUpano leza paNa jene bodha nathI, tethI bhagavAnanuM zAsana prApta thayuM nathI, tevA jIvo viSayone bhogavIne, mAna-sanmAnAdi meLavIne, krIDA-vikathAdi karIne aMtaraMga bhAvaroganI vRddhi kare che ane karmasaMcayarUpa ajIrNane prApta kare che. jethI durgationI paraMparAne ja prApta kare che ane bhagavAnanA zAsanane prApta karyA pachI vivekI jIvo satata bhagavAnanA vacanathI AtmAne vAsita kare che ane anAdi saMskArane kAraNe jyAre bhogAdinI icchA thAya che tyAre paNa A bhogAdinI sAmagrI vRddhinI vRddhi dvArA bhAvarogonI vRddhinuM kAraNa che. tevuM jANatA hovAthI "satsaM kAma' ityAdi zAstravacana dvArA AtmAne bhAvita karIne vikAranA zamana mATe yatna kare che ane vikAra atyaMta zAMta na thAya topaNa te bhoganI pravRtti vRddhinuM kAraNa na bane te rIte vivekapUrvaka bhogave che. jethI te bhogathI paNa bhAvaroganI vRddhi thatI nathI, kema ke bhoga vagara bhoganI icchA zamana na thAya to bhoganI pravRtti dvArA tevA vikAro zAMta thavAthI AtmAnI svasthatAne ja te jIvo prApta kare che. AthI ja bhagavAnanA zAsanane pAmIne cakravartIo paNa bhogone bhogavIne saMsAranA aMtanuM kAraNa bane tevA saMyamane anukULa uttama cittane prApta kare che ane tevuM citta thavAthI saMyamagrahaNa karIne te bhavamAM ke parimitabhavamAM mokSane prApta kare che. mATe tevA jIvo mATe te viSayo kadanna banatA nathI. paraMtu bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve te dramakane prApta thayelA sarva bhogo kadasa svarUpe hatA. upanaya : saMsArijIvasya manorathamAlA tatazcAyamapi mahAmohagrasto jIvazcintayati yaduta'pariNeSyAmyahamanalpayoSitaH tAzca rUpeNa parAjeSyanti tribhuvanaM, saubhAgyenAbhimukhayiSyanti makaradhvajaM, vilAsaiH kSobhayiSyanti munihRdayAni, kalAbhirupahasiSyanti bRhaspati, vijJAnena raJjayiSyanti atidurvidagdhajanacittAnIti tAsAM cAhaM bhaviSyAmi sutarAM hRdayavallabhaH, na sahiSyante tAH parapuruSagandhamapi, na laGghayiSyanti mama kadAcidAjJAM, kariSyanti me satataM cittAnandAtirekaM, prasAdayiSyanti mAM darzitakRtrimakopavikAraM, vidhAsyanti kAmotkocakaraNapaTUni cATuzatAni, prakaTayiSyantIgitAkArairme hRdayasadbhAvaM, hariSyanti nAnAvikArabibbokai, mAnasaM, haniSyanti mAmanavarataM tAH parasparejyA sAbhilASaM kttaakssvikssepairiti| tathA bhaviSyati me vinIto dakSaH zuciH suveSo'vasarajJo hRdayagrAhI mayyanuraktaH samastopacArakuzalaH zauryodAryasampannaH sakalakalAkauzalopetaH pratipattinipuNo'pahasitazakraparikaraH parikara iti| tathA bhaviSyanti me nijayazaHzubhrasudhAdhavalatayA svacittasatribhA atyuccatayA ca himagirisaGkAzA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva vicitracitrojjvalAH vitAnamAlopazobhitAH zAlabhaJjikAdyanekanayanAnandakArirUparacanAkalitA bahuvidhazAlAvizAlA nAnAprakAraprakoSThavinyAsA ativistIrNAnekAkArAsthAnamaNDapaparikaritAH samantAnmahAprAkAraparikSiptA apahasitavibudhAdhipAvAsAH saptabhUmikAdayo bhUyAMsaH prAsAdAH, tathA kariSyanti me bhavane satataM prakAzaM marakatendranIlamahAnIlakarketanapadmarAgavajravaiDUryendukAntasUryakAntacUDAmaNipuSparAgAdiratnarAzayaH, tathA virAjiSyante mama mandire samantAtpItodyotamAdarzayanto hATakakUTAH, tathA bhaviSyati mama sadane'nantatayA hiraNyadhAnyakupyAdikamanAsthAsthAnam, tathA nandayiSyanti me hRdayaM mukuTAgadakuNDalaprAlambAdayo bhUSaNavizeSAH, tathA janayiSyanti me cittaratiM cInAMzukapaTTAMzukadevAMzukaprabhRtayo vastravistArAH, tathA varddhayiSyanti me mAnasAnandaM maNikanakavicitrabhaktimaNDitarAjatakrIDAparvatakalitAni, dIrghikAguJAlikAyantravApikAdyanekavidhajalAzayamanoharANi bakulaputrAganAgAzokacampakaprabhRtivividhaviTapijAtivistArANi paJcavarNagandhabandhurakusumabharAnamrazAkhAparyantAni kumudakokanadAdijalaruhacArUNi bhramabhRGgajhaGkArasAratAropagItAni prAsAdasamIpavartIni lIlopavanAni, pramodayiSyanti mAM nirjitadinakarasyandasaundaryA rathasaGghAtAH, harSayiSyanti mAmapahastitasurAdhipahastimAhAtmyAnAM varakariNAM koTayaH, toSayiSyanti mAmadharitavibudhapatiharirayA hayakoTikoTayaH, samullAsayiSyanti me manasi pramadAtirekaM purato dhAvanto'nuraktA aparaparAkaraNapaTavaH parasparamabhinnacetovRttayo na cAtyantasaMhatAH saGkhyAtItAH padAtisaGghAtAH, raJjayiSyanti me pratidinaM praNatilAlasAni rAjavRndAni kirITamaNimarIcijAlaizcaraNAravindam, bhaviSyAmyahaM bhUribhUmimaNDalAdhipatiH, tantrayiSyanti me samastakAryANi prajJA'vajJAtasuramantriNo'mAtyamahattamAH, tadidaM susaMskRtabhikSAlAbhecchAtulyaM vijnyeym| GunayArtha : saMsArI jIvanI manorathamALA tyArapachI mahAmohathI grasta thayelo A paNa jIva vicAra kare che. zuM vicAra kare che? te 'yadutathI batAve che. huM ghaNI strIone paraNIza ane teo rUpathI traNeya bhuvanane parAjita karaze. saubhAgyathI kAmadevano parAbhava karaze. vilAsa vaDe munionA hRdayane kSobhita karaze arthAt atyaMta vilAsavALI haze. kalAo vaDe bRhaspatine pAcho karaze. vijJAna vaDe atibuddhimAnonA cittane raMjita karaze ane teono te strIono, huM atyaMta hRdayano vallabha thaIza ane teo parapuruSanI gaMdha paNa sahana nahIM kare, mArI AjJAne kyAreya paNa ullaMghana nahIM kare. mArA cittanA AnaMdanA atirekane satata karaze, batAvelo che kRtrima kopanA vikAravALA mArA upara teo prasAda karaze. arthAt kRtrima kopavikArane batAvavA dvArA mArA upara prItine ja abhivyakta karaze, kAmanA ukate karavAmAM paTu evAM priya vAkyone karaze, iMgita AkAro vaDe mArA hadayatA sadbhAvane pragaTa karaze, judA judA prakAranA
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 151 vikAratA cALAo vaDe mArA mananuM haraNa karaze, paraspara irSyAthI=mArI strIo paraspara irSyAthI, abhilASapUrvaka kaTAkSanA vikSepo vaDe teo mane satata haNaze=mane satata AnaMdita karaze, ane mAro vinIta, dakSa, zucisuMdaraveSavALo, avasarane jANanAro, hRdayane grahaNa karanAra=mArA bhAvone grahaNa karanAra, mArAmAM anurakta, samasta upacAramAM kuzaLa, zaurya-audAryathI saMpanna, sarva kalA kauzalathI yukta, AgatA-svAgatA karavAmAM nipuNa, zakranA parivAra karatAM paNa caDiyAto parivAra thaze. ane mArA ghaNA prAsAdo thaze. kevA thaze ? tenuM svarUpa batAve che - potAnA yaza jevA ujvaLa ane amRta jevA zreSTha hovAne kAraNe potAnA citta jevA prAsAdo thaze ane ati uccapaNuM hovAne kAraNe himagiri jevA prAsAdo thaze. vaLI, vicitra judA judA prakAranA ujjvaLa vistRtamALAothI zobhita te prAsAdo thaze. vaLI, sAlabhaMjikAdi aneka cakSune AnaMda karanArI racanAthI kalita bahu prakAranI zALAovALA=vibhAgovALA, vizALa prAsAdo thaze, judA judA prakAranA prakoSThanA vinyAsavALA=judA judA prakAranA daravAjAnA cokaThAnA eka bhAganA sthApatavALA, ati vistIrNa aneka AkAravALAM sthAno ane maMDapathI parikarita evA prAsAdo thaze. vaLI, te prAsAdo cAre bAjuthI moTA killAothI gherAyelA haze. vaLI, devatAonA AvAsane paNa jhAMkhA kare tevA sAta bhUmikAvALA ghaNA mArA prAsAdo haze. vaLI, mArA bhavanane satata prakAzita karaze. koNa karaze ? tethI kahe che marakata, indranIla, mahAnIla, karketana, padmarAga, vajra vaiDUrya, caMdrakAMtamaNi, sUryakAMtamaNi, cUDAmaNi, puSparAgAdi ratnanI rAzio mArA bhavanane prakAzita karaze ema anvaya che. vaLI, mArA maMdiramAM cArebAju pIta udyotane batAvatA suvarNanA kuTo zobhatA haze ane mArA gRhamAM anaMtapaNAthI hiraNya, dhAnya, kuppAdi kalpanAtIta thaze ane mugaTa, bAjubaMdha, kuMDala, mALAo vagere bhUSaNavizeSo mArA hRdayane AnaMdita karaze ane cInAMzuka, paTAMzuka, ane devAMzuka vagere vastranA vistAro mArA cittanI ratine utpanna karaze. maNi, suvarNatA citra vibhAgathI maMDita zobhatA krIDAparvatathI kalita evAM lIlAupavano mArA mAnasanA AnaMdane vadhAraze. te lIlA karavAnAM upavano kevAM che ? te spaSTa kare che dIrthikA=nAnI vAvo guMjAlikA, yaMtravApikA Adi aneka prakAranAM jalAzayathI manohara haze. vaLI, bahula, punnaga, nAga, azoka, caMpaka vagere vividha prakAranAM vRkSonA samUhathI vistAravALAM haze. vaLI, te vRkSo pAMcavarNavALAM, suMdara gaMdhavALAM, manohara kusumathI bharAyelAM, namrazAkhAvALAM haze, vaLI kumuda, kokanadaAdi kamaLothI te lIlAupavano zobhatAM haze, vaLI, bhramarAonA jhaMkAranI suMdara saMgatithI ramya dhvanivALAM haze. vaLI, lIlAupavano potAnA prAsAdanA samIpavartI haze. vaLI, jItI lIdhu che sUryanA rathanA sauMdaryane evA rathanA samUho mane pramoda karaze, indranA hAthIonA mAhAtmyane paNa kSINa karyo che tevA kroDa zreSTha hAthIo mArA cittane harSita karaze. vaLI indronA ghoDAo karatAM paNa adhika samartha evA kroDo ghoDAo mArA cittane toSa Apaze. vaLI, saMkhyAtIta pAyadaLo mArA manamAM pramodanA atirekane ullasita karaze. teo kevAM che ? te batAvatAM kahe che mArI AgaLa doDatA, mArAmAM anurakta, zatruono parAbhava karavAmAM paTu ane te pAyadaLo paraspara ekacittavALAM - -
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa0 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva hovA chatAM atyaMta saMhata paNa nathI. arthAt jo paraspara badhAM ekacittavALAM thAya to mane paNa ukheDIne rAjya levAvALAM thAya, tethI teo paraspara saMhata nathI. vaLI, yuddhakALamAM badhAM svAmIne vaphAdAra thaIne laDe tevA abhinna cittavALAM paNa thAya. vaLI, namaskAranI lAlasAvALA rAjAnAM vaMdo ane mugaTanA maNimAM vartatAM kiraNonAM jALAM vaDe mArA caraNakamalane pratidina raMjita karaze. huM ghaNA bhUmimaMDalano adhipati thaIza, prajJAthI avajJA karI che devatAonA maMtrIonI jeNe evA amAtya mahattamo mArAM samasta kAryonI taMtraNA karaze. te A=atyAra sudhI varNana karyuM te A susaMskRta, bhikSAnA lAbhanI IcchAtulya jANavuM. susaMskRta bhikSAne prApta karavAnI icchA thayelI tenA jevI sarvajJa zAsananI prApti pUrve rAja kuLamAM janmAdinA kAraNe graMthakArazrInA jIvane icchAo thatI hatI. jemAM te bhikhArIne sArAM gharomAM "suMdara bhikSA levAnI icchA" hatI tenA jevI ja saMsArI jIvane suMdara bAhyabhogonI icchA dharmaprApti pUrve thAya che. vastutaH vivekasaMpanna jIvane dharmapradhAna citta ja svasthatAnuM kAraNa jaNAya che, bhoganI icchA vikArarUpa jaNAya che evA mahAtmAo uttama paNa bhogo bhoganI icchAne zamana mATe karatA hoya topaNa haMmezAM AtmAnI svasthatAnA sukhanA arthI hoya che. te jIvo cittanI samAdhirUpa svasthatAmAM prabaLa kAraNarUpa dharmanI ja vizeSa vizeSa prAptinI icchA kare che. paraMtu bhagavAnanA zAsananI prApti pUrvenA jIvone bhogajanya sukha sivAya aMtaraMga svasthatAnA sukhane jANI zakatA nathI tethI pUrvamAM varNana karAyelI tevI icchAothI AkuLa thaIne sadA te bhikhArInI jema duHkhI ja rahe che. upanaya : punazca cintayati-tato'hamatisamRddhatayA nizcintatayA ca paripUrNasamagrasAmagrIkaH kariSyAmi vidhinA kuTIprAvezikaM rasAyanaM, tatastadupayogAt saMpatsyate me valIpalitakhAlityavyaGgAdivikalaM jarAmaraNavikArarahitaM devakumArAdhikataradyutivitAnaM niHzeSaviSayopabhogabhAjanaM mahAprANaM shriirm| tadidaM lbdhbhiksssyaikaantgmnmnorthsmmvgntvym| ___ bhUyazca manyate-tato'hamatipramuditacetA gambhIraratisAgarAvagADhastena lalanAkalApena sArddha lalamAnaH khalvevaM kariSye yaduta-kvacidanavaratapravRttamadanarasaparavazo'nAratasuratavinodena sparzanendriyaM priinnyissye| kvacidrasanendriyotsavadvAreNa svsthiikRtaashesshssiikvrgaanmnojnyrsaanaasvaadyissye| kvacidatisurabhikarpUrAnuviddhamalayajakazmIrajakuraGgamadAdivilepanadvAreNa ca paJcasugandhikatAmbUlAsvAdanavyAjena cAhaM ghrANendriyaM trpyissye| kvacidanAratatADitamurujadhvanisanAthamamarasundarIvibhramalalanAlokasampAditamanekAkArakaraNAGgahAramanoharaM prekSaNakamIkSamANazcakSurindriyAnandaM vidhaasye| kvacitkalakaNThatatprayogavizAradajanaprayuktaM veNuvINAmRdaGgakAkalIgItAdisvanamAkarNayan shrotrendriymaalaadyissye| kvacitpunarakhilakalAkalApakauzalopetaiH samAnavayobhiH samarpitahadayasarvasvaiH zauryodAryavIryavarapahasitamakaradhvaja
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva saundaryairmitravargaH sArddha nAnAvidhakrIDAvilAsai ramamANaH smgrendriygraammaalaadaatirekmaaskndyissyaamiiti| tadidamekAnte bhikssaabhkssnnaakaangkssaasdRshmvseym| upanayArtha : vaLI, bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve te saMsArI jIva ciMtavana kare che ke tyArapachI=atyAra sudhI je manoratho karyA te manorathone anurUpa huM vaibhava saMpanna thaI jaIza tyArapachI, atisamRddha hovAne kAraNe ane nizcitapaNuM hovAne kAraNe paripUrNa samagra sAmagrIvALo huM vidhipUrvaka kuTimAvezika rasAyana karIza, arthAt jIvanamAM koI sAmagrInI nyUnatA na hovAthI saMpanna thayelo huM vidhipUrvaka kuTIprAvezika rasAyana karIza. tyArapachI tenA upabhogathI valI palita khAlityathI baMgAdivikala= zarIranI karacalIo, mAthAnA vALa dhoLA thavA rUpa palita ane khAlI caDhavI Adi zarIranI khAmIothI vikala, jarA-maraNa vikArathI rahita devakumArathI adhikatara prakAzane karanAruM, niHzeSa viSaya upabhoganuM bhAjata evuM mahAprANa zarIra mane prApta thaze, te A=saMsArI jIva, vicAre che te A, prApta thayelI bhikSAvALA dramakato ekAMtagamatano manoratha jANavo. jema te bhikhArI vicArato hato ke zreSTha gharamAMthI suMdara bhojana prApta karIne huM ekAMtamAM jaIne teno upabhoga karIza, koIne mArI bhikSA ApIza nahIM. tema bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve bhogavilAsa mAtramAM sArabuddhivALA jIvone manoratho thAya che ke A uttama vaibhavane pAmyA pachI huM mAruM zarIra tevuM suMdara banAvuM ke jethI koI vikAro dehamAM thAya nahIM ane huM badhA viSayo bhogavIne atyaMta AnaMda mANuM. vastutaH tevA uttamabhogane pAmelA paNa bhagavAnanA zAsanavartI jIvo haMmezAM AtmAnA nirAkula avasthAnA arthI hoya che. tethI bhUtakALanA puNyathI vipula pramANamAM bhogasAmagrI maLelI hoya topaNa haMmezAM AtmAne tattvathI bhAvita karIne icchAonA uccheda mATe ja yatna kare che. ane saMyama grahaNa karIne adhika sukhI thavAnA manoratho kare che. paraMtu bAhya manoratho karIne AtmAne kAluSyavALo karatA nathI. jyAre bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve saMsArIjIvo AvA ja deha AdinA asAra bhAvone prApta karavAnA manoratho kare che. vaLI, pharI mAne che=bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve te jIvo manoratha kare che. zuM manoratho kare che ? te batAve che - tyArapachI kuTIprAvezika rasAyaNa upabhoga karIne suMdara deha karyA pachI, huM ati pramudita cittavALo UMDA ratisAgaramAM avagADha thayelo te strIonA samUha sAthe ramato A pramANe karIza. zuM karIza ? te "yahutIthI batAve che - kyAreka satata pravartatA kAmarasane paravaza evo huM suMdara strIonI sAthe vinodathI sparzendriyane prItine anubhavIza. (A prakAre vicArIne kAmavRttinA manoratho dvArA ja AnaMda levA vikalpo kare che ane IcchA zAMta nahIM thayelI hovAthI IcchAnI AkuLatAnI vyathAne ja sarvajJanA zAsananI prApti pUrve A jIva kare che.) vaLI, kyAreka rasendriyanA utsava dvArA svastha karAyela badhI IndriyovALA evA manojJa rasonA AsvAdane huM karIza arthAt bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve mAtra bAhya bhogomAM ja tatvane jonArA jIvo suMdara bhojana
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva AdinA nimittane laIne badhI indriyonA AnaMda levAnA manoratho kare che. kyAreka atisuMdara kapUrathI anuviddha caMdana, kesara, kasturI AdinA vilepata dvArA ane pAMca prakAranA sugaMdhI tAMbUlanA AsvAdatanA nimitathI huM dhrANendriyane tRpta karIza, kyAreka satata vagADAyelA tabalAvA dhvanithI yukta devonI devAMganAo sadaza suMdara strIonA avalokanathI sampAdita aneka prakAranA AkAravALAM manohara nATakone joto cahyuindriyanA AnaMdane prApta karIza, kvacit suMdara kaMThavALA tenA prayogamAM vizArada lokothI=paMDita lokothI, prayukta, veNu, vINA, Dhola, kAkalIgIta AdinA=manoharagIta AdinA, dhvatine sAMbhaLato evo huM zrotrekriyatA AlAdane karIza. kyAreka vaLI, badhI kalAonA samUhamAM kuzalapaNAthI yukta samAna vayavALA samarpita hadayasarvasva zaurya, audArya, vIryanA atizayathI hasI kADhyo che kAmadevanA sauMdaryane evA mitravarganI sAthe aneka prakAranA krIDAnA vilAsothI ramato AllAdanA atirekavALI evI badhI IndriyonA samUhane huM prApta karIza. te A=atyAra sudhI varNana karyuM te A, ekAMtamAM bhikSAbhakSaNa AkAMkSA sadaza=kathAmAM kahevAyelA bhikhArIe ekAMtamAM bhikSA khAvAnI IcchA karelI tevI bhikSAnA bhakSaNanI IcchA sadaza, jANavuM. sarvajJanA zAsananI prAptinA pUrvenA saMsArI jIvanA manoratho che. AthI je jIvone bhagavAnanA zAsananI prApti thaI che teone puNyanA sahakArathI bhogasAmagrI maLelI hoya ane vipula bhogasAmagrI hovAne kAraNe vipula pramANamAM bhogAdi karatA hoya topaNa bhagavAnanA zAsananI prAptinA kAraNe pUrvabhavamAM bAMdhelA puNyanA baLathI te bhogasAmagrIkALamAM paNa vivekadRSTi pragaTa thAya che. tethI AtmAnI saMkleza vagaranI avasthA zreyakArI che. tema bhAvana karIne bhogAdimAM paNa saMzleSa alpa, alpatara karavA yatna kare che. jethI teonA bhogo paNa vivekathI yukta hovAne kAraNe anarthanA kAraNa banatA nathI ane bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve aviveka ja pracura hovAthI mAtra bAhya sAmagrImAM ja sukhabuddhi varte che. tethI tene adhika adhika prApta karavAnA manoratho kare che. tethI bhikhArInI jema kadanna khAvAnA te manoratho che. upanaya : cintayati ca-tato mamaivaM niratizayasukhAnubhavadvAreNa tiSThato bhUyAMsaM kAlaM samutpatsyante surakumArAkAradhArakANi ripusundarIhadayadAhadAyakAni ca samAhlAditasamastabandhuvargapraNayijananAnAprakRtIni matpratibimbakasaMkAzAni sutazatAni, tato'haM sampUrNAzeSamanorathavistAraH pratyastamitapratyUhasamUho'nantakAlaM yatheSTaceSTayA vicrissyaami| so'yaM bhUridinArthaM sthApanamanoratha iva vrttte| yat punarAlocayati yaduta-atha kadAcittaM tathAbhUtaM mAmakInaM saMpatprakarSa zeSanRpatayaH zroSyanti, tataste matsarAdhmAtacetasaH sarve'pi saMbhUya madviSayeSUpaplavaM vidhAsyanti, tato'haM teSAmupari caturaGgasenayA'vikSepeNa yAsyAmi, tataste svabalAvalepavazena mayA saha saGgrAmaM kariSyanti, tato bhaviSyati
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 155 prabhUtakAliko mahAraNavimaIH, tataste parasparaM saMhatatayA bhUrisAdhanatayA ca manAga mAmAkramiSyanti, tato'hamabhivarddhitakrodhAbandhatayA prAdurbhUtaprabalaraNotsAhastAnekaikaM sabalaM cUrNayiSye, nAsti samastAnAmapi pAtAle'pi praviSTAnAM mayA baddhAnAM mokSa iti, tadidaM rorrnnkaannddviddvrsmaanmvboddhvym| upanayArtha ane ciMtavana kare che saMsArI jIva bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve vicAre che. tyArapachI badhI IndriyonA AlAdane karyA pachI, mane A rIte pUrvemAM manoratho karyA e rIte, niratizaya sukhanA anubhava dvArA rahetAM ghaNo kAla pasAra thaze, surakumAra AkArane dhAraNa karanArA, zatruonI strIonA hadayane pIDA karanArA, atyaMta AlAdika karyA che samasta baMdhuvargane, prItivALA lokone ane aneka prakAranI prajAne jemaNe evA mArA pratibiMba jevA seMkaDo putra thaze. tethI saMpUrNa azeSa manorathanA vistAravALo, dUra karyo che sarva Apattiono samUha jeNe evo huM anaMtakALa dIrghakALa, yatheSTaceSTAthI vicarIza. te A ghaNA divaso mATe sthApanA manoratha jevo jANavo=te nagaramAM pharatA bhikhArIe manoratho karelA ke huM pracura bhikSA meLavyA pachI IcchA pramANe khAIza ane vadhArAnI bhikSA ghaNA divaso mATe sthApana karIne rAkhIza tema bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve bhogane sarvasva jonArA jIvo viziSTa-viziSTatA ezvaryanA lAbhanA manoratho ja kare che. ane tenA bhoganA ja manoratho kare che. je vaLI te saMsArI jIva Alocana kare che. te "yahutIthI batAve che - have kadAcit tevA prakAranA mArA saMpattinA prakarSane zeSa rAjAo jANaze, tethI matsarathI AbAta citavALA thayelA evA teo sarva paNa maLIne mArAM nagaromAM upadrava karaze. tethI huM teo upara ekaThA thaIne AvelA te rAjA upara, caturaMgasenAthI vikSepa vagara AkramaNa karIza, tethI huM AkramaNa karIza tethI, teo potAnA senAnA baLatA vazathI mArI sAthe saMgrAmane karaze. tethI ghaNo kALa mahAyuddhano vimarda thaze. tyArapachI te paraspara ekaThA thayelA hovAthI ane ghaNuM sAdhanapaNuM hovAne kAraNe thoDAka mate AkramaNa karaze. tethI abhivardhita thayelA kopanuM abaMdhanapaNuM hovAne kAraNe prAdurbhAva thayelo che prabaLa yuddhano utsAha jene evo huM eka-eka evA teone sevAsahita cUrNa karIza, pAtAlamAM paNa praviSTa evA mArAthI baMdhAyelA samasta te rAjAono mokSa nathI. te A bhikhArInA akAMDa vidvara samAna=svakalpanAthI karAyelA yuddha samAna, jANavuM. jema te bhikhArI suMdara bhikSA maLaze to huM ekAMtamAM tene khAIza ane bIjA bhikhArIo mArI pAsethI te levA Avaze tyAre huM teone mudgarathI cUrI nAkhIza tevA vikalpo kare che tema moTA rAjavI Adi avasthAmAM pAmela ane bhagavAnanA zAsanane nahIM pAmela saMsArI jIva AtmAnA hitanuM bhAvana karavAnuM choDIne pudgalanI samRddhine vadhAravAnA ja prasaMga vagara vikalpo kare che te bhikhArInA nirarthaka vicAra tulya ja che.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156. upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva upanaya : bhUyazca bhAvayati-tato'hamavajitasamastapRthivIbhAvirAjavRndatvAllapsye cakravartirAjyamahAbhiSekam, tato nAsti vastu tatribhuvane yanme na sampatsyata iti| evameSa jIvo rAjaputrAdyavasthAyAM vartamAno bahuzo niSprayojanavikalpaparamparayA''tmAnamAkulayati, tatazca raudradhyAnamApUrayati, tato badhnAti nibiDaM karma, tataH patati mahAnarakeSu, na ceha tathA'pi khidyamAno'pi pUrvopArjitapuNyavikalaH svahRdayatApaM vimucyAparaM knycnaarthmaasaadyti| tadanenaitallakSaNIyaM-yadA khalveSa jIvo narapatisutAdyavasthAyAmativizAlacittatayA kilApakarNitatucchavastugocaramanoratho bRhadarthaprArthakatayA svabuddhyaiva mahAbhiprAyastadApi viditaprazamAmRtAsvAdanasukharasAnAM vijJAtaviSayaviSavipAkadAruNabhAvAnAM siddhivadhUsambandhabaddhAdhyavasAyAnAM bhagavatAM satsAdhUnAM kSudradramakaprAyaH pratibhAsate, kiM punaH shessaasvvsthaasviti?| upanayArtha vaLI, pharIthI te bhAvana kare che - tyArapachI huM samasta pRthvI upara rahelA rAjAnA samUhane jItelo hovAthI cakravartI rAjyanA mahAabhiSekane prApta karIza. tethI traNa bhuvanamAM te vastu nathI je mane prApta thaI na hoya A rIte=atyAra sudhI varNana karyuM e rIte, A jIva=bhagavAnanA zAsanane nahIM pAmelo jIva, rAjaputrAdi avasthAmAM vartato ghaNI vakhata niprayojana vikalponI paraMparAthI AtmAne AkuLa kare che ane tenAthI vikalponI AkuLatAthI, raudradhyAnane pUre che. tenAthI-raudradhyAna pragaTa thavAthI, nibiDa karma bAMdhe che. tenAthI=baMdhAyelAM evAM te karmothI, mahAtarakomAM paDe che ane ahIM manuSyabhavamAM, te prakAre kheda karato paNa moTA rAjavI thavAnA manorathone karIne kleza karato paNa, pUrvaupArjita puNyathI rahita=karAyelA manoratho anusAra te sarvane prApta karI zake tevA pUrvopArjita puNyathI rahita, potAnA hadayatApane choDIne te prakAranI kalpanA dvArA raudradhyAnajaDita hadayatApane choDIne, bIjA koI arthane prApta karato nathI. te kAraNathI pUrvamAM kahyuM A jIva hadayatApane choDIne bIjuM kAMI prApta karato nathI te kAraNathI, AnA dvArA AAgaLamAM kahevAya che e, jANavuM jyAre kharekhara A jIva rAjaputrAdi avasthAmAM ativizAla cittapaNuM hovAne kAraNe kharekhara choDI dIdhA che tuccha vastugocara manoratho jeNe evo moTA arthatA prArthakapaNArUpa svabuddhithI ja mahAabhiprAyavALo evo jIva tyAre paNa jANelA prazama amRtatA AsvAdana sukhanA rasavALA, viSayanA dAruNavipAka rUpa viSabhAvane jANanArA, mokSa sAthe saMbaMdha thayelA baddha adhyavasAyavALA, bhagavAna, sat sAdhuone kSakadramaka jevo moTA abhiprAyavALo rAjaputra paNa mudra kramaka jevo, pratibhAse che. to vaLI, zeSa avasthAvALA jIvo vize zuM kahevuM? je mahAtmAone zAstravacananA bhAvothI prazamasukha dekhAya che. viSayo dAruNavipAkavALA viSa jevA jaNAya che. mokSa sAthe jeonuM citta sadAya baddha adhyavasAyavALuM che. tethI satata mokSanA eka upAyarUpa
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva prazamarasamAM yatna karanArA che tevA mahAtmAone rAjaputra paNa moTA moTA rAjyanI prAptinA je vikalpo kare che te rAjaputra paNa bhikhArI jevo ja jaNAya che; kema ke te bhikhArI paNa bhikSAne prApta karavA je vikalpo kare che tema rAjaputra paNa viSayone meLavavA vikalpo kare che. phakta bhagavAnanA zAsananI prApti na thayelI hovAthI saMsArI jIvone bAhyasamRddhithI moTA jaNAtA rAjaputrAdi puNyazALI jaNAya che. paramArthathI to klezanAzamAM yatna karanArA ja yogya jIvo puNyazALI che; kema ke klezanA zamanathI sukhano anubhava kare che. arthakAmasaktAnAM ceSTAH saMkalpamAlAzca tathAhi-dvijAtivaNijakAbhIrAntyajAdibhAveSu varttamAno'yaM jIvo'dRSTatattvamArgo varAkastucchA'bhiprAyatayA kvacid dvitrANAmapi kSudragrAmANAM lAbhaM cakravarttitvaM manyate, kvacit kSetrakhaNDamAtraprabhutvamapi mahAmaNDalikatvamAkalayati kvacijjArakulaTAmapyamarasundarIM kalpayati, kvaciddezavirUpamapyAtmAnaM makaradhvajarUpaM cintayati, kvacinmAtaGgapATakAkAramapyAtmaparijanaM zakraparivAramiva pazyati, kvacid draviNasya tricaturANAM sahasrANAM zatAnAM viMzatInAM rUpakANAmapi lAbhaM koTIzvaratvamavagacchati, kvacitpaJcaSANAmapi dhAnyadroNAnAmutpattiM dhanadavibhavatulyAM lakSayati, kvacitsvakuTumbabharaNamapi mahArAjyamavabudhyate, kvacidduSpUrodaradarIpUraNamapi mahotsavA''kAraM jAnIte, kvacidbhikSAvAptimapi jIvitAvAptiM nizcinoti, kvacidanyaM zabdAdiviSayopabhoganiratamudvIkSya rAjAdikaM zakro'yaM, devo'yaM, vandyo'yaM, puNyabhAgayaM, mahAtmA'yaM puruSo, yadi mamA'pyevaM sampadyante viSayAstato'hamapyevaM vilasAmIi cintynpritaamyti| tathAvidhA''kUtaviDambitazca tadarthaM karoti bhUbhujAM sevAM, paryupAste tAn sarvadA, darzayati vinayaM, vadatyanukUlaM, zokA''krAnto'pi hasati teSu hasatsu saJjAtajAtasvaputraharSaprakarSo'pi roditi teSu rudatsu, nijazatrUnapi stauti tadabhimatAn, svaparamasuhRdo'pi nindati tadviSo, dhAvati purato rAtrindivaM, marddayati khinnadeho'pi taccaraNAn, kSAlayatyazucisthAnAni, vidhatte tadvacanAtsarvajaghanyakarmANi, pravizati kRtAntavadanakuhara iva raNamukhe, samarpayati karavAlAdighAtAnAmAtmahRdayaM, mriyate dhanakAmo' pUrNakAma eva varAkaH / tathA prArabhate kRSIM, khidyate sarvamahorAtraM, vAhayati halaM, anubhavatyaTavyAM pazubhAvaM vimarddayati nAnAprakArAn prANinaH, paritapyate vRSTyabhAvena, bAdhyate bIjanAzena / tathA vidhatte vANijyaM, bhASate'lIkaM, muSNAti vizrabdhamugdhalokAn, yAti dezAntareSu, sahate zItavedanAM, kSamate tApasantApaM, titikSate bubhukSAM, na gaNayati pipAsAM, anubhavati trAsA''yAsAdIni duHkhazatAni, pravizati mahAraudrasamudre, pralIyate yAnapAtrabhaGgena, bhavati bhakSyaM jalacarANAm / tathA bhramati girikandarodareSu, AskandatyasuravivarANi, nibhAlayati rasakUpikAM, bhakSyate tadArakSarAkSasaiH / tathA'valambate mahAsAhasaM, yAti rAtrau zmazAneSu, vahati mRtakalevarANi, vikrINAti mahAmAMsaM sAdhayati
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva vikarAlavetAlaM, nipAtyate tena kupiten| tathA'bhyasyati khanyavAdaM, nirIkSate nidhAnalakSaNAni, tuSyati taddarzanena, dadAti rAtrau tadgrahaNArthaM bhUtabaliM, dUyate tdnggaarbhRtbhaajnviikssnnen| tathA'nuzIlayati dhAtuvAdaM, samupacarati narendravRndaM, gRhNAti tadupadezaM, mIlayati mUlajAtAni, samAharati dhAtumRttikAM, samupaDhaukayati pAradaM, klizyate tasya jAraNacAraNamAraNakaraNena, dhamate rAtrindivaM, pUtkaroti pratikSaNaM, hRSyati pItazvetakriyayorlezasiddhau, khAdatyaharnizamAzAmodakAn, vyayIkaroti tadarthaM zeSamapi dhanalavaM, mAryate duHsaadhitkrmvibhrmenn| tathA viSayopabhogasampattaye dhanArthameva cAyaM jIvaH kurute caurya, ramate dyUtamArAdhayati yakSiNI, parijapati mantrAn, gaNayati jyotiSIM, prayuGkte nimittaM, Avarjayati lokahRdayaM, abhyasyati sakalaM kalAkalApaM, kim bahunA? tannAsti yanna karoti, tanna vidyate yanna vadati, tanna sambhavati yanna cintayati, na ca tathApyayamanavaratamitazcetazca tadarthaM baMbhramyamANaH prAgvihitapuNyazUnyaH samabhilaSitArthasya tilatuSatribhAgamAtramapi prApnoti, kevalaM svacittasantApamArttaraudradhyAne, gurutarakarmabhAraM, tadvAreNa durgatiM caatmno'bhivrddhytiiti| artha-kAmamAM Asakta jIvonI ceSTAo tathA saMkalponI hAramALA kaI rIte te mahAtmAo zeSa jIvone paNa yuddha dramaka jevo jue che te "tathAdithI spaSTa kare che. dvijAti, vaNika, AbhIra, anya jAti Adi bhAvomAM vartato A jIva adaSTatatvamArgavALo varAka tuccha abhiprAyane kAraNe kyAreka be, traNa paNa zuddhagAmonA lAbhane cakravartipaNArUpe mAne che. kyAreka kSetrakhaMDamAtranA prabhutvane paNa mahAmaMDalikapaNArUpe jANe che. kyAreka jArakulaTA paNa=parapuruSamAM laMpaTa evI paNa, strIne amarasuMdarI mAne che. kyAreka dezathI virUpa paNa potAne kAmadeva jevo vicAre che. kyAre harijananA samUhanA AkAravALA potAnA parijanane zakraparivAranI jema jue che. kyAreka dhananA traNa. cAra hajAra, seMkaDo vIza Adi saMkhyAvALA rUpiyAonA lAbhane koTIzvarapaNuM jANe che. kyAreka 50 paNa dhAvyadroNanI utpattine kuberanA vaibhavatulya jANe che. kyAreka potAnA kuTuMbanuM bharaNapoSaNa paNa mahArAjyanI jema jANe che. kyAreka duHkhe karIne pUrI zakAya evA peTanA khADAtA pUraNane paNa moTA utsavanA svarUpane jANe che. kyAreka bhikSAnI prApti paNa jIvitanI prApti mATe che. kyAreka zabdAdi viSayanA upabhogamAM tirata evA anya rAjAdine joIne, A zakra che, A deva che, A vaMdanane yogya che, puNyazALI che, A mahAtmA che, jo mane paNa A pramANe viSayo thAya to huM paNa A rIte vilAsa karuM e pramANe ciMtavana karato paritApane pAme che. evA prakAranA vicArothI viDaMbanA pAmelo tenA mATe te vilAso mATe, rAjAonI sevA kare che. teonI haMmezAM paryApAsanA kare che. vinaya batAve che, teone anukULa bole che, teo hase chate zokathI AkrAMta paNa hase che. potAnA putrAdinI prAptine kAraNe potAne harSano prakarSa vartato hoya topaNa teo raDe chate raDavA mAMDe che. teone abhimata potAnA zatrunI paNa stuti kare che. potAno parama mitra paNa teono zatru hoya
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 159 to niMdA kare che. teonI AgaLa rAtadivasa pharyA kare che. khinna dehavALo paNa teonA pagane dabAve che. moTA mANasonA azucinAM sthAnone sApha kare che. temanA vacanathI=moTA mANasonA vacanathI, sarva halakAM kAryo kare che. vaLI moTA mANasonI maherabAnI meLavavA mATe mRtyunA mukha jevA raNasaMgrAmamAM praveza kare che. talavAra AdinA ghAtone sahana kare che. ane dhananI kAmanAvALo, nahIM purAyelI IcchAvALo rAMkaDo maTe che. ane khetI vagere kare che. divasa rAta kheda kare che, haLane vahana kare che, aTavImAM pazubhAvane anubhave che, aneka prakAranA jIvonI hiMsA kare che. vaLI varasAdanA abhAvane kAraNe paritApa pAme che, bIjatAzane kAraNe duHkhI thAya che ane vividha prakAranA vANijyane kare che. jUThuM bole che. vizvasanIya evA mugdha lokone lUMTe che. dezAMtaramAM jAya che. zItavedanAne sahana kare che. tApanA saMtApane sahana kare che. bhUkhane sahana kare che. tRSAne gaNato nathI. trAsane karanArAM seMkaDo du:khone anubhave che. mahAraudra rUpI samudramAM praveza kare che. vahANanA bhaMgathI mahAsamudramAM DUbe che. jalacarono bhakSya thAya che. ane parvato ane guphAomAM bhame che, devatAonA vivarone prApta kare che arthAt koI-koIka devatAnA AvAsone prApta karIne tenA taraphathI upadravone prApta kare che. rasakUpikAne jue che ane tenA ArakSaka evA rAkSaso vaDe tenuM bhakSaNa karAya che. ane mahAsAhasanuM avalaMbata le che arthAt dhanAdi prApti mATe jIvananA jokhame prayatno kare che. rAtrimAM zmazAnamAM jAya che. marelAM klevarone vahana kare che. moTA mAMsanA dhaMdhAo kare che. vikarALa vetAlane sAdhe che. ane tenA kopathI nipAtane pAme che arthAt vinAzane pAme che. ane dhAtuvAdano abhyAsa kare che. vidhAtanAM lakSaNonuM nirIkSaNa kare che. vidhAnanA darzanathI toSa pAme che, rAtrimAM vidhAnanA grahaNa mATe bhUtane bali Ape che ane vidhAnane badale aMgArAthI bharAyelA bhAjanane joIne dubhAya che. ane dhAtuvAdane anusaraNa kare che. rAjAonA samudAyanI sevA kare che. temanA upadeza=rAjAonA upadezane, grahaNa kare che. mULonA samUhane ekaThA kare che=jaDIbuTTIone ekaThI kare che. dhAtunI mATIne ekaThI kare che. pArAne bahAra kADhe cheHkhANamAMthI bahAra kADhe che. ane tenA=pArAvA, jAraNa, cAraNa, mAraNa karaNa dvArA klezane pAme che. rAta-divasa dhana kamAvA mATe dhamadhame che. pratikSaNa pUtkAro kare che arthAt satata A kArya karuM A kArya karyuM jethI dhana maLe e prakAre pokAra kare che. pItanI kriyAnA ane zvetakriyAnA lezanI siddhimAM=suvarNa ane cAMdIne prApta karavA viSayaka koI dhAtuvAdanI kriyAnI siddhimAM, harSita thAya che. vaLI, haMmezAM AzArUpI lADavAone khAya che, tenA mATe=bhaviSyanI dhananI prApti mATe, zeSa paNa dhanalavato potAnI pAse vidyamAna dhanalavato, vyaya kare che. dusAdhita karmanA vibhramathI mRtyu pAme che. ane viSaya upabhoganI saMpatti mATe=viSaya upabhoganI sAmagrI mATe, ane dhana mATe A jIva corI kare che. jugAra rame che. yakSiNInI ArAdhanA kare che. maMtrono parijApa kare che. jyotiSIone dhanaviSayaka pRcchA kare che. nimittone pravartAve che=dhanaprAptinAM nimittomAM yatna kare che. lokahadayanuM Avarjana kare che. badhA prakAranI kalAonA abhyAsa kare che. vadhAre zuM kahevuM ? te nathI je nathI karato=dhanaprApti mATe upabhoga prApti mATe je je zakya jaNAya
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva te sarva kare che. te vidyamAna nathI je bolato nathI=dhanaprApti mATe ane bhogAdi mATe je je ucita ke anucitta bolavuM upayogI jaNAya te sarva bole che. te saMbhavatuM nathI, je ciMtavana karato nathI= dhanaprApti mATe je ane bhogaprApti mATe je je upAyo viSayaka tenI bhUmikA hoya te sarvabhUmikAnA te vicAro kare che. ane topaNa=mana, vacana, ane kAyAnI dareka prakAranI pravRtti kare che topaNa, satata tenA mATe dhanAdi mATe Amatema bhamato, pUrvamAM karAyelA puNyathI zUnya evo te jIva, icchita arthanA talanA photarAnA tribhAga mAtrane prApta karato nathI. phakta svamatinA saMtApane ArTaraudradhyAnamAM pravartato gurutara karmabhArane ane tenA dvArA AtmAnI durgatinI vRddhi kare che. bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve mAtra bAhyabhogomAM sukhane jonArA ane tenA upAyabhUta dhanAdi sAmagrIne jonArA jIvone AtmAmAM vartatA saMtApanuM ke ArTaraudradhyAna pariNAmano kyAreya vicAra thato nathI jyAre bhagavAnanA zAsanane pAmelA jIvo kvacit bhogAdinA arthI hoya ane tenA mATe dhanAdinA prAptinA paNa vicAro karatA hoya topaNa cittanA aklezabhAvane ja sukharUpe jonArA che tethI nirarthaka saMtApo karIne ke ArTaraudradhyAna karIne gurutara karmonA bhArane prApta karatA nathI. paraMtu haMmezAM bhagavAnanA vacanathI bhAvita thaIne zakti anusAra klezanA zamana mATe yatna kare che ane bhogAdinI icchA thAya che, tethI bhogAdimAM ane dhanAdimAM pravRtti kare che topaNa vItarAgabhAva ja AtmAnI svasthatArUpa che tevo bodha hovAthI haMmezAM zakti anusAra tuccha bAhya padArthonI icchAne zAMta karavA yatna kare che. jyAre bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve puNya na hoya topaNa je kaMI mana, vacana, kAyAnI pravRtti kare che, te sarva dhanAdi arthe ja kare che ane satata ArtaraudradhyAna vadhArIne durgatiomAM bhame che. upanaya H yadi punaH kathaJcitpUrvavihitapuNyalavaH syAt tato'yaM jIvastadudayena dhanasahasrAdikaM vA, abhimatabhAryAM vA, svazarIrasaundaryaM vA, vinItaparijanaM vA, dhAnyasaJcayaM vA katicid grAmaprabhutvaM vA, rAjyAdikaM vA prApnuyAdapi tatazca yathA'sau dramakaH kadannalezamAtralAbhAttuSTaH, tathA'yamapi jIvo mAdyati hRdaye, madasannipAtagrastahRdayazca nAkarNayati vijJApanAni, na pazyati zeSalokaM, na nAmayati grIvAM, na bhASate praguNavacanaiH, akANDa eva nimIlayati cakSuSI, apamAnayati gurusaMhatimapi / ato'yamevaMvidhatucchA'bhiprAyahatasvarUpo jIvo jJAnAdiratnabharaparipUrNatayA paramezvarANAM bhagavatAM munipuGgavAnAM kSudradramakebhyo'pyadhamatamaH kathaM na pratibhAsate ? yadA pazubhAve narakeSu vA vartate'yaM jIvastadA vizeSato dramakopamAmatilaGghate, yato vivekadhanAnAM maharSINAM ya ete kila zakrAdayo devA maharddhayo mahAdyutayo nirupacaritazabdAdiviSayopabhogabhAjanaM drAghIyaH sthitikAste'pi yadi samyagdarzanaratnavikalAH syustadA mahAdAridryabharAkrAntamUrttayo vidyullatAvilasitacaTulajIvitAzca pratibhAsante, kiM punaH zeSAH saMsArodaravivaravarttino jantavaH ? iti /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 161 upanayArtha : jo vaLI, koIka rIte pUrvamAM karAyelA puNyalavavALo thAya=bhagavAnanA zAsananI prApti pUrvano saMsArI jIva puSyalavavALo thAya, tethI A jIva tenA udayathI te puNyanA udayathI, hajArAdi saMkhyAmAM dhanAdine prApta kare, potAnI icchita evI strIne prApta kare, svazarIranA sauMdaryane prApta kare, vinayavALA parivArane prApta kare, athavA dhAvyasaMcayane prApta kare, keTalAka gAmanA svAmI thAya athavA rAjyAdikane prApta kare paNa ane tethI je pramANe A bhikhArI kathAmAM kahevAyelo bhikhArI, kadag leza mAtranA lAbhathI toSa pAmelo hato te pramANe A paNa jIva hadayamAM mada kare che. arthAt huM sarva anya karatAM buddhizALI chuM, sarva ISTane prApta karavA samartha chuM ItyAdi mada kare che. ane madanA saMnipAtathI grasta thayelA hadayavALo koInAM sUcanone sAMbhaLato nathI. bIjA lokone joto nathI. arthAt bIjA lokone tuccha ane asAra jue che. koIne mastaka namAvato nathI. suMdara vacano vaDe bolato nathI. akAMDa ja cakSu baMdha kare che=koInuM vartana ucita hoya chatAM potAne na game to potAnI arucine abhivyakta karavA cakSu baMdha kare che, vaDIlonA saMhati=samUhane paNa apamAnita kare che. AthI AvA prakAranA tuccha abhiprAyathI haNAyelA svarUpavALo A jIva=bhagavAnanA zAsananI prApti pUrveno jIva, jJAnAdi ratnanA samUhathI paripUrNa hovAne kAraNe parama ezvaryavALA bhagavAna munipuMgavone=munione, zudra bhikhArIothI paNa adhamatama kema pratibhAsa na thAya ? arthAt mahAtmAone AvA tuccha abhiprAyavALA jIvo ati bhikhArIo jevA jaNAya che. vaLI jyAre pazubhAvamAM varte che athavA narakamAM varte che, tyAre vizeSathI A jIva bhikhArInI upamAnanuM ullaMghana kare che. je kAraNathI vivekI dhanavALA maharSione kharekhara mahAna RSivALA mahAdyutivALA, nirupacarita zabdAdi viSayanA upabhogatA bhAjana, lAMbI sthitivALA, je A zakrAdi devo che, teo paNa jo samyagdarzataratathI vikala hoya to mahAdAridranA bhArathI AkrAMtamUrtivALA= aMtaraMga guNasamRddhinI apekSAe atyaMta daridramUrti, vidyulatAthI vilasita caTula jIvitavALA= anaMtakALanI apekSAe alpajIvitavALA, pratibhAsita thAya che. to vaLI zeSa saMsAraudaravartI jIvonuM to zuM kahevuM? arthAt teo to aMtaraMga ane bahiraMga sarva rIte daridra ja che. bhAvArtha : bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve saMsArI jIva cAragatimAM kaI rIte parAvartana pAme che ane kaI rIte anaMtakALa pasAra kare che tenuM varNana karyuM. A prakAre saMsAranA paribhramaNanI sthiti hote chate kathAnakamAM kahevAyuM ke te bhikhArI aneka prakAranA upadravothI mahAghora narakanI vedanAne anubhave che. te vastu saMsArI jIvamAM samAna jANavI; kema ke cAragatiomAM kaSAyothI AkuLa thaIne jIva sadA kadarthanA ja pAme che. AthI ja tevA jIvone joIne kahyuM ke saMtapuruSone A jIva kRpAnuM sthAna che; kema ke saMtapuruSo saMsAranI vAstavika sthitine jonArA che. saMsArathI vistAra mATe mahAparAkrama karanArA che ane A saMsArI jIva
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16ra upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva mAtra bhogamAM ja rata thaIne manuSyabhava niSphaLa kare che. te joIne saMtapuruSone tevA jIvo kadAca bAhyathI samRddhivALA hoya ke samRddhi vagaranA hoya topaNa dayApAtra dekhAya che. vaLI, jeo bhagavAnanA zAsanane pAmIne mahAparAkrama phoravI rahyA che ane potAnI saMyamaprAptine kAraNe potAnA pratye kaMIka mAna che ke huM sadbhAgyavALo chuM jethI tattvane jANIne Atmahita sAdhuM che tevA sarAgasaMyamI sAdhune saMsAranI aMdara bhogavilAsamAM rata jIva hAsyanuM sthAna bane che; kema ke teo vicAre che ke manuSyabhava pAmIne paNa potAnA hita pratye nirapekSa evo A jIva potAno janma niSphaLa kare che. vaLI, adhika puNyavALA jIvo alpapuSyavALA jIvonI ThekaDI uDADe che te paNa sAmAnya jIvo punyazALI jIvo mATe hAsyanuM sthAna che. vaLI mahAtmAo pApanuM phaLa sAkSAt zuM che te batAvavA mATe tuccha prakRtivALA, bhoga pAchaLa manuSyabhava niSphaLa karanArA ane puNyahIna jIvo dRSTAMtarUpe kahe che. jethI yogya jIvone saMvega utpanna thAya che. vaLI, graMthakArazrIe kahyuM ke te nagaramAM ghaNA bhikhArI hatA, paraMtu pote te sarvamAM nirbhAgyazekhara hato; kema ke bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve potAnAmAM vartatA mUDha bhAvane kAraNe je prakAre kaSAyo prakarSavALA dekhAtA hatA tene joIne graMthakArazrIne thayuM ke mArA jevA anya paNa kaSAyavALA jIvo saMsAranagaramAM che chatAM tevA utkaTa kaSAyavALA jIvomAM pote hatA tethI bhagavAnanA zAsananI prApti potAne durlabha thaI hatI. mATe potAno jIva nirbhAgyazekhara hato. vaLI, bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve potAno jIva koIka rAjakuLAdimAM janme che tyAre moTAM moTAM rAjyonI prApti ane vikAsonA vicAro karIne potAno AtmA satata icchAothI AkuLa thaIne duHkhI thato hato. chatAM pote duHkhI che ane kaSAyathI AkuLa che ityAdi vicAraNA na thAya tevI ja potAnAmAM mUDhatA hatI. tethI tevA vaibhavavALA manuSyabhava paNa pote vyartha pUrA karyA. mATe pote nirbhAgyazekhara hatA. vaLI, te sivAya madhyamakakSAnA vaibhavavALA bhavo prApta thayA tyAre paNa dareka bhavomAM adhika-adhika dhananI, bhogonI lAlasA karIne kevala aMtastApane ja prApta karIne bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve potAnA bhavone pote niSphaLa karyA, jenA phaLa rUpe aneka vakhata narakanI ane tiryaMcanI aneka kadarthanAo potAne prApta thaI. tethI jyAM sudhI bhagavAnanA zAsananI prApti na thaI tyAM sudhI A jIva sadA vyAkuLa cittavALo thaIne potAnA ja hAthe potAno vinAza karanAro hato. tethI dhana maLe to garvathI uddhata thaIne badhAne tuccha gaNIne kaSAyonI vRddhi karato hato. saMtApanI vRddhi karato hato ane dhanAdi na maLe tyAre dInabhAvathI manuSyabhava niSphaLa karato hato mATe nirbhAgyazekhara hato. vaLI pazu bhavamAM ane narakamAM potAno AtmA atyaMta dayApAtra sthitimAM hato. tethI vivekI evA mahAtmAone cAre gatimAM vartatA bhagavAnanA zAsananI prApti vagaranA jIvo bhikhArItulya ja jaNAya che; kema ke aMtaraMga guNasaMpattirUpa dhanathI rahita hovAne kAraNe teonA dareka bhavo kevala klezavRddhinuM kAraNa bane che. upanaya : yathA cAsau dramakaH avajJayA janairdattaM tatkadanaM bhuJjAnaH zakrAdapi zaGkate, yaduta-ayaM mamaitaduhAlayiSyati tathA'yamapi jIvo mahAmohopahataH tadraviNakalatrAdikaM kathaJcittAvatA klezajAlenopArjitaM
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva yadA'nubhavati, tadA bibheti taskarebhyaH, trasyati narapatibhyaH, kampate bhayena dAyAdebhyaH, udvijate yAcakebhyaH, kim bahunA'tra jalpitena? atyantaniHspRhamunipuGgavebhyo'pi zakate, yaduta-ete mahatA vacanaracanA''Topena mAM pratArya nUnametad grahItumicchanti, tathAvidhagADhamUrchAviSAbhibhUtacittazcintayatyevaM-hanta ! dhakSyate mamaitad draviNajAtaM citrabhAnunA, plAvayiSyate vA salilapravAhena, hariSyate vA caurAdibhirataH surakSitaM kromi| tato'sahAyaH zeSajanA'vizrambhitayA rAtrAvutthAya khanatyatidUraM bhUtalaM, nidhatte tattatra nibhRtasaJcAraH, punaH pUrayitvA gartaM kurute samaM bhUtalaM, vikirati tasyopari dhUlikacavarAdikaM, sampAdayati kilA'lakSyaM svAkUtena, [mA] punarna jJAsyAmi svadezamiti vidhatte vividhAni cihnAni, prayojanAntareNa taddezena saJcarantamaparaM janaM muhurmuhunibhAlayati, kathaJcittaddeze yAntIM tadRSTiM zaGkate-A ! jJAtametena, ato mUrchAdandahyamAnamAnaso na labhate rAtrau nidrAM, punarutthAya tatpradezAttadutkhanati, nidhatte ca pradezAntare, nirIkSate punaH punardigantareSu sabhayaM nikSipazcakSuH yaduta-mAM kazcid drakSyatIti, vyApArAntaramapi sa kevalaM kAyena karoti cetastu tatpratibandhabandhanabaddhaM tataH sthAnAdanyatra padamapi na cltiiti| atha kathaJcittathAvidhayatnazatairapi tena rakSyamANamaparo lakSayet gRhNIyAcca tato'sAvakANDavajrapAtanirdalitazarIra iva hA tAta ! hA mAtaH ! hA bhrAtariti viklavamArA(ra)TyamAnaH sakalavivekilokaM karuNAparItacittatAM prApayati, atimUrchAvyAghrA''ghrAtacetano mriyate vaa| tadidaM dhanalavapratibaddhacetovRttInAM vilsitmupdrshitm| 6panayArtha : je pramANe avajJAthI loko vaDe apAyeluM te kadatta bhogavato A bhikhArI zakrathI paNa zaMkA kare che. je A pramANe - mAruM A=kadanna, A jIva jhUMTavI leze te pramANe A paNa graMthakArazrIno jIva mahAmohathI upahata thayelo te dhana, strIAdine koIka rIte teTalA klezanA samUhathI jyAre upArjita karIne anubhave che=bhogave che, tyAre corothI Dare che. rAjAothI trAsa pAme che. mAMgatArAothI bhaya dvArA kAMpe che. vAcakothI udvega pAme che. AmAM vadhAre kahevAthI zuM? atyaMta niHspRhamuniothI paNa shN| 3 chete zaMbha'yaduta'thI spaSTa 43 cha. mA mahAtmAmo moTA kyana syanAnA moTopathI bhane ThagIne kharekhara A dhana grahaNa karavAnI IcchA kare che. tevA prakAranI gADha mUccha chatAM viSathI abhibhUta thayelA cittavALo A pramANe vicAre che, mArA A dhanano samUha agnithI banaze, pANInA pravAhathI taNAI jaze, athavA corAdithI haraNa karAze, AthI surakSita karuM, tethI zeSa lokomAM avizvAsa hovAne kAraNe asahAya=ekalo, rAtrimAM UThIne ati dUra bhUmine khode che tyAM-te bhUmimAM, vibhUtasaMcAravALo evo te-dhIme pagale koI na joI zake e prakAranA saMcAravALo evo te dramaka, te dhanane dATe che. vaLI, gartAne pUrIne samAna bhUtalane kare che. tenA upara pote dATelA dhananA upara, dhULa, kacaro Adi nAMkhe che. kharekhara potAnA abhiprAyathI alakSyanuM saMpAdana kare che.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva arthAt meM dhana dATeluM che tevuM koI na jANI zake te prakAre alakSyanuM saMpAdana kare che. vaLI, svadeza= dATelA sthAnane, huM oLakhI na zakuM ema nahIM te mATe AjubAjunI bhUmikAmAM vividha cihno kare che=pote je sthAne dhana dADhyuM che te sthAnane jANavA mATe cokkasa niyata bhUmikA dUra koIka vRkSAdi ke anya sthAnomAM te prakAranAM cihno kare che, jethI te sthAnathI A dizAmAM keTale dUra pote dhana dATyuM che. teno nirNaya karI zake. prayojatAMtarathI te dezathI pasAra thatA bIjA lokone vAraMvAra jue che. koIka rIte te dezamAM potAnA dATelA sthAnanA dezamAM, te puruSanI dRSTie joIne zaMkA kare che. zuM zaMkA kare che ? te batAve che - kharekhara AnA vaDeete dezamAM janArA puruSa vaDe, jJAta che=mAruM dATeluM dhana jaNAyuM che, AthI mUrchAthI atyaMta baLatA mAnasavALo-potAnA dATelA dhana pratyenI mUrchAthI atyaMta baLatA mAnasavALo, rAtrimAM vidrAne prApta karato nathI. vaLI, UThIne=rAtrimAM UThIne, te pradezathI tene khode che ane potAnuM dATeluM dhana anya sthAnamAM dATe che. vaLI, badhI dizAomAM bhayapUrvaka cakSane pheravato joyA kare che. zuM jue che ? te kahe che - mane koI jue che e prakAre jue che. vaLI, dhana dATyA pachI anya vyApAra paNa te kevala kAyAthI kare che. citta to te dhananA rAganA baMdhanathI baMdhAyelo che. tethI te sthAnethI anyatra paga paNa cAlatA nathI. have koIka rIte tevA prakAranA hajAro yatnathI paNa tenA dvArA rakSaNa karAtuM dhana bIjo jANe ane grahaNa karI le to A jIva acAnaka vIjaLInA pAtathI nidalita zarIravALAnI jema che tAta ! he mAta ! he bhAI ! A pramANe raDato, mAruM sarvasva haraNa thayuM e pramANe bUmo pADato sakala vivekI lokone karuNAthI yukta cittatAne prApta karAve che athavA ati mUrchAthI vyAghAta cittavALo mare che. te A dhanalava pratye baddha cittavRttivALA jIvonuM vilasita batAvyuM. bhAvArtha - pUrvamAM kathAnakamAM kahyuM ke bhikhArIne loko dvArA avajJAthI apAyeluM kada maLeluM ane tene prApta karIne te bhikhArI zakrAdi jevA mahAsaMpattivALA jIvothI paNa zaMkA kare che ke A loko mAruM A kadanna laI leze teno upanaya A pramANe che. bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve atyaMta mohathI yukta jIvone bAhyasaMpatti mohadhArAnI vRddhinuM kAraNa hovAthI teo mATe bAhyasaMpatti kadanna jevI che, kema ke tevI saMpatti teo phleza karIne prApta kare che. prApta thayelI saMpattinA rakSaNa arthe sadA phleza kare che tethI bhAvaroganI vRddhinuM kAraNa te saMpatti che mATe kadanna che. ane jeo bhagavAnanA zAsanane pAmelA che tevA zrAvako potAnI cittanI bhUmikAne anurUpa dhanArjanAdi kare che topaNa teone prApta thayeluM dhanAdi mUthI vRddhinuM kAraNa banatuM nathI. paraMtu saMpUrNa kleza vagaranA bhagavAnanI bhakti karanArA evA teo dhanano vyaya karIne bhagavAnanI bhakti kare che ane te bhakti dvArA AtmAne vItarAga svarUpathI bhAvana kare che ane vicAre che ke vItarAganA guNothI AtmAne vAsita karavAmAM vaparAyeluM dhana ja sArthaka che. vaLI, saMsAranA sarva bhAvo pratye niHspRhI evA munionI bhakti karIne munio jevA niHspRhI thavAno yatna kare che. ane vicAre che ke AvA uttama puruSonI bhaktimAM vaparAyeluM mAruM dhana ja saphaLa che. vaLI, pote paNa jIvanamAM kleza na
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 165 thAya te rIte svastha jIvana jIvavA mATe dhanano vyaya karIne adhika-adhika kleza vagaranA jIvanane anukULa baLasaMcaya karavA yatna kare che. jethI teone prApta thayeluM dhana paNa bahulatAe kadannarUpa banatuM nathI. paraMtu jeone bhagavAnanA zAsananI leza paNa prApti nathI teone indriyonA sukhathI atirikta anya koI sukha dekhAtuM nathI ane tenA upAyabhUta dhanamAM ja sukha dekhAya che tethI dhanamAM vRddhinI vRddhi karIne teo saMklezane ja pAme che. mATe teo mATe dhanAdi bhogasAmagrI kadarUpa bane che. ane vivekI zrAvako dhanAdi dvArA paNa cittanI svasthatArUpa dharmanI ja vRddhi kare che. tethI teone dhanamAM vRddhi thatI nathI. paraMtu bahulatAe vItarAgatA, niHspRhatA, asaMgabhAvamAM ja vRddhi thAya che. chatAM sAdhunI jema saMpUrNa niHspRhI nathI mATe vivekI zrAvaka dhana arjana karyA pachI jema bhogAdimAM vApare, dharma arthe vApare tema bhaviSyamAM ApattikALamAM upayogI thAya te arthe koIka evA ekAMta sthaLamAM dhanane sthApana kare che topaNa te dhana pratye vivekI zrAvakanuM mAnasa atyaMta mUrchAvALuM hotuM nathI. paraMtu vivekapUrvaka ucita sthAne dhanane dATe che ane bhavitavyatAnA yoge te dhana anya koIne te sthAna khodatAM prApta thaI jAya topaNa bhagavAnanA zAsananI prApti thayelI hovAthI vicAre che ke mAruM te prakAranuM ja bhUtakALanuM koIka karma che jethI bhaviSya arthe saMcaya kareluM dhana paNa A rIte nAza pAmyuM tema vicArIne te saMyoga anusAra cittane klezathI rahita karavA yatna kare che. paraMtu bhagavAnanA zAsananI prApti pUrvenA jIvo dhanamAM atyaMta gRddhivALA hoya che. tethI tevA jIvo dhana prApta karIne tenA rakSaNanI ciMtA karIne sadA klezane ja anubhave che. jyAre bhagavAnanA zAsanane pAmelA jIvo prAyaH dhanaprApti vakhate paNa alpa kleza kare che. kvacit ghaNA zramathI prApta thayelA dhanano paNa koIka rIte nAza thAya tyAre kSaNabhara kleza thAya topaNa jeo sadA bhAvasAdhu thavAnA manoratho kare che tevA vivekI zrAvako uttama cittane kAraNe zIdhra kleza rahita avasthAne prApta kare che. upanaya : tathA gRhiNIpratibandhagrahagrahItavigrahaH api IrSyAzalyavitudyamAnamAnasaH khalveSa jIvastasyAH paravIkSaNarakSaNAkSaNikaH sanna niHsarati gehAt, na svapiti rajanyAM, tyajati mAtApitarau, zithilayati bandhuvargAn, na dadAti paramasuhRdo'pi svagRhe DhokaM, avadhIrayati dharmakAryANi, na gaNayati lokavacanIyatAM, kevalaM tasyA eva mukhamanavaratamIkSamANastAmeva ca paramAtmamUrtimiva yogI nivRttAzeSavyApAro dhyAyanevAste, tasya(tasyA) ca yadeva sA kurute tatsundaraM, yadeva sA bhASate tadevAnandakAri, yatsA vicintayati tadevegitAkArairvijJAyAsau sampAdanAhaM mnyte| evaJcAkalayati mohaviDambitena manasA yaduta-iyaM mamAnuraktA hitakAriNI, na cAnyedRzI saundaryodAryasaubhAgyAdiguNakalApakalitA jagati vidyte| atha kadAcittAM mAteti bhaginIti [devatetyapi mu.] manyamAnaH paro vIkSate tato'sau mandaH mohAt krudhyatIva, vihvalIbhavatIva, mUrcchatIva, mriyata iva kiM karomIti na jaante| atha sA viyujyate, mriyate vA, tato'sAvapyAkrandati, paridevate, mriyate vaa| atha sA kathaJciddaHzIlatayA parapuruSacAriNI
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva syAt parapuruSA vA balAttAM samAkramya gRhNIyuH, tato'sau mahAmohavihvalo yAvajjIvaM hRdayadAhena jIryate, prANairvA viyujyate duHkhaasikaatirekenneti| tadevamekaikavastupratibandhabaddhahadayo'yaM jIvo duHkhaparamparAmAsAdayati, tathApi viparyastatayA tadrakSaNapravaNamanAH sarvathA zaGkate mamedamayaM hrissytiiti| upanayArtha: vaLI, strInA pratibaMdhanA grahathI gRhIta vigrahavALo=zarIravALo, paNa IrSAzalyathI vitavamAna mAnasavALo=vyAkuLa mAnasavALo, A jIva teNInA potAnI strInA, bIjA dvArA jovAthI rakSaNamAM akSaNika tatpara, chato gharanI bahAra jato nathI. rAtrie sUto nathI. mAtA-pitAno tyAga kare che. baMdhuvargone zithila kare che. paramamitrone paNa gharamAM AvavA deto nathI. dharmakAryonI avagaNanA kare che. lokanI niMdanIyatAne gaNato nathI. kevala teNInuM ja potAnI strInuM ja, mukha satata joto ane yogIo paramAtmAnI mUrtinuM dhyAna kare che tema nivRtta thayelA azeSa vyApAravALo evo te puruSa teNInuM potAnI strInuM, satata dhyAna karato ja rahe che. ane te strI je ja kare che te ja suMdara mAne che. te tenI strI, je bole che te ja AnaMdane karanAruM che. te je vicAre che, te ja iMgitAkAra vaDe jANIne A jIva tenA saMpAdana yogya mAne che. 'tasva'ne sthAne 'tasyA' joIe ane teno strInA sarva kathananI sAthe saMbaMdha che. ane A rIte mohavilaMbita mana vaDe jANe che. zuM jANe che ? te 'duta'thI batAve che - mArAmAM anurakta evI A strI hitakArI che. ane sauMdarya, audArya, saubhAgya Adi guNonA samUhathI kalita anya AvA prakAranI strI jagatamAM vidyamAna nathI. have, kadAcita potAnI strIne A mAtA che, A bahena che, A devatA che e rIte paNa mAnato koI para jue che, tethI maMdabuddhivALo evo A mohathI jANe krodhavALo thAya che. jANe vihvaLa thAya che. jANe mUcchita thAya che. jANe marelo hoya tevo thAya che. huM zuM karuM? te jANato nathI have, te potAnI strI, viyoga pAme athavA mRtyu pAme to A paNa jIvaHstrI pratyenA atyaMta rAgavALo A paNa jIva, AkraMda kare che. vilApa kare che, athavA mare che. te strI koIka rIte durazIlapaNAne kAraNe paraparuSa sAthe saMbaMdhavALI thAya athavA parapuruSa baLAtkArathI tene AkramaNa karIne grahaNa kare tyAre mahAmohathI vihvaLa thayelo evo A jIva jiMdagI sudhI hadayatA dAhathI vihvaLa thAya che. prANothI duHkhanA atirekane kAraNe viyogavALo thAya che arthAt mRtyu pAme che. A rIte eka eka vastu pratyenA pratibaMdhathI baddha hRdayavALo A jIva jema strI pratye rAgavALo che tema anya anya koI vastu pratyenA pratibaMdhathI baddha hadayavALo A jIva, duHkhanI paraMparAne prApta kare che. topaNa viparyAsapaNAne kAraNe tenA rakSaNamAM tatpara matavALo sarvathA zaMkA kare che. mArI A vastune A puruSa haraNa karaze. saMsAravartI jIvone kyAreka strI pratyeno, kyAreka anya koI vastu pratyeno rAga atizaya thAya che, tyAre te nimitte divasa daramyAna te jIvo kevala klezane prApta kare che chatAM tattvane jovAmAM mUDha hovAthI AtmAnI
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva 157 vihvaLa avasthAne leza paNa vicAra karatA nathI; kema ke bhagavAnanA zAsananI leza paNa prApti thaI nathI. vaLI, jeone koIka rIte kaMIka aMzathI paNa bhagavAnanuM zAsana prApta thayuM che teo kvacit bAhyapadArtho pratyenA atizaya rAgavALA hoya topaNa AtmAnI akleza avasthA teone atyaMta priya bane che. AthI ja bhagavAnanI bhakti karIne, susAdhunI bhakti karIne temanA jevA aklezavALA thavA yatna kare che. tevA jIvone rAganA viSayabhUta strIAdino viyoga thAya tyAre kvacit kleza thAya topaNa teonI saMsAranA vAstavika svarUpanA avalokana karavAnI prakRti hovAthI saMsAranA te prakAranA svarUpano vicAra karIne viSayothI cittane virakta karavA ja prayatna kare che. jethI bhagavAnanA zAsananI prApti pachI prAyaH jIvo klezane kSINa ka2vAmAM yatna karanArA hoya che ane jeone bhagavAnanuM zAsana prApta thayuM nathI teo koIka rIte dharmanAM bAhya anuSThAno karatA hoya topaNa potAnI kleza prakRtinA udrekane zAMta karavAno vicAra karavAne badale tenI vRddhi karIne ja cAragationA paribhramaNane prApta kare che. jIvasya tRptiH yathA ca tasya rorasya tena kadannenodarapUraM pUritasyApi na tRptiH saMpadyate pratyuta pratikSaNaM sutarAM bubhukSA'bhivardhate ityuktaM, tathA'syApi jIvasyAnena dhanaviSayakalatrAdinA kadannaprAyeNa pUryamANasyApi nAbhilASavicchedaH, kintarhi ? gADhataramabhivarddhate tattarSaH / tathAhi - yadi kathaJcid draviNazataM sampadyate tataH sahasramabhivAJchati, atha tadapi saJjAyate tato lakSamAkAGkSati, tatsampattAvapi koTImabhilaSati, tallAbhe rAjyaM prArthayati, atha rAjA jAyate tatazcakravarttitvaM mRgayate, tatsaMbhave'pi vibudhatvamanvicchati / atha devatvamapyAskandettataH zakratvamanveSayate, athendratAmapi labhate tato'pyuttarottarakalpAdhipatitvapipAsAparyAsitacetaso nAstyevAsya jIvasya manorathaparipUrtiH / yathAhi - gADhagrISme samantAddavadAhatApitazarIrasya pipAsAbhibhUtacetanasya mUrcchayA patitasya kasyacitpathikasya tatraiva svapnadarzane subahUnyapi prabalakallolamAlAkulAni mahAjalAzayakadambakAni pIyamAnAnyapi na tarSApakarSakaM manAgapi sampAdayanti tathA'syApi jIvasya dhanaviSayAdIni, tathAhi - anAdau saMsAre viparivarttamAnenAnantazaH prAptapUrvA devabhaveSu nirupacaritazabdAdyupabhogAH, AsAditAnyanantAnyanargheyaratnakUTAni, vilasitaM khaNDitarativibhramaiH saha vilAsinIsArtheH, krIDitaM tribhuvanAtizAyinIbhirnAnAkrIDAbhi:, tathA'pyayaM jIvo mahAbubhukSAkSAmodara iva zeSadinabhuktavRttAntaM na kiJcijjAnAti, kevalaM tadabhilASeNa zuSyatIti / jIvanI atRpti ane je rIte te bhikhArIne=kathAnakamAM kahevAyelA te bhikhArIne, te kutsita bhojanathI peTa bharAyeluM hovA chatAM paNa tRpti thatI nathI. kiMtu pratikSaNa atyaMta bhUkha vadhe che tema kahevAyuM te pramANe kadanna prAyaH dhana, viSaya, strIAdi vaDe purAto paNa A jIvano abhilASano viccheda thato nathI. to
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zuM ? gADhatara tenI tRSNA vadhe che. te A pramANe koIka rIte so sonAmahora maLe to hajAranI icchA kare che, tenI prApti thAya to lAkhanI icchA kare che. lAkhanI prAptimAM koTinI icchA kare che. koTi sonAmahoranI prAptimAM rAjyanI icchA kare che. have rAjA thAya to cakravartIpaNuM icche che. cakravartIpaNAnA saMbhavamAM devapaNuM icche che. have devapaNuM prApta kare to zakrapaNAne icche che. have indrapaNAne prApta kare topaNa uttarottaranA indrapaNAnI pipAsAthI atRpta thayela cittavALo A jIvanA manorathanI pUrti nathI. je pramANe gADha grISmamAM cArebAjuthI davanA dAhathI tApita zarIravALA ane tRSAthI abhibhUta thayelA cittavALA, mUrchAthI jamIna upara paDelA koIka pathikane tyAM ja svapnadarzanamAM ghaNuM paNa prabaLa kallolanA mALAothI Akula mahAjaLAzayonA samUha pIdhA chatAM paNa tRSAno thoDo paNa apakarSa prApta thato nathI. te pramANe A jIvane paNa dhanaviSayAdinI tRpti thatI nathI. tathAdithI tene spaSTa kare che. anAdi saMsAranA cAre gatiomAM parAvartana pAmatA evA jIva vaDe devabhavomAM anaMtI vakhata nirupacarita zabdAdi upabhogo pUrve prApta karAyA, anaMta bahumUlyavALA ratnanA parvato prApta karAyA, khaMDita karAyo che ratino vibhrama evI rUpasaMpanna strIo sAthe vilAsa karAyuM, traNeya bhuvanamAM atizayavALI evI aneka prakAranI krIDAothI AnaMda-pramoda karAyo, topaNa A jIva ghaNI khAvAnI icchAthI kSINa thayelA udaravALAnI jema zeSadinomAM khAdhelA vRttAMtane=pUrvanA bhavomAM uttamabhogone bhogavyA te vRttAMtane, kaMIka jANato nathI. kevala tenA abhilASathI zoSa pAme che. bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve dareka jIvoe prAyaH devAdibhavomAM paNa anaMtI vakhata zreSTha bhogo karyA hatA, topaNa viSayonI bhUkha kyAreya zamana pAmatI nathI. ane jeone bhagavAnanA zAsanano bodha thAya che. teone spaSTa nirNaya che ke potAno AtmA zAzvata che. ane atyAra sudhI cAragatiomAM satata pharyA kare che temAM naraka ane tiryaMcamAM bahulatAe bhaTakIne aneka kadarthanA pAmyo hovA chatAM kyAreka kyAreka bhogasAmagrI ApAdaka tuccha puNyanA baLathI devAdi bhavone pAmIne bhUtakALamAM anaMtI vakhata bhogo paNa karyA chatAM viSayonI tRSA bhogathI kyAreya zamatI nathI. paraMtu AtmAnA nirAkuLa svabhAvanI bhAvanAthI ja bhoganI tRSA zame che. ane tenAthI ja jIvane sukha thAya che. AthI ja bhagavAnanA zAsanane pAmIne vivekasaMpanna jIvo satata AtmAnA anAkuLa svabhAvanI bhAvanA arthe ja bhagavadbhakti, susAdhunI bhakti sAstronuM zravaNa kare che ane zakti anusAra tyAgAdi karIne AtmAnA svabhAvane pragaTa karavA yatna kare che. chatAM tevA jIvone paNa kyAreka bhogAdinI icchA thAya te paNa vivekapUrvaka kare che jethI bhoganI bhUkha vRddhi pAme nahIM. paraMtu bhoganI tRSA zAMta thAya. jyAre bhagavAnanI zAsananI prApti pUrve sarva jIvo kadannatulya bhogone bhogavavA chatAM kyAreya tRptine pAmato nathI. arthakAmavikArAH yattUktaM-tatkadannaM tena dramakeNa laulyena bhuktaM jIryati, jIryamANaM punarvAtavisUcikAM vidhAya roraM pIDayati iti tadevaM yojanIyam - yadA rAgAdiparItacitto'yaM jIvo dhanaviSayakalatrAdikaM kadannakalpaM
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva svIkaroti tadA'sya karmasaJcayalakSaNamajIrNaM sampadyate, tatazca yadA tadudayadvAreNa jIryati tadA nArakatiryaGnarAmarabhavabhramaNalakSaNAM vAtavisUcikAM vidhAyainaM jIvaM nitarAM kadarthayati, yathA ca tatkadannaM tasya sarvarogANAM nidAnaM pUrvotpannarogANAM cAbhivRddhikAraNamatyarthamabhihitaM, tathedamapi rAgagrastacittenAnena jIvanopabhujyamAnaM viSayAdikaM mahAmohAdilakSaNAnAM prAgupavarNitAnAM samastarogANAM bhaviSyatAM kAraNaM, pUrvanirvarNitAnAM punarabhivRddhihetubhUtaM vrttte| artha-kAmanA vikAro vaLI, kahevAyuM kathAnakamAM kahevAyuM, te kadaNa te bhikhArI vaDe lolupatAthI khavAyeluM ajIrNarUpe thAya che. vaLI, ajIrNarUpe thatuM vAchUTane karIne te bhikhArIne pIDA kare che. te kathAnakanuM te kathana, A pramANe yojana karavuM, jyAre rAgAdithI yukta cittavALo A jIva kadanna jevA dhana, viSaya, strIAdive svIkAre che tyAre Aje A jIvane, karmasaMcaya lakSaNa ajIrNa thAya che ane tenAthI te karmathI, jyAre tenA udaya dvArAte karmanA udaya dvArA, te karmarUpa ajIrNa pragaTa thAya che tyAre naraka, tiryaMca, manuSya ane devabhavanA bhramaNarUpa vAchUTane karIne A jIvane atyaMta kadarthanA kare che te karma atyaMta kadarthanA kare che, ane je pramANe te kadA=bhikhArI vaDe khavAyeluM kada, tene te bhikhArIne, sarvarogonuM kAraNa ane pUrvanA utpanna thayelA bhogonI abhivRddhinuM kAraNa atyaMta kahevAyuM te pramANe rogagrasta cittavALA A jIva vaDe bhogavAtA A viSayAdika paNa mahAmohAdi lakSaNavALA pUrvamAM varNana karAyelA badhA rogonI niSpattinuM kAraNa ane pUrvamAM niSpanna karAyelA rogonI abhivRddhinuM hetu thAya che. jIvasya buddhiviparItatA yathA ca sa roraH tadeva kubhojanaM cAru manyate, susvAdubhojanAsvAdaM tu svapnAnte'pi varAko nopalabhata ityuktaM tathA'yamapi jIvo mahAmohagrastacetovRttitayA yadidamazeSadoSarAzidUSitamupavarNitasthityA viSayadhanAdikaM tadevAtisundaramAtmahitaM ca cetasi kalpayati, yatpunaH pAramArthikaM svAdhInaniratizayA''nandasandohadAyakaM mahAkalyANabhUtasaccAritrarUpaM paramAnaM, tadayaM varAko mahAmohanidrAtirohitasadvivekalocanayugalo na kadAcidAsAdayati, tathAhi-yadyayamanAdau bhavabhramaNe pUrvameva tat kvacidalapsyata, tato'zeSaklezarAzicchedalakSaNamokSA'vApteH neyantaM kAlaM yAvatsaMsAragahane paryaTiSyat, yatazcAyamadyApi baMbhramIti tato nAnena madIyajIvena saccaraNarUpaM sadabhojanaM prAgavAptamiti nishciiyte| jIvanI buddhinuM viparItapaNuM ane je pramANe te bhikhArI te ja kubhojana suMdara mAne che, susvAdu bhojananA AsvAdane svapnanA aMtamAM paNa zaMkaDo prApta karato nathI. te pramANe kahevAyuM kathAnakamAM kahevAyuM, te pramANe
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva A paNa jIva=bhagavAnanA zAsananI prApti pUrveno saMsArI jIva, mahAmohathI grasta cittavRttipaNuM hovAne kAraNe upavarNita sthitithI=pUrvamAM varNana karAyelA kathana anusArathI, je A azeSa doSarAzithI dUSita, viSaya, dhana Adika che tene ja atisuMdara ane Atmahita cittamAM kalpe che. je vaLI, pAramArthika, svAdhIna, niratizaya AnaMdanA samUhane denAra, mahAkalyANa svarUpa saccAritrarUpa paramAnna che, tene-te paramAnnane, mahAmohanI nidrAthI tirohita thayelA sadvivekarUpI locanayugalavALo A rAMkaDo=bhagavAnanA zAsananI prApti pUrveno saMsArI jIva, kyAreya prApta karato nathI. te pramANe jo A jIva anAdi bhavabhramaNamAM pUrve ja tene=paramAnnane, kyAreka prApta karyuM hota to azeSa klezarAzinA chedarUpa mokSanI avApti thavAthI=prApti thavAthI ATalo kALa sudhI gahana aTavImAM bhaTakata nahIM ane je kAraNathI A jIva hajI paNa bhame che tethI A mArA jIva vaDe sacaraNarUpa sadbhojana pUrvamAM kyAreya prApta karAyuM nathI. e pramANe nizcaya thAya che. bhAvArtha: saMsArI jIvone bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve anukULa evA bAhyapadArthothI sukha thAya che ane pratikULa bAhyapadArthothI duHkha thAya che. tevI sthira buddhi hoya che. paraMtu AtmAnI anAkuLa avasthA pAramArthika sukha rUpa che tenI gaMdha mAtra prApta thayela nathI. tethI je je bAhyapadArtho potAne te te bhavane kAraNe sukharUpa bane che temAM ja tene gADha Akita thAya che. tethI, koIka rIte manuSyabhavane pAmIne jyAre strImAM atyaMta rAga thAya che, tyAre te strIo sAthe vilAsa ka2vAnA kuvikalpo kaI rIte kare che ? tenuM svarUpa graMthakArazrIe batAvela che. kvacit bhagavAnanA zAsanane pAmelA jIvone paNa vedanA udayathI bhoganI icchA thAya topaNa teonuM mAnasa AtmAnI nirAkula avasthA pratye atirAgavALuM hoya che tethI haMmezAM bhagavadbhakti Adi karIne vikArone zAMta karavA yatna kare che. vaLI strIAdi pratye bhoganI icchA thAya topaNa te mahAtmAo nirarthaka kuvikalpo karIne bahu kadarthanA pAmatA nathI. jema, sthUlibhadrane kozA pratye rAga thayo, bA2varSa sudhI tyAM rahIne mAtra bhogavilAsa karyo topaNa tattvane jonArI mArgAnusA2I prajJA hovAthI saheja nimittane pAmIne saMsAra pratye viraktabhAva thayo, saMyama grahaNa karyuM ane te prakAre cittane tattvathI bhAvita karyuM jethI kozA pratyeno je alparAga hato te paNa naSTaprAyaH thayo. jyAre sarvajJa zAsananI prAptinA pUrve jIvone bhogathI kyAreya tRpti thatI nathI. paraMtu bhoganI icchAnI ja vRddhi thAya che. zarIra bhoga karavA asamartha thAya topaNa cittamAM te vikAro haMmezAM pIDA kare che tethI te bhogo tenA mATe kadaza svarUpa bane che. tenAthI vikAronI ja vRddhi thAya che. ane jema kadakSa khAvAthI zarIranA rogo vadhe che tema karmarUpI roga vadhavAne kAraNe narakAdinI prAptirUpa aneka pIDAo te jIvane prApta thAya che. vaLI, te jIvo kaMIka puNyalava karIne manuSya ke devabhavamAM Ave tyAM paNa vikArI mAnasa atyaMta hovAthI teone te bhogo atikadarthanA karanArA bane che. vaLI, te kubhojanane ja te bhikhArI suMdara mAne che. tema bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve saMsArI jIvo paNa kleza karAvanArA bhogone ja suMdara mAne che. vaLI AtmAnI
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 171 svasthatAne karAvanAra mahAkalyANanA kAraNabhUta sahyAritrarUpa saMyama grahaNa kare topaNa jyAM sudhI mahAmohanI nidrAthI tirohita avivekarUpI cahyuM che tyAM sudhI teo cAritrAcAranuM sevana kaI rIte sukhAkArI che tene jANI zakatA nathI. tethI mAtra bAhya kaSTarUpa cAritranI kriyAne karIne devAdi bhavamAM jAya che. topaNa viSayonI ja vRttivALA hovAthI sarvatra klezane ja pAme che. paraMtu mahAkalyANabhUta sahyAritra vartamAnamAM kaI rIte sukhAkAra che ? kaI rIte sukhanI paraMparAnuM kAraNa che ? te joI zake tevI dRSTi potAne hajI prApta thaI nathI. kema potAne tevI dRSTi atyAra sudhI prApta thaI nathI ? temAM graMthakArazrI yukti Ape che. jo anAdi bhavabhramaNamAM pUrve kyAreya paNa sadyAritramAM ja gADha rAga thayo hota to te mahAtmA atyAra sudhImAM kyAranA mokSamAM pahoMcI gayA hota; kema ke jene paramAnnanuM AsvAdana thAya che tene satata prApta karavAnI utkaTa icchA thAya che. kvacit sarvaviratinI zakti na hoya to paNa potAnI bhUmikAnusAra sarvaviratine anukULa zaktino saMcaya thAya te rIte yatna karIne satata cittane paramAtranA guNathI vAsita kare che, jema bhojananA rasiyA jIvane bhojananI vArtAmAM paNa rasa utpanna thAya che, kAmanA rasiyA jIvane kAmanI vArtAmAM paNa rasa utpanna thAya che tema, paramAnnanA rasiyA jIvane sadA paramAnnanA bhojanamAM ja utkaTa icchA varte che ane tenI prApti na thAya to paNa tenI vArtAmAM ja tene rasa Ave che. AthI ja tevA mahAtmAo sacAritrane sevanArA uttamapuruSonA cittane vAraMvAra yAda kare che. tenA svarUpanA ciMtavanathI paNa te mahAtmAnuM citta klezanI alpa-alpataratAne prApta kare che tethI, jo anAdibhavamAM paramAnnanuM AsvAdana potAne thayuM hota to avazya pote atyAra sudhImAM kyAranA mokSane prApta karata. paraMtu hajI sudhI saMsAramAM pote bhaTake che tethI nakkI thAya che ke pUrvamAM kyAreya te uttamabhojanane pote prApta karI zakyo nathI. upanaya : ____ acaramAvarte jIvasya samagrayonisthAne paribhramaNam yatpunarabhyadhAyi yathA-tadadRSTamUlaparyantaM nagaramuccAvaceSu geheSu trikacatuSkacatvarAdiSu nAnArUpAsu ca rathyAsu paryaTato'navaratamazrAntacetasA'nena roreNAnantazaH parAvartitam iti, tadapi sarvamatra samAnaM vijJeyaM, yato'munApi jIvenA'nAditayA kAlasya bhramatA'nantapudgalaparAvartAH paryantaM niitaaH| yathA ca tasya 'bhramato dramakasya tatra nagare na jJAyate kiyAn kAlo layitaH ityuktaM tathA jIvabhavabhramaNakAlakalanamapi na pratItigocaracAritAmanubhavati, nirAditayA tatparicchedasya krtumshkteriti| tadevamatra saMsAranagarodare madIyajIvaroro'yaM kuvikalpakutarkakutIrthikalakSaNairdurdAntaDimbhasaMghAtaistattvAbhimukhyarUpe zarIre viparyAsasaMpAdanalakSaNayA tADanayA pratikSaNaM tADyamAno mahAmohAdirogavrAtagrastazarIrastadvazena narakAdiyAtanAsthAneSu mahAvedanodayadalitasvarUpo'ta eva vivekavimalIbhUtacetasAM kRpAsthAnaM paurvAparyaparyAlocanavikalAntaHkaraNatayA tattvAvabodhaviprakRSTo'ta eva prAyaH sarvajIvebhyo jaghanyatamo'ta
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva eva dhanaviSayAdirUpakadannadurAzApAzavazIkRtaH, kathaJcittallezalAbhatuSTo'pi tenA'tRptacetAstadupArjanavarddhanasaMrakSaNapratibaddhAntaHkaraNastadvAreNa ca gRhItanibiDagurutarASTaprakArakarmabhArarUpA'niSThitApathyapAtheyastadupabhogadvAreNa vivarddhamAnarAgAdirogagaNapIDitastathApi viparyastacittatayA tadevAnavarataM bhuJjAno'prAptasaccAritrarUpaparamAnA''svAdo'raghaTTaghaTIyantranyAyenA'nantapudgalaparAvartAn samastayonisthAnAskaMdanadvAreNa paryaTita iti| adhunA punarasya yatsampannaM tdbhidhiiyte| upanayArtha : acaramAvartamAM jIvanuM samagra yonisthAnamAM paribhramaNa je vaLI kahevAyuM pUrvanI kathAmAM kahevAyuM, zuM kahevAyuM te "kathA'thI batAve che te adaSTamUlaparyata nagara che. ane UMcA-nIcAM gharomAM traNarastA, cArarastA rUpa nAnA prakAranI zerIomAM bhaTakatA satata aDhAMtacittavALA evA A bhikhArI vaDe avaMtIvAra te vagara parAvartana karAyuM, te paNa sarva A jIvamAM samAna jANavuM. je kAraNathI kAlanuM atAdipaNuM hovAne kAraNe bhamatA=cAragatimAM bhamatA, A paNa jIva vaDe anaMtapudgala parAvartA pUrNa karAyA. ane je pramANe tene te nagaramAM bhamatA bhikhArIne keTalo kALa pasAra thayo te jaNAtuM nathI' e pramANe kahevAyuM te pramANe jIvatA bhavabhramaNanA kAlanuM kalana paNa pratItinA viSayapaNAne prApta nathI; kema ke nirAdipaNuM hovAne kAraNe=saMsAranuM AdhirahitapaNuM hovAne kAraNe, tenA pariccheda=bodhane, karavA mATe azakti che. te pramANe A rIte A saMsAranagara udaramAM kuvikalpa kutarka kutIthika lakSaNa durdAta bALakonA samUhathI tatvAbhimukharUpa zarIranA viSayamAM viparyAsa saMpAdana rU5 tADanathI pratikSaNa tADana karAto, mahAmohaAdi roganA samUhathI grasta zarIravALo tenA vazathI=aMtaraMga rogonA vazathI, tarakAdi yAtanArUpa sthAnomAM mahAvedananA udayathI dalita svarUpavALo A mAro jIvarUpa rAMkaDo che AthI ja vivekathI vimalIbhUtacittavALA mahAtmAone kRpAnuM sthAna che. pUrva-aparanA paryAlocanathI vikala aMtaHkaraNapaNuM hovAthI tatvatA avabodhathI dUra rahelo che. AthI ja prAyaH sarvajIvothI jaghanyatama che. AthI ja=sarvajIvothI jaghanyatama che AthI ja, dhanaviSayAdirUpa kadavAnI durAzAnA pAzathI vaza thayelo koIka rIte tenA lAbhathI tuSTa paNa dhanAdinA lAbhathI tuSTa paNa, tenAthI atRptacittavALo tenA upArjata, vardhana, saMrakSaNamAM pratibaddha aMtaHkaraNavALo ane tenA dvArA=dhana, arjatAdinAM kRtyo dvArA, grahaNa karyA che libiDagurutara aSTaprakAranA karmanA bhArarUpa atiSThitAne karanAra evA apathya pAtheyavALo, tenA upabhoga dvArA te kupaththatA upabhoga dvArA, vadhatA rAgAdi rogagaNathI pIDAyelo, topaNa viparyasta citapaNuM hovAne kAraNe tene ja=te kadalane ja, satata bhogavato, aprApta satyAritrarUpa paramAtanA AsvAdavALo, ane araghaTTaghaTIyatravyAyathI anaMtapudgalaparAvartAne samasta yonisthAnanI prApti dvArA bhaTake che. have pharI Ane A bhikhArIne, je prApta thAya che tene kahe che.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 173 vivakSAtaH kAlanAnAtvam iha ca - trikAlaviSayatayA'sya vyatikarasya vivakSayA samastakAlAbhidhAyibhirapi pratyayairatra sarvatrApi kathAprabandhe nirdezaH saGgato draSTavyaH, yato vivakSayA kArakavatkAlo'pi vastusthityaikasvarUpe'pi vastuni nAnArUpaH prayukto dRSTo'bhISTazca zabdavidAM, yathA-yo'yaM mArgo gantavyaH A pATaliputrAt tatra kUpo'bhUdabhavacca, babhUva, bhaviSyati, bhaviteti vA, ete sarve'pi kAlanirdezA ekasminnapi kUpAkhye vastuni vivakSAvazena sAdhavo bhavantItyalamaprastutavistareNeti / vivakSAthI kALanuM vaividhya ane ahIM=saMsAranA paribhramaNamAM, A vyatikaranuM trikAlaviSayapaNuM hovAthI=cAragatimAM paribhramaNa karavA rUpa vyatikaravuM trikAlaviSayapaNuM hovAne kAraNe, vivakSAthI samastakAlane kahenArA paNa pratyayo vaDe=prayogo vaDe ahIM sarvatra paNa kathA prabaMdhamAM nirdeza saMgata jANavo=saMsArI jIvonA paribhramaNanuM kathata prastuta kathAthI karela hovAne kAraNe A prakAranI kathA traNeyakALamAM banatI hoya che, tethI graMthakArazrIne vivakSAne kAraNe kyAreka bhUtakALano prayoga karyo che, kyAreka vartamAnakALano prayoga karyo che, kyAreka bhaviSyakALano prayoga karyA che. tethI traNeyakALamAM abhidhAna pratyayo vaDe kathA prabaMdhamAM= sarvasthAnamAM, je nirdeza prApta thAya che te saMgata jANavo. je kAraNathI vivakSAthI kArakanI jema kAla paNa vastusthitithI eka svarUpa hovA chatAM paNa vastumAM judA judA svarUpavALo prayoga karAyelo jovAyo che ane zabdanI maryAdA jANanArAone traNakALano prayoga abhISTa che te 'vathA'thI batAve che. pATaliputra sudhI sA bhArga gantavya che bhaya che tyAM ca 'abhUt' jane 'abhavat' athavA 'babhUva' athavA 'bhaviSyati' jane 'bhavitA' kheDa pAe DrUpa nAmanI vastubhAM yA sarva bhAga DAlanA nirdezo vivakSAnA vazathI suMdara thAya che. ethI prastuta kathanamAM vistAra vaDe saryuM. jinezvarasya susthitanRpatA tatra yo'sau tatsvabhAvatayA samastabhUtasaMghAtAtyantavatsalahRdayaH prakhyAtakIrttistasminnagare susthitAbhidhAno mahAnarendro darzitaH, sa iha paramAtmA, jinezvaro, bhagavAn, sarvajJo vijJeyaH / sa eva hi pralInA'zeSaklezarAzitayA'nantajJAnadarzanavIryatayA nirupacaritasvAdhInaniratizayAnantAnandasandohasvarUpatayA ca paramArthena susthito bhavitumarhati, na zeSA avidyAdiklezarAzivazavartinaH atiduHsthitatvAtteSAm, sa eva ca bhagavAn samastabhUtasaMghAtasyApi sUkSmarakSaNopadezadAyitayA'kSepeNa mokSaprApaNapravaNapravacanArthapraNetRtayA ca svabhAvenaivAtivatsalahRdayaH, sa eva ca prakhyAtakIrtiH, niHzeSAmaranaravisaranAyakaiH puruhUtacakravartyAdibhiH yataH sa eva prazastamanovAkkAyavyApAraparAyaNairanavaratamabhiSTRyate, ata eva cAsAvevAvikalaM mahArAjazabdamudvoDhumarhati /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva tIrthaMkaranuM susthitanRpatva tyAM=kathAnakamAM, je A tat svabhAvapaNAthI=tIrthaMkaronuM te prakAranuM svabhAvapaNuM hovAne kAraNe, samasta jIvonA saMghAta pratye atyaMta vatsalahRdayavALA prakhyAtakIrtivALA te nagaramAM susthita nAmanA mahAnarendra batAvAyA te=mahAnarendra, ahIM=saMsAramAM, paramAtmA jinezvara bhagavAna sarvajJa jANavA. te ja=paramAtma jinezvara ja, azeSa kleza rAzipaNuM pralIna hovAne kAraNe, anaMtajJAna, darzana, vIryapaNuM hovAne kAraNe, nirupacarita svAdhIna niratizaya evA anaMta AnaMdanA samUhanuM svarUpapaNuM hovAthI 5ramArthathI susthita thavA mATe yogya che. zeSa avidyA Adi klezarAzivazavartI jIvo nahIM= susthita thavA mATe yogya nathI; kema ke teonuM ati duHsthitapaNuM che. ane te ja bhagavAna=susthita nAmanA rAjA rUpa bhagavAna, samasta jIvonA saMghAtanuM paNa sUkSma rakSaNanA upadezanA dAyIpaNAthI ane akSepathI, mokSa prApaNamAM samartha evA pravacatArthanA praNetRpaNAthI, svabhAvathI ja ativatsala hRdayavALA che. ane te ja=sarvajIvo pratye vAtsalyavALA bhagavAna ja, sarvadevo, manuSyonA samUhanA nAyaka evA indra cakravartI Adi vaDe prakhyAta kIrtivALA che, je kAraNathI te ja=te bhagavAna ja, prazasta mana, vacana, kAyAnA vyApAramAM parAyaNa evA indra-cakravartI Adi vaDe satata stuti karAya che. ane AthI ja=bhagavAna susthita che, jagatanA jIvo pratye dayALu che ane prakhyAtakIrtivALA che AthI ja, A=bhagavAna, avikala evA mahArAja zabdane vahana karavA mATe yogya che. bhAvArtha: vaLI, graMthakAre pUrvanI kathAmAM kahyuM ke aSTamUlaparyaMta nAmanA nagaramAM te bhikhArI dareka zerIomAM anaMtI vakhata bhIkha mATe phare che te vastutaH saMsArI jIvamAM saMgata thAya che; kema ke saMsArI jIva anAdino che. ane dareka bhavomAM bAhya khAdyapadArtho, bhogyapadArtho ke mAna sanmAnAdi kASAyikabhAvomAMthI AnaMda levAnI vRttivALo hovAthI te kadakSane ja prApta karavA dareka gatiomAM yatna kare che. ane bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve tene pote ATalo kALa sudhI A rIte kadarthanA pAmyo che teno koI bodha vartato nathI, kevaLa tatkALa ja vaiSayika sukhomAM ke mAnasanmAnanAM sukhomAM rata evo te jIva prApta evA manuSyabhavane pUrNa karIne niSphaLa kare che. ane anya bhavo paNa te rIte niSphaLa kare che. vaLI, kathAnakamAM kahyuM ke bhikhArI pAchaLa tene herAna karavA mATe kuvikalpo, kutarka, ane kutIrtharUpa bALako pAchaLa paDelA ane te jIvanA tattvAbhimukha zarIrano nAza karatA hatA. te rIte A saMsArI jIva paNa kyAreka kaMIka karmanI alpatA thAya tyAre AtmAnA hitanI vicAraNA karI zake tevo tattvAbhimukha bane che. athavA tattvAbhimukha thaI zake tevI yogyatAvALo bane che. paraMtu tenA daurbhAgyane kAraNe tevI sAmagrI pAmIne paraloka AdinA viSayamAM saMzaya kare tevA kuvikalpo thAya che. padArthane vAstavika jonArI mArgAnusA2I prajJAne badale kutarko kare tevI ti thAya che. vaLI, kuupadezako temane maLI jAya che. tethI tattvane abhimukha thavAne badale tattvathI vimukha buddhivALA thAya che. tethI viparyAsa thavAne kAraNe teonA bhAvarogo atizayita thAya che. jene kAraNe karmo bAMdhIne na2kAdi sthAnomAM mahAviDaMbanA pAme che. tethI bhagavAnanI zAsananI prApti pUrve kyAreka karma pracura
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva varte che tyAre tIrthakara Adino yoga paNa tattvane abhimukha jIvane thavA deto nathI. to vaLI kyAreka kaMIka karmanA malanI alpatA thAya che. tyAre tIrthakara Adino yoga thavAne badale kutIrthikono yoga thAya che. bhagavAnanA zAsanamAM rahelA kasAdhuono yoga thAya che. jethI tattvAbhimukha zarIra nAza pAme che. ane jenA kAraNe durgationI paraMparAne pAme che. jema, neminAtha bhagavAnanA kALamAM sumati nAmanA zrAvaka kusAdhuonI pAse saMyamagrahaNa karIne paramAdhAmI thayA A rIte, viveka vagara viparyAsathI karmo bAMdhIne cAragatiomAM bhamatA jIvone joIne vivekI evA mahAtmAone te jIva kRpAnuM sthAna thAya che, ane potAno AtmA tevo atyaMta avivekavALo bhagavAnanA zAsananI prApti pUrve hovAthI sarva jIvothI atijaghanyatama che. tethI ja kadannane khAIne araghaTTaghaTTInyAyathI anaMtapudgalaparAvartano sarva yonisthAnonI prApti dvArA pasAra kare che. A rIte te dramakanuM svarUpa batAvyA pachI kathAnakamAM kahyuM ke te nagaramAM susthita nAmanA mahArAjA varte che. te bhagavAna sarvajJa che; kema ke bhagavAne sarva klezano nAza karIne sthira evuM kevalajJAna, sthira evuM kSAyikavIrya ane sthira evuM sarva klezarahita sukha prApta karyuM che. tethI, jema koI rAjavI jIvanamAM svastha rIte jIvatA hoya tema tIrthakaro sarva upadravo rahita sukhamaya avasthAmAM rahelA che. vaLI, dayALu rAjA prajAnI hitaciMtA kare che. tema, bhagavAna paNa samasta jIvonI hitaciMtA karanArA ativatsala hRdayavALA che. tethI, jagatanA sarvajIvonuM rakSaNa thAya tevo upadeza Ape che. ane mokSa prAptinuM kAraNa bane evA pravacanane batAve che. jenAthI sarva jIvonuM hita thAya che. vaLI, te rAjA atyaMta prakhyAta kIrtivALA hatA ema kathAnakamAM kahyuM tenuM kAraNa tIrthakaro devatAo, manuSyo Adi badhA vaDe atyaMta pUjAya che. tethI, teonI kIrti eka uttamapuruSa tarIke jagatamAM vikhyAta che. mATe mahArAjA zabdothI tIrthakarone ja kahI zakAya, anyone nahIM. upanaya : svakarmavivaro dvArapAlaH yathA ca sa roraH 'paryaTastasya mandiradvAraM kathaJcitprAptaH, tatra ca svakarmavivaro nAma dvArapAlastiSThati, tena ca kRpAlutayA tatra rAjabhavane pravezitaH ityuktaM tadevamiha yojanIyam-tatra yadA'sya jIvasyA'nAdimatA yathApravRttasaMjJena karaNena kathaJcid gharSaNaghUrNananyAyenAyuSkavarjitAnAM saptAnAM karmaprakRtInAM sthiteH samastA api sAgaropamakoTIkoTayaH paryantavartinImekAM sAgaropamakoTIkoTiM vihAya kSayamupagatA bhavanti, tasyA api kiyanmAnaM kSINaM, tadA'yaM jIvastasyA''tmanRpateH sambandhi yadetadAcArAdidRSTivAdaparyantaM dvAdazAGgaM paramAgamarUpaM tadAdhArabhUtacaturvarNazrIzramaNasaGghalakSaNaM vA mandiraM tasya dvAri prApto'bhidhIyate, tatra ca pravezanapravaNaH-svasya AtmIyasya, karmaNo vivaro=vicchedaH svakarmavivaraH sa eva yathArthAbhidhAno dvArapAlo bhavitumarhati, anye'pi rAgadveSamohAdayastatra dvArapAlA vidyante, kevalaM te'sya jIvasya pratibandhakA, na punastatra pravezakAH, tathAhi-anantavArAH prAptaH prApto'yaM
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva jIvastairnirAkriyate, yadyapi kvacidavasare tatra te'pi pravezayantyenaM tathApi taiH pravezito na paramArthataH pravezito bhavati, rAgadveSamohAdyAkulitacittA yadyapi yatizrAvakAdicihnAH kvacid bhavanti, tathApi te sarvajJazAsanabhavanAd bahirbhUtA draSTavyA ityuktaM bhavati tatazcAyaM jIvastena svakarmavivaradvArapAlena tAvatI bhuvaM prApto granthibhedadvAreNa tatra sarvajJazAsanamandire pravezita iti yuktmbhidhiiyte| upanayArtha - svakarmavivara nAmano dvArapALa je pramANe te rAMkaDo bhaTakato-saMsArarUpI nagaramAM bhaTakato, te maMdiranA dvAramAM koIka rIte prApta thayosusthita mahArAjAnA rAjamahelanA dvArane koIka rIte prApta thayo. ane tyAM-susthita rAjAnA maMdiranA dvAramAM, svakarmavivara nAmano dvArapALa rahelo che. ane tenA vaDe svakarmavivara nAmanA dvArapALa vaDe, kRpALupaNuM hovAthI te rAjamahelamAM praveza karAyo te rAMkaDo praveza karAyo. e pramANe kathAmAM kahevAyuM te kathAnuM te kathana, A rIte=AgaLamAM batAve che e rIte, ahIM=saMsArI jIvamAM, yojana karavuM. tyAM=saMsAraparibhramaNakALamAM, jyAre A jIvanI anAdimAna evA yathApravRttikaraNa saMjJAvALA karaNathI koIka rIte gharSaNapUrNatanyAyathI=nadImAM paDelo paththara ghasAI ghasAIne goLa thAya e nyAyathI, AyuSyakarma varjita sAta karmonI sthitinI paryatavatinI eka koTAkoTI sAgaropamane choDIne samasta paNa koTAkoTI sAgaropama kSayapaNAne pAme che. tenuM paNa eka sAgaropamanuM paNa, keTaluMka mAtra kSINa thAya che tyAre A jIva te rAjAnA saMbaMdhI je AcArAdi daSTivAdaparyata parama AgamarUpa dvAdazAMga athavA tenA AdhArabhUta cAra varNavALA zramaNasaMgharUpa maMdira che. tenA=maMdiranA, dvAramAM prApta thayelo kahevAya che ane tyAM pravezavAmAM samartha potAnA karma nAmano vivara e rUpa svakarmavivara, te ja yathArtha rAmavALo dvArapALa thavA mATe yogya che. vaLI, anya rAga-dveSa-mohAdi tyAM dvArapALo vidyamAna che. kevala te dvArapALo A jIvane pratibaMdhaka che=bhagavAnanA zAsanamAM pravezavAmAM pratibaMdhaka che, paraMtu tyAM=bhagavAnanA zAsanarUpI maMdiramAM, praveza karAvanArA nathI. te A pramANe anaMtIvAra prApta evo A jIva cAragatimAM bhramaNa karatAM karatAM koIka vakhate graMthidezamAM aneka vakhata prApta thayelo A jIva, teo vaDe=rAga-dveSAdi dvArapALo vaDe, bhagavAnanA zAsanamAM praveza karatAM nirAkaraNa karAya che - jo ke tyAM=bhagavAnanA zAsanamAM, koIka avasare teo paNa rAga-dveSa-mohatA pariNAmo paNa, A jIvane praveza karAve che=dharma sAMbhaLavAnI ke dharmanI kriyA karavAnI koIka pravRttio karAve che, topaNa teo vaDe praveza karAvAyelo=rAga-dveSa-mohathI bhagavAnanA zAsanamAM praveza karAvAyelo, A jIva paramArthathI praveza karAyelo nathI. joke rAga-dveSa-mohAdi AkuLa cittavALA jIvo yati, zrAvakAdi cihnovALA kyAreka thAya che to paNa te sarvazatA zAsananA bhavanathI bahirbhata ja jANavA. e pramANe kahevAyuM. ane tethI A jIva te svakarmavivara nAmanA dvArapALa vaDe teTalI bhUmine pAmelo graMthibhedanuM kAraNa bane teTalI bhUmine pAmelo, graMthibheda dvArA sarvajJanA zAsanamAM pravezita karAyo te pramANe yukta kahevAyuM che.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 177 bhAvArtha : pUrvamAM graMthakArazrIe kathA batAvI tyAM te bhikhArI bhIkha arthe pharato koIka rIte te sarvajJanA zAsanarUpI maMdiradvArane prApta thayo. ane svakarmavivara nAmanA dvArapALa vaDe te jIvane rAjabhavanamAM praveza karAvAyo ema kahevAyuM tethI e prApta thAya ke A jIva anAdikALathI saMsAramAM bhaTakatAM bhaTakatAM yathApravRttikaraNa nAmanA pariNAmathI sAta karmonI sthiti aMtaHkoTAkoTi kare che. tyAre dharma karavAne abhimukha viveka vagarano paNa bhAva thAya che tethI te jIva kyAreka saMsAranA AzayathI, kyAreka mAnasanmAnanA AzayathI ke koIka anya AzayathI dharmanI anya pravRtti kare che. topaNa bhagavAnanA zAsananA paramArthane jANavA mATe samartha thato nathI; kema ke bhagavAnanA zAsanamAM bhAvathI praveza karAvavAmAM rAga-dveSa ane mohano pariNAma bAdhaka che ane je vakhate jIvone bAhya padArthomAM ja sukhabuddhi varte che. teone te sukhanA prAptinA upAyarUpe dhanaarjanAdi dekhAya che tema graMthidezamAM Ave che tyAre dharmakRtyo paNa sukhanA upAyarUpe dekhAya che. tethI dharma karIne paNa teo bAhya padArtho viSayaka rAgabhAvanI ja puSTi kare che. A rIte anaMtI vakhata saMsArI jIva kyAre kyAre te jinamaMdiramAM praveza pAme che. topaNa rAga-dveSa-moha nAmanA dvArapALo teone bhAvathI praveza karavA detA nathI. paraMtu jyAre jIvamAM kaMIka karmanI vizeSa laghutA thAya che tyAre tene tattvane jovAnI nirmaLa prajJA pragaTe che. je darzanamohanayanA kSayopazamanA pariNAma rUpa che ane te kSayopazamabhAva hovAthI karmanA vivara svarUpa che. tethI te karmavivara nAmanA dvArapALe te jIvane bhagavAnanA zAsanamAM bhAvathI praveza karAvyo ema kahevAya che. ane jyAre jIva darzanamohanIyanA kSayopazamathI bhagavAnanA zAsanamAM praveza pAme che tyAre vItarAganuM jevuM vItarAgasvarUpa che, tevuM ja svarUpa jIvanI suMdara avasthArUpa che tevo bodha thAya che. tethI bhagavAnanA zAsananI dareka pravRttio kaI rIte vItarAgatA sAthe paramArthathI joDAyelI che te svarUpe ja tene dekhAya che ane jeo bhAvathI bhagavAnanA zAsanamAM che teomAM vItarAgatAne anukULa kevA uttamabhAvo che te sarva te jIvane spaSTa dekhAya che. tethI jema te bhikhArIne te rAjamaMdira aneka prakAranI samRddhithI yukta dekhAyuM tema bhagavAnanA zAsanane pAmelA jIvone bhAvathI bhagavAnanA zAsanamAM vartatA RSio, maharSio, tIrthakaro, devo vageremAM kevA uttamabhAvo varte che, te sarva dekhAya che. ane te bhAvothI bhagavAnanuM zAsana zobhAyamAna che tema jaNAya che. ane jeo potAnA karmanA kSayopazamathI bhagavAnanA zAsanamAM pravezyA nathI. paraMtu rAga-dveSa-moharUpI dvArapALathI praveza karAvAyA che teone bhAvathI bhagavAnanuM zAsana kevuM che te dekhAtuM nathI. tethI paramArthathI teo rAjamaMdiramAM pravezelA nathI. upanaya : sarvajJazAsanasya rAjamandiratA yathA ca tena kathAnakoktena tadrAjabhavanamadRSTapUrvamanantavibhUtisaMpannaM rAjAmAtyamahAyodhaniyuktakatalavargikairadhiSThitaM sthavirAjanasanAthaM subhaTasaMghAtAkIrNaM vilasadvilAsinIsArthaM nirupacaritazabdAdiviSayopa
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva bhogavimardasundaraM satatotsavaM dRSTaM tathA'nenApi jIvena vajravadurbhedo'bhinnapUrvazca saMsAre yaH kliSTakarmagranthistadabhedadvAreNa svakarmavivarapravezitenedaM sarvajJazAsanamandiraM tathAbhUtavizeSaNameva sklmvlokyte| tathAhi-dRzyante'tra maunIndre pravacane'pAstAjJAnatamaHpaTalaprasarA vividharatnanikarAkAradhArakA vilasadamalAlokaprakAzitabhuvanabhavanodarA jnyaanvishessaaH| tathA virAjante'tra bhAgavate pravacane sampAditamunipuGgavazarIrazobhanayA manoharamaNikhacitavibhUSaNavizadAkAratAM dadhAnAH khalvAmarzoSadhyAdayo naanddhivishessaaH| tathA kurvanti sujanahRdayAkSepamatra jinamate'tisundaratayA vicitrvstrvistaaraa''kaarbhuvidhtpovishessaaH| tathA janayanti cittAlAdAtirekamatra pAramezvare mate lolojjvalAMzukollocAvalambimauktikAvacUlarUpatAmAbibhrANA racanAsaundaryayogitayA caraNakaraNarUpA mUlottaraguNAH, tathAvidhe'tra jainendradarzane vartamAnAnAM dhanyAnAM vaktrasauSThavagandhotkarSacittAnandAtirekamudAratAmbUlasannibhaM styvcnm| tathA vyApnuvanti svasaurabhotkarSeNa dikcakravAlamatra bhAgavate mate munimadhukaranikarapramodahetutayA vicitrabhaktivinyAsagrathitatayA mnohaarikusumprcyaakaardhaarkaannyssttaadshshiilaanggshsraanni| tathA nirvApayati mithyAtvakaSAyasantApAnugatAni bhavyasattvazarIrANi gozIrSacandanAdivilepanasandohadezyatAM dadhAnamatra pAramezvaradarzane smygdrshnm| upanayArthaH sarvajJa zAsananuM rAjamaMdiratva je pramANe te kathAnakamAM kahevAyelA tenA vaDe dramaka vaDe, "te rAjabhavana aSTapUrva anaMtavibhUtithI saMpanna, rAjA, amAtya, mahAyoddhA niyukta talavargathI adhiSThita, sthavirAjatathI yukta, subhaTa saMghAtathI AkIrNa, vilAsa pAmatI vilAsinI evI strIonA samudAyavALuM, nirupacarita zabdAdi viSayanA upabhogatA vimardathI suMdara, satata utsavavALuM jovAyuM te pramANe A jIva vaDe paNa vajanI jema durbheda abhinnapUrva bhUtakALamAM bhedI nathI evI, saMsAramAM je kliSTakarma rUpa graMthi che tenA bheda dvArA svakarmavivarathI praveza karAvavA paDe tevA prakAranA vizeSaNavALuM sakala ja A sarvajJa zAsana maMdira jovAya che. te A pramANe - ahIM=saMsAramAM, motIndra pravacanamAM bhagavAnanA vacanarUpa zAstromAM, apAta dUra karelA, ajJAnarUpI aMdhakAranA paTalanA prasaravALA, vividha ratnasamUhanA AkArane dhAraNa karanArA, vilAsa karatAM nirmaLa AlokathI prakAzita evA bhuvanarUpI bhavananA udaravALA jJAnavizeSo dekhAya che. ane ahIM bhAgavata pravacanamAM saMpAdita karAyelA munirUpI puMgavonA zarIranI zobhApaNAthI manohara maNiothI yukta evA vibhUSaNanA vizada AkArane dhAraNa karanArI AmaSaSadhi Adi aneka RddhivizeSo zobhe che. ane ahIM jinamatamAM atisuMdarapaNuM hovAne kAraNe vicitravastramAM vistAranA AkAravALA bahu prakAranA tApavizeSo sujatanA hadayane AkSepa kare che. ane A paramezvaranA zAsanamAM capala ujjavala vastravALA caMdaravAmAM laTakatAM
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva 179 motIonI avacUlAne dhAraNa karatA caraNakaraNarUpa mUla-uttara guNo racatAsoMdaryanA saMbaMdhapaNAthI cittamAM AlAdanA atizayane utpanna kare che. tevA prakAranA A jainendradarzanamAM vartatA evA dhanya jIvonuM mukhanI suMdara gaMdhanA utkarSathI citatA AnaMdanA atirekavALuM udAra tAMbUla jevuM satya vacana che. ane bhAgavata matamAM bhagavAnanA zAsanamAM, munirUpI bhamarAonA samUhane pramodanuM hetupaNuM hovAthI ane vividha prakAranA bhaktinA vicAsathI grathitapaNuM hovAne kAraNe aneka prakAranI vItarAganI bhaktinA sthApanathI aDhAra hajAra zIlAMgo paraspara guMthAyelA hovAne kAraNe, manohara puSponA samUhanA AkArane dhAraNa karanArA aDhAra hajAra zIlAMgo potAnA saurabhanA utkarSathI badhI dizAone vyApta kare che. ane ahIM pAramezvara darzanamAM gozISacaMdanAdi vilepananA samUhanI sadazatAne dhAraNa karatuM samyagdarzana, mithyAtva ane kaSAyanA saMtApathI anugata bhavyajIvonA zarIrone nircApata kare che=zItalatAne Ape che. sarvajJazAsanasthitajIvasvarUpam yatazcAtra sarvajJopajJe sajjJAnadarzanacAritrapradhAne pravacane vartante ye jIvAstairmahAbhAgadheyaiH sthagito narakAndhakUpaH, bhagnastiryaggaticArakAvAsaH, nirdalitAni kumAnuSatvaduHkhAni, vimarditAH kudevatvamAnasasantApAH, pralayaM nIto mithyAtvavetAlaH, niSpandIkRtA rAgAdizatravaH, jaritaprAyaM karmanicayA'jIrNam, apakarNitA jarAvikArAH, apahastitaM mRtyubhayaM, karatalavartIni saMpAditAni svargA'pavargasukhAni athavA'vadhIritAni tairbhagavanmatasthairjIvaiH sAMsArikasukhAni, gRhIto heyabuddhyA samasto'pi bhavaprapaJcaH, kRtaM mokSakatAnamantaHkaraNam na ca teSAM paramapadaprAptiM prati vyabhicArAzaGkA, na hyupAya upeyavyabhicArI, upAyazcApratihatazaktikaH paramapadaprApteH sajjJAnadarzanacAritrAtmako mArgaH, sa ca praapto'smaabhiriti| saJjAte ca tallAbhe teSAmiti nizcitA buddhiH-nAstyataH paraM prAptavyam, ityAkalayya vihitaM pratipUrNamanorathaM cetaH, ata eva teSAM pAramezvaramatavarttinAM jantUnAM nAstyeva zoko, na vidyate dainyaM, pralInamautsukyaM, vyapagato'rativikAraH, jugupsanIyA jugupsA, asambhavI cittodvegaH, atidUravartinI tRSNA, samUlakASaMkaSitaH sntraasH| kintarhi? teSAM manasi varttate dhIratA, kRtAspadA gambhIratA, atiprabalamaudArya, niratizayo'vaSTambhaH, svAbhAvikaprazamasukhAmRtAnavaratAsvAdanajanitacittotsavAnAM ca teSAM prabalarAgakalAvikalAnAmapi pravarddhate ratiprakarSaH, vinihatamadagadAnAmapi vivarttate cetasi harSaH, samavAsIcandanakalpAnAmapi na sambhavatyanantAnandavicchedaH tatazca jainendrazAsanasthAyino bhavyasattvAH svAbhAvikaharSaprakarSAmoditahRdayatayA gAyanti pratikSaNaM paJcaprakArasvAdhyAyakaraNavyAjena, nRtyantyAcAryAdidazavidhavaiyyAvRttyAnuSThAnadvAreNa, valganti jinajanmAbhiSekasamavasaraNapUjanayAtrAdisampAdanavyApAraparatayA, utkRSTasiMhanAdAdIni cittAnandakAryANi darzayanti parapravAdinirAkaraNacAturyamAbibhrANAH kvacidavasare, Ananda
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva maIlasandohAn vAdayantyeva bhagavatAmavataraNajanmadIkSAjJAnanirvANalakSaNeSu paJcasu mahAkalyANakakAleSu, tasmAdidaM maunIndraM pravacanaM satatAnandaM pralInAzeSacittasantApaM, na cAnena jIvena kvacidapIdaM prAptapUrvaM bhAvasAratayA, bhavabhramaNasadbhAvAdevedaM nizcIyate, bhAvasArametallAbhe hi prAgeva mokSaprAptiH saMpadyeta, tadanena yattadrAjabhavanasya kathAnakoktasya vizeSaNadvayamakAri yaduta 'adRSTapUrvamanantavibhUtisampannam iti' tadasyApi sarvajJazAsanamandirasya drshitm| | sarvajJanA zAsanamAM rahela jIvanuM svarUpa je kAraNathI ahIM sarvajJa vaDe kahevAyelA samyajJAna, darzana, cAritra pradhAna pravacanamAM je jIvo varte che te mahAbhAgyazALI jIvo vaDe narakarUpI aMdhakUvo sthagita karAyo, tiryaMcagatirUpa kedakhAnuM bhagna karAyuM, kumAnuSapaNAnAM duHkho nAza karAyAM. kudevatvanA mAnasasaMtApo vimardana karAyA, mithyAtvavetAla pralayane prApta karAyo-mRtaprAya karAyo, rAgAdi zatruo nispaMdana karAyA, karmaciyarUpa ajIrNa jaritaprAya karAyuM jIrNavastra jevuM karAyuM, jarAnA vikAro dUra karAyA. arthAt saMsAra parimita thavAne kAraNe punaH punaH jarAnI prApti thavAnI saMbhAvanA alpa karAI, mRtyuno bhaya dUra karAyo, svarga ane mokSanAM sukho hAthamAM saMpAdana karAyAM, athavA te te bhagavAnanA matamAM rahelA jIvo vaDe sAMsArika sukho apamAnita karAyAM, samasta bhavaprapaMca hecabuddhithI grahaNa karAyo. mokSamAM ekatAnavALuM aMtaHkaraNa karAyuM ane teone=bhagavAnanA zAsanane pAmelA jIvone, paramapada evA mokSanI prApti pratye vyabhicAratI AzaMkA nathI. arthAtuM mane prApta thaze ke nahIM thAya te prakAranI AzaMkA nathI. kije kAraNathI, upAya upeyano vyabhicArI nathI=bhagavAnanA zAsanane pAmelA jIvo je rIte vItarAgatA Adi guNothI AtmAne bhAvita kare che, te rUpa upAya upeya evA mokSanI sAthe vyabhicArI nathI. ane paramapadanI prAptino upAya apratihata zaktivALA samyajJAna, darzana, cAritra svarUpa mArga che, ane te amArA vaDe prApta karAyuM che evI vyabhicAranI zaMkA nathI ema avaya che. ane teno lAbha thaye chata=ratnatrayIno lAbha thaye chate, teone=bhagavAnanA zAsanamAM pAmelA jIvone, A prakAre AgaLamAM batAvAyela e prakAre, nizcita buddhi che. AnAthI para=mokSathI anya, prAptavya nathI. e pramANe jANIne pUrNa manorathavALuM cita karAyuM che. AthI ja bhagavAnanA zAsanamAM rahelA jIvonuM pUrNa manorathavALuM cita che AthI ja, paramezvaramatavartI evA te jIvone zoka nathI ja. dInatA nathI. sukya pralIna thayuM naSTaprAya: thayuM, aratino vikAra dUra thayo. jugupsA jugupsanIya thaI. cittano udvega asaMbhavI thayo, tRSNA atidUravartI thaI, saMtrAsane mUlathI ja naSTa karyo che. to zuM che? ethI kahe che. teonA manamAM dhIratA varte che. gaMbhIratA Aspada karAI= hastagata karAI, audArya atiprabaLa thayuM, niratizaya avakhaMbha che=prakarSavALo vizvAsa che, arthAt have saMsAra kyAM che e prakArano atizaya vizvAsa che. ane svAbhAvika prazamasukhanA amRtanA satata AsvAdanathI janita cittatA utsavavALA, prabaLa rAgAdi kalAthI vikala paNa teone bhagavAnanA
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zAsanavartI jIvone, ratiprakarSa pravardhamAna pAme che. madarUpI rogone haNyA che jemaNe evA paNa teonA cittamAM harSa varte che, vAsI caMdananI jema samAnacittavALA paNa teone anaMta AnaMdano viccheda saMbhavato nathI. ane tethI jenendrazAsanamAM rahenArA bhavyajIvo svAbhAvika harSanA prakarSathI AnaMdita hadayapaNAne kAraNe pratikSaNa pAMca prakAranA svAdhyAya karavAnA nimittathI gAya che, AcAryAdinI dasa prakAranAM vaiyAvacca Adi anuSThAna dvArA nRtya kare che, jinajanmAbhiSeka, samavasaraNa, pUjana, yAtrAdi, saMpAdananA vyApAramAM tatparapaNuM hovAthI kUde che. parapravAdinirAkaraNamAM cAturyane dhAraNa karanArA evA jIvo kvacit avasare utkRSTa siMhanAda Adi cittanAM AnaMdakAryone batAve che. bhagavAnanA avataraNa, janma, dIkSA, jJAna ane nirvANa pAMca mahAkalyANakomAM AnaMdane abhivyakta karanAra vAjiMtronA samUhane vagADe ja che, te kAraNathI A bhagavAnanuM pravacana satata AnaMdavALuM, kalIna azeSacittanA saMtApavALuM che ane A jIva vaDe A=bhagavAnanuM vacana, bhAvasArapaNA vaDe kyAreya paNa pUrve prApta nathI; kema ke bhavabhramaNanA sadbhAvathI jaatyAra sudhI pote bhavabhramaNa karI rahela che tenA sarbhAvathI ja, A nizcaya karAya che pUrvamAM bhAvasArapaNAthI bhagavAnanA zAsanane pote prApta karyuM nathI e nizcaya karAya che. di je kAraNathI, A bhAvasAra prApta thaye chate pUrvamAM varNana karyuM evA bhAvathI samRddha bhagavAnanA pravacananA darzananI prApti thaye chate pUrvamAM ja mokSanI prApti saMpanna thAta, te kAraNathI AnA dvArA kathAnakamAM kahela te rAjabhavanamAM je be vizeSaNa karAyAM ke "adRSTapUrva ane anaMtavibhUti saMpanna' te A paNa sarvajJazAsanamaMdiranAM batAvAyAM. bhAvArtha pUrvamAM dramakanI kathAmAM kahyuM ke te dramaka vaDe te anaMta vibhUtithI saMpanna rAjabhavana pUrvamAM kyAreya joyeluM na hatuM. tethI te rAjabhavanamAM kevI vibhUti che te prathama batAvatAM kahe che. jema koI nagaramAM moTo rAjavI hoya teno mahela rAjA, amAtya mahAyoddhA AdithI saMkIrNa hoya che. ane ghaNAM bhogavilAsanAM sAdhanathI yukta hoya che tevuM ja rAjabhavana ahIM vidyamAna che. ane jyAre jIva vajanA jevI durbhedya evI kliSTa karmagraMthine bhede che tyAre darzanamohanIyanA kSayopazamanA baLathI te jIvane cAragatinA bhramaNarUpa saMsAramAM bhagavAnanA zAsanarUpa mahela tevA prakAranA vizeSaNavALuM ja dekhAya che. bhagavAnanuM zAsana tevA prakAranA svarUpavALuM che te batAvatAM kahe che. jeone AtmAnA nirAkulasvarUpane jonArI mArgAnusArI mati pragaTI che, teone aMtaraMga guNothI ja bhagavAnanuM zAsana suzobhita che tema dekhAya che ane bhagavAnanA zAsanamAM rahelA jIvono bhagavAnanA zAsana sAthe abheda karIne teone dekhAya che ke bhagavAnanA zAsanane pAmelA jIvo pradhAna rIte zAstraadhyayana karIne jagatanA vAstavika svarUpanuM jJAna prApta kare che. AthI ja bhagavAnanA zAsanamAM rahelAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA nitya navuM navuM zruta bhaNIne tattvanA paramArthane sUkSma-sUkSmatara jonArAM bane che, je jJAna teomAM rahelA ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karanArA vividha prakAranA ratnonA samUha jevuM che ane jagatavartI padArthanA yathArtha prakAzane karanAra che. jema atidedIpyamAna ratno aMdhakArano nAza kare che tema vivekI jIvomAM vartatuM jJAna moharUpa aMdhakArano nAza kare che. vaLI, jema
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zreSTha ratno aneka prakAranA lAbhane karanArAM che tema bhagavAnanA zAsanamAM rahelA jIvomAM vartatuM jJAna aneka prakAranA jIvonA hitane karanAruM hovAthI kImatI ratna jevuM che ane jagatanA svarUpane yathArtha prakAza karanAra che. tethI, bhagavAnanuM zAsana aneka ratnothI vivekI jIvane pUrNa dekhAya che. vaLI, bhagavAnanA zAsanamAM rahelA munionA zarIranI zobhAne karanAra evI AmarzaauSadhi Adi aneka labdhio prApta thAya che. tethI, jema rAjamahelamAM vartatA loko suMdara AbhUSaNone dhAraNa karanArA che tema bhagavAnanA zAsanamAM vartatA munio samabhAvanA pariNAmanA prakarSane kAraNe aneka labdhione prApta kare che. jethI teono AtmA atyaMta suzobhita jaNAya che. je uttama vastrane dhAraNa karanArA rAjamaMdiranA puruSo jevA bhagavAnanA zAsanamAM rahelA munio zobhAyamAna dekhAya che; kema ke aMtaraMga guNasamRddhine samRddhirUpe jovAnI nirmaLaprajJA graMthibhedane kAraNe jIvane prApta thAya che. vaLI, bhagavAnanA zAsanamAM ghaNA prakAranA tapavizeSa che, jema rAjamaMdira aneka prakAranAM suMdara vastrothI suzobhAyamAna hoya che tema bhagavAnanuM zAsana te tapa-vizeSathI zobhAyamAna thAya che; kema ke mahAtmAo potAnI bhUmikAnusAra bAra prakArano tapa karIne AtmAnI nirlepa pariNatine ja atizaya karatA hoya che, tethI graMthibhedane kAraNe tapa karanArA jIvonI nirlepa pariNati joIne te rAjamaMdira vizeSa prakAranAM vastrothI suzobhita che tevuM ramya jaNAya che. vaLI, te rAjamaMdiramAM rahenArA munio bhUlottaraguNavALA hovAthI aneka motIothI gUMthAyelA suMdara, caMdaravAthI suzobhita hoya tevuM te rAjamaMdira jaNAya che; kema ke nirmaLadaSTivALA jIvone cAritranI zreSTha pariNati ja atyaMta ramya jaNAya che, tethI ja tenAthI bhagavAnanuM zAsana teone atyaMta suzobhita jaNAya che. vaLI, rAjamaMdiramAM rahenArA jIvo uttama tAMbUla khAnArA hoya che, jethI temanA mukhamAMthI paNa sugaMdha AvatI hoya che tema bhagavAnanA zAsanamAM vartanArA mahAtmAo satyavacana bolanArA hoya che. tethI vivekIne temanuM satyavacana joIne tAMbUlanI sugaMdha AvatI hoya tevuM suMdara mukha jaNAya che. vaLI, bhagavAnanA zAsanamAM rahetA munio aDhAra hajAra zIlAMgane dhAraNa karanArA che je rAjamaMdiramAM rahelA sugaMdhI puSpothI gUMthAyelI mALA jevA suzobhita dekhAya che; kema ke uttama rAjamahelamAM sugaMdhI puSponI suvAsa te mALAothI sadA vistArane pAme che. tema munio aDhAra hajAra zIlAMga dvArA AtmAnA suvAsano sadA vistAra kare che. vaLI, rAjamahelamAM rahenArA jIvo uttama caMdana kastUrI Adi sugaMdhI padArthono zarIra upara lepa kare che jethI zItalatAno anubhava thAya che tema bhagavAnanA zAsanane pAmelA jIvo samyagdarzana dvArA mithyAtva ane kaSAyanA tApone zAMta kare che. tethI teonuM zarIra, atyaMta zItalatAne vaMdana karAve tevuM ane sugaMdhamaya arthAt samabhAvanA pariNAmarUpa sugaMdhamaya jaNAya che. vaLI, bhagavAnanA zAsanamAM rahelA jIvo potAnI bhUmikA anusAra ratnatrayInuM sevana karIne narakanA pAtanI sthiti sadA mATe baMdha kare che. tiryaMconA bhavomAM javAnI saMbhAvanA dUra kare che. vaLI, kumAnuSya ane kudevapaNuM na prApta thAya tevI nirmaLa pariNatine prApta kare che jenA kAraNe AyuSya pUruM thAya topaNa uttama devabhava ane uttama manuSyabhavane ja prApta kare che. jethI, bhagavAnanA zAsanamAM vartatA jIvo sadA sukhI che tevuM ja vivekI jIvone dekhAya che. vaLI, bhagavAnanA zAsanamAM rahelA mahAtmAo mithyAtva vaitAlane
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 183 naSTaprAyaH kare che. rAgAdi zatruone kSINa zaktivALA kare che. karmanA samUha rUpa ajIrNane naSTaprAyaH kare che. jarAnA vikAro dUra kare che; kema ke dehane jarA prApta thAya topaNa teonuM citta tattvathI vAsita hovAne kAraNe adhika-adhika yauvana avasthAne ja prApta kare che. vaLI, teone mRtyuno paNa bhaya nathI; kema ke tattvane pAmelA bhagavAnanA zAsanamAM rahelA jIvone mRtyu vizeSa prakAranA uttamabhavanI prAptinuM kAraNa bane che tethI teone mATe mRtyu paNa utsavarUpa che. vaLI, devalokanAM ane mokSanAM sukho teoe hAthamAM ja prApta karyA che; kema ke karmanAzane mATe ucita upAyanI prApti thayelI hovAthI dhIratApUrvaka svazakti anusAra karmanAza mATe teo udyama kare che tethI A bhavamAM saMpUrNa karmano nAza na karI zake topaNa uttaranA bhavamAM uttama devabhavane pAmaze, tyAM paNa karmanAzane anukULa baLano saMcaya karaze. vaLI, vartamAnanA manuSyabhava karatAM paNa zreSTha manuSyabhavane pAmIne vizeSa prakAranAM karmono nAza karaze. tethI teone mATe devalokanAM ane mokSanAM sukho hAthamAM prApta thayelAM jevA ja che. vaLI, bhagavAnanA zAsanamAM rahelA jIvoe sAMsArika vikArajanya sukhone heyabuddhithI jonArA che ane samasta bhavaprapaca temane atyaMta tyAjya dekhAya che. mokSane abhimukha ekatAnavALuM teonuM citta che. tethI teone sunizcita nirNaya che ke alpabhavomAM ApaNe mokSane pAmazuM, kema ke saMsAramAM sarvatra upAyathI upeyanI prApti thAya che. tethI pote apramAdabhAvathI mokSanA upAyo seve che, mATe avazya tenAthI prAptavya evo mokSa paNa prApta thaze. AthI teone sthira nirNaya che ke mokSathI anya koI zreSTha prAptavya vastu nathI. ane potAne avazya mokSa prApta thaze tethI paripUrNa manorathavALuM teonuM citta varte che, tethI bhagavAnanA zAsanamAM rahelA jIvone pratikULa saMyogamAM paNa zoka thato nathI. paraMtu ucita upAya dvArA mohanAzane anukULa prayatna karavAno utsAha thAya che vaLI dInatA AvatI nathI paraMtu ratnaciMtAmaNithI adhika yogamArga potAne prApta thayo che tethI utsAhathI ja karmanAza mATe yatna kare che. vaLI, teone bAhyapadArtho viSayaka ausukya thatuM nathI. paraMtu satata mohanAzanA ucita upAyono prayatna karavAno utsAha thAya che. ratinA vikAro dUra thAya che. ane AtmAnI svasthatAmAM ja ratino anubhava thAya che. bAhyapadArtho pratye jugupsA thatI nathI. paraMtu potAnA malina bhAvo pratye jugupsA thAya che. cittamAM udvega thato nathI. paraMtu tattvane jANyA pachI paNa kyAreka pramAda thAya tyAre kSaNabhara vicAra Ave che ke huM virAdhaka chuM ane tema vicAra karIne apramAdanI ja vRddhi kare che. bAhyapadArthonI tRSNA dUra thAya che kevaLa guNavRddhinI ja tRSNA thAya che. vaLI, bAhyanimittothI kyAreya trAsa pAmato nathI. paraMtu satata aMtaraMga zatrune nAza karavA mATe ja udyama kare che. cittamAM haMmezAM dhIratA varte che. tethI bhagavAnanA zAsanane pAmIne dhairyapUrvaka ucita anuSThAno seve che jethI karmanI zaktine kSINa-kSINatara kare che. gaMbhIratAne keLave che ke jethI potAnA cittanA sUkSmabhAvonuM sadA avalokana karIne pitAnukUla yatna kare che. vaLI, prakRti atyaMta udAra bane che jethI koI jIvanuM ahita thAya tevo yatna svapnamAM paNa karatA nathI. vaLI, teone sthira vizvAsa che ke avazya A saMsArano uccheda pote karI zakaze. vaLI, teone kaSAyonA upazamajanya sukha vadhe che tethI citta haMmezAM AnaMdita hoya che. vaLI, rAgAdi alpa thayelA hovA chatAM AtmAnI nirAkula avasthAmAM ratino prakarSa varte che. roga atyaMta zAMta thavAne kAraNe cittamAM harSa vadhe che. A prakAranA sarva bhAvo bhagavAnanA zAsanamAM rahelA traNa guptiothI gupta evA munione varte che
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva tethI te rAjamaMdira satata AnaMdakallolavALuM bhinna graMthivALA jIvone dekhAya che. ahIM bhagavAnanA zAsanavartI mahAmunione koI zarIra upara raMdho calAvato hoya ane koI caMdanano lepa karato hoya te baMne pratye samAna citta varte che. teone koInA dvArA zarIranA chedana, bhedananI kriyA thatI hoya to paNa AnaMdano viccheda thato nathI. A prakAre nirlepacittavALA yogIone tevA prakArano zreSTha AnaMda che tevuM rahasya graMthibheda karanAra jIvane dekhAya che. ane tevA jinazAsanamAM rahelA samyagdaSTiAdi jIvo pAMca prakAranA svAdhyAya Adi karIne haMmezAM potAnA harSanA prakarSanI vRddhi kare che; kema ke te svAdhyAyathI jema jema teonuM citta vAsita thAya che tema tema teo mahAmunionA jevA zreSTha AnaMdanI najIkanI bhUmikAne sukhapUrvaka prApta karI zake che. vaLI, AcArya Adi uttamapuruSonI vaiyAvacca karIne paNa te prakAranI zaktino saMcaya karatA hoya tyAre harSathI teo nAcI rahyA che tevuM te rAjamaMdira jaNAya che. vaLI, bhagavAnanA abhiSeka Adi prasaMgomAM harSathI kUdatA hoya tevuM jaNAya che; kema ke uttamapuruSonA janmathI harSita thayeluM citta uttamapuruSonA tulya thavAne abhimukha baLano saMcaya thAya te prakAranI kriyA bhagavAnanA zAsanane pAmelA jIvo kare che. vaLI, bhagavAnanA prasaMgo vakhate cittanA AnaMdanI abhivyakti rUpe utkRSTa siMhanAda Adi kare che. ane bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA zrAvako prativAdIne nirAkaraNa karIne aneka jIvone dharmaprAptinuM kAraNa bane te rIte sanmArganI vRddhi kare che. tethI bhagavAnanuM zAsana satata AnaMdavALuM, azeSa cittasaMtApathI rahita che. ane AvuM bhagavAnanuM zAsana A dramaka vaDe kyAreya paNa pUrvamAM bhAvathI prApta thayuM nathI. AthI ja hajI sudhI bhava-bhramaNa cAle che. jeone bhAvathI A bhagavAnanuM zAsana prApta thAya che teo parimita bhavomAM avazya mokSa prApta kare che. upanaya : AcAryopAdhyAyagItArthAnAM rAjAmAtyamahAyodhopamAH sAmprataM yaduktaM 'rAjAmAtyamahAyodhaniyuktakatalavargikairadhiSThitam iti' tadasyApi vizeSaNaM nidarzyate tatreha bhagavacchAsanamandire rAjAnaH sUrayo vijJeyAH, ta eva hi yato'ntarvvalatA mahAtapastejasA pralayIbhUtarAgAdizatruvargA bahizca prazAntavyApAratayA jagadAnandahetavaH, ta eva ca guNaratnaparipUrNalokamadhye prabhutvayogitayA nirupcritraajshbdvaacyaaH| tathA mantriNo'tropAdhyAyA draSTavyAH, yataste viditavItarAgAgamasAratayA sAkSAdbhUtasamastabhuvanavyApArAH, prajJayA'vajJAtarAgAdivairikasavA, rAhasyikagrantheSu kauzalazAlitayA samastanItizAstrajJA ityucyante, ta eva ca subuddhivibhavaparitulitabhuvanatayA avikalamamAtyazabdamudvahanto rAjante, tathA mahAyodhAH khalvatra gItArthavRSabhA dRzyAH, yataste sattvabhAvanAbhAvitacittatayA na kSubhyanti daivikAdyupasargeSu, na bibhyati ghoraparISahebhyaH, kim bahunA? vaivasvatasaGkAzamapi paramupadravakAriNaM puro'bhivIkSya na trAsamupagacchanti, ata eva te gacchakulagaNasavAnAM dravyakSetrakAlApattimagnAnAM paraM parAkaraNadvAreNa nistArakAriNa iti hetormahAyodhAH procynte|
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva upanayArtha : AcAryane rAjAnI, upAdhyAyane amAtyanI ane gItArthone mahAyoddhAnI upamA have je kahevAyuM pUrvanA kathAnakamAM kahevAyuM, ke rAjA, amAtya, mahAyodhA, niyukta, talavarga koTavAla AdithI, adhiSThita te rAjamaMdira hatuM te Aje paNa bhagavAnanA zAsanane paNa, vizeSa batAve chekaI rIte rAjA AdithI adhiSThita che ? te spaSTa kare che, tatra vAkyanA prastAvamAM che, ahIM bhagavAnanA zAsanarUpI maMdiramAM rAjAo sUrio jANavA, teo ja je kAraNathI aMtaraMga jAjvalyamAna evA mahAtaparUpI tejathI pralathIbhUta rAgAdi zatruonA vargavALA che ane bahArathI prazAMta vyApArapaNuM hovAthI jagatanA AnaMdanA hetu che. ane teo ja guNaratvathI paripUrNa lokamAM prabhupaNAnA yogipaNAthI tirupacarita rAjA zabdathI vAcya che. jema rAjAo potAnA tejathI zatruvargane haNe che tema bhagavAnanA zAsananI dhurAne vahana karanArA bhAvAcAryo aMtaraMga mohanAzane anukULa jAjvalyamAna tejavALA hovAthI teonA rAgAdi zatru naSTaprAyaH hoya che. vaLI, rAjA suMdara hoya to lokonA AnaMdano hetu thAya che. tema AcAryo chatrIsa guNothI kalita hovAne kAraNe bAhyathI sarva pApavyApArathI nivRtta thayelA hovAne kAraNe, citta bhagavAnanA vacanathI vAsita thayela hovAne kAraNe prazAMta vyApAravALA hoya che. vaLI, jema rAjA nagaranA prabhutvane dhAraNa kare che. tema, guNaratnathI paripUrNa evA AcAryo bhagavAnanA zAsanamAM vartatA sarva yogya jIvone ucita pravRtti karAvavAmAM prabaLa kAraNa hovAthI te sarvanA svAmI jevA che tethI teone rAjA zabdathI kahevuM te ucita ja che. ane maMtrI ahIM=bhagavAnanA zAsanamAM, upAdhyAya jANavA, je kAraNathI vidita thayelA vItarAgatA AgamanA sArapaNAne kAraNe=vItarAgatA AgamatA paramArthane jANanArA hovAnA kAraNe, sAkSAt bhUta samasta bhavananA vyApAravALA=saMsAranI kayA prakAranI vyavasthA che ane temAM kayo jIva kayuM kRtya karIne hita sAdhI zakaze, kayuM kRtya karIne hita nahIM sAdhI zakaze ItyAdi sarva padArthonA bhAvone jANanArA, prajJAthI avajJAta karyA che rAgAdi vairika samUha jemaNe evA, rahasyabhUta evA graMthomAM kauzalazAlipaNuM hovAne kAraNe samasta nItizAstrane jANanArA che=AtmAnA hita mATe kaI nIti apanAvavI joIe ane anya jIvonA hita arthe kaI nIti apanAvavI joIe te batAvanAra sarva nItizAstrane jANanArA che e pramANe kahevAya che. ane subuddhinA vaibhavathI paritulitabhuvanapaNAne kAraNe avikala amAtya zabdane vahana karatA teo ja zobhe che=upAdhyAyo ja zobhe che. jema, maMtrIo nagaranI sarva vyavasthA kaI rIte subaddha thAya tenA paramArthane jANanArA hoya che tema upAdhyAya paNa bhagavAnanA AgamanA rahasyane jANanArA hovAthI bhagavAnanA zAsananI vyavasthA kaI rIte subaddha thaI zake tenA jANanArA hoya che. vaLI, maMtrIo anya rAjAonA balAdi paristhitine jANanArA
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva hoya che. tethI, zatruonA sAthe prasaMga Ave to zuM ucita che teno nirNaya karI zake che. tema maMtrI jevA upAdhyAya paNa saMsAranI sarva vyavasthAnA paramArthane jANanArA hoya che tethI AcAryone ucita salAha ApIne bhagavAnanA zAsananI dhurAne susthira karavAmAM kAraNa bane che. vaLI, jema maMtrIo prajJAthI ja zatruvarganI avajJA karanArA hoya che ethI maMtrInI prajJAthI ja rAjAnA zatruo haMmezAM bhaya pAmatA hoya che. vaLI, maMtrIo samasta nItizAstrane jANanArA hoya che. tema upAdhyAya bhagavAnanA batAvelA rahasyabhUta graMthomAM kuzaLa hovAthI maMtrI tulya che. ane mahAyoddhA ahIM=bhagavAnanA zAsanamAM, gItArtha sAdhuo jANavA je kAraNathI teo gItArtha sAdhuo, satvabhAvanAthI bhAvita citapaNuM hovAne kAraNe=mokSamArgane anukULa dRDha yatna karavAnuM kAraNa bane tevA AtmAnA sAtvika svarUpanuM punaH punaH bhAvana karIne bhAvita cittavALA hovAthI, daivika upasarga AdimAM paNa zoka pAmatA nathI, ghora parisahamAM bhaya pAmatA nathI. vadhAre zuM kahevuM? sAkSAt mRtyu jevA parama upadravakArI sAme joIne paNa trAsa pAmatA nathI. AthI ja=gItArtho satva bhAvanAthI bhAvita hovAthI ja, teo gItArtha sAdhuo, dravya, kSetra, kAlatI ApattimAM magna evA gaccha, kula, gaNa, saMghatA jIvone paraM parAkaraNa dvArA=prakRSTa ApattionA nirAkaraNa dvArA, vistArane karanArA che. e hetuthI mahAyoddhA kahevAya che. gItArtha sAdhuo bhagavAnanA vacananA sUkSmabhAvothI atyaMta bhAvita hoya che tethI potAnA saMghayaNabaLane anurUpa mohanAzane anukULa mahAsattva teonuM sadA skurAyamAna thAya che. tethI upasarga ane pariso paNa teone vyAkuLa karI zakatA nathI. saMghayaNabaLanA abhAvane kAraNe kvacit ucita upAya dvArA teno parihAra kare topaNa upasarga pariSadakALamAM samabhAvanI vRddhine anukULa yatnamAM teo skUlanA pAmatA nathI. vaLI, kyAreka mRtyu sAme Ave topaNa mahAsAttvika evA teo samabhAvanuM daDha avalaMbana laIne saMyamanuM rakSaNa kare tevA che AthI ja jema yoddhAo zatru sAme laDIne rAjAnA prajAjanonuM rakSaNa kare che, tema gItArtha mahAtmAo sAdhunA samudAyarUpa gaccha, kuLa, gaNa ke caturvidha saMgha koI ApattimAM Avela hoya tyAre prakRSTa yatna karIne yoddhAnI jema teonI ApattionuM nirAkaraNa kare che mATe gItArtha sAdhuo mahAyoddhA jevA kahevAya che. ___ gaNacintakAnAM niyuktakopamAH niyuktakAH punaratra gaNacintakA grAhyAH, ta eva yato bAlavRddhaglAnaprAghUrNakAdyanekAkArAsahiSNuparipAlyapuruSasamAkulAH kulagaNasaGgharUpAH purakoTIkoTIrgaccharUpAMzcAsaGkhyagrAmAkarAn gItArthatayotsargApavAdayoH sthAnaviniyoganipuNAH prAsukaiSaNIyabhaktapAnabhaiSajyopakaraNopAzrayasaMpAdanadvAreNa sakalakAlaM nirAkulAH pAlayituM kSamAH, ta eva cAviparItasthityA AcAryaniyogakAritayA niyuktakadhvaninA'bhidheyA bhvitumrhnti|
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva 187 gaNaciMtakone niyuktanI upamA vaLI, kathAnakamAM kahevAyelA niyukta ahIM=bhagavAnanA zAsanamAM, gaNaciMtakone jANavA je kAraNathI, teo ja=gaNaciMtako ja, bAla, vRddha, glAna Adi aneka AkAravALA zarIrathI asahiSNunuM paripAlana karavA, yogya puruSonuM paripAlana karavAmAM samAkuLa hoya che. vaLI utsarga-apavAdamAM gItArthapaNuM hovAne kAraNe sthAnaviniyogamAM nipuNa, prAsuka aiSaNIya evuM bhakta, pAna, auSadha, upakaraNa ane upAzrayanA saMpAdana dvArA sakalakAla kula, gaNa, saMgharUpa koTAkoTI nagaro ane gaccharUpa asaMkhya grAma, AkAronuM nirAkuLa pAlana karavAmAM samartha che. ane teo ja=gaNaciMtako ja, aviparIta sthitithI=ucita pravRttithI, AcAryanA niyoganuM kArIpaNuM hovAthI=AcAryanA AdezanuM samyak pAlana karanArA hovAthI, niyukta zabdathI abhidheya thavA mATe yogya che. jema niyukta puruSo nagaranuM cora AdithI rakSaNa kare che, rAjAnI AjJAnuM samyag pAlana kare che, tema gaNaciMtako susAdhu AdinuM bAhya upadravothI ucita 2kSaNa karIne teone saMyamayoganI vRddhimAM sahAyaka thAya che. ane AcAryae je kArya karavA mATe temane sopyuM che tene yathArtha karIne pAra utAre che. mATe gaNaciMtako te rAjamaMdiramAM niyukto che tema kahela che. sAdhUnAM niyuktakopamAH talavargikAH punaratra jainendrazAsanabhavane sAmAnyabhikSavo jJAtavyAH, yataste dattAvadhAnAH saMpAdayantyAcAryAdezaM, kurvantyupAdhyAyAjJAM vidadhati gItArthavRSabhavinayaM, na laGghayanti gaNacintakaprayuktamaryAdAM, niyojayantyAtmAnaM gacchakulagaNasaGghaprayojaneSu svajIvitavyavyayenApi, nirvahanti teSAmeva gacchAdInAmazivAdyapAyavyatikareSu, ata eva te zUratAbhaktatAvinItatAsvabhAvAdalaM talavargikazabdavAcyAH / yatazcedaM maunIndrazAsanabhavanamanujJAtaM sUrINAM cintyate sadupAdhyAyai, rakSyate gItArthavRSabhaiH, paripuSTiM nIyate gaNacintakaiH, vihitanizcintasamastavyApAraM sAmAnyasAdhubhiratastairadhiSThitamityucyate / sAdhuone taLavargInI upamA vaLI, talavargiko=pUrvamAM kahelI kathAmAM je talavargiko kahyA te ahIM, bhagavAnanA zAsanarUpI bhavanamAM sAmAnya sAdhuo jANavA, je kAraNathI dattaavadhAnavALA teo AcAryanA Adezane saMpAdana kare che=AcArya saMyamanAM anuSThAno kaI rIte nirjarAnuM kAraNa bane te sUkSma batAve che ane te rIte avadhAraNa karIne tene saMpAdana kare che, jethI saMyamanA kaMDakonI sadA vRddhine prApta kare che. vaLI, upAdhyAyanI AjJAne kare che=upAdhyAya zAstraadhyayana Adi karAvIne je prakAre zAstrathI bhAvita thavAnuM sUcana kare che, te prakAre ja bhAvita thaIne saMcita vIryavALA thAya che. gItArtha vRSabhanA vinayane kare che=sAdhuo kaI rIte saMyamanI vRddhi karI zake temAM teone sahAyaka dvArA ane temanA pAsethI yogamArganA paramArthane jANavA mATe ucita yatnapUrvaka vinaya kare che. gaNaciMtakonI prayukta
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva maryAdAonuM ullaMghana karatA nathI=gaNaciMtaka sarva sAdhuonuM kema hita thAya tene anurUpa bhaktapAta Adi sarva sAmagrInuM saMpAdana kare che ane teoe je maryAdAo potAne kahela che te maryAdAne anusAra ja te mahAtmAo prayatna kare che, maryAdAonuM ullaMghana karatA nathI. vaLI, te sAmAnya sAdhuo, gaccha, kula, gaNa, saMghanA prayojanamAM svajIvitanA vyayathI paNa AtmAne niyojita kare che. arthAt gaccha, kula, gaNo, AdinA sarvaprakAranA upadravone TALavA mATe zaktinA prakarSathI yatna kare che. te gacchAdinA ja aziva Adi apAyanA vyatikaromAM nirvAha kare che-gaccha kula Adito nirvAha kare che. AthI ja susAdhuo talavarga jevA che AthI ja, teo zUratA, bhaktatA, vinItatA svabhAvathI atyaMta talavargI zabdathI vAcya che. je kAraNathI A motIndra zAsanarUpI bhavana sUrione anujJAta che, sad upAdhyAyothI ciMtA karAya che motIndranA zAsananI hitaciMtA karAya che. gItArtho vRSabho vaDe rakSaNa karAya che. gaNaciMtako vaDe paripuSTi karAya che. sAmAnya sAdhuo vaDe karAyelA samasta nizcita vyApAravALuM karAya che. AthI teothI adhiSThita che e pramANe kahevAya che. bhAvArtha - kathAnakamAM kahevAyela bhikhArI je rAjamaMdira pAse Ave che ane karmavivara nAmanA dvArapALanI kRpAthI aMdara praveza prApta kare che. te rAjamahelanA svarUpanuM pUrvamAM kaMIka varNana karyuM jethI viziSTa prakAranA rAjamahela tulya bhagavAnanuM zAsana suMdara zobhAyamAna che, tevo vivekI puruSane bodha thAya che. vaLI, te rAjamahelamAM rAjA vagere koNa che. tenuM svarUpa prastutamAM batAvela che. jenAthI bodha thAya ke bhagavAnanA zAsanamAM rahelA AcArya mAtra sUripadavIne dhAraNa karanArA nathI. paraMtu bhagavAnanA zAsananA aMtaravartI sarvajIvonI ucita hitanI ciMtA karanArA che. jema suMdara rAjA haMmezAM prajAnA hitanI ciMtA kare ane prajAnuM hita thAya te prakAre sarva yatna kare, tema bhagavAnanA zAsananI sarva ucita vyavasthA tIrthakaronI gerahAjarImAM tIrthakaratulya bhAvAcArya kare che. jenAthI bhagavAnanA zAsanane pAmelA jIvo sukhapUrvaka ucita ArAdhanA karIne Atmahita sAdhI zake che. vaLI, maMtrI Adi paNa potapotAnuM ucita kRtya karIne te rAjyanI suvyavasthAne susthira kare che, tema upAdhyAya Adi sarva mahAtmAo potapotAnuM ucita kRtya karIne zAsanamAM praveza pAmelA jIvone klezakArI viziSTa karmo udayamAM na hoya to sukhapUrvaka dharmanA pAlanamAM sthira kare che. eTaluM ja nahIM paNa AcArya AdinA avalaMbananA baLathI sarva upadravo rahita AtmAnI avasthAnI prApti mATe daDha yatna karavA samartha bane che. jethI bhAvasamRddhine adhika adhika prApta karIne aMte pUrNasukhamaya mokSane prApta karI zake che. upanaya : AryANAM sthaviropamA sAmprataM yaduktaM 'sthavirAjanasanAtham iti' tadatrApi jinasaGghasadane yojanIyam, tatreha sthavirA janAH khalvAryAlokA mantavyAH, tathAhi te tatra pramattapramadAlokanivAraNaparAyaNA nivRttaviSayAsaGgAzca
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 189 vyAvarNitAH, etaccobhayamapi nirupacaritamAryAlokAnAmeva ghaTAmATIkate, yatasta eva dharmakAryeSu pramAdaparatantratayA sIdantaM zramaNopAsakalalanAlokamAtmIyaziSyakAvargaM ca paropakArakaraNavyasanitayA bhagavadAgamAbhihitaM mahAnirjarAkAraNaM sAdharmikavAtsalyaM cAnupAlayantaH smAraNavAraNacodanAdAnadvAreNa kApathaprasthitamanavarataM nivArayanti, sanmArge cAvatArayanti, ta eva ca viditaviSayaviSaviSamavipAkatayA viSayebhyo nivRttacittAH santo ramante saMyame, krIDanti tapovizeSavidhAnaH, rajyante'nAratasvAdhyAyakaraNe, na sevante pramAdavRndaM, samAcaranti nirvicaarmaacaaryaadeshmiti| upanayArtha : sAdhvIone sthavirAnI upamA have je kahevAyuM kathAnakamAM te rAjamaMdira kevuM che tenA viSayamAM je kahevAyuM, zuM kahevAyuM? te spaSTa kare che. sthavirAjatathI yukta A rAjamaMdira che. te ahIM paNa jinasaMgha rUpI rAjamaMdiramAM yojata karavuM, kaI rIte yojana karavuM ? te spaSTa kare che. tatra vAkya prastAvamAM che. ahIMebhagavAnanA zAsanamAM, virA jato AryAloka jANavA=sAdhvIo jANavI, te A pramANe - teo tyAM=bhagavAnanA zAsanamAM, pramata strIlokane zrAvikAone, nivAraNamAM parAyaNa, nivRta viSayonA saMgavALI kahevAI che=bhagavAnanA zAsanamAM rahelI sAdhvIo pramAdI zrAvikAone sanmArgano sUkSmabodha karAvIne mohatAzane anukULa ucita dizAo batAve che ane svayaM sarvatra asaMga pariNativALAM hoya che. ane A baMne paNa vizeSaNo sAdhvIone ja nirupacarita ghaTe che. je kAraNathI teo ja=sAdhvIo ja, dharmakAryamAM pramAdanA parataMtrapaNAne kAraNe sIdAtI zramaNopAsikArUpa zrAvikAnA samUhane ane potAnI ziSyAvargane paropakAra karavAmAM vyasanIpaNuM hovAne kAraNe ane bhagavAnanA AgamamAM kahela mahAnirjarAnA kAraNa evA sAdharmika vAtsalyanuM anupAlana karatI, smAraNa, vAraNa, codana karavA dvArA kutsitapathamAM prasthita evA teone satata nivAraNa kare che. ane sanmArgamAM avatAra kare che. teo ja=sAdhvIo ja, viSayarUpI viSanuM viSama vipAkapaNuM vidita hovAne kAraNe viSayothI nivRtta cittavALI chatI saMyamamAM rame che-pAMca indriyonA saMvararUpa saMyamamAM rame che. tapanA vizeSa vidhAno vaDe krIDA kare che tapovizeSatA sevana dvArA cittane aNahArI bhAvo AdimAM ramADe che. satata svAdhyAyakaraNamAM raMjita thAya che bhagavAnanA zrutajJAnathI te rIte AtmAne vAsita kare che jethI teono rAga mRtathI niyaMtrita ucitabhAvomAM ja varte che. pramAdanA samUhane sevatI nathI. AcAryanA Adezane nirvicAra Acare che-teone sthira vizvAsa hovAthI arthAt AcAryanA Adeza sarva kalyANanuM kAraNa che tevo sva-anubhava anusAra nirNaya hovAthI vikalpa vagara tenuM AcaraNa kare che. zramaNopAsakAnAM subhaTopamA yaccoktam 'subhaTasaMghAtAkIrNaM tadrAjabhavanam iti' te'tra bhagavacchAsane subhaTasaMghAtAH zramaNopAsaka
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva samUhA draSTavyAH, yatasta eva samastamapIdaM vyApnuvantyatipracuratayA, tathAhi-asaMkhyeyA vidyante deveSu, saMkhyeyAH santi manujeSu, bhUriprakArAH saGgItAste tiryakSu, bahavaH santi nrkessviti| ta eva ca zauryodAryagAmbhIryayogitayA bhagavacchAsanapratyanIkAnAM mithyAtvAmAtasattvarUpANAM yodhasaMghAtAnAmuccATanacAturyaM bibhrANA nirupacaritapravRttinimittaM subhaTazabdaM svIkurvate yatazcaite sadA dhyAyanti sarvajJamahArAja, samArAdhayanti sUrirAjavRndAni, samAcarantyupAdhyAyAmAtyopadezaM, pravartante gItArthavRSabhamahAyodhavacanena sarvadharmakAryeSu, vitaranti vidhinA sadAtmA'nugrahadhiyA niyuktasthAnIyebhyaH sAdhuvargopagrahaniratebhyo gaNacintakebhyo vastrapAtrabhaktapAnabheSajAsanasaMstArakavasatyAdikam, namaskurvanti vizuddhamanovAkkAyaistalavargikakalpamadyadIkSitAdibhedabhinnaM sakalamapi sAmAnyasAdhujanaM, vandante bhaktibharanirbharahadayAH sthavirAjana-sthAnIyamAryAlokaM, protsAhayanti samastadharmakAryeSu vilAsinIsArthasthAnIyaM zrAvikAjanaM, anuzIlayanti sakalakAlaM jinajanmAbhiSekanandIzvaravaradvIpajinayAtrAmartyalokaparvasnAtrAdilakSaNAni tatra jinazAsanasadane nityanaimittikAni, kim bahunoktena? te hi bhAvataH sarvajJazAsanaM vimucya nAnyatkiJcitpazyanti, nAkarNayanti, na jAnanti, na zraddadhate, na rocayanti, nAnupAlayanti, kintarhi ? tadeva sakalakalyANakAraNaM manyante iti| ato'tibhaktatayA sarvajJamahArAjAdInAmabhipretA iti kRtvA tasyaiva mandirasya madhyavAsino vinItamahaddhikamahAkuTumbikakalpAste draSTavyAH, anyAdRzAM kutastatra bhavane vAsa iti?| zramaNopAsakone subhaTonI upamA ane je kahevAyuM kathAnakamAM kahevAyuM. "subhaTanA samUhathI AkIrNa te rAjabhuvana che. te subhaTano samUha ahIM bhagavAnanA zAsananA zrAvakano samUha jANavo. je kAraNathI teo ja=zrAvakano samUha ja, ati pracurapaNAne kAraNe samasta paNa A=bhagavAnanuM zAsana vyApta thAya che. te A pramANe - asaMkhyAtA devabhavamAM vidyamAna che zrAvako vidyamAna che. manuSyamAM saMkhyAtA zrAvako vidyamAna che. vaLI, tiryaMcomAM ghaNA prakAranA zrAvako kahevAyA che. vaLI, narakomAM paNa ghaNA zrAvako che. ane teo ja cAreya gatimAM rahelA zrAvako ja, zaurya, audArya, gAMbhIryanA yogipaNAthI, mithyAtvathI AbAta jIvorUpa yoddhAonA samUha evA bhagavAnanA zAsananA pratyenIkonA uccATanamAM cAturyane dhAraNa karatA nirupacarita pravRtti nimitta evA subhaTa zabdane svIkAre che. je kAraNathI eo=bhagavAnanA zAsanamAM rahelA zrAvako, haMmezAM sarvajJa mahArAjanuM dhyAna kare cheetIrthakaronI bhakti karIne teonA guNamAM tanmaya thavA yatna kare che, sUrirAjavRdonuM samArAdhana kare che=bhagavAnanA zAsanamAM vartatA sarva bhAvAcAryonA guNonuM smaraNa karIne emanA tulya thavA mATe temanA guNothI AtmAne vAsita karavA yatna kare che, upAdhyAyarUpa amAtyanA upadezanuM AcaraNa kare che upAdhyAya bhagavAnanA vacanano je je rahasyo batAvIne potAnI bhUmikA anusAra ucita kRtyo karavAno upadeza Ape che
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 191 tene jIvanamAM sabhya rIte pragaTa karavA yatna kare che. gItArtha vRSabharUpa mahAyodhAnA vacanathI sarva dharmakAryamAM pravarte che gItArtha sAdhuo te te zrAvakone te te bhUmikAnusAra kayAM kRtyo kaI rIte karIne sarvaviratine anukULa zaktino saMcaya thAya teno ucita upadeza Ape che ane bhagavAnanA zAsanamAM rahelA zrAvako te upadezane yathArtha avadhAraNa karIne sarva dharmakAryamAM pravarte che, vidhithI haMmezAM AtmAnI anugrahabuddhithI niyukta sthAnIya sAdhavarganA upagrahamAM tirata evA gaNaciMtakone vastra, pAtra, bhaktapAta, auSadha, Asana, saMthAro, vasati AdinuM dAna kare che vivekI zrAvako dAna kare che. vizuddha manovAkkAya vaDe talavarga jevA adya dIkSita Adi bhedathI bhinna bheTavALA, sakala paNa sAmAnya sAdhujanane namaskAra kare che. bhaktinA bharapUra hRdayavALA evA zrAvako sthavirA sthAnIya AryAlokane vaMdana kare che. samastadharmakAryomAM vilAsisamUhanA sthAnIya zrAvikAjanane protsAhita kare che. jinajanmAbhiSeka naMdIzvaravaradvIpa, jinayAtrA, maryalokanAM parvonA snAtrAdi lakSaNarUpa nitya naimittika kRtyone te jinazAsana rUpa sadanamAMebhagavAnanA zAsanarUpa mahelamAM, kRtyone sakalakAla anuzIla kare che. bahu kahevA vaDe zuM? teo ja te zrAvako ja, bhAvathI=aMtaHkaraNanA pariNAmathI, sarvajJatA zAsanane choDIne anya kaMI jotA nathI. anya kaMI sAMbhaLatA nathI, anya kaMI jANatA nathI, avya kaMInI zraddhA karatA nathI. to zuM kare che? te ja bhagavAnanuM zAsana ja, sakala kalyANanuM kAraNa mAne che. AthI=bhagavAnanA zAsana sivAya anya kaMI jotA nathI sAMbhaLatA nathI AthI, atibhaktipaNAne kAraNe bhagavAnanA zAsana pratyenA atibhaktipaNAne kAraNe, sarvajJa mahArAjA Adine tIrthaMkara Adine abhipreta che te zrAvako bhagavAnanA zAsanamAM rahe te tIrthakara Adine abhipreta che, jethI karIne je ja maMdiranA madhyavAsI vinIta, mahARddhivALA, mahAkuTuMbika jevA teo jANavA. anya prakAranA jIvone kyAMthI te bhavanamAM vAsa thAya ? arthAt thAya nahIM. joke cAreya gatimAM vartatA avirata samyagdaSTi Adi sarva jIvo bhagavAnanA zAsanavartI che ane teo potAnI zakti anusAra mohanAza mATe yatna karanArA che, audArya AzayavALA che ane gaMbhIratAthI saMsAranuM vAstavika svarUpa jonArA che; topaNa graMthakArazrIe je prakAre kahyuM ke bhagavAnanA zAsananA pratyenIkonA uccATanamAM cAturyane dhAraNa karanArA che mATe teo subhaTa jevA che te kathana manuSya ane devomAM saMbhave che, nArakImAM ke tiryacomAM vyakta dekhAya nahIM; chatAM samyakta pAmyA pachI jIvo nArakImAM hoya topaNa prasaMge prasaMge tIrthakaronuM smaraNa kare che ane je prakAre graMthakArazrIe kahyuM te prakAre ja AcArya AdinI bhakti karavAnA abhilASavALA samyagdaSTi nArakInA jIvo che. tethI sAkSAt kRtyarUpe tevI pravRtti nArakInA jIvomAM nahIM hovA chatAM utkaTa icchAnA viSayarUpe avazya hoya che, kema ke samyakta prApta karyA pachI jyAM sudhI samyakta vidyamAna hoya tyAM sudhI te jIvone arihaMtadeva, susAdhu guru ane sarvajJapraNIta dharma ja sAra jaNAya che, anya kaMI sAra jaNAtuM nathI. dhana, kaMcana, bhoga vagere sarva teone paramArthathI asAra che tema spaSTa jaNAya che; chatAM avirati ApAdaka karmanI pracuratAne kAraNe te te prakAranI bhoganI icchA paNa thAya che. vivekI jIvane abrahmanI kriyA spaSTa kutsika kriyA rUpa che tema jaNAya che; chatAM
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva tathA prakAranA ghaNA bhavonA abhyAsane kAraNe vedanA udayathI vikAra thAya che tyAre te prakAranI pravRtti karavAno ullAsa paNa thAya che. topaNa saMsArI anya jIvonI jema samyagdaSTi jIvone temAM sAra buddhi kyAreya thatI nathI. AthI ja, graMthakArazrIe kahyuM ke cAreya gatimAM rahelA zrAvako bhAvathI sarvajJa zAsanane choDIne anya kaMI jotA nathI; kema ke temane sarvazanuM zAsana ekAMta jIvanuM hita karanAra che tevuM dekhAya che. anya sarva jIvanI vihvaLatA svarUpa dekhAya che. AthI ja, jyAre jyAre vikAronA upadravo thAya che tyAre tyAre vivekapUrvaka tene zAMta karavA yatna kare che ane bhagavAnanAM vacanone sAMbhaLe che, jANavA yatna kare che ane tenA pratye atyaMta rucine dhAraNa kare che. A sarva bhAvo nArakImAM paNa sarvakALamAM avazya hoya che ane pazuomAM paNa samyakta ke dezavirati bhAvathI prApta thayela hoya tyAre avazya hoya che. tethI jeone AtmasAkSIe bhagavAnanuM zAsana sarva kalyANanuM kAraNa che tema jaNAtuM hoya teone bhagavAnanA zAsanamAM bhAvathI vartanArA tIrthakaro, bhAvAcAryo, paramArthane jANanArA upAdhyAyo Adi sarva pratye sadA atyaMta bhakti varte che. AthI ja, cAreya gatimAM rahelA samyagdaSTithI mAMDIne AcArya sudhInA sarva jIvo eka mahAkuTuMbika jevA paraspara ekabIjAnA hitane kare te rIte vartanArA hoya che ane jeone bhagavAnanA zAsanane te rIte jovAnI aMtaracakSu pragaTI nathI teo janmathI jainakuLamAM janmelA hoya, bAhyathI bhagavAnanI pUjAdi karatA hoya topaNa bhagavAnanA zAsananA vAstavika svarUpane jonArA nahIM hovAthI rAga-dveSamoharUpa dvArapALo dvArA bahiru chAyAthI praveza karAyelA che. ane jeone svakarmavivara nAmapraveza karAvelo che teone bhagavAnanuM zAsana sadA tevuM ja dekhAya che. kyAreka viSayomAM utkaTa icchA thavAthI bhogAdimAM ke nATaka AdimAM yatna karatA hoya to paNa potAnI te upadravavALI avasthAne spaSTa joI zake che. AthI ja teonI bhogAdinI pravRtti takhtalohapadajAsatulya saMvegasArA hoya che. arthAt bhoganI icchAne kSINa karavAnA adhyavasAyathI saMvalita bhoganI pravRtti hoya che. jema utkaTa khaNaja thAya tyAre paNa maTADavAnA adhyavasAyathI saMvalita khaNaja kriyA thAya che. bhAvArtha - bhagavAnanuM zAsana bahiraMga rIte kevuM zobhAyamAna che te batAvyuM. bhagavAnanA zAsanamAM AcAryo, upAdhyAya Adi kayA sthAnavALA che ane kevI uttama prakRtivALA che te batAvyuM tyArapachI bhagavAnanA zAsanamAM sAdhvIo kayA sthAnamAM che ane teo satata kaI rIte potAnuM hita sAdhe che ane zrAvikAone sanmArgamAM pravartAve che. vaLI, sAdhvIomAM paNa potAnI ziSyA Adine smAraNa, vAraNa vagere dvArA kaI rIte unmArgathI nivAraNa kare che. ane satata vItarAgagAmi upayoga thAya te rIte ziSyAone ane zrAvikAone pravartAve che. ane A sarva pravRttikALamAM paNa te sAdhvIo satata saMyamamAM, svAdhyAyamAM kaI rIte pravarte che, tenuM yathArtha svarUpa graMthakArazrIe batAvela che. ane je samyagdaSTi jIvo saMsAranuM vAstavika svarUpa joyA pachI AtmA mATe sarvakalyANanuM kAraNa aMtaraMga guNasamRddhi che ema jonArA che teone paramArthathI nirlepa cittavALA ja sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA bhagavAnanA zAsanamAM che, tevo spaSTa bodha thAya che. tethI mAtra bAhya AcAranA baLathI bhagavAnanA zAsanane jonArA nathI. paraMtu mohanAzane anukULa
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 193 je je aMzathI jeo potapotAnI bhUmikAnusAra yatna kare che teo ja bhagavAnanA zAsananA aMtaravartI che tema teone jaNAya che. viSamakALanA kAraNe vartamAnamAM prAyaH bahumUMDA alpazramaNo thaze tema bhagavAnanuM vacana che tethI nipuNaprajJApUrvaka bhAvasAdhuonuM svarUpa, sAdhvIonuM svarUpa, zrAvaka-zrAvikAonuM svarUpa jANIne sadA vicAre che ke AvA bhAvavALA je koI che te vartamAnamAM potAnA kSetramAM hoya, mahAvidehamAM hoya ke cAragatimAMthI naraka ke tiryaMcamAM hoya athavA devagatimAM hoya te sarvane vAraMvAra jovA yatna kare che. ane teo ja pratye atyaMta bahumAnabhAva dhAraNa kare che. ane tevA ja jIvo sAthe potAno kauTuMbika bhAva che evI buddhi dhAraNa kare che. ane vAraMvAra bhagavAnanA zAsanamAM kaI rIte asaMkhyAtA jIvo devabhavamAM ke nArakIbhavamAM ke tiryaMca ke manuSyabhavamAM che. teonuM smaraNa karIne teo pratye ja atyaMta eka zAsanapaNAnA kAraNe svajanabuddhine dhAraNa kare che; kema ke saMsAranA svajano kalyANanuM kAraNa nathI, bahArathI anukULatAnuM kAraNa banI zake. paraMtu bhagavAnanA zAsanavartI sarva jIvo sAkSAt pAse na hoya topaNa teonA guNonA smaraNa mAtrathI paNa kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che. tethI teo ja paramArthathI svajana che. upanaya : zrAvikANAM vilAsinyopamA tathA yaduktaM vilasadvilAsinIsArthaM tannRpatigRham iti tadatrApi maunIndradarzane darzanIyaM, tatreha vilasadvilAsinIsArthAH samyagdarzanadharaNANuvratacaraNajinasAdhubhaktikaraNaparAyaNatayA vilAsavatyaH zrAvikAlokasaMghAtA vijJeyAH, yatazca tA api zramaNopAsikAH zramaNopAsakavat sarvajJamahArAjAdyArAdhanapravaNAntaHkaraNAH satyaM kurvanti sadA''jJA'bhyAsaM, vAsayanti dRDhataramAtmAnaM darzanena, dhArayantyaNuvratAni, gRhNanti guNavratAni, abhyasyanti zikSApadAni, samAcaranti tapovizeSAn, ramante svAdhyAyakaraNe, vitaranti sAdhuvargAya svAnugrahakaramupagrahadAnaM, hRSyanti gurupAdavandanena, tuSyanti susAdhunamaskaraNena, modante sAdhvIdharmakathAsu, pazyanti svabandhuvargAdadhikataraM sAdharmikajanamudvijante sAdharmikavikaladezavAsena, na prIyante'saMvibhAgitabhogena saMsArasAgarAduttIrNaprAyamAtmAnaM manyante bhagavaddharmA''sevaneneti, tasmAttA api tasya maunIndrapravacanamandirasya madhye pUjopakaraNAkArAsteSAmeva zramaNopAsakAnAM pratibaddhA mutkalA vA nivasanti, yAH punarevaMvidhA na syustA yadyapi kathaJcittanmadhyAdhyAsinyo dRzyeran tathA'pi paramArthato bahirbhUtA vijJeyAH, bhAvagrAhya hIdaM bhAgavatazAsanabhavanaM, nAtra bahizchAyayA praviSTaH paramArthataH praviSTo bhavati iti vijnyeym| upanayArtha : zrAvikAone vilAsinIonI upamA ane je kahevAyuM pUrvamAM batAvelI kathAmAM je kahevAyuM, zuM kahevAyuM te batAve che. "vilAsa karatI
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva vilAsinInA samudAyavALuM te nRpatigRha che" te ahIM paNa bhagavAnanA darzanamAM batAvavuM joIe. 'taMtra' e vAkya prastAvamAM che. vilAsa karatI strIono samudAya ahIM=bhagavAnanA zAsanamAM, samyagdarzana aNuvratanuM AcaraNa, jinasAdhunI bhaktikaraNamAM parAyaNapaNuM hovAne kAraNe vilAsavALI zrAvikAlokano samUha jANavuM. 194 jema, saMsA2mAM strIo bhogAdimAM vilAsa karanArI hoya che tema zrAvikAo haMmezAM bhagavAnanA vacananA sUkSma tattvane jANavA dvArA samyagdarzanamAM vilAsa karanArI hoya che. potAnI zakti anusAra aNuvratonI AcaraNAmAM vilAsa karanArI hoya che, tema batAvela che. ane je kAraNathI te paNa zramaNopAsikA zrAvakonI jema sarvajJa mahArAjA AdinI ArAdhanAmAM pravaNa aMtaHkaraNavALI sadA AjJAnA abhyAsane satya kare che=bhagavAnanI AjJAnuM te rIte abhyAsa kare che, jethI uttara-uttara bhUmikAnI prApti dvArA bhAvasAdhupaNAnI prApti thAya, darzanathI dRDhatara AtmAne vAsita kare che=bhagavAnanA zAsananAM sUkSma rahasyone avadhAraNa karIne te bhAvo potAne te rUpe ja satata pratibhAsamAna thAya te rIte AtmAne vAsita kare che. jema saMsAranI rodratA, mokSanI sArabhUtatA ane tenI prAptino eka upAya dRDha praNidhAnapUrvaka vItarAgatAne anukULa vIrya ullasita thAya te prakAranI ucita kriyA kare che, te prakAre punaH punaH bhAvana karIne AtmAne vAsita kare che, aNuvratone dhAraNa kare che. guNavratone grahaNa kare che. zikSApadono abhyAsa kare che arthAt potAnI bhUmikA anusAra aNuvratonuM samyak pAlana kare che. aNuvratonA atizaya karavA arthe vizeSa prakAranA guNavratone grahaNa kare che ane sarvaviratine anukULa asaMgabhAvavALuM citta bane te prakAre zikSAvratano abhyAsa kare che. vaLI, zrAvikA atyaMtara ane bAhya tapavizeSane AcaraNa kare che. svAdhyAyamAM rame che=bhagavAnanA zAsanamAM sUkSma-sUkSmatara rahasyone jANavA ane jANIne sthira karavA mATe yatna kare che. sAdhuvargane sva-anugrahane karanAra evA upagrahadAnane kare che=potAne saMyamano rAga vRddhi pAme te prakAre sAdhunA guNonuM smaraNapUrvaka sAdhunA saMyamane upakAra karanAra evAM vastra, pAtrAdi ucita vastuonuM dAna kare che, gurunA pAdavaMdana dvArA harSita thAya che=zIlAMgadhArI evA guNavAna gurunA guNothI Avarjita thaIne teone te rIte vaMdana kare che, jethI temanuM citta tevA guNone abhimukha atizaya-atizayatara thAya che. susAdhuonA namaskArathI toSa pAme che=mohanI sAme subhaTanI jema yuddha karanArA susAdhune namaskAra karIne teonA tulya thavAne anukULa baLa saMcaya kare che. sAdhvIjananI dharmakathAmAM AnaMdita thAya che=zrAvikAo guNasaMpanna evAM sAdhvIo pAse zAstranA sUkSmapadArthone jANavA yatna karIne tenAthI AnaMdita thAya che. svabaMdhuvargathI adhikatara sAdharmika janane juve che=tattvane jANanAra evI zrAvikAo guNasaMpanna evA sAdharmika janone joIne potAnA baMdhuo joIne je prIti thAya che tenAthI te sAdharmiko pratye adhika prItivALI thAya che; kema ke guNo ja jemane priya che tevA jIvone guNasaMpanna jIvone jovAthI atyaMta prIti ullasita thAya che. sAdharmika vikala evA dezamAM vasavAthI udvega pAme che=sAdharmiko sAthe tattvanI vicAraNA
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva karIne sadA guNonI vRddhino jeone anubhava che tevI zrAvikAone koIka kAraNe tevA samAnaguNavALA ke vizeSaguNavALA sAdharmika vikala dezamAM vasavAno prasaMga Ave tyAre sadA udvega thAya che; kema ke guNavRddhimAM mahAaMtarAyabhUta te vAsa che. vaLI, asaMvibhAgita bhogathI teone prIti thatI nathI. arthAt teone puNyanA udayathI maLelI bhogasAmagrInuM sAphalya paNa guNavAnanI bhakti karavAmAM ja dekhAya che tethI potAnI bhUmikAnusAra maLelI bhogasAmagrIno sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAnI bhakti karyA vagara tenA upabhogamAM prIti thatI nathI. bhagavaddharmanA Asevanane kAraNe saMsArasAgarathI uttIrNa prAyaH AtmAne mAne che=bhagavAnanA zAsanane pAmyA pachI nirmaLadruSTivALI zrAvikAone satata saMsAranuM vAstavika svarUpa spaSTa-spaSTatara dekhAya che ane tenA nistArano upAya bhagavAne kahelo suvizuddha dharma che, tevI sthirabuddhi che. tethI svazaktinuM Alocana karIne bhagavAne kahelA dharmanuM Asevana kare che. tethI pote bhagavAnanI AjJAne parataMtra che tevo sthira vizvAsa che ane bhagavAnanI AjJAne parataMtra jIvo alpakALamAM ja saMsArasAgarathI pArane pAme che. mATe bhagavaddharmanA Asevanane kAraNe pote saMsArasAgarathI uttIrNa prAyaH che tema bhagavAnanA zAsanamAM rahelI zrAvikAo mAne che. te kAraNathI teo paNa=zrAvikAo paNa maunIndra pravacanamaMdiranI madhyamAM pUjA upakaraNanA AkAravALI, te zrAvakone pratibaddha=saMsAranA saMbaMdhathI joDAyelI athavA mutkala=zrAvakonI sAthe saMsAranA saMbaMdhathI nahIM joDAyelI, vase che. je vaLI AvA prakAranI nathI=pUrvamAM varNana karyuM tevA prakAranI, zrAvikAo nathI, teo joke koIka rIte=karmavivara dvArapALathI nahIM praveza karAyelI hovA chatAM koIka rIte, madhyamAM rahenArI dekhAya=maunIndra pravacananI madhyamAM rahenArI dekhAya topaNa paramArthathI bahirmUta ja jANavI. =ije kAraNathI, A bhagavAnanA zAsananuM bhavana, bhAvagrAhI che, ahIM=jainazAsanamAM bahirchAyAthI praviSTa paramArthathI praviSTa nathI e pramANe jANavuM. 195 bhAvArtha: bhagavAnanA zAsanamAM jema sAdhu, sAdhvI, varte che, tema zrAvako paNa bhagavAnanA zAsanamAM rahelA kevA svarUpavALA che te pUrvamAM batAvyuM. temanA jevI zrAvikAo paNa bhagavAnanA zAsanamAM rahelI che ane teo paNa haMmezAM potAnI zakti anusAra zAstrano abhyAsa kare che. bhagavAnanA vacananA sUkSma rahasyane jANavA yatna kare che. zakti anusAra dezivaratinA ane sarvaviratinA pAramArthika svarUpane jANavA mATe satata yatna kare che, ane bhAvathI sarvaviratinA baLathI ja jIva asaMgabhAvane prApta kare che. asaMgabhAvathI ja vItarAgatAnI prApti che, tevo sthira nirNaya hovAthI bhagavAnanA zAsanamAM rahelI zrAvikAo bhagavAnanAM darzana karIne vItarAgatA, asaMgatA vagere guNonuM smaraNa kare che ane tenI prAptino upAya traNaguptiothI gupta evo munibhAva che te prakAre pratidina bhAvana kare che. AthI susAdhuone joIne harSita thAya che; kema ke traNaguptinA baLathI teo sadA asaMga thavA yatna karI rahyA che, ane tevA mahAtmAone sUkSmaprajJAthI jonArI zrAvikA hovAthI teomAM nirmaLa koTInuM samyagdarzana varte che, AthI ja bhAvasAdhunA pAramArthika svarUpane jonArI che. ane sadA tevuM bhAvasAdhupaNuM potAne prApta karavuM che tevI utkaTa icchA che ane tenA
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva zaktisaMcaya arthe ja pUrvamAM varNana karAyelA sarvaprakAranI ucita kriyAo te zrAvikAo kare che, kvacit anAdi pramAdane vaza nimittone pAmIne zakti hovA chatAM pramAdanuM sevana thAya tyAre teone saMtApa thAya ane vicAre che ke manuSyabhava prApta thayelo hovA chatAM, saMsAranA ucchedane anukULa zakti hovA chatAM mUDhatAne kAraNe A prakArano pramAda mArAthI thAya che. tema vicArIne mUDhatAnA parihAra arthe saMsAranuM vAstavika svarUpa, mokSanuM svarUpa, mokSanA upAyabhUta mokSamArganuM svarUpa teo sadA jANavA yatna kare che, jANIne tenAthI AtmAne bhAvana ka2vA yatna kare che, jethI thayelo te yathArthabodha vajranI bhIMta jevo atyaMta sthira kSayopazamavALo bane ane jeo te prakAre kaMI yatna karatA nathI, mAtra janmathI ja ApaNe jaina chIe tema mAnIne bhagavapUjA Adi bAhyakriyAo kare che. chatAM saMsAranA vAstavika svarUpane jANavAnI jijJAsA thatI nathI ane saMsArano uccheda karavA mATe prayatna karatA nathI, teo sthUlathI bhagavAnanA zAsanamAM che tema dekhAya topaNa paramArthathI bhagavAnanA zAsanathI bahirbhUta che; kema ke janmathI ke sthUladharmanI AcaraNAthI bhagavAnanA zAsanamAM praveza thato nathI. paraMtu kSayopazamabhAvathI bhagavAnanA zAsanamAM praveza thAya che. ane te kSayopazamabhAva tattvanA yathArtha darzana svarUpa che. upanaya H zAsanasthAnAM nirupacaritaviSayabhogaH tathA-yathA 'tadrAjabhavanaM nirupacaritazabdAdiviSayopabhogavimarddasundaraM ' tathedamapi vijJeyaM, tathAhisarve'pi devendrAstAvadetanmadhyapAtino varttante, ye cAnye'pi maharddhikAmarasaMghAtAste'pi prAyo na bhagavanmatabhavanAd bahirbhUtA bhavitumarhanti, tatazca tathAvidhavibudhAdhArabhUtasyAsya nirupacaritazabdAdiviSayopabhogavimarddasundaratA na duruppaadaa| upanayArtha : jainazAsanamAM rahelAonA nirupacarita viSayabhogonuM varNana ane je pramANe te rAjabhavana 'nirupacarita zabdAdi viSayanA upabhogatA vimardathI suMdara che' te pramANe A paNa=bhagavAnanuM zAsana paNa, jANavuM, 'tArdi'thI bhagavAnanuM zAsana kevA bhogothI suMdara che te spaSTa kare che. sarva paNa devendro AnA madhyapAti varte che=bhagavAnanA zAsanamAM varte che, ane je anya paNa mahardhika devono saMghAta che teo paNa prAyaH bhagavAnanA zAsanarUpa bhavanathI bahirbhUta thavA mATe yogya nathI. tethI tevA prakAranA devonA AdhArabhUta evA AnI=bhagavAnanA bhavananI, nirupacarita zabdAdi viSayanA upabhoganA vimardathI suMdaratA upapAdana na thaI zake tema nathI. bhagavAnanA zAsanamAM vartatA jIvo je bhogavilAsa kare che te paNa cittanI svasthatA ApAdana karIne klezanI alpatA kare che; kema ke dharmathI niyaMtrita mativALA jIvonA bhogo kaSAyonA klezanI vRddhinAM
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 197 kAraNa nathI. paraMtu bhogavilAsanI pariNatinI kSINatAnAM kAraNa che. tethI je bhogothI sukha utpanna thAya, kleza utpanna na thAya te nirupacarita bhogo kahevAya ane pradhAnarUpe tevA zreSTha bhogothI devalokamAM vartatA bhagavAnanA zAsanamAM aMtaravartI devonA bhogo che tene AzrayIne bhagavAnanuM zAsana nirupacarita zabdAdi viSayonA bhogothI suMdara che tema kahevuM aghaTamAna nathI. puNyAnubandhipuNyaphalam tadvarNanena caitallakSaNIyaM, yaduta-bhogAstAvatpuNyodayena saMpadyante, kintu tadeva puNyaM dvividhaMpuNyAnubandhi pApAnubandhi c| tatra ye puNyAnubandhipuNyodayasampAdyAH zabdAdhupabhogAsta eva susaMskRtamanoharapathyAnnavatsundaravipAkatayA nirupacaritazabdAdibhogavAcyatAM pratipadyante, te hi bhujyamAnAH sphItataramAzayaM saMpAdayanti, tatazcodArAbhiprAyo'sau puruSo na teSu pratibandhaM vidhatte, tatazcAsau tAn bhuJjAno'pi nirabhiSvagatayA prAgbaddhapApaparamANusaJcayaM zithilayati, punazcAbhinavaM zubhataravipAkaM puNyaprAgbhAramAtmanyAdhatte, sa codayaprApto bhavavirAgasampAdanadvAreNa sukhaparamparayA tathottarakrameNa mokSakAraNatvaM pratipadyata iti hetoH sundrvipaakaaste'bhidhiiynte| puNyAnubaMdhI puNyanuM phaLa ane tenA varNanathI=devalokamAM vartatA samyagdaSTi devonA bhogonA varNanathI, A lakSaNIya che= A jANavA jevuM che je "yata thI batAve che. bhogo puNya karmanA udayathI prApta thAya che. paraMtu te puNya be prakAranuM cheH (1) puNyAnubaMdhI (2) pApAnubaMdhI. tyAM be prakAranA puNyamAM, je puNyAnubaMdhI puNyanA udayathI saMpAgha zabdAdi upabhogo che te ja susaMskRta manohara ane pathya annanI jema suMdara vipAkapaNuM hovAne kAraNe tirupacarita zabdAdi bhogavAcyatAne prApta kare che. hiM=je kAraNathI, bhogavAtA evA te= puNyAnubaMdhI puNyathI prApta thayelA bhogo, phItatara Azayane prApta kare cheH samRddha Azayane prApta kare che ane tethI udAra abhiprAyavALo evo A puruSa temAM=jogomAM, pratibaMdhane dhAraNa karato nathI. ane tethI=jogomAM gADha lipsA nahIM hovAthI, A=bhogone bhogavanArA mahAtmA, teone bhogavatA paNa zabdAdi viSayone bhogavatA paNa, nirabhiLaMgapaNAne kAraNe pUrvamAM baMdhAyelA pApaparamANuonA saMcayane zithila kare che. vaLI, abhinava zubhatara vipAkavALA puNyaprAgabhAra=puNyanA samUhane, AtmAmAM AdhAra kare che ane udaya prApta evA te=bhogakALamAM zubhatara vipAkavALA baMdhAyelA puNyano samUha jyAre jyAre udaya prApta thAya che tyAre te puNya, bhavavirAganA saMpAdana dvArA sukhaparaMparAthI te prakAranA uttaranA kramathI vartamAnamAM je prakAre bhogasukhanI prApti thaI te prakAranA ja zreSTha-zreSThatara bhoga saMpAdana rU5 uttaranA kramathI, mokSanA kAraNapaNAne prApta kare che. e hetuthI te puNyAnubaMdhI puNyathI saMpAgha zabdAdi bhogo, suMdaravipAkavALA kahevAya che.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva puNyAnubaMdhI puNyanA udayathI je bhogo prApta thAya che, te puNya bhagavadbhakti, saMyamanuM pAlana, tattvanI vicAraNA ityAdi vivekavALI pravRttiothI baMdhAyeluM che. tethI te sarva pravRttikALamAM bahulatAe vivekI jIvone AtmAnI niSkaSAya avasthA pratye pravardhamAna rAga pravarte che. ane te niSkaSAya avasthA pratyeno rAga tattvanA rAga svarUpa che. ane tattvanA rAgathI baMdhAyelA puNyanA udayathI jyAre devAdibhavamAM bhogo prApta thAya che. tyAre te bhogonI icchA thAya che to paNa te bhoga pratyenA rAga karatAM adhikarAga tattvono che. ane tenA kAraNe te mahAtmAone AtmAnI nirAkuLa avasthA atyaMta vAraMvAra smaraNamAM Ave che ane bhoganI icchArUpa AkuLatA teone atyaMta priya nathI. chatAM bhoganI icchA thAya che tyAre paNa tattva pratyeno baddharAga hovAthI te bhoganI icchA adhika adhika bhoganI icchAnuM janaka bane tevA saMskAronuM AdhAna karatI nathI. paraMtu yatkiMcit je bhogamAM lipsA che te bhoganI kriyAthI zAMta-zAMtatara thAya che. tethI icchAnI anAkuLa avasthA pratyeno teono rAga pUrva-pUrva karatA adhika thAya che. tethI ja kahyuM che ke te bhogothI teono phItatara Azaya thAya che. ane te bhogonI pravRttithI paNa pUrvamAM baMdhAyelA ghAtikarmarUpa pApaprakRtio nAza thAya che. jenAthI vizeSa prakAranI nirmaLabuddhi pragaTe che. vaLI, vizeSa prakAranA zubha adhyavasAyapUrvaka je navuM puNya bAMdhe che te paNa puNya uttarottaranA bhavamAM adhika-adhika bAhya sukharUpa ane aMtaraMga kaSAyanI alpatArUpa svasthAne prApta karAvIne mokSa prAptinuM kAraNa banaze. pApAnubandhipuNyaphalam ye tu pApAnubandhipuNyodayajanitAH zabdAdiviSayAnubhavAste sadyoghAtiviSopadigdhamodakavaddAruNapariNAmatayA tattvato bhogA eva nocyante, yataste marumarIcikAjalakallolA iva tadupabhogArthaM dhAvataH puruSasya viphalazramasampAdanena gADhataraM tRSNAmabhivarddhayanti, na tu saMpadyante, kathaJcitsamprAptA api te bhujyamAnAH kliSTamAzayaM janayanti, tatazca tucchAbhiprAyo'sau puruSo'ndhIbhUtabuddhisteSu nitarAM pratibandhaM vidhatte, tatastAn katipayadivasabhAvino bhuJjAnastatsampAdakaM prAgupanibaddhaM puNyalavaM vyayakalayati, punazcodagragurutarapApabhAramAtmanyAdhatte, tatazca tenodayaprAptenAnantaduHkhajalacarAkulaM saMsArasAgaramanantakAlaM sa jIvaH parAvarttate, tena te pApAnubandhipuNyasampAdyAH zabdAdayo dAruNapariNAmA itybhidhiiynte| pApAnubaMdhI puNyanuM phaLa je vaLI, pApAnubaMdhI puNyanA udayathI janita zabdAdi viSayatA anubhavo che te saghaghAti evA viSathI upadigdha modakanI jema dAruNa pariNAmapaNuM hovAne kAraNe tatvathI bhogo ja kahevAtA nathI. je kAraNathI teo pApAnubaMdhI puNyathI maLelA bhogo, marumarIcikA jalakallolanI jema=mabhUmimAM sUryanAM kiraNone kAraNe bhrAMtithI dekhAtA jalanA kallolanI jema, tenA upabhoga mATe doDatA puruSane viphalazrama saMpAdana dvArA gADhatara tRSNAne vadhAre che paraMtu prApta thatA nathI=svasthatAnI prAptinA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva kAraNarUpe bhogo prApta thatA nathI, koIka rIte saMprApta paNa te bhogo bhogavAtA kliSTa Azayane utpanna kare che. ane tethI-pApAnubaMdhI puNyathI maLelA bhogo kliSTa Azayane utpanna kare che tethI, tucchaabhiprAyavALo A puruSa aMdhIbhUtabuddhivALokabhogo pratye gADha lipsAne kAraNe thatI kaSAyonI vyAkuLatAne jovAmAM aMdharUpe thayelI buddhivALo jIva, teomAMprApta thayelA bhogomAM, atyaMta pratibaMdhane dhAraNa kare che. tethI=bAhya tuccha bhogomAM gADha pratibaMdha hovAthI, keTalAka divasa rahenArA te bhogone, bhogavato tenA saMpAdaka=te bhogone prApta karAvanAra, pUrvamAM baMdhAyeluM puNyala vyaya kare che. ane vaLI, atyaMta gurutara pApanA bhArane AtmAmAM AdhAra kare che kliSTa AzayapUrvaka bhogone bhogavIne narakAdi pAtanA kAraNabhUta pApanA samUhane AtmAmAM AdhAra kare che, ane tethI pApAnubaMdhI puNyathI maLelA bhogone bhogavIne AtmAmAM pApanuM AdhAra kare che tethI, udayaprApta evA tenA vaDe udayane pAmelA evA pApa vaDe, anaMta duHkhavALA jalacarathI yukta saMsArasAgarane anaMtakAla sudhI te jIva parAvartana kare che. tethI, pApAnubaMdhI puNyathI saMpAdya evA te zabdAdi viSayo dAruNapariNAmavALA che e pramANe kahevAya che. je jIvone bAhyabhogomAM ja sArabuddhi che athavA mAnasanmAnAdimAM ja sArabuddhi che, kaSAyonI vihvaLatAne AtmAnI vihvaLatArUpe jovA asamartha che ane mAtra bAhya suMdarabhogonI pravRttithI ja pote sukhI che ane tenA abhAvamAM pote duHkhI che tevI viparIta buddhi che. athavA koIka rIte tapa tyAgAdinI buddhi thayelI hovA chatAM bhagavAnanA vacanathI viparIta atattvamAM anivartanIya asadgahapUrvaka tapa tyAgAdi dvArA je puNya bAMdhe che te vakhate paNa tIvra asadgaha che. tethI, uttaranA bhavamAM puNyanA udayathI bhogone prApta kare tyAre paNa tIvra asagrahanA saMskArane kAraNe je mUDhatA pUrvabhavamAM sevI che te mUDhatAne kAraNe bhoganI prAptimAM paNa mUDhatA Ave che jenAthI pApabAMdhIne narakAdinI prApti dvArA ghaNA bhavo sudhI saMsAranI kadarthanAo pAme che. mATe pApAnubaMdhI puNyathI prApta thanArA bhogo dAruNapariNAmavALA che ema kahevAya che. anuSaGgato bhogaprAptiH yeSAM tu saMsArodaravivaravarttinAM jantusaMghAtAnAmavazyatayA ye zabdAdiviSayopabhogAH sundarapariNAmAste niyamato bhagavacchAsanamandirAduktanyAyena na bahirbhUtA vartante, tasmAdanyairapi prekSApUrvakAribhirakSepeNa mokSaprApake'tra bhagavanmandire bhAvataH stheyaM, atra sthitAnAmanuSaGgata eva te'pi sundaratarA bhogAdayaH saMpadyante, na teSAmapi sampAdako'nyo heturityuktaM bhavati, ata eva cedaM paramezvaradarzanasadanamapratipAtisukhaparamparAkAraNatayA sttotsvmbhidhiiyte| anuSaMgathI bhogonI prApti vaLI, saMsAra udara vivaravartI je jIvonA samUhane je zabdAdi viSayonA upabhogo avazyapaNAthI
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva suMdara pariNAmavALA che, te jIvono samUha niyamathI bhagavAnanA zAsananA maMdirathI ukta nyAya vaDe pUrvamAM bhagavAnanA zAsanamAM rahelA devonuM svarUpavarNana karyuM e daSTAMta vaDe, bahirbhata vartatA nathI-te jIvo bhagavAnanA zAsanathI bahirbhata vartatA nathI, te kAraNathIebhagavAnanA zAsanamAM rahelA jIvone zabdAdibhogo paNa hitakArI che - ahitakArI nathI te kAraNathI, prekSApUrvaka karanArA evA bIjAo vaDe paNa arthAt jeone bhagavAnanuM zAsana maLyuM nathI chatAM vicAraka hovAthI bhAvathI bhagavAnanA zAsanane pAmI zake tevA bIjA jIvo vaDe paNa, akSepathI mokSaprApaka vilaMba vinA mokSaprApaka, evA A bhagavAnanA maMdiramAM bhAvathI rahevuM joIe. ahIM rahelA jIvone anuSaMgathI ja te paNa suMdaratara bhogAdi prApta thAya che ane teono paNa suMdara bhogAdiono paNa, saMpAdaka anya hetu= bhagavAnanA zAsananI prAptithI anya hetu, nathI e pramANe kahevAyeluM thAya che. sukhanA arthI jIve sadA sUkSmabuddhithI bhagavAnanuM svarUpa, bhagavAne batAvelA mArganuM svarUpa, bhagavAne batAvelA mArgamAM vartatA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAonuM je uttamakoTinuM citta che ane tenA kAraNe ja bhagavAnanA zAsanamAM vartatA zrAvaka, zrAvikAo je bhoga kare che, tenAthI paNa bhoganI lipsA kema vadhatI nathI tenuM pAramArthika svarUpa sadA jANavA yatna karavo joIe ane kaI rIte bhagavAnanuM zAsana jIvone uttamabhogone ApIne paNa aMte sarva upadrava rahita pUrNasukhamaya mokSaavasthAmAM paryavasAna pAme che teno paramArtha sadA sUkSmabuddhithI jANavA yatna karavo joIe, ane tene ja punaH punaH bhAvana karavuM joIe. jethI bhagavAnanA zAsanamAM aMtarvartI sarva suMdaratAnA pakSapAtane kAraNe potAne paNa bhAvathI bhagavAnanA zAsananuM sthAna prApta thAya. ane AthI ja bhagavAnanA zAsanamAM rahelA jIvone mukhya rUpe to kaSAyanI alpa-alpatArUpa sukhanI prApti thAya che ane AnuSaMgikarUpe suMdaratara bhogAdi prApta thAya che AthI ja, A paramezvaranA darzanarUpa maMdira apratipAti sukhaparaMparAnA kAraNapaNAthI satata utsavavAnuM che ema kahevAya che. bhAvArtha : bhagavAnanA zAsanamAM samyagdaSTi, dezaviratidhara, sarvaviratidhara Adi sarva mahAtmAo varte che. temAM avirata samyagdaSTi devo paNa pUrvanA bhavamAM bhagavAnanA zAsananuM sevana karIne sudevatvane pAmelA che. tethI pUrvabhavamAM sevelA bhagavAnanA pAramArthika svarUpanA bodhane kAraNe sarvakalyANanA eka kAraNabhUta bhagavAnanA zAsana pratye anahada bhaktine dhAraNa kare che ane aviratinA udayathI bhogo bhogave che, topaNa te bhoganI prAptinA kAraNabhUta pUrvabhavamAM sevAyela saMyama che. tethI saMyamanA pariNAmanA rAgathI saMvalita devabhavamAM teo bhogo kare che, tyAre paNa saMyama pratyeno baddharAga hovAthI bhoganI niHsAratAno spaSTabodha che. tethI teone bhogo puNyAnubaMdhI puNyanA udayathI maLelA hovAne kAraNe cittamAM kAluSya utpanna karatA nathI, paraMtu bhoga pratyenI je thoDI lAlasA che te paNa bhogathI kSINa thAya che. tethI bhoga karIne paNa teo
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 201 suMdara Azayane prApta kare che ane pUrvamAM baMdhAyelAM pApakarmone zithila kare che. vaLI vartamAnabhavamAM je puNyAnubaMdhI puNya maLyuM che te paNa vizuddha Azayane kAraNe tenA karatAM viziSTa koTinA puNyAnubaMdhI puNyane bAMdhe che, jethI darekabhavomAM bhavanI nirguNatAnuM jJAna adhika-adhika thAya che tethI kleza zame che ane alpa paNa je bhoganI icchA che te bhogathI zAMta thavAne kAraNe cittanA svAcya rUpa sukhane prApta kare che, ane aMte sarva kleza rahita mokSanI prApti kare che. mATe sukhanA arthI jIve avicchinna sukhanI paraMparAnI prAptinA upAyabhUta bhagavAnanA zAsanamAM sthira thavA prayatna karavo joIe ane bhagavAnanA zAsanamAM sthira thavA mATe jevuM saMsAranuM svarUpa atyaMta asamaMjasa bhagavAne batAvyuM che tene nipuNaprajJAthI jANIne bhAvana karavuM joIe ane sarvaphleza rahita mukta avasthA ja jIvanI atyaMta kuzala avasthA che, te bhagavAne kahyuM che tenuM svarUpa sUkSmabodhapUrvaka vAraMvAra bhAvana karavuM joIe. ane tenI prAptino eka upAya daDhapraNidhAnapUrvaka svabhUmikAnusAra bhagavAnanA zAsanamAM ucita anuSThAno che tevo sthira nirNaya karIne je anuSThAnathI aMtaraMga mohanAzane anukULa dRDha vIrya ullasita thAya te anuSThAna sevavA mATe sadA yatna karavo joIe jethI sukhapUrvaka bhAvathI bhagavAnanA zAsanamAM nivAsa prApta thAya. upanaya: jIvasya jinamatajijJAsA taddarzanAnandazca tadevaM yathA yAvadvizeSaNakalApayuktaM tadrAjamandiraM tena kathAnakoktenAvalokitaM tathA tAvadvizeSaNakalApopetamevA'nenApi jIvenedaM sarvajJazAsanasadanamavalokitamiti sthitam yathA ca sa kathAnakoktaH satatAnandaM tadrAjabhavanamupalabhya kimetaditi vismitazcintayati, na cAsau sonmAdatayA tadvizeSaguNAMstattvato jAnAtItyuktaM tathA'yamapi jIvaH sarvajJazAsanaM saJjAtakarmavivaraH kathaJcidupalabhya kimetaditi jIjJAsate, na cAyaM mithyAtvAMzairunmAdakalpairanuvartamAnaistasyAmavasthAyAmasya jinamatasya ye vizeSaguNAstAMstattvato jaaniite| yathA ca tasya kathAnakoktasya tAtparyavazena labdhacetasaH sato hRdayAkRtaiH parisphuritaM yadutayadetadrAjamandiraM sakalAzcaryadhAmA'sya svakarmavivaradvArapAlasya prasAdena mayA'dhunA dRzyate lagnaM, nUnamatanna mayA kadAcid dRSTapUrvaM, prApto'hamasya dvAradeze bahuzaH pUrvaM, kevalaM mama mandabhAgyatayA ye'nye dvArapAlAH pApaprakRtayastatrAbhUvaMstairahaM prAptaH prAptaHkadarthayitvA nirdhATita iti, tadetatsarvaM jIve'pi samAnaM, tathAhi-bhavyasya pratyAsannabhaviSyadbhadrasya kathaJcidupalabhya sarvajJazAsanamaviditatadguNavizeSasyApi mArgAnusAritayA bhavatyevaMvidho'bhiprAyaH, yaduta-atyadbhutamidamarhaddarzanaM, yato'tra tiSThanti ye lokAste sarve'pi suhRda iva bAndhavA ivaikaprayojanA iva samarpitahadayA ivaikAtmakA iva parasparaM varttante, tathA'mRtatRptA iva nirudvegA iva nirautsukyA iva sotsAhA iva paripUrNamanorathA iva samastajantu
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva saMghAtahitodyatacetasazca sakalakAlaM dRzyante, tasmAtsundaramidamadya mayA vijJAtaM, na pUrvaM, vimarzAbhAvAt / anyaccAyaM jIvo'nantarAn granthipradezaM yAvatprApto na cAnena tadbhedadvAreNa kvacidapi sarvajJazAsanamavalokitaM, yato rAgadveSamohAdibhiH krUradvArapAlakalpairbhUyo bhUyo nirasta iti etAvatA'zenedamupadarzitaM, na punastasyAmavasthAyAmamuM vibhAgamadyApyayaM jIvo jAnIte cintayati vA / 202 upanayArtha : jIvanI jinamata saMbaMdhI jijJAsA ane tenA darzanathI thayela AnaMda bhagavAnanA zAsananuM atyAra sudhI varNana karyuM. have tenuM nigamana karatAM 'taveva'thI kahe che. je pramANe yAvat vizeSaNathI yukta=pUrvamAM varNana karyuM te sarva vizeSaNanA samUhathI yukta, te rAjamaMdira te kathAnaka ukta evA bhikhArI vaDe avalokana karAyuM te pramANe teTalA vizeSaNanA samUhathI yukta ja A jIva vaDe A sarvajJa zAsana rUpI mahela avalokana karAyo. e pramANe sthita chephalita che, ane je pramANe te kathAnakamAM kahevAyela evo te dramaka satata AnaMdavALA te rAjamahalane prApta karIne A zuM ? e prakAre vismita thayelo ciMtavana kare che. ane A bhikhArI unmAdathI sahitapaNuM hovAne kAraNe tenA vizeSaguNone=te rAjamaMdiranA vizeSaguNone, tattvathI jANato nathI e pramANe kahevAyuM, te pramANe A paNa jIva prApta thayelA karmavivaravALo koIka rIte sarvajJanA zAsanane pAmIne 'vik tav'=A zuM che ? e pramANe jijJAsA kare che. ane A=jIva te avasthAmAM, anuvartamAna, unmAdakalpa evA mithyAtvanA aMzo vaDe A jinamatanA je vizeSaguNo che tene tattvathI jANato nathI. A jIva samyaktvane sanmukha thayelo che tethI utkaTa mithyAtvanA kSayopazamarUpa karmavivara nAmanA dvArapALathI bhagavAnanA zAsanamAM praveza karAvAyo che topaNa bhagavAnanA zAsananuM vAstavika svarUpa pUrvamAM jevuM varNana karyuM tevuM A jIva jANato nathI. paraMtu kaMIka vizeSa che e prakAre jovAthI vismita thaIne bhagavAnanA zAsanane jovAne abhimukha pariNAmavALo thayo che. tethI bhAvathI bhagavAnanA zAsanamAM praveza nahIM hovA chatAM, bhAvathI bhagavAnanA zAsanamAM pravezavAnA kAraNIbhUta evA dravyathI bhagavAnanA zAsanamAM praveza pAmela che. ane jeone bhagavAnanA zAsananA svarUpane joIne leza paNa jijJAsA thatI nathI, teo rAgAdi dvArapAlo dvArA bahirchAyAthI bhagavAnanA zAsanamAM hovA chatAM, tattvathI bhagavAnanA zAsanathI bahirbhUta che. je pramANe kathAnakamAM kahevAyelA te dramakane tAtparyanA vazathI=bhagavAnanA zAsananA paramArthane jANavAnI jijJAsArUpa tAtparyatA vazathI, labdhacittavALA chatAM=AtmakalyANane anukULa labdhacittavALA chatAM, hRdayAkUta vaDe=haiyAmAM thayelA pariNAma vaDe, parisphurita thAya che." zuM parisphurita thAya che ? te 'yadyuta'thI batAve che A svakarmavivara dvArapALanA prasAdathI sakala AzcaryadhAmavALuM, lagna=lIna -
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva thayeluM, evuM je A rAjamaMdira mArA vaDe jovAya che, kharekhara e mArA vaDe kyAre paNa pUrvamAM jovAyuM nathI. kema na jovAyuM hatuM ? tethI kahe che. rAjamaMdiranA dvAradezamAM pUrve ghaNIvAra huM prApta thayo hato, kevala mArA maMdabhAgyapaNAne kAraNe je anya pApaprakRtirUpa dvArapALo che. teo vaDe tyAM=rAjamaMdiranA dvAramAM, prApta evo huM=ghaNI vakhata prApta thayelo huM, kadarthanA karI nirghATana karAyo. te A sarva jIvamAM samAna che. 'tathAdi' te A pramANe - pratyAsanna bhaviSyad bhadra evA bhavyajIvane=najIkamAM kalyANa thavAnuM che tevA bhavyajIvane, koIka rIte sarvajJanuM zAsana prApta karIne aviditataguNavizeSavALAne paNa=bhagavAnanA zAsananA vizeSa guNa jANatA nathI evA jIvone paNa, mArgAnusArIpaNAthI AvA prakArano abhiprAya thAya che je 'yadyuta'thI batAve che. adbhuta A arihaMtanuM darzana che. je kAraNathI ahIM=bhagavAna zAsanamAM, je loko rahelA che te sarva paNa mitranI jema, baMdhuonI jema, eka prayojanavALAnI jema, samarpita hRdayavALAnI jema, eka AtmAvALA hoya enI jema, paraspara varte che. ane amRtathI tRpta thayelAnI jema udvega vagaranAnI jema, otsekya vagaranAnI jema, utsAhavALA jIvonI jema, paripUrNa manorathavALAnI jema ane samasta jIvonA samUhanA hitamAM ughata cittavALA sakalakAla dekhAya che. te kAraNathI suMdara A=bhagavAnanuM zAsana, Aje mArA vaDe jaNAyuM, pUrvamAM nahIM; kema ke vimarzano abhAva hato. ane bIjuM, A jIva anaMtI vakhata graMthipradeza sudhI prApta thayo, ane AnA dvArA=jIva dvArA, tenA bhedathI=graMthinA bhedathI, kyAreya paNa sarvajJa zAsana avalokana karAyuM nathI. je kAraNathI krUra dvArapALa jevA rAga-dveSa-mohAdi vaDe pharI pharI paNa nirAkaraNa karAyo=bhAvathI jinamaMdiramAM praveza karAtAM nivAraNa karAyo, e pramANe ATalA aMzathI A batAvyuM=je rAjamaMdira pAse te Avyo che te rAjamaMdira kevuM che te batAvyuM. paraMtu te avasthAmAM=karmavivara dvArApALa dvArA sthUlathI praveza karAyo che te avasthAmAM, A vibhAgane=bhagavAnanA zAsananI suMdaratA che te prakAranA vibhAgane, hajI paNa A jIva jANato nathI ane vicArato nathI. upanaya H bhadrakabhAvavarttamAnajIvavyatikaraH yathA ca tasya kathAnakoktasya paryAlocanaparAyaNavRtteH sataH punaridaM parisphuritaM, yaduta yena mayA pUrvamidaM nayanAnandakAri rAjasadanaM na dRSTaM, na cAsya darzanArthaM kazcidupAyaH prAgvihitaH so'haM satyaM niSpuNyaka eva, kIdRzaM rAjamandiramiti jijJAsAmAtramapi mamAdhamasya kadAcidapi pUrvaM nAsIt, yena cAnena mahAtmanA svakarmavivaradvArapAlena kRpAparItacetasA bhAgyakalAvikalasyApi mamedaM darzitaM so'yaM me paramabandhubhUto varttate, ete ca dhanyatamA janA ye'tra rAjamandire sadA niHzeSadvandvarahitAH pramuditacetaso'vatiSThante tadetadapi samastamatra jIve yojanIyaM, tathAhi - zubhadhyAnavizudhyamAnAdhyavasAyasyApi jIvasya vivarttate cetasIdaM sarvaM sarvajJadarzanagocaraM kvacidavasare samavasaraNadarzanena vA, jinasnAtravilokanena
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva vA, vItarAgabimbanirIkSaNena vA, zAntatapasvijanasAkSAtkaraNena vA, suzrAvakasaGgatena vA, tadanuSThAnapratibhAsena vA, drAvitamithyAtvatayA mRdUbhUtabhAvasya, tathAhi-utpadyate tadA tadvicAreNAsya prItiH, zocati prAgavicArakamAtmAnaM, gRhNAti mArgopadezakaM bandhubuddhyA bahu manyate saddharmaniratacittAMzcAnyalokAn sadbhAvanayeti, tadiyatA prapaJcena laghukarmaNaH sanmArgAbhyarNavarttino'bhinnakarmagranthebhinnakarmagrantheSu puraskRtasamyagdarzanasya kiyantamapi kAlaM bhadrakabhAve vartamAnasyAsya jIvasya yo vyatikaro bhavati sa vyaavrnnitH| upanayArtha: bhadrakabhAvavata jIvana vyatikara ane je pramANe kathAnakamAM kahevAyelo paryAlocana parAyaNa pravRttivALo chato evA tene te dramakate, pharI A pariskRrita che. zuM parispharita che. te "yahutathI batAve che - je mArA vaDe A nayananA AnaMdane karanAra rAjabhuvana pUrvamAM jovAyuM nathI. ane AvA rAjamaMdiranA darzana mATe koI upAya pUrvamAM mArA vaDe karAyo nathI. tethI huM kharekhara tipuNyaka ja chuM, kevuM rAjamaMdira che? evI jijJAsA mAtra paNa adhama evA mane kyAre paNa pUrvamAM thaI na hatI ane je kAraNathI kRpAthI parita cittavALA mahAtmA evA A svakarmavivara dvArapALa vaDe bhAgyakalAthI vikala paNa evA mane A batAvyuM ke A mAro paramabaMdhubhUta varte che arthAt AtmAne tattvajijJAsA utpanna kare evo kSayopazamabhAva jIva mATe sarvakalyANanuM eka kAraNa hovAthI paramabaMdhubhUta che. ane A dhanyatama jIvo che jeo A rAjamaMdiramAMebhagavAnanA zAsanamAM, haMmezAM saMpUrNa taMddha rahita=kaSAyonAM DhaMDhone satata kSINa karanArA hovAthI saMpUrNa DhaMkarahita, pramudita cittavALA=uttarottara sukhanI vRddhinA kAraNabhUta ratnaciMtAmaNithI adhika bhagavAnanA zAsananI prAptinA kAraNe pramuditacittavALA, rahelA che, te paNa samasta A jIvamAM=prastuta jIvamAM yojana karavuM te dramaka karmavivara dvArapALathI praveza pAmIne hajI paNa te rAjamaMdiranuM vizeSa svarUpa jANavA samartha nathI. topaNa bhagavAnanA zAsanamAM vartatA jIvonA zAMta svabhAvane joIne vicAre che ke anya jIvone kaSAyonI AkuLatArUpa DhaMDho dekhAya che. jyAre bhagavAnanA zAsanamAM vartatA avirata samyagdaSTi jIvo paNa tatvathI bhAvita hovAne kAraNe kSINa DhaMDhavALA, AnaMdita cittavALA che tema dekhAya che ane tevuM A jIvane jema dekhAya che te prastuta jIvamAM thojana karavuM, kaI rIte bhojana karavuM te 'tathAdi'thI batAve che - zubhadhyAnathI vizuddhamAna adhyavasAyavALA paNa jIvatA cittamAM sarvajJanA darzanagocara A sarva varte che. kyAre varte che ? te spaSTa kare che. koI avasare samavasaraNadarzanathI athavA jitastAtratA avalokanathI athavA vItarAgatA biMbanA nirIkSaNathI athavA zAMta tapasvijana sAkSAkaraNathI athavA suzrAvakanA saMgathI athavA suzrAvakanA anuSThAnanA pratibhAsathI, drAvitamithyAtvapaNuM hovAne
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva kAraNe mRdUbhUtabhAvavALA jIvanA cittamAM sarvajJa darzanagocara A varte che, ema atraya che. te A pramANe zubhadhyAnathI vizuddhamAna adhyavasAyavALA jIvane sarvajJazAsanaviSayaka A sarva dekhAya che ema kahyuM te 'tathAdithI spaSTa kare che te A pramANe - tyAre tenA vicArathI=samosaraNa Adi darzanane kAraNe thayelA vicArathI A= A jIvane, prIti utpanna thAya che. pUrvamAM avicAraka evA potAnA AtmAno zoka thAya che. mArga upadezakane baMdhubuddhithI grahaNa kare che. saddharmamAM viratacittavALA acalokone sadbhAvanAthI bahu mAne che. te kAraNathI ATalA prapaMcathI laghukarmavALA jIvone, sanmArga abhyarNavartI jIvone, abhinnakarma-graMthivALAne athavA bhinnakarmagraMthivALAne, prApta thayelA samyagdarzanavALA jIvane keTalo kALa bhadrakabhAvamAM vartamAna A jIvano je vyatikara thAya che te batAvAyo. atyAra sudhI je jIvo graMthibhedane pAmavAnI najIkamAM yoganI bhUmikAne pAmelA che chatAM graMthibheda karyo nathI tevA jIvo bhagavAnanA zAsanane kaI rIte jonArA che ? ane jeoe graMthino bheda ryo che tevA samyagdaSTi jIvo bhagavAnanA zAsanane pAmIne kaI rIte jonArA che tenuM atyAra sudhI varNana karyuM. temAM samyagdaSTithI jIva sUkSma prajJAne kAraNe bhagavAnanA zAsananuM pAramArthika svarUpa sUkSmadraSTithI joI zake che. vaLI, graMthibhedanI najIka bhUmikAvALA jIvo skUlabodhavALA hovAthI te bhagavAnanA zAsanane tevA ja svarUpavALuM paNa skUlabuddhithI yathArtha joI zake che. te atyAra sudhI batAvyuM. nRpabhUtajinasya darzanam tadanantaramidAnIM sakalakalyANAkSepakAraNabhUtAM paramezvarAvalokanAM prApnuvato'sya yaH saMpadyate, tatra yo'sau kathAnakokto roro labdhacetano yAvaditthaM viprakIrNaM cintayati tAvad vRttAntAntaramaparaM mahArAjAvalokanalakSaNamApatitaM tathehApi yadA'yaM jIvaH saJjAtasvakarmalAghavatayA sanmArgAbhimukho bhadrakabhAve varttate tadA'sya yogyatayA paramAtmAvalokanalakSaNo'yamaparo vRttAntaH sNpdyte| tatra yo'sau sundare prAsAdazikhare saptame bhUmikAtale niviSTamUrtiradhastAdvarttamAnaM tadadRSTamUlaparyantaM nagaraM samastaM samastavyApArakalApopetaM sakalakAlaM samantAnirIkSamANastasmAdbahirapi sarvatrApratihatadarzanazaktiH satatAnando lIlayA lalamAno mahAnarendro darzitaH sa iha niSkalAvasthAyAM vartamAnaH paramAtmA bhagavAn sarvajJo vijJeyaH, sa eva yato martyalokApekSayA uparyuparisthAyinyo bhUmikAkalpAH saptarajjavaH tadAtmako yo lokaprAsAdastacchikhare varttate, sa eva hi paramezvaro yugapadamuM samastasaMsAravistAraM vicitranagaravyApArAkAramalokAkAzaM ca tadbahirbhAgakalpaM kevalAlokena karatalagatAmalakanyAyenAvalokayati, sa eva cAnantavIryasukhaparipUrNatayA satatAnando lIlayA lalate, nAparo, bhavagatamadhyapatitajantulIlAlalanasya paramArthato viddmbnaaruuptvaat|
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva damakane rAjAsvarUpa tIrthakaranuM darzana tyArapachI have, badhA kalyANanA AkSepanA kAraNabhUta paramezvaranI avalokatAne prApta karatA A jIvane je prApta thAya che te batAve che - tyAM je kathAnakamAM kahevAyelo A rAMkaDo labdhacetanavALo jyAM sudhI A pramANe viprakIrNa ciMtavana kare che prastuta rAjamaMdirane joIne A ramya rAjamaMdira che e prakAre vistRta ciMtavana kare che, tyAM sudhI mahArAjanA avalokana lakSaNa anya vRttAntara Apatita thAya che=prApta thAya che. te pramANe ahIM paNa saMsAramAM paNa, jyAre A jIva prApta thayelA svakarmanA lAdhavapaNAne kAraNe sanmArgane abhimukha bhadrakabhAvamAM varte che, tyAre AvI=A jIvanI, yogyatA hovAne kAraNe paramAtmAnA avalokana rU5 bIjo vRtAMta prApta thAya che, tatra=paramAtmAnA avalokananA viSayamAM, suMdara prAsAdanA zikhara rUpa sAtamA bhUmikAtalamAM, tiviSTamUrtivALA=rahelA, nIce vartatA te adaSTamUlaparyata nAmanuM samasta nagara samasta vyApArakalAthI yukta sakalakAla cAreya bAjuthI nirIkSaNa karatA, tenAthI bahira paNa=adaSTamUla nagarathI bahir paNa, alokAkAzane paNa nirIkSaNa karatA sarvatra apratihata darzananI zaktivALA, satata AnaMdavALA, lIlAthI AtmasvarUpamAM ramatA evA je A mahAnarendra jovAyA, te ahIM niSkala avasthAmAM vartatA. paramAtmA bhagavAna sarvajJa jANavA=saMkalpavikalparUpa mohanI sarvakalAthI rahita avasthAmAM rahelA bhagavAna sarvajJa jANavA, je kAraNathI te jaganiSkala avasthAmAM vartatA paramAtmA ja, maryalokanI apekSAthI=manuSyalokanI apekSAthI, upara rahenArA bhUmikA jevA sAta rajUo tadAtmaka je lokaprasAda tenA zikharamAM varte che, di=je kAraNathI, te ja paramezvara eka sAthe A samasta saMsAranA vistArane, vicitranagaranA vyApAranA AkAra ane lokanA bahirbhAgarUpa alokAkAzane kevalajJAnathI hAthamAM rahelA AmaLAnA cAyathI avalokana kare che ane te ja paramAtmA anaMtavIrya ane sukhathI paripUrNa hovAne kAraNe satata AnaMdavALA lIlAthI sukha bhogave che, bIjA nahIM; kema ke bhavarUpI gartAmAM paDelA jIvonI lIlAthI ramavAnI kriyA paramArthathI viDaMbanA rUpa che. upanaya : bhagavadanugrahaH yathA ca sa kathAnakoktaH tena mahArAjena mahArogabharAkrAntatayA gADhabIbhatsadarzana itikRtvA karuNayA vizeSeNAvalokita ityuktaM tadatraivaM draSTavyaM-yadA'yamAtmA nijabhavyatvAdiparipAkavazAdetAvatI koTimadhyArUDho bhavati, tadA'sya bhavatyeva bhagavadanugrahaH, na tadvyatirekeNa yato mArgAnusAritA saMpadyate, tadanugraheNaiva bhavati bhAvato bhagavati bahumAno, nAnyathA, svakarmakSayopazamAdInAM zeSahetUnAmapradhAnatvAt, tato'yamAtmA tasyAmavasthAyAM varttamAno'mumarthamAkalayya bhagavatA vizeSeNAvalokita ityucyate, sa eva paramezvaro'cintyazaktiyuktatayA paramArthakaraNakatAnatayA cAsya jIvasya mokSamArgapravRtteH
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 207 paramo heturityuktaM bhavati, samastajagadanugrahapravaNaM hi bhagavato niSkalamapi rUpamiti paribhAvanIyaM, kevalaM tathApi tat jIvabhavyatAM karmakAlasvabhAvaniyatyAdikaM ca sahakArikAraNakalApamapekSya jagadanugrahe vyApriyate, tena na yaugapadyena samastaprANinAM saMsArottAra iti, AlocanIyametadAgamAnusAreNeti, tasmAd bhavatyeva bhAvikalyANasya bhadrakabhAve vartamAnasyAsya jIvasya bhgvdvloknaa| upanayArtha: Izvaraanugraha ane je pramANe kathAnakamAM kahevAyuM te mahArAjA vaDe mahAroganA atizayathI AkrAntapaNuM hovAne kAraNe gADha bIbhatsadarzanavALo A dramaka che. ethI karIne karuNA vaDe vizeSathI avalokana karAyo=mahArAjA vaDe A dramaka vizeSarUpe jovAyo' e pramANe kahevAyuM te ahIM prastuta jIvamAM, A pramANe jANavuM - jayAre A AtmA nijabhavyatAdinA paripAkanA vazathI ATalI koTimAM adhyArUDha thAya che pUrvamAM varNana karyuM te prakAre bhagavAnanA zAsanane jovA samartha bane tevI sthitine prApta kare che, tyAre A jIvane bhagavad anugraha prApta thAya ja che. je kAraNathI tenA vagara=bhagavAnanA anugraha vagara, mArgAtusAritA prApta thatI nathI. tenA anugrahathI ja bhagavAnanA anugrahathI ja, bhagavAnamAM bhAvathI bahumAna thAya che. anyathA thato nathI=bhagavAnanA anugraha vagara bhAvathI bahumAnabhAva thato nathI; kema ke svakarmanA kSayopazamAdi zeSa hetuonuM apradhAnapaNuM che. jIvamAM potAnA karmakSayopazamarUpa dvArapALathI ja bhagavAnanA zAsanamAM praveza thayelo che tethI ja bhagavAnane joIne prIti vagere thAya che to paNa mukhyarUpe to bhagavAnanuM vacana pariNAma pAmela che tenAthI bhagavAna pratye bahumAna thAya che, anyathA thato nathI. tethI svakarmano kSayopazama, jIvanI tevI yogyatA, bAhyanimitta Adi zeSa hetuo apradhAna che. paraMtu bhagavAnanA vacanano pAramArthika pariNAmarUpa bhagavAnano anugraha ja pradhAna che. tethI A AtmA=saMsArI jIva, te avasthAmAM vartato che. A arthane jANIne=A jIvane mArA pratye bahumAna thayuM che A prakAranA arthane jANIne, bhagavAna vaDe vizeSathI avalokana karAyo. e pramANe kahevAyuM e pramANe pUrvamAM kathAnakamAM kahevAyuM, te ja paramezvara aciMtyazaktiyuktapaNuM hovAthI ane paramArthakaraNamAM ekatAnapaNuM hovAthI A jIvanI mokSamArganI pravRttino paramahetu che e pramANe kahevAyeluM thAya che. tIrthakaro yogya jIvone tAravA mATe sAmarthya dharAve tevI aciMtyazaktiyukta che. vaLI yogya sarva jIvonA paramArtha karavAmAM ekatAnavALA che. AthI je jIvonuM je rIte kalyANa thAya te rIte te jIvane sUkSma-sUkSmatara bodha karAvIne mokSamArganI pravRttinA parama kAraNa thAya che. AthI ja gaNadharo mATe bhagavAna lokapradyotakara bane che ane tenAthI alpayogyatAvALA jIvone tenI yogyatA anusAra lokanA prakAzana mATe pradIpatulya
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva bhagavAna bane che. jethI saMsArarUpI aTavImAM rahelA jIvo bhagavAnanA vacananA baLathI sukhapUrvaka te aTavIne oLaMgIne pUrNasukhamaya evA mokSamArgamAM prasthita thAya che. kema bhagavAna sarvajIvone paropakAra karavAnA ekatAnavALA che ? tethI kahe che di=je kAraNathI, samasta jagatanA anugrahamAM tatpara bhagavAnanuM niSkalarUpa che e pramANe paribhAvana karavuM joIe. kevala topaNa=bhagavAnanuM svarUpa jagatanA sarva jIvonA anugrahamAM pravaNa hovA chatAM paNa, te=bhagavAnanuM niSkalarUpa, jIvanI bhavyatAne ane karma, kAla, svabhAva, niyati Adi sahakArI kAraNanA samUhanI apekSA rAkhIne jagatanA anugrahamAM vyApAravALuM thAya che. te kAraNathI=bhagavAnanuM niSkalasvarUpa jIvanI bhavyatA ane sahakArI kAraNanI apekSAthI jagatanA jIvonA anugraha mATe varte che te kAraNathI, yogapadyathI=eka sAthe, samasta jIvono saMsArathI uttAra nathI e pramANe A=graMthakArazrIe kahyuM e, Agama anusAra Alocana karavuM joIe. te kAraNathI bhAvikalyANavALA bhadrakabhAvamAM vartamAna A jIvane=A jIva upara, bhagavadavalokanA thAya che. bhagavAnanI pratimAne joIne ke sAkSAt tIrthaMkaro Adine joIne yogya jIvone bhagavAnanA pAramArthika svarUpane kAMIka sparze te prakAre je bhAvo thAya che, te bhAvo anusAra te jIvane bhagavAnanI avalokanA prApta thaI che tema upacAra karAya che; kema ke bhagavAnanI mUrtinA darzanathI ke sAkSAt paramAtmAnA zAMta mudrAnA darzanathI je bhAvo te jIvamAM pragaTyA che te bhagavad avalokanA svarUpa che. sUrilakSitajIvayogyatA yathA ca tAM mahArAjadRSTiM tatra rore nipatantIM dharmabodhakarAbhidhAno mahAnasaniyukto nirIkSitavAnityuktaM tathA paramezvarAvalokanAM majjIve bhavantIM dharmabodhakaraNazIlo dharmabodhakara iti, yathArthAbhidhAno manmArgopadezakaH sUriH, sa nirIkSate sma, tathAhi - saddhyAnabalena vimalIbhUtAtmAnaH parahitaikaniratacittA bhagavanto [ye. mu] yoginaH [te. mu] pazyantyeva dezakAlavyavahitAnAmapi jantUnAM chadmasthAvasthAyAmapi varttamAnA dattopayogA bhagavadavalokanAyA yogyatAM, purovarttinAM punaH prANinAM bhagavadAgamaparikarmitamatayo'pi yogyatAM lakSayanti tiSThantu viziSTajJAnA iti, ye ca mama sadupadezadAyino bhagavantaH sUrayaste viziSTajJAnA eva, yataH kAlavyavahitairanAgatameva tairjJAtaH samasto'pi madIyavRttAntaH, svasaMvedanasaMsiddhametadasmAkamiti / AcArya dvArA nakkI karAyela jIvanI yogyatA je pramANe dharmabodhakara nAmanA mahAnasaniyukta mahArAjanI te dRSTine te rAMkaDA upara paDatI joI e pramANe kahevAyuM=kathAnakamAM kahevAyuM, te pramANe 'dharmano bodha karAvavAnA svabhAvavALA e dharmabodhakara che', e prakAranA yathArtha nAmavALA mArA mArganA upadezaka te sUrie mArA jIva upara
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva paDatI paramezvaranI avalokanAne joI. te A pramANe - sadbAnanA baLathI vimalIbhUta=vimalarUpa thayelA, AtmAvALA, parahitanirata eka cittavALA, chadmasthaavasthAmAM paNa rahelA dattaupayogavALA evA te bhagavAna yogIo dezakAla vyavahita evA te jIvonI bhagavad avalokanAnI yogyatAne jue che. vaLI, purovarsI prANIonI yogyatAne bhagavAnanA Agamaparikarmita mativALA paNa jue che, viziSTa jJAnavALA dUra raho ane mArA sadupadezadAyI bhagavAna je sUri che, te viziSTa jJAnavALA ja che, je kAraNathI kAlavyavahita evA teo vaDe=mArA kAlathI pUrvamAM thayelA evA teo vaDe, anAgata ja samasta paNa mAro vRttAMta jJAta che. A amane svasaMvedana siddha che. 209 graMthakArazrI siddharSigaNi haribhadra sUrIzvara pachI kaMI kALanA vyavadhAnathI thayelA che. ane bhagavAnanA zAsanane pAmIne dIkSA grahaNa karelI, tattvanA arthI hatA. tethI teo upara bhagavAnanI avalokanA thayelI, chatAM teone kayA sthAne tattvanA viSayamAM mUMjhavaNa thaze tenA paramArthane ja jANe jANanAra hoya tevA haribhadrasUri chadmasthaavasthAmAM hatA topaNa teoe upayoga mUkyo ke bhAvimAM je yogya jIvo upara bhagavaddnI avalokanA thaze te jIvone viziSTamArganI prApti karAvavA mATe zuM kahevuM joIe. te pramANe ja temaNe lalitavistarAmAM kahela che. je vAMcIne graMthakArazrIne svasaMvedanathI jaNAyuM ke mArI ja bhAvi avasthAnI mUMjhavaNane sAme rAkhIne te AcAryoe te prakAre te sthAnane spaSTa lakhela che. jethI mArA vRttAMtane jANIne mArA upakAra arthe ja te padArtha emaNe spaSTa karela che. jethI graMthakArazrI bhagavAnanA zAsanamAM sthira zraddhAvALA thayA. upanaya : saddharmAcAryasya manovyathA samAdhizca yatpunaH tena dharmmabodhakareNa sAkUtamAnasena satA tadanantaraM cintitaM yaduta - kimetadAzcaryaM mayA'dhunA dRzyate ? yato'yaM susthito mahAnarendro yasyopari vizeSeNa dRSTiM pAtayati, sa puruSastribhuvanasyApi drAgeva prabhuH saJjAyata iti suprasiddhametat, ayaM punaryo'dhunA'sya rAjJo dRSTergocaracAritAmanubhavannupalakSyate sadramako dainyopahato, rogagrastadeho'lakSmIbhAjanabhUto, mohopahatAtmA'tibIbhatsadarzano, jagadudvegahetustatkathaM samastadoSarAzerasya paramezvaradRSTipAtena sArddhaM sambandhaH ? paurvAparyeNa vicAryamANo na yujyate, na kadAcanApi dIrghataradaurgatyabhAjinAM geheSu anargheyaratnavRSTayo nipatitumutsahante tatkathametaditi vismayAtirekAkulaM nazcetaH, tadidaM sarvamatrApi jIvaviSayaM saddharmmAcAryacetasi varttamAnaM yojanIyaM, tathAhi - yadA'yaM jIvo nitarAM gurukarmatayA prAgavasthAyAM samAcarati samastapAtakAni, bhASate niHzeSAsabhyAlIkavacanAni, na mucyate'navarataM raudradhyAnena, sa eva cAkANDa eva kutazcinnimittAcchubhasamAcAra iva satyapriyaMvada iva prazAntacitta iva punarlakSyate, tadA bhavatyeva paurvAparyaparyAlocanacaturANAM vivekinAM manasi vitarko, yaduta - na tAvatsundarA manovAkkAyapravRttiH saddharmasAdhikA bhagavadanugrahavyatirekeNa
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva kasyacitsaMpadyate, ayaM ceha bhava evAtikliSTamanovAkkAyaprasaro'vadhArito'smAbhiH, tadidaM pUrvAparaviruddhamiva pratibhAsate, yataH kathamevaMvidhapApopahatasattve bhagavadavalokanA pravarttate, sA hi pravarttamAnA jIvasya mokSasampAdakatvena tribhuvananAthatvamakSepeNa janayati, tasmAnnAtra tasyAH sambhavo lakSyate, yatazcAsya sundaramanovAkkAyapravRttilezo dRzyate, tato'nyathA'nupapattyA bhagavadavalokanAyAH sadbhAvo'tra nizcIyate, tadidamalabdhasandehavicchedakAraNaM asmAkaM mano dolAyate kimidmaashcrymityaakRte| yathA ca tena tAtparyeNa paryAlocayatA mahAnasaniyuktakena pazcAnizcitaM yaduta-sambhavato'sya dramakasya dve kAraNe mahAnarendrAvalokanAyAH, tena yuktiyukta evAsya pAramezvaro dRSTipAtaH, tatrayasmAdeSa suparIkSitakAriNA svakarmavivareNa dvArapAlenAtra bhavane pravezitaH, tenocita evAyaM vizeSadRSTerityekaM kAraNaM, tathA yasyaitadbhavanamAlokya narasya manaHprasAdo jAyate, sa mahAnarendrasyAtyantavallabha iti prAgeva vinizcitamidaM mayA, saMjAtazcAsya manaHprasAdo lakSyate, yato netrarogapIDAbharAkrAnte api locane bhavanadidRkSayA pratikSaNamayamunmIlayati, taddarzanena bIbhatsadarzanamapyasya vadanaM sahasA prasAdasampatterdarzanIyatAmAsAdayati, dhUlidhUsarANi cAsya sarvAGgopAGgAni pulakobhedabhAJji dRzyante, na caitadantarvivarttamAnaharSavyatirekeNa saMpadyate, tasmAdidamasya nRpabhavanapakSapAtalakSaNaM paramezvarAvalokanAyA dvitIyaM kAraNamiti tadetatsarvaM saddharmAcAryA api jIvaviSayaM paryAlocayantaH parikalpayantyeva, tathAhiyo jIvo hetubhirlakSyate, yathA saMjAtakarmavivaro'yaM, tathA bhagavacchAsanamupalabhya yasya prAdurbhavati manaHprasAdaH, sa ca bhagavAn lakSyate pratikSaNaM netronmIlanakalpayA jIvAdipadArthajijJAsayA, vibhAvyate pravacanArthalavAdhigame vikasitavadanakalpena saMvegadarzanena, nizcIyate ca dhUlidhUsaritAGgopAGgaromAJcAkAreNa sadanuSThAnalezapravRttivilokanena, tasya jIvasya sampannA bhagavadavalokaneti nirNIyate, tasmAdihApi nizcayakaraNe tadastyeva hetudvayaM, yadutasaJjAtakarmavivaratA bhgvcchaasnpksspaatshceti| GunayArtha : AcArya bhagavaMtanI manovyathA tathA samAdhi je vaLI, te dharmabodhakara vaDe sAkUtamAnasavALA chatAM tyArapachI ciMtavana karAyuM, je A pramANe - mArA vaDe hAlamAM A zuM Azcarya dekhAya che? je kAraNathI A susthita mahAnarendra jemanA upara vizeSathI daSTi nAMkhe che, te puruSa traNe bhuvanano paNa zIgha ja prabhu thAya che. e pramANe A suprasiddha che. vaLI, je A hamaNAM A rAjAnI dRSTinI gocaracAritAne anubhavato dekhAya che, te dramaka devya upahata-dInatAvALo, rogagrasta dehavALo, alakSmInA bhAjanabhUta, mohathI upahata svarUpavALo, atibIbhatsadarzanavALo, jagatanA udvegano hetu che. te kAraNathI kevI rIte samastadoSarAzivALA Ano paramezvaranA dRSTipAtanI sAthe saMbaMdha thayo ? pUrva-apara vicAratAM ghaTatI nathI=A jIva
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 211 upara bhagavAnanI dRSTi ghaTatI nathI. kyAreya paNa dIrghatara dorgatya bhajanArA jIvonA gharamAM ataEya= atimUlyavAna, ratnonI vRSTio paDavA mATe utsAha karatI nathI je jIvo atidaridra avasthAmAM rahe tevI prakRtivALA che evA jIvonA gharamAM atimUlyavAna ratnonI vRSTi kyAreya paDe nahIM tema ati ayogya jIvamAM bhagavAnanI dRSTi kyAreya paDe nahIM. te kAraNathI A kema che?=ati daridra evA A jIva para mUlyavAna ratnonI vRSTi jevI bhagavAnanI dRSTi kema paDI ? e prakAranA vismayanA atirekathI AkuLa amAruM citta che=dharmabodhakararUpa mahAnasa vicAre che ke A prakAranA atyaMta asaMbaddha bhAvo jovAthI vismayathI AkuLa amAruM citta che. te A=dharmabodhakararUpa mahAvasa vicAre che te A, sarva A paNa A jIvanA viSayamAM saddharmAcAryanA cittamAM vartatuM yojana karavuM. te A pramANe - jyAre A jIva atyaMta gurukarmapaNAne kAraNe=bhAre karmapaNAne kAraNe, pUrvaavasthAmAMe rAjamaMdiranA pravezanI pUrvaavasthAmAM, sarva pApo Acare che, badhA prakAranAM asabhya ane jUThAM vacano bole che, satata raudradhyAnathI mukAto nathI. ane te ja te ja jIva, akAi jaacAnaka ja, koI nimittathI zubha samAcAranI jema, satya ane priya bolanAranI jema, prazAMta cita jevo pharI jaNAya che=rAjamaMdiramAM praveza kare che tyAre paramAtmAnA darzanane kAraNe paramAtmAnA guNothI raMjitacittavALo pharI jaNAya che. tyAre pUrva-apara paryAlocanamAM catura evA vivekI jIvonA manamAM vitarka thAya che. zuM vitarka thAya che? te "yatathI batAve che - saddharma sAdhanArI suMdara mana-vacana-kAyAnI pravRtti bhagavAnanA anugraha vagara koI jIvane prApta thatI nathI. ane A jIva=prastuta jIva, A ja bhavamAM atikliSTa mana-vacana-kAyAnI pravRttivALo amArA vaDe jovAyo te kAraNathI pUrva-apara viruddha jevuM A=bhagavAnanuM avalokana, amane pratibhAse che. je kAraNathI AvA prakAranA pApathI haNAyelA jIvamAM bhagavAnanI avalokatA kevI rIte pravarte ? arthAt sAmAnyathI atyaMta bhadrakaprakRtivALA ucita AcAra karanArA jIvamAM ja bhagavAnanI avalokanA saMbhave, jyAre atyaMta pApathI upahata cittavALA jIvamAM te kevI rIte saMbhave ? dikaje kAraNathI, pravartatI te bhagavAnanI avalokatA, jIvatA mokSa saMpAdakapaNAthI alpakALa vaDe tribhuvananA nAthapaNAne utpanna kare che=je jIvonuM bhagavAnane joIne, bhagavAnanA vItarAgabhAvathI kaMIka citta raMjita thAya che ane tenA kAraNathI zAMta thayelA svAsthacittavALAne je svasthatAnuM sukha thAya che, tevA sukhanA arthI te jIvo satata bhagavAnanA vacananuM avalaMbana laIne vizeSa-vizeSa prakAre sukha prApta karavA Icche che, jethI te bhavamAM ke parimitabhavamAM saMpUrNa klezanA kSayarUpa tribhuvananA nAthapaNAne prApta kare che. te kAraNathI=atyaMta ayogyamAM bhagavAnanI avalokanA saMbhavathI nathI te kAraNathI, ahIM=prastuta jIvamAM, teno saMbhava jaNAto nathI=bhagavAnanI avalokavAno saMbhava jaNAto nathI. ane je kAraNathI AvI=prastuta jIvatI suMdara mana-vacana-kAyAnI pravRttio leza dekhAya che pUrvamAM na hato chatAM vartamAnamAM dekhAya che. tethI anyathA anupapatine kAraNe=bhagavAnanI avalokanA vagara suMdara mana-vacana-kAyA pravRttinI anupapatti hovAne kAraNe, bhagavAnanI avalokatAno sadbhAva ahIM prastuta jIvamAM, nizcaya karAya
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva che, te kAraNathI A=paramAtmAnuM avalokana, prApta thayelA saMdehanA vicchedanuM kAraNa che. A zuM Azcarya che e prakAranA AktamAM abhiprAyamAM amAruM mana DolAyamAna thAya che. ane je pramANe tAtparyathI paryAlocana karatA te mahAnasaniyukta vaDe pAchaLathI nizcita karAyuM prastuta jIvatA dharmabodhakara AcArya che temanA vaDe pAchaLathI nizcaya karAyo. zuM nizcita karAyuM ? te "kura'thI batAve che - A dramakatA upara mahAtarendranI avalokatAnAM be kAraNo saMbhave che. te kAraNathI yuktiyukta ja paramezvarano daSTipAta che=bhagavAnano A jIva para je dRSTipAta dekhAya che te yuktiyukta ja che, tyAM=be kAraNomAM, je kAraNathI A jIva A bhavanamAM suparIkSitakArI evA svakarmavivara evA dvArapAla vaDe pravezita karAyo che te kAraNathI Akramaka, vizeSadRSTine ucita ja che e pramANe eka kAraNa che. ane A bhavana joIne je manuSyanA manamAM prasAda thAya che=bhagavAnanA zAsananI ucita pravRttio joIne mana pramodavAnuM thAya che, mahAvarendrane te manuSya atyaMta vallabha cheetIrthakarone atyaMta priya che, e pramANe e pUrvamAM mArA vaDe nizcaya karAyuM che. ane Aje A dramakane, manaprasAda thayelo jaNAya che bhagavAnanA zAsana pratye kaMIka prIti thayelI jaNAya che. je kAraNathI netraroganI pIDAtA bharAvAthI AkrAnta paNa locana bhavanane jovAnI IcchAvALAM hoI pratikSaNa A jIva AMkhanuM umUlana kare che paramAtmAnA zAsananA pAramArthika svarUpane jovA mATe bAdhaka evA aMtaraMga netra mithyAtvanA rogathI pIDita hovA chatAM paNa bhagavAnanA zAsanane paramArthadRSTithI jovAnI IcchAthI kaMIka mithyAtvanI maMdatAnA kAraNe A jIva yatna kare che, te kAraNathI darzanathI bIbhatsadarzanavALo paNa AnuM mukha sahasA prasAdanI saMpattithI bhagavAnanA zAsanamAM avalokanathI thayelA praticittanI saMpattithI, darzanIyatAne prApta kare che ane dhULathI dhUsara kharaDAyelA, paNa AnAM sarva aMgopAMga pulakAbhedabhAMjigaromAMcita, dekhAya che. ane A aMtarvivartatA harSa vagara prApta thatI nathI. jIvane jyAre tattvane jonArI kaMIka nirmaLadRSTi pragaTe che tyAra guNanA pakSapAtapUrvaka bhagavAnanA zAsanane jonAra bane che. tethI mithyAtvane kAraNe aMtarthakSu viparyAsavALI hovA chatAM kaMIka tattvane abhimukha thayela che. tethI bhagavAnanA zAsanamAM vAstavika svarUpane jovAne abhimukha kaMIka Uha varte che tethI tenuM mukha darzanIyatAne prApta kare che. vaLI, teno AtmA cAritramohanIyanI dhULathI kharaDAyelo hovA chatAM kaMIka guNane abhimukha vIrya pravartatuM hovAthI bhagavAnanA zAsanane joIne te harSita thAya che. tethI tenuM cAritramohanIya paNa kaMIka kSINa thayeluM che je anaMtAnubaMdhI kaSAyanI maMdatAjanya jIvanA pariNAma svarUpa che. te kAraNathI Ave=A dramakate, bhagavAnanA zAsananA pakSapAtarUpa A paramezvaranI avalokatAnuM bIjuM kAraNa che. arthAt karmavivara dvArapALe praveza karAvyo te eka kAraNa che ane bhagavAnanA zAsanane joIne Uha kare che ane harSita thAya che e bIjuM kAraNa che. te A sarva saddharmAcArya paNa jIvanA viSayamAM paryAlocana karatAM parikalpanA kare che vicAre che, te A pramANe - hetuothI je jIva jaNAya che=mukhatA AkAra, tattvaviSayaka UhApoha Adi hetuothI jaNAya che. je pramANe
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva 213 prApta thayelA karmavivaravALo A jIva che, te pramANe bhagavAnanA zAsanane pAmIne jene mataprasAda prAdurbhAva thAya che ane bhagavAna evo teeguNasaMpanna evA manaprasAdavALo te jIva, pratikSaNa netranA ubhIlatakalpa jIvAdipadArthanI jijJAsAthI jaNAya che. ane pravacananA arthano leza bodha thaye chate vikasita vadana samAna saMveganA darzana vaDe vibhAvana karAya che. ane dhUlidhUsaritavALAM aMgopAMgamAM thatA romAMca AkAra rUpa sadanuSThAnamAM leza pravRttinA vilokanathI nizcaya karAya che. zuM nizcaya karAya che ? te kahe che, te jIvane bhagavAnanI avalokanA prApta thaI che e pramANe nirNaya karAya che, te kAraNathI ahIM paNa=prastuta jIvanA viSayamAM paNa, nirNaya karavAmAM te hetuDhaya ja che=dharmabodhakara te be hetuthI ja te dramakatA viSayamAM bhagavAnanI avalokavAno nizcaya kare che, te A pramANe - saMjAta karmavivaratA ane bhagavAnanA zAsanano pakSapAtavALo che. e be hetu che ema avaya che. bhAvArtha : karmavivara dvArapALa dvArA bhagavAnanA zAsanamAM praveza pAmela jIvamAM paNa kyAreka ghaNo unmAda varte che; kema ke viparyAsakArI mithyAtva naSTa thayuM nathI. topaNa mithyAtva kaMIka maMda thavAthI jIva tattvane abhimukha bane chatAM bhagavAnanA zAsananA vizeSaguNone tattvathI jANI zakato nathI, topaNa kaMIka skUlabuddhithI tene bhagavAnanuM zAsana suMdara che tema jaNAya che te vakhate te jIvane bhagavAnanA zAsanamAM vartatA yogya jIvonuM zAMta citta, susAdhuonuM nirlepa citta ane bhagavAnanA zAsanamAM vartatA jIvo sAthenA parasparanA ucita vyavahArane jovAthI teone thAya che ke A sarva jIvo kevI uttama prakRtivALA che mATe A lokoe svIkArAyelo dharma suMdara che. A rIte tattvajijJAsAthI dharmane sanmukha thayelA jIvane joIne dharmabodhakara mahAtmA jANI zake che ke A jIvane vizeSa sAmagrI maLaze to avazya kalyANa prApta thaze. jema, caMdanabALAzrIjI caudapUrvadharane vaMdana karavA jAya che. temanA rUpane, temanI parSadAne joIne prabhAvita thayela koIka bhikhArI kutUhalathI temanI pAchaLa pAchaLa jAya che ane te caudapUrvadhara mahAtmA te bhikhArInA koI prakAranA bhadrakabhAvanA baLathI nirNaya kare che ke svakarmavivara nAmanA dvArapALathI A jIvano bhagavAnanA zAsanamAM praveza thayelo che. vaLI, Aryasuhasti mahArAja pAse koI bhUkhyo bhikhArI bhikSAnI yAcanA kare che. mahAtmAe kahyuM ke amArA guru ja A bhikSAnA svAmI che. amArAthI koIne ApI zakAya nahIM. tethI bhikSu Aryasuhasti mahArAja pAse Avyo che. ane tenA e prakAranA bhAvo jANIne Aryasuhasti mahArAjAe nirNaya karyo ke karmanA kSayopazamanA kAraNe svakarmavivara dvArapALathI praveza karAyelo A jIva che tethI tene dIkSA ApI. jethI, te bhikhArI saMprati thayA, A rIte je jIvo bhadraka prakRtivALA thayA hoya. teno nirNaya karIne gItArtha guru anya sarva jIvo karatAM te jIva alpakALamAM bhagavAnanA zAsananA paramArthane pAmIne mokSa pAmaze tema nirNaya karIne vizeSathI e jIva mATe yatna kare che. upanaya : yathA ca 'tena mahAnasaniyuktakena dramakagocarametaccintitaM yaduta yadyapIdAnImeSa rorAkAramAbibharti
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva tathA'pi mahAnarendrAvalokanAdevottarottarakrameNa saMbhavatkalyANaparamparaH kAlAntareNa vastutattvaM pratipatsyate khalveSa, nAstyatra sandeha iti' tathA saddharmaguravo'pi paramAtmAvalokanAM jIve vinizcitya tasya bhaviSyadbhadratAM vigatasandehAH svahRdaye sthaapyntyev| upanayArtha: - je pramANe kathAnakamAM kahevAyuM, zuM kahevAyuM ? te spaSTa kare che - te mahAtasaniyukta vaDe bhagavAnanA zAsanamAM rahelA dramaka viSayaka A ciMtavana karAyuM te A pramANe - jo ke hamaNAM A dramaka bhikhArInA AkArane dhAraNa kare che. arthAt AtmAnA guNonA vikAsane anukULa guNasaMpatti rahita che, topaNa mahAtarendranA avalokanathI ja uttarottara krama vaDe saMbhavatI kalyANaparaMparAvALo kAlAntarathI A jIva vastutatvane pAmaze arthAt tatvane abhimukha thayelo che mATe bhagavAnanA zAsananA rahasyane avazya prApta karaze emAM saMdeha nathI.' te pramANe=je kathAnaka kahyuM te pramANe, saddharma guruo paramAtmAnI avalokatAne jIvamAM nirNaya karIne saMdeha vagaranA evA te AcAryo tenI te jIvanI, bhaviSyamAM thanArI bhadratAne, svahadayamAM sthApana kare che. yogya jIvone tattvane abhimukha thayelA jANIne te jIvo hajI saMsAranA ucchedanA kAraNabhUta dharmanA rahasyane jANanArA nathI topaNa dharma pratye AdaravALA thayA che. saMsAranI nirguNa sthiti kaMIka jANIne AtmakalyANanA kaMIka arthI thayA che. tethI vizeSa sAmagrI maLaze to avazya te jIvo bhaviSyamAM kalyANanI paraMparAne prApta karaze. tema saMdeha rahita dharmaguruo jIvanAM bAhya liMgo dvArA nirNaya kare che. je pramANe kathAnakamAM kahevAyuM, zuM kahevAyuM? te spaSTa kare che - A mahAtasaniyukta dharmAcArya, te dramakamAM mahAtarendranI avalokavAno nirNaya karIne temanI anuvRttinA vAzathI=mahAnarendranA anusaraNanA vazathI, karuNApravaNa thayA=atyaMta karuNAvALA thayA, te pramANe=je pramANe kathAnakamAM kahyuM te pramANe, jIvamAM paNa paramAtmAnI avalokatAne jANIne saddharmaguruo temanuM ArAdhanAparAyaNapaNuM hovAne kAraNe ja=saddharmaguruomAM paramAtmAnI ArAdhanAmAM tatparatA hovAne kAraNe ja, karuNAmAM tatpara mAnasavALA thAya che, tenI anukaMpAthI=bhagavAnanI avalokanAvALA jIvanI anukaMpAthI, teo vaDe paNa=saddharmaguruo vaDe paNa, bhagavAna ArAdhita thAya che, e prakArano artha che. je jIvo darzanamohanIyanA maMdatAjanya kSayopazamabhAvathI bhagavAnanA zAsanane jonArA che, tethI kaMIka guNanA pakSapAtI thayA che, teone joIne tattvane jANanArA dharmaguruo teonuM adhika-adhika hita kema thAya e prakAranA karuNAnA pariNAmathI yukta bane che; kema ke yogya jIvone sanmArga pradAnakALamAM vartato tIvra saMvega te yogya jIvonA kalyANanuM kAraNa bane che, eTaluM ja nahIM paNa te dharmAcAryonA paNa kalyANanuM kAraNa bane che. ane te prakAranI bhagavAnanI ArAdhanAthI te dharmAcAryone janma-janmAMtaramAM avicchinna yogamArganI prApti thAya che mATe te dharmAcAryo vaDe bhagavAna ArAdhita thAya che, e pramANeno artha thAya che.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva saddharmAcAryasya karuNA sadupadezazca 215 yathA ca 'asau mahAnasaniyuktakastaddramake mahAnarendrAvalokanAM nirNIya tadanuvRttivazena karuNApravaNaH sampannaH' tathA jIve'pi paramAtmAvalokanAmAkalayya saddharmaguravastadArAdhanaparAyaNatayaiva karuNApravaNamAnasAH saJjAyante, tadanukampayA tairapi bhagavAnArAdhito bhavatItyarthaH / yat punarabhyadhAyi, yathAasau rasavatIpatiH zIghraM tatsamIpamAdaravazenA''gacchat, gatvA caihyehi bhadra ! dIyate tubhyaM bhikSetyevaM ramAkAritavAniti tadevamiha yojanIyaM - ya - yadA'sya jIvasya pUrvoktanyAyenA'nAdau saMsAre paryaTataH paripakvA bhavyatA, kSINaprAyaM kliSTakarmma, stokamAste taccheSaM, tenApi dattaM randhraM prAptA manujabhavAdisAmagrI, dRSTaM sarvajJazAsanaM, saMjAtA tatra sundarabuddhiH, pravRttA manAkpadArthajijJAsA, samutpannA kuzalakarmmalezabuddhiH, atha cAnuvarttante'dyApi pApakalAH, tadevaMvidhe bhadrakabhAve varttamAnasya saJjAtAyAM bhagavadavalokanAyAM saddharmmAcAryAH prAdurbhUtatIvrakaruNApariNAmAH sanmArgAvatAraNArthaM yogyatAM nizcitya bhAvato'bhimukhIbhavanti, tadetatteSAM tatsamIpAgamanamabhidhIyate, saJjAtaprasAdAzca kathayanti te tasmai yathA'bhadra ! akRtrimo'yaM lokaH, anAdinidhanaH kAlaH, zAzvatarUpo'yamAtmA, karmajanito'sya bhavaprapaJcaH, taccAnAdisambaddhaM pravAheNa, mithyAtvAdayastasya hetavaH, tat punardvividhaM karma kuzalarUpamakuzalarUpaM ca, yattatra kuzalarUpaM tat puNyaM dharmazcocyate, yat punarakuzalarUpaM tatpApamadharmazcAbhidhIyate, puNyodayajanitaH sukhAnubhavaH, pApodayasaMpAdyo duHkhAnubhavaH, tayoreva puNyapApayoranantabhedabhinnena tAratamyena saMpadyate khalveSo'dhamamadhyamottamAdyanantabhedavarttitayA vicitrarUpaH saMsAravistAra' iti / dharmAcAryanI karuNA tathA sadupadeza je vaLI kathAnakamAM kahevAyuM, je A pramANe A rasoIyo zIghra tenA samIpa=te bhikhArInA samIpa, AharanA vazathI khAve che jane 4ne uhe che - jAva ! khAva ! he ladra ! tane bhikSA apAya che. je prabhAge te lijArIne te rasoIyo jolAve che. te ='thAnambhAM 'dhuM te, khA prabhAge = ahIM saMsArI jIvanA viSayamAM, yojana karavuM. jyAre A jIvane pUrvokta nyAyathI=athaDAtA kUTAtA patthara goLa thAya che e nyAyathI, anAdi saMsAramAM bhaTakatAM bhavyatA paripakva thAya che. kSINaprAyaH kliSTakarmo thAya che. thoDuMka paNa te=kliSTakarma, zeSa che=viparyAsa ApAdaka mithyAtva mohanIya zeSa che. tenAthI paNa=te kSINaprAyaH karmamalathI paNa, chidra apAyuM=tattvane jovAne anukULa evuM chidra apAyuM, manuSyabhavAdi sAmagrI prApta karAI. sarvajJanuM zAsana jovAyuM, tyAM=sarvajJanA zAsanamAM, suMdara buddhi thaI. thoDIka padArthanI jijJAsA thaI=saMsAranA vAstavika svarUpane jovA mATenI ane karmarahita AtmAnI avasthAne jovA mATenI thoDIka jijJAsA thaI, kuzalakarma viSayaka thoDI buddhi thaI=saMsAranA paribhramaNathI mukta thavA mATe mAre bhagavAnanA zAsanano dharma sevavo joIe e pramANe suMdara dharma
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva sevavAnI thoDIka buddhi thaI, ane vaLI hajI paNa pApakalA anuvartana pAme che=bAhyapadArthomAM kaMIka sArabuddhi karAve evI viparyAsa buddhi te jIvamAM varte che. te kAraNathI AvA prakAranA bhadrakabhAvamAM vartatA jIvane bhagavAnanI avalokanA thaye chate, prAdurbhata thayela tIvra karuNAnA pariNAmavALA saddharmAcArya sanmArgamAM AvavAnI yogyatAne nizcaya karIne bhAvathI abhimukha thAya che. te A=dharmaguruo bhAvathI abhimukha thAya che te A, teonuM dharmAcAryanuM, taTsamIpa Agamana kahevAya che dramukane samukha te rasoIyo jAya che e pramANe kahevAya che ane saMjAtaprasAdavALA evA te dharmAcAryo te dramaka upara bhagavAnanI avalokanA joIne saMjAtaprasAdavALA evA te dharmAcAryo, tene kahe che, zuM kahe che? te "kathA'thI batAve che - bhadra ! A loka akutrima che=jagatamAM je dekhAya che tevuM ja loka svarUpa che. anAdi-anaMtakALa che=anAdikALathI A loka A rIte ja varte che ane anaMtakALa sudhI A rIte ja jagatanI vyavasthA cAlaze, zAzvatarUpa A AtmA che=potAno AtmA sadA rahenAro che. Ato karyajanita prapaMca che=potAnA AtmAno potAnAthI baMdhAyelA evA karmajatita cAragatinA paribhramaNarUpa bhavano prapaMca che. ane te karma, pravAhathI anAdi saMbaddha che jIvanI sAthe karma te te kSaNamAM baMdhAya che topaNa anAdithI karmavALo jIva che, tenA karmanA, mithyAtva Adi hetuo cheH mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga rUpa jIvanI malina pariNati karmabaMdhano hetu che, vaLI, te karma, be prakAranuM che. kuzalarUpa ane akuzalarUpa jIvane anukULatA utpanna kare evA phaLavALuM kuzalarUpa ane jIvane pratikULatA utpanna kare evA phaLavALuM akuzalarUpa karma che. tyAM be prakAranAM karmomAM, je kuzalarUpa karma che. te puNya ane dharma kahevAya che. ane je vaLI, akuzalarUpa karma che te pApa ane adharma kahevAya che. puNyodayajatita sukhano anubhava che. pApanA udayathI saMpAdya duHkhato anubhava che. te ja puNya-pApanA anaMtabhedathI bhinna evA tAratamyathI A adhama, madhyama, uttama Adi anaMtabhedavartIpaNAthI vicitrarUpa saMsArano vistAra prApta thAya che. upanaya : nIvavuvirdhIvinAza: tatazcaivaMvidhaM saddharmAcAryavacanamAkarNayato'sya jIvasya te pUrvamanAdikuvAsanAjanitAH kuvikalpAH pravarttante sma, yaduta-'aNDasamudbhUtametatribhuvanaM, yadivezvaranirmitaM vA, brahmAdikRtaM vA prakRtivikArAtmakaM vA, yadi vA pratikSaNavinazvaraM vA, paJcaskandhAtmako'yaM jIvaH, paJcabhUtAtmako vA vijJAnamAtraM cedaM sarvaM zUnyarUpaM vA na vidyate vA karma, mahezvaravazAdidaM sarvaM nAnArUpaM varttate ityAdayaH', te sarve'pi bhImamahAyodhadarzanAtsaMgrAmazirasi pratyanIkakAtaranarA iva nivrtnte| tatazcAyaM tadA jIvo manyate yadete mahAtmAno mahyaM kathayanti tatsarvamupapadyate, matto'dhikataraM parIkSituM vastutattvameta eva jAnanti tatazca yaduktaM kathAnakaM kathayatA yaduta-'kadarthanArthamAyAtAH, pazcAllagnAH sudaarunnaaH| durdAntaDimbhA
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva ye tasya, dRSTvA taM te plaayitaaH||185|| tadapi yojitaM vijJeyaM, yataH kuvikalpA eva durdAntaDimbhAH, ta eva jIvaM kadarthayanti, tatrivRttizca sugurusmprkenneti| upanayArtha: jIvanA vikalpono vinAza ane tethI AvA prakAranA saddharmacAryonAM vacano sAMbhaLatA evA A jIvanA pUrvamAM anAdi kuvAsanA janita je kuvikalpo pravartatA hatA, te sarva paNa saMgrAmanA mastaka upara rahelA bhayaMkara evA mahAyodhAnA darzanathI zatruthI kAyara puruSanI jema nivartana pAme che ema AgaLa avaya che. pUrvamAM te kuvikalpo kevA prakAranA hatA te durathI spaSTa kare che. aMDasamudbhUta A traNa bhuvana che. athavA Izvara nirmita che. athavA brahmAdikRta che. athavA prakRtinA vikArAtmaka che athavA pratikSaNa vinazvara che athavA paMcaskaMdhAtmaka A jIva che. athavA paMcabhUtAtmaka jIva che. athavA vijJAna mAtra che. athavA A sarva zUnya che. athavA karma vidyamAna nathI. mahezvaranA vazathI A sarva judA judA svarUpavALuM jagata varte che. ItyAdi' pUrvamAM kuvikalpo vartatA hatA. te saddharmaguruonA upadezathI tivartana pAme che, ema avaya che. tattvane abhimukha thayelA jIvane saddharmaguruoe A loka akRtrima che ityAdi je sarva kahyuM te yukti ane anubhava anusAra yogya jIvane buddhithI jaNAya te prakAre nipuNatApUrvaka kahe che. je vacano yukti saMgata che tevo nirNaya jenA cittamAM thAya che te jIvanAM cittamAM anya koI darzananA matAnusAra A jagata iMDAmAMthI utpanna thAya che ityAdi vikalpo pUrvamAM vartatA hoya jenA kAraNe te te prakAranI nirarthaka vicAraNA karIne zAzvata evA potAnA AtmAnI hitanI ciMtA choDIne asaMbaddha rIte jagatanI vyavasthAnA vikalpo karIne ane AtmAnA sadvaryano nAza karIne karmanA prapaMcathI thayelA saMsAramAM paribhramaNa te jIva karato hato. have anubhava anusAra karmajanya prapaMcane jANIne ane saMsAranA kAraNabhUta mithyAtvAdi bhAvo che tevo nirNaya karIne karmathI thanArA anarthothI potAnA rakSaNa arthe ane AtmAnA hitakArI evA puNyabaMdhanA saMcaya arthe samyaka prakAre tattvane grahaNa karavA mATe te jIva tatpara thAya che. ane tethI A jIva tyAre mAne che je A mahAtmA mane kahe che te sarva ghaTe che yukti ane anubhava anusAra saMsAranI vyavasthA ghaTe che. mArAthI adhikatara vastutatvanI parIkSA karavA mATe A mahAtmA jANe che. e prakAre A jIva mAne che ema avaya che. dharmAcAryae te jIvanI buddhine sparze te rIte yukti ane anubhava anusAra saMsAranI vyavasthA kevA prakAranI che te batAvI tethI te mahAtmAne paNa te vastu te prakAre pratibhA samAna thAya che. tethI dharmAcAryanA vacanAnusAra padArthanI vyavasthA vizeSa-vizeSa jANavA mATe abhimukha bhAvavALo te jIva thAya che. ane tyArapachI kathAnakane kahetA evA graMthakArazrI vaDe je kahevAyuM, zuM kahevAyuM ? te "yata thI batAve che. kadarthanA mATe AvelA te bhikhArInI kadarthanA karavA mATe tenI pAse AvelA, atyaMta
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva durdAttabALako je tenIete bhikhArInI, pAchaLa lAgelA tene joIne dharmAcAryane joIne, teo palAyana thayA te paNa kathAnakamAM kahevAyuM te paNa, yojata karAyeluM ja jANavuM bhikhArInA kathanamAM pUrvamAM yojana karAyeluM jANavuM je kAraNathI kuvikalpo ja durdAttabALako che jIva mATe jenuM damana karavuM duSkara che evA trAsa ApanAra bALako che, te ja jIvane kadarthanA kare che kuvikalpo jIvane vartamAnamAM mAnasika klezanI vRddhirUpa kadarthanA kare che, ane sugurunA saMparkathI tenI nivRtti che kuvikalponI nivRtti che. sanmArgadezanA tadevamapagateSu sakaleSu kuvikalpeSu yadA'yaM jIvaH saddharmagurUNAM tadvacanAkarNanaspRhayA manAgabhimukho bhavati, tadA te parahitakaraNaikavyasanitayA sanmArgadezanAM kurvANAH khalvevamAcakSate yaduta-'AkarNaya bho bhadra ! saMsAre paryaTato'sya jIvasya dharma evA'tivatsalahRdayaH pitA, dharma eva gADhasnehabandhurA janayitrI, dharma evAbhinnahRdayAbhiprAyo bhrAtA, dharma eva sadaikasneharasavazA bhaginI, dharma eva samastasukhakhAnIbhUtA'nuraktA guNavatI bhAryA, dharma eva vizvAsasthAnamekarasamanukUlaM sakalakalAkalApakuzalaM mitraM, dharma eva surakumArAkAradhArakazcittAnandAtirekahetustanayaH, dharma eva zIlasaundaryaguNalabdhajayapatAkAkulonnatinimittabhUtA duhitA, dharma evAvyabhicArI bandhuvargaH, dharma eva vinItaH parikaraH, dharma eva narezvaratA, dharma eva cakravartitvaM, dharma eva vibudhabhAvaH, dharma evAmarezvaratA, dharma eva vajrAkAro lAvaNyApakarNitabhuvano jarAmaraNavikAravikalaH kAyaH, dharma eva samastazAstrArthazubhazabdagrahaNacaturaM zrotraM, dharma eva bhuvanAlokanakSame kalyANadarzane locane, dharma eva manaHpramodahetavo'nayeyA ratnarAzayaH, dharma eva cittAlAdavidhAyino viSaghAtanAdyaSTaguNopetAH kanakakUTAH, dharma eva paranirAkaraNadakSaM caturaGgaM balaM, dharma evAnantaratisAgarAvagAhanahetubhUtAni vilAsasthAnAni, kim bahunA jalpitena? dharma evaiko nirvighnAnantasukhaparamparAkAraNaM, nAparaM kiJcidapi' ityevaM ca kathayati madhurabhASiNi bhagavati dharmagurau bhavatyasya jIvasya manAk cittAkSepaH, tadvazena visphArayatIkSaNayugalaM, darzayati vadanaprasannatAM, tyajati vikathAdIni vikSepAntarANi, kvacid bhAvitahadayo vidhatte sasmitaM vaktrakuharaM, dadAti nakhasphoTikAm, tato bhagavantaH sUrayo manAk praviSTarasaM tamAkalayyetthamabhidadhate yaduta'saumya ! sa dharmazcaturvidho bhavati tadyathA- dAnamayaH zIlamayastapomayo bhAvanAmayazceti, ato yadi bhavato'sti sukhAkAGkSA tato'yamanuSThAtuM caturvidho'pi yujyate bhavatA, dIyatAM supAtrebhyo yathAzaktyA dAnaM, kriyatAM samastapApebhyo vA sthUlapApebhyo vA, prANAtipAtAdvA, mRSAvAdAdvA, cauryakaraNAdvA, paradAragamanAdvA, aparimitagrahaNAdvA, rAtribhojanAdvA, madyapAnAdvA, mAMsabhakSaNAdvA, sajIvaphalAsvAdanAdvA, mitradrohAdvA, gurvaGganAgamanAdvA, anyasmAdvA shkyprihaaraanivRttiH| tathA
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva vidhIyatAM yathAzakti kazcittapo-vizeSaH, bhAvyatAmanavarataM zubhabhAvanA bhavatA, yena te saMpadyante niHsaMzavamahAputra ra sA ni' rUktiA sanmArganI dezanA te kAraNathI A rIte apagata thayelA sakala kuvikalpo hote chate jyAre A jIva saddharmagurunA tadvacananA AkarNananI spRhAthI=sadgurunA dharmane kahenArA vacanane sAMbhaLavAnI IcchAthI, thoDoka abhimukha thAya che. tyAre parahitakaraNamAM ekavyasatIpaNuM hovAne kAraNe sanmArga dezanA karatA evA ta=saddharmaguruo, A pramANe kahe che AgaLamAM kahe che e pramANe kahe che. je "hutathI batAve che - he bhadra, tuM sAMbhaLa. saMsAramAM bhaTakatA A jIvane dharma ja ativatsalahadayavALo pitA che. arthAt jema putra pratye ati lAgaNIvALo pitA vivekasaMpanna hoya to avazya putranuM hita kare tema vivekapUrNa jIvanI pariNatirUpa dharma te jIvane sadA hita kare che. dharma ja gADha snehathI baMdhura gADha snehathI atyaMta lAgaNIvALI, mAtA che=jema mAtAne putra pratye gADha sneha hovAne kAraNe tenI ucita sArasaMbhALa kare che ane tenuM ahita na thAya e pramANe yatna kare che tema, AtmAmAM vartato kSayopazamabhAvarUpa dharma jIvane vartamAnamAM kleza na thAya, paralokamAM ahita na thAya, bhavamAM paNa anukULatAonI prApti thAya te prakAre sarva ciMtAo kare che. dharma ja abhinna hadayanA abhiprAyavALo bhAI che. arthAt je bhAIne potAnA bhAI pratye atyaMta sneha che te haMmezAM potAnA bhAInA hRdayane jANIne tene prIti thAya tevuM ja kRtya kare che, tema jIvamAM kSayopazamabhAva rUpe vartato dharma ja sukhanA arthI jIvanA abhiprAyane jANIne sadA tene sukha thAya te prakAre sadgationI paraMparA dvArA pUrNasukhanI prApti karAvanAra bhAI che. dharma ja sadA eka snehanA rasavALI bhaginI che. arthAt jema koI bahenane bhAI pratye haMmezAM atyaMta sneha hoya tyAre sadA te bahena te bhAInA hita mATe zakti anusAra ucita prayatna kare che tema tatvanA paryAlocanathI thayela kSayopazamabhAvanA upayogarUpa dharma haMmezAM jIvatA pratye atyaMta snehayukta bhaginInI jema hita karanAra che. dharma ja badhA sukhanA khANabhUta potAnAmAM anurakta guNavALI bhAryA che. arthAt patnI pati pratye atyaMta anurakta hoya ane atyaMta guNavALI hoya. jema zrIpAlane atyaMta guNavALI mayaNA maLela tema jeone tevI patnI maLelI hoya to te patnI badhA sukhanuM kAraNa bane che, tema tatvanA bhAvathI pragaTa thayelo adhyavasAya AtmAne vartamAnamAM klezanAza karAvIne sukha utpanna kare che. AgAmI sadgationI paraMparA dvArA sukhanI vRddhi kare che mATe tevI guNavALI patnI jevo ja dharma che. dharma ja vizvAsanuM sthAna, potAnI sAthe ekarasavALo, potAne anukULa, badhI kalAonA samUhamAM kuzaLa evo mitra che. jema saMsAramAM koI jIvane koIka viSama saMyogo Ave tyAre atyaMta priya mitrane vizvAsanuM sthAna jANIne tenI salAha grahaNa kare che. vaLI, te mitra potAnA pratye AtmIyatAthI eka rasavALo che tethI haMmezAM potAnuM hita kare tevI ja ciMtA kare che. vaLI, haMmezAM te mitra potAne anukULa ja varte che, kyAreya
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva pratikULa vartato nathI. vaLI, badhI kaLAomAM kuzaLa hovAthI sukhapUrvaka ApattiomAMthI potAnuM rakSaNa karAvavA samartha che, tema AtmAmAM pragaTa thayelo dharmano pariNAma AtmA mATe atyaMta vizvAsanuM sthAna che. AthI ja dharmane pAmelA mahAtmAone sthira vizvAsa hoya che ke A dharmarUpa mitra mArI sAthe haze to kyAreya paNa mAro durgatimAM pAta thaze nahIM, ane mArA dareka bhavo adhika adhika sukhanAM kAraNa banaze tethI sadA te dharma mitranI salAha laIne sarva ucita pravRtti kare che, ane jeo dharmanA mitranI salAhathI sarva kRtyo kare che tene saMsAramAM kyAreya Apatti AvatI nathI. vaLI, dharma ja surakumAranA AkArane dhAraNa karanArA, cittanA AtaMdanA atirekanA hetu evA putro che.. koI puNyazALInA suMdara AkAravALA putro hoya, haMmezAM pitAnA cittane anusaranArA hoya, evA pitAne mATe cittanA AnaMdanA atirekanA hetu bane che, tema kSayopazamabhAva rUpe pragaTa thayelo dharma AtmAmAM uttama saMskAro AdhAna karIne ane taTsahavartI puNyAnubaMdhI puNyanuM arjana karIne jIvane haMmezAM AnaMdanA atizayane ApavAnuM kAraNa bane che. vaLI, dharma ja zIla, sauMdarya ane guNathI prApta karelI che jayapatAkA jeNe evI kulanI unnatinA nimittabhUta putrI che. jema koIka putrI atyaMta zIlasaMpanna hoya, sauMdaryavALI hoya, audArya, gAMbhIryAdi guNothI yukta hoya tevI putrI je uttama gharomAM jAya tyAM paNa tenA kulanI unnatinuM kAraNa bane che, kema ke lokomAM kahevAya che ke phalANA zreSThInI A putrI che tethI AvI uttama prakRtivALI che - tema AtmAmAM karAyelo dharma ja tamArA kulanI unnatinuM kAraNa bane che, kema ke samyagu rIte sevAyelo dharma dareka bhavomAM uttarottara adhika zreSTha kuLonI prApti karAve che. dharma ja avyabhicArI baMdhu varga che. jema sAro baMdhu haMmezAM jIvanA hitanI ciMtA kare ane tevo bandhavarga kyAreya hitanI ciMtAmAM vyabhicArI na bane tema dharma paNa tevA guNavALo baMdhuvarga che; kema ke samyagu rIte sevAyelo dharma AtmAmAM puNyabaMdha rUpe ane uttama saMskAra rUpe vyavasthita rahIne dareka bhavomAM adhika-adhika hitanI paraMparAnuM sarjana kare che. dharma ja vinIta parivAra che; kema ke jema vinayasaMpanna parivAra jIvate haMmezAM A@Ada kare che tema samyam rIte sevAyelo dharma tatkAla ja klezanA apagamathI AnaMda utpanna kare che ane uttarottara anukULatAnI prApti karAvIne sukhanI paraMparAnuM kAraNa bane che. dharma ja narezvaratA che; kema ke moTA rAjavIne haMmezAM huM sukhI chuM tevo saMtoSa hoya che, tema samyam rIte sevAyelA dharmathI AtmAmAM pragaTela uttama pariNatirUpa dharma haMmezAM huM samRddhivALo chuM sukhI chuM e prakAranI buddhi utpanna kare che. dharma ja cakravartIpaNuM che; kema ke huM mahAna samRddhivALo chuM tevI cakravartIne jema buddhi che tema dharmAtmAne huM aMtaraMga ghaNI samRddhithI samRddha chuM evI sthira buddhi thAya che. vaLI, dharma ja vibudhabhAva che devano
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 221 bhAva che; kema ke devone sarvaprakAranI svasthatAnuM sukha ja che, tema dharma ja jIvane sarvaprakAranI svasthatAne Ape che. dharma ja amarezvaratA=IMdrapaNuM che. jema IMdranuM ekachatra sAmrAjya varte che tema jenA haiyAmAM dharma sthira thAya che, tenA potAnA AtmA upara ekachatra sAmrAjaya varte che. dharma ja vajanA AkAravALI, lAvaNyathI traNe jagatane parAjaya karyo che tevI, jarA-maraNanA vikArathI rahita kAyA che; kema ke saMsAramAM koIne atyaMta majabUta kAyA maLI hoya, atirUpasaMpanna hoya, topaNa jarA-maraNanA vikAra vagaranI kAyA prApta thaI zake tema nathI. jyAre dharma to AtmAne evo majabUta kare che ke jethI koI bAhya nimittathI AtmAno dharma bhedAto nathI. vaLI, suMdara dedIpyamAna deha jema ramya dekhAya che tema AtmAmAM pragaTa thayelo dharmano pariNAma vivekIne potAnA dedIpyamAna svarUpa rUpe ja dekhAya che. vaLI, saMsAranI kAyA jarA-maraNanA vikAravALI hoya che. paraMtu dharmarUpI kAyA to siddha avasthAmAM paNa zAzvata rahe che, tethI AtmAmAM sthira thayelo pariNAma kyAreya nAza pAmato nathI. paraMtu kSAyikabhAva rUpe siddha avasthAmAM sthira thaze. dharma ja samasta zAstrArthanA zubha zabdane grahaNa karavAmAM catura zrotrendriya che. jema koInI zrotrendriyano evo ja kSayopazama hoya ke je zAstronA yathArtha tAtparyane grahaNa karavA samartha hoya to te zrotrendriya te jIvanA kalyANanuM kAraNa bane che ane je jIvanA zrotrendriyano tevo ja kSayopazama che ke jyAM-tyAMthI je te zabdonuM zravaNa karIne zAstranA viparIta arthone grahaNa kare che teonuM zrotrendriya ja tenA vinAzanuM kAraNa che, tema te jIvanI tattvane jonArI nirmaLadRSTirUpa dharma pariNamana pAmela che te jIvamAM dharmano pariNAma haMmezAM tene sUkSma-sUkSmatara tattvane batAvIne zAstranA ja gaMbhIrabhAvone batAve che mATe dharma ja uttama zrautra che. dharma ja bhuvananA AlokanamAM samartha kalyANanA darzana karanAra be locana che. jema cakSu padArthanuM yathArtha darzana karAvIne ahitathI nivRtti ane hitamAM pravRtti karAve che tema zruta cAritrarUpa dharma jIvane jagatanI vyavasthA yathArtha dekhADIne kaI rIte potAnuM hita thAya teno yathArtha mArga batAvanAra aMtaraMga locanatulya che. dharma ja matane pramodanuM kAraNa evA atimUlyavAna ratnano samUha che. ratnano samUha jIvane pramodano hetu che ane dAridrayano nAza karanAra che tema dharma tatkALa cittamAM svasthatA utpanna karIne AnaMda utpanna kare che. ane dAridrayano nAza karanAra hovAthI dareka bhavomAM te dharmanA baLathI sukhanI paraMparAne prApta kare che. dharma ja cittanA AlAdane karanAra viSaghAta Adi ATha guNothI yukta survaNano samUha che. jema suvarNanA viSaghAta Adi ATha guNo prasiddha che tema vItarAgagAmI upayoga svarUpa svasvabhUmikAnuM citta e rUpa je dharma te suvarNanA samUha jevo ja che; kema ke AtmAmAM rahelA moharUpI viSanA ghAtana Adi ATha guNo che te dharmarUpI cittamAM sadA varte che.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva dharma ja para nirAkaraNamAM dakSa caturaMga baLa che. jema koI rAjAnuM sainya zatrune parAsta karavA samartha hoya tevo caturaMga baLa jevo ja dharma che; kema ke jIvanA matijJAnanA upayoga svarUpa dharmano pariNAma AtmAnA zatrurUpa mohanAza karavAmAM sakSama che. dharma ja ratisAgaranA avagAhatanA hetubhUta vilAsasthAno che. jema saMsArI jIvo ratine utpanna kare tevI ucita kriyAo kare che te vakhate te vilAsanI pravRtti tene AnaMdano atizaya Ape che. tema mohathI anAkuLabhAvamAM svabhUmikAnusAra dRDha yatnathI pravartato dharma jIvane svasthatA ApAdAna karAvIne anaMta ratinA sAgaramAM avagAhanano hetu bane che. vadhAre kahevAthI zuM ? dharma ja eka nirvidhdha anaMta sukhanI paraMparAnuM kAraNa che. bIjuM kaMI paNa nathI. A prakAre madhurabhASita bhagavAna dharmaguru kathana kare chate A jIvato thoDoka cittano AkSepa thAya che. tenA vazathI=dharmagurunA vacana pratye AkSepa thayelA cittanA vazathI, A jIva cakSayugalane visphArita kare che jANavAne atyaMta abhimukha bane che. vadananI prasannatAne batAve che, kvacit bhAvita hadayavALo vikSepAstararUpa vikathAdino tyAga kare che. arthAt dharmazravaNa karavA Ave tyAre paNa jayAM sudhI jIva dharmane abhimukha thAya nahIM tyAre asthAne vicAraNAo karIne vikathAdimAM pravarte che paraMtu dharmanA ja paramArthane jANavA mATe abhimukha thayeluM citta hovAne kAraNe, bhAvita hRdayavALo hovAthI dharmanA jANavAnA prayatnane choDIne anya prayatnarUpa vikSepAMtarone karanAra vikathAdito tyAga kare che. sasmita vakatrakuharate kare che kaMIka tatvanI prAptithI harSitamukhavALo bane che, takhasphoTikAve Ape che, tyArapachI bhagavAnasUri manAvyuM praviSTarasavALA tene jANIne A pramANe kahe che. zuM kahe che? te "vahu'thI batAve che - he saumya ! te dharma cAra prakArano che, (1) dAnamaya, (2) zIlamaya, (3) tapamaya ane (4) bhAvamaya. te zrotAnI bhUmikA anusAra sadguru dAnadharma kaI rIte jIvane uttamabhAvonI niSpatti dvArA saMyamanuM kAraNa che tenuM rahasya batAve che. jema bhagavAnanI pUjA dAnadharma che ane cAritranI pariNatirUpa bhAvadharma pratye sAkSAt kAraNa che tethI ghaNA yogya jIvo bhagavAnanI bhakti karIne cAritranI prAptimAM pratibaMdhaka karmano nAza karIne bhAvacAritrane pAmyA te prakAre zrotAnI buddhine anusAra yuktithI mahAtmA dAnadharmanuM svarUpa batAve che. vaLI, zIladharma zrotAnI bhUmikAnusAra jIvane traNaguptimAM udyama karAvIne jIvane atyaMta svasthatA prApta karAvanAra zreSTha koTino dharma ja che. vaLI, tapadharma bAhya-abhyatara bhedavALo che je zIlane ja atizaya karIne vItarAgatAne Asanna karAvavAmAM prabaLa kAraNa che. ane bhAvanAmayadharma dAna AdimAM traNeyamAM gauNarUpe hovA chatAM bhAvanAothI jyAre AtmAne bhAvita karavAmAM Ave tyAre mukhyarUpe pragaTa thAya che. e prakAre zrotAnI buddhi anusAra sadguru kahe che. AthI jo tane sukhanI AkAMkSA che to A cAra prakArano dharma sevavo tane yogya che. kaI rIte sevavo yogya che? te spaSTa karatAM kahe che - supAtrane yathAzakti dAna ApavuM joIe. arthAt
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 223 zrotAnI buddhi anusAra supAtra ane kupAtrano bheda samajAvIne ane supAtra evA tIrthakaro sAdhuo AditI kaI rIte uttama bhakti karavI joIe teno yathArtha bodha thAya te rIte dAnadharmano upadeza Ape. samasta-pApothIetraNaguptinA sAmrAjyanA pAlana dvArA susAdhuonI jema samasta pApothI, athavA zUlapApothI athavA prANAtipAtathI, athavA mRSAvAdathI, athavA corIkaraNathI athavA paradArAgamanathI athavA aparimita grahaNathI=aparimita dhanAdinA grahaNathI, rAtribhojanathI athavA madyapAnathI athavA mAMsabhakSaNathI, athavA sacittalanA AsvAdanathI athavA mitradrohathI athavA gurubhUta evA puruSonI strInA gamanathI athavA anya evA zakyaparihArathI nivRtti karavI joIe. sarvavirati dharmarUpa zIla athavA dezaviratinA avAMtara aneka bhedorUpa zIlamAMthI je dharma zrotA sevI zake tema hoya evA dharmanuM vistArathI svarUpa dharmabodhakara yogya jIvane samajAve che jethI dharmano artha evo te jIva zakti anusAra dAnadharmanI ucita AcaraNAo karIne AtmAmAM puNyAnubaMdhI puNyanA saMcaya dvArA ane ghAtakarmanA kSaya dvArA guNasthAnakanI vRddhine prApta karI zake te prakAranuM nirUpaNa kare che. ane yathAzakti koI tapavizeSa karAvo dharmanA arthI jIve potAnI zaktine anurUpa bAhya ane atyaMtara tapa te rIte karavo joIe jethI citta AtmAnA avAkuLa bhAva tarapha prasarpaNavALuM thAya. te prakAre yogya zrotAne upadeza Ape che. vaLI, tAre satata zubhabhAvanA bhAvana karavI joIe anityAdi bAra bhAvanAo ke anya paNa tatvane sparzanArAM zAstravacanothI bhAvata karavuM joIe. jethI niHsaMzaya Aloka ane paralokamAM kalyANa prApta thAya. upanaya - bhikSAdAnAhvAnopanayaH tadanena yattaduktamAsIt kathAnake yathA-mahAnasaniyuktakastaM roraM samAhUya bhikSAcarocite bhUbhAge sthApitavAn, 'tatastadbhikSAdAnArthaM parijanamAdiSTavAn, tadanantaraM taddayA nAma tahitA sA paramAnamAdAyAtisundaraM tvarayA taddAnArthamupasthiteti tatsarvaM yojitaM vijnyeym| tathAhi-iha dharmaguNavarNanaM jIvasyA''kAraNakalpaM vijJeyaM, taccittAkSepo bhikSAcarocitabhUbhAgasthApanatulyo draSTavyaH, dharmabhedavarNanaM parijanAdezasamaM mantavyaM, tasyaiva guroryA jIvasyopari kRpA saiva taddayA nAmnI duhitA vijJeyA, caturvidhadharmAnuSThAnakAraNaM sundaraparamAnagrAhaNasamAnaM vijJeyaM, tacca saddharmAcAryAnukampayaiva jIvaM pratyupaDhaukayati nAparo heturiti vijnyeym| upanayArtha: bhikSAnA dAna mATe bolAvavAno upanaya te kAraNathI=jema jema zakti anusAra vivekapUrvaka dharma sevavAmAM Avaze tema tema AlokamAM
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAvanA paNa kaSAyanI anAkuLatAnuM sukha pApaprakRtionA tirodhAtajavya sukha puNyaprakRtionA udIraNAkRta sukha prApta thaze ane uttama dharmanA baLathI baMdhAyeluM puNya dharmane kAraNe paralokamAM paNa kalyANanI prApti thaze te kAraNathI, AnA dvArA=graMthakArazrI dvArA, kathAnakamAM je te kahevAyeluM hatuM, zuM kahevAyeluM hatuM ? te "rA'thI batAve che - "mahAtasaniyukta te rAMkaDAne bolAvIne bhikSAcaranA ucita bhUmibhAgamAM sthApyo, tyArapachI tene bhikSA devA mATe parijanane Adeza karyo, tyArapachI temanI thA=sugurunI dayA, nAmanI putrI che te atisuMdara evA paramANane grahaNa karIne tvarAthI tenA dAna mATe upasthita rahI. e pramANe kathAnakamAM kahevAyuM te sarva yojita jANavuM-pUrvanA kathanathI yojana karAyeluM jANavuM. kathAmAM kahevAyelA bhikhArIne ucita sthAnamAM besADIne te rasoIyAe potAnA parijanane Adeza Apyo tenAthI e prApta thAya ke guNavAna gurue saMsAranA vAstavika svarUpane batAvIne dharma ja tenA kalyANanuM eka kAraNa che te mAtA-pitAdinI upamA dvArA je batAvyuM tenAthI te jIvane paramAnnane ApavA anukULa ucitabhUmimAM sthApana karyo. ane gurumAM ziSya karavAnI lAlasA ke, parSadA karavAnI lAlasA na hatI. paraMtu bhagavAnanA vacanathI atyaMta bhAvita hovAne kAraNe jema duraMta saMsArathI potAnA AtmAne kADhavA mATe icche che tema je jIvo bhagavAnanA zAsanane sparzI zake tevA che te jIvone kaI rIte temano nisAra thAya te prakAre bodha karAvavA arthe dAna-zIla-tapAdinuM je varNana kare che te temane paramAtra ApavA mATe upasthita thayela che arthAt gurunI dayA te rAMkaDAne paramAnna ApIne samRddha karavA tatpara thayela che. paraMtu anya koI tucchaphaLanI AzaMsAthI guru tene dharma samajAvavA mATe upasthita thayela nathI. A pramANe pUrvamAM yojita jANavuM. vaLI, te yojana ja 'tathAdi'thI spaSTa kare che. ahIM pUrvanA kathanamAM, dharmaguNanuM varNana jIvane bhikSA ApavA mATe bolAvavA jevuM jANavuM. tenA cittano AkSepa dharmaguNonA varNanathI tenA cittano AkSepa, bhikSAcara ucita bhUmibhAga sthApana tulya jANavuM. ane dharmabhedanuM varNana parijananA Adeza samAna jANavuM dAnAdi cAra prakAranA dharmabhedanuM varNana e gurunA parijanarU5 dayAne paramAtra ApavAnA Adeza karavA tulya jANavuM ane te gurunI jIva upara je kRpA=A jIva bhagavAnanA zAsananA paramArthane pAmIne zIdhra saMsAranA pArane pAme evA AzayarUpa kRpA, te ja tayA nAmanI putrI jANavI. cAra prakAranA dharmAnuSThAnanuM karAvavuM jIvanI yogyatA anusAra te cAra prakAranA dharmanuM anuSThAna vItarAgatAnI prAptinuM kAraNa bane te prakAre vivekapUrvaka karAvavuM, te suMdara paramAtra grahaNa karAvavA samAna jANavuM ane saddharmAcAryanI anukaMpAthI ja jIva pratye te dharmaanuSThAna karAvavArUpa paramANa, upaDhokata karAve che taddayA vaDe jIvane apAvAya che. apara hetu nathI=saddharmAcAryanI anukaMpAthI apara hetu nathI. e pramANe jANavuM.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 22pa dramakasya kuvikalpakallolamAlAstadupanayazca yat punarabhihitaM yaduta-AkAraNasamanantaraM taM tathAbhUtamatyAdaramAlokya sa rorazcintayati sma, yathA-mAmanyadA bhikSAM prArthayamAnamapi lokA nirAkurvanti, tiraskArapUrvaM vA kiJciddadati, adhunA punareSa suveSo narendrAkAraH puruSaH svayamAgatya mAmAkArayati, bhikSA te dIyata iti ca mAmupapralobhayati, tatkimidamAzcaryam ? tatastucchAbhiprAyavazena paryAlocayatastasya cetasi parisphuritaM, hanta ! naivaitatsundaraM mama pratibhAsate, manmoSaNArthaH khalveSa prArambho, yato bhRtaprAyamidaM bhikSAyA bhAjanaM mAmakInaM, tadeSa vijane nItvA mAM nizcitametaduddAlayiSyati, evaJca sthite kiM mayA'dhunA vidheyam ? kimita eva sthAnAt sahasA nazyAmi? utopavizya tAvad bhakSayAmIdaM bhAjanasthaM bhojanam? Ahosvinna kAryaM mama bhikSayeti pratiSedhaM vidhAya padamapi na calAmi? kiM vA vaJcayitvainaM puruSaM kutracit satvaraM pravizAmi? kathaM kurvato mamAsmAnmokSo bhaviSyatIti na jAne, yAvadevaM nizcinvan vikalpamAlAkulacetAzcintayati tAvattasya pravarttate prabalaM bhayaM, prasarpati tRSNA, zuSyati hRdayaM, vihvalIbhavatyantarAtmA, mUrchAtirekAbhibhUtacittavRtteH saMrakSaNAnubandhi prAdurbhUtaM mahAraudradhyAnaM, niruddhaH karaNagrAmaprasaraH, mIlite vilocane, naSTA cetanA, na jAnIte kvAhaM nItaH, kutra vA sthitaH? kevalaM nikhAtakASThakIla ivorkhaakaaro'vtisstthte| sA tu taddayA gRhANedaM bhojanamiti bhUyo bhUyaH samAkulA vyAharati sma, tathA'pi sa niSpuNyako dramakaH sarvarogakaraM tucchaM yattadAtmIyaM kadazanaM tatsaMrakSaNAnubandhena naSTAtmA tAM kanyakAM samastarogaharAmRtAsvAdaparamAnadAnArthaM vyAharantIM varAko nAvabudhyata iti tadidaM samastaM jIve'pi samAnavagantavyaM, tathAhi-yadA'sya hitacikIrSayA bhagavantaH saddharmaguravo vistareNa dharmaguNAnupavarNya punazcaturvidhadharmAnuSThAnamupadizanti tadA'yaM jIvo mithyAjJAnamahAtamaHkAcapaTalatimirakAmalAvalepaluptavivekalocanayugaladIdhitiprasaro'nAdibhavAbhyastamahAmithyAtvonmAdasantApavidhuritahRdayaH prabalacAritramohanIyarogakadambakavihvalacetanastatra viSayadhanakalatrAdike gADhamUrchayA'bhibhUtacittavRttiH sannevaM cintayatiyAvadahaM pUrvaM dharmAdharmavicAraparyeSaNAM nAkArSaM tAvadete zramaNAH kvacidupalabhyamAnA api na mama vArtAmapi pRSTavanto, yadyapi te kathaJcit kvacidavasare mAM dharmagocaraM kiJcid brUyuH, tathA'pyanAdareNa vacanaM vA dveSeNa vA, idAnIM punarmAM dharmAdharmajijJAsAparamavagamya gato'yamasmAkamAdezagocaramiti matvA svagalatAluzoSamavagaNayyoccairdhvaninA mahatA vacanaracanATopena svayamadRSTa evaiSa lokaprakAzaH zramaNo mama purato dharmaguNAnupavarNayati, mAM cAkSiptacittamupalabhya dAnaM dApayati, zIlaM grAhayati, tapazcArayati, bhAvanAM bhaavyti| tadiyato'kANDa eva sphuTATopasyAsya hanta ko garbhArthaH? A jJAtam, asti me sundarakalatrasaGgrahaH, vidyate nAnAkAro draviNanicayaH, sambhavati bhUrirUpo dhAnyaprAgbhAraH,
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva samasti sampUrNaM catuSpadakupyAdikaM, nUnaM tat jJAtametena, tadeSo'tra tAtparyArtho yaduta - dIkSA te dIyate rajaste pAtyate bIjadAhaste kriyate, kuru liGgapUraNaM, vidhehi gurupAdapUjanaM, nivedaya svakalatradhanakanakAdikaM, samastasarvasvaM gurupAdebhyaH, punastairanujJAtaM anubhavitetastvamevaM vidadhAnaH piNDapAtena zivIbhaviSyasItyevaM vacanaracanayA vipratArya zaivAcArya iva mAmeSa zramaNako mumuSati yadi vA bhUriphalaM suvarNadAnaM mahodayaM godAnamakSayyaM pRthivIdAnaM atulaM pUrttadharmmakaraNamanantaguNaM vedapArage dAnaM, yadi punargIrvijJAyamAnA nirgatavatsakhuramukhA sacelA kanakazRGgI ratnamaNDitA sopacArAdvijebhyo dIyate tatazcaturudadhimekhalA sagrAmanagarAkarA sazailakAnanA pRthivI tena dattA bhavati, sA cAkSayyaphalA saMpadyate, ityevaM mugdhajanavaJcanaparaiH kUTazlokaracitagranthermAM vipralabhya dvijAtiriva nUnameSa zramaNo me draviNajAtaM jihIrSati / athavA kAraya ramaNIyatarAn vihArAn, vAsaya teSu bahuzrutAn, pUjaya saGgha, prayaccha bhikSubhyo dakSiNAM, mIlaya saGghasambandhini koze svIyaM draviNajAtaM, nikSipa saGghasambandhinyeva koSThAgAre svadhAnyasaJcayaM samarpaya saGghasambandhinyAmeva saMjJAtau svakIyaM catuSpadavarga, bhava buddhadharmasaGghazaraNaH evaM te kurvato'cirAd buddhapadaM bhaviSyatItyevaM vAcAlaviracitamAyAjAlenAtmIyazAstrasandarbheNa raktabhikSuriva mAM visaMvAdya nizcitameSa zramaNo madIyasarvasvaM lAtumabhikAGkSati / kriyatAM saGghabhakti bhojyantAmRSayo dIyantAM sundarakhAdyAni upanIyantAM mukhakSepaNAni, dAnameva gRhasthasya paramo dharmaH, tata eva saMpadyate saMsArottAraH ityevaM mAmupapralobhya svazarIrapoSaNaparo digambara iva madIyadhanameSa zramaNo nirvAhayiSyati / anyathA kathamevaMvidho'sya mamopari prapaJcakathanarUpo'tyAdaraH syAt ? dramakanI kuvikalpanI kallolamAlAno upanaya nevajI, hevAyuM, zuM vAyuM te 'yaduta thI jatAve che bolAvyA pachI tene tevA prakAranA atyaMta AdaravALA joIne te rAMkaDAe manamAM vicAra karyo=dharmanuM mAhAtmya batAvIne tene bhikSA ApavA mATe bolAvyA pachI te dharmAcAryane tevA prakAranA AdaravALA joIne te bhikhArIe vicAra karyo, zuM vicAra yo ? te 'yathA' thI jatAve che anyadA bhikSAnI prArthanA karatA evA mane loko nirAkaraNa kare che athavA tiraskArapUrvaka kaMIka Ape che. hamaNAM vaLI A suveSavALA narendra AkAra evo puruSa svayaM AvIne mane bolAve che. tane bhikSA apAya che e prakAre mane pralobhana kare che. A Azcarya zuM che ? tethI tuccha abhiprAyanA vazathI paryAlocana karatA tenA manamAM parisphurita thayuM. zuM skurAyamAna thAya che ? te kahe che. kharekhara A suMdara mane pratibhAsa thatuM nathI, mane ThagavA mATe ja kharekhara A AraMbha che. je kAraNathI mAruM bhikSAnuM bhAjana prAyaH bhareluM che te kAraNathI A=A puruSa, mane ekAMtamAM laI jaIne nakkI A=mArI bhikSA, jhUMTavI leze. A prakAre sthita hote chate mArA vaDe hamaNAM zuM karavuM joIe ? zuM A sthAnathI sahasA nAsI jAuM ? athavA besIne A -
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva bhAjanamAM raheluM bhojana huM khAI lauM? athavA mane bhikSA vaDe kAma nathI ? e pramANe pratiSedha karIne pada-pagaluM paNa huM cAluM nahIM, bhikSA grahaNa karavAne mATe sanmukha jAu nahIM ? athavA A puruSane ThagIne satvara kyAMka praveza karuM ? kaI rIte karatAM mane AnAthI mokSa thaze ? e pramANe huM jANato nathI. jyAM sudhI A pramANe ciMtavana karato vikalpamAlAthI AkulacittavALo e bhikhArI ciMtavana kare che. tyAM sudhI tene prabaLa bhaya pravarte che. tRSNA vRddhi pAme che. hadaya zoSa pAme che. aMtara AtmA vihvaLa thAya che=potAnI bhikSA A mahAtmA grahaNa karaze evA bhayathI vihvaLa thAya che. mUcchanA atirekane kAraNe abhibhUta thayelA cittavRttithI saMrakSaNAnubaMdhI mahAraudradhyAna prAdurbhAva thAya che. viruddha karaNagrAma prasaravALo che=Indriyono samUha virodha pAmyo, be cakSuo baMdha kare che. cetanA nAza pAmItatvane jANavAne abhimukha cetanA nAza pAmI, huM kyAM laI javAyo chuM te jANato nathI athavA kyAM huM rahelo chuM te jANato nathI. kevala khosAyelA khIlA jevo UDvakAra te dramaka rahelo che. vaLI, te tadayA dharmAcAryanI dayA, A bhojana grahaNa kara e pramANe vAraMvAra samAkula thayelI dramukane bhikSA ApavA mATe tatpara thayelI, bolatI hatI, topaNa te nipuNyaka evo dramaka sarvaroga karanAra tuccha je potAnuM kadazana=bAhyasamRddhi rUpa azana, tenA saMrakSaNa anubaMdhane kAraNe naSTa AtmA tatvanI vicAraNA karavA mATe jaDa evo te AtmA, varAka samasta roganA haraNane mATe amRtanA AsvAdana jevA paramANanA dAna mATe bolAvatI te kanyAne dharmAcAryanI taddayA nAmanI kanyAne jANato nathI. te A samasta jIvamAM paNa samAna jANavuM. dharmane sAMbhaLavA mATe sanmukha thayelo jIva dharmAcAryanI yuktiyukta vAta sAMbhaLIne kaMIka sanmukhabhAvavALo thAya che. tyArapachI dharmAcArya dharma ja pitAtulya che, mAtAtulya che, ityAdi kahIne dharmanA paramArthane jANavA mATe te abhimukha thAya e prakAre dharmanuM vAstavika svarUpa te jIvane batAve che. te sAMbhaLIne dharmane atyaMta abhimukha thayela te jIvane jANIne dharmAcArya jyAre dAna-zIlAdi cAra prakArano dharma kahe che tyAre tene bhaya thAya che ke mArI pAse vipula dhana che mATe A dharmAcArya A rIte dAnadharmano upadeza ApIne mAruM bharAyeluM pAtra che temAMthI rahela bhojanane jhUMTavI leze. vastatu: dharmAcAryane dhana, bhoga, saMpatti vagere kadanna tulya bhAse che tethI, vivekI dharmAcArya kyAreya paNa tenA tuccha dhananI icchA karatA nathI. paraMtu je dhana te jIvane rAgAdinI vRddhi karIne bhAvaroganI vRddhine karanAruM che tethI kadanna che, teno tyAga karAvIne tenI pAse rahela je saMpatti che tenA dvArA tIrthakaro Adi guNavAna puruSonI bhakti karIne rAgAdi kSINa kare tevA ja mAtra AzayathI vivekapUrvaka dAnadharmanuM mahattva batAve che. AthI ja suvihitasAdhu tuM A dAna kara ityAdi sAkSAt kahe nahIM eTaluM ja nahIM paNa saMsArI jIvo prastuta dharmakSetramAM dAna kare tevo abhilASa mAtra paNa kare nahIM. paraMtu e abhilASa kare ke A dhanathI rogavRddhine karIne A jIva duraMta saMsAramAM bhaTakaze mATe tenA je bhAvaroganA nAzanA upAyarUpe dAnAdi cAra prakArano dharma che. tenuM svarUpa sAMbhaLIne zrotA svataH bhAvaroganA nAzanA upAyarUpe vivekapUrvakanA dAnAdimAM pravarte te AzayathI ja upadeza Ape che. paraMtu dhana pratyenI mUrchAne kAraNe ane te prakAranA anyadarzananA saMnyAsIonA ke bhagavAnanA zAsanamAM rahelA pAsatyAdi sAdhuonA dAna mATenA upadezanA darzanane kAraNe jIva svabhAve susAdhu mATe paNa te prakAranI zaMkA kare che
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva tethI zaMkAthI AkuLa thayelo jIva dharmanA paramArthane jANavA mATe abhimukha cittavALo hato te citta nAza pAme che ane mUDhanI jema dharmAcAryanA hita upadezane paNa jANavA samartha banato nathI. pUrvamAM kathAnakamAM kahevAyeluM kathana ja jIvamAM kaI rIte samAna che ? te 'tAtti'thI spaSTa kare che. jyAre AnI=jIvanI, hita karavAnI icchAthI bhagavAna saddharmaguruo vistArathI dharmaguNanuM upavarNana karIne=dharma pitAtulya che ityAdi dharmaguNanuM varNana karIne, jyAre cAra prakAranA dharmAnuSThAnano upadeza Ape che, tyAre mithyAjJAnarUpa mahAtamarUpI kAcapaTala jevA timira roganA avalepathI lupta thayelA vivekarUpI locanayugalanAM kiraNonA prasaravALo A jIva anAdibhava abhyasta mahAmithyAtvanA unmAdanA saMtApathI vidhurita hRdayavALo prabala cAritramohanIyarUpa roganA samUhathI vihvala cittavALo, te viSaya, dhana, strIAdimAM gADhamUrchA vaDe abhibhUta cittavRttivALo chato A pramANe vicAre che= AgaLamAM batAve che e pramANe vicAre che, jyAM sudhI huM pUrvamAM dharma-adharmanA vicAramAM paryAlocana karato na hato tyAM sudhI kyAre upalabhyamAna paNa A zramaNo mArI vArtA paNa pUchatA na hatA. jo ke te koIka rIte koIka avasaramAM mane dharmaviSayaka kaMIka vacana kahetA hatA topaNa anAdarathI athavA dveSathI vacanane kahetA hatA. hamaNAM vaLI, mane dharma-adharma jijJAsAmAM para jANIne=je dharmAcAryae dharmanuM mAhAtmya batAvyuM tethI dharma zuM che ? adharma zuM che ? e prakAranI jijJAsAmAM tatpara thayelo mane jANIne, A amArA Adeza gocara thayo che, e pramANe mAnIne potAnA gaLAnA tAlunA zoSanI avagaNanA karIne moTA avAjathI moTA vacanaracanAnA ATopathI svayaM adaSTa ja lokanA prakAzavALA A zramaNa=A mahAtmA, mArI AgaLa dharmaguNanuM varNana kare che. ane AkSipta cittavALA mate jANIne dAna apAve che. zIla grahaNa karAve che, tapa AcaraNa karAve che, bhAvanAo bhAvana karAve che. te kAraNathI AnAthI=cAra prakArano dharma karAve che enAthI, akAMDa ja spaSTa ATopavALA emano=dharmacAryano, kharekhara zuM garbhArtha che ? hA jaNAyuM, mane suMdara strIno saMgraha che. judA judA AkAravALA dhanano nicaya=samUha, vidyamAna che. ghaNA prakAranA dhAnyano samUha saMbhave che. saMpUrNa catuSpada, kuppAdi mArI pAse che. kharekhara te AmanA vaDe jaNAyuM che, te kAraNathI A ahIM tAtparyArtha che. je 'vastuta'thI batAve che - tane dIkSA apAya che. tArA pApano pAta karAya che, tArA bIjano dAha karAya che=saMsAranA bIjano dAha karAya che. liMganuM pUraNa tuM kara. gurunA pAdanuM pUjana tuM kara. potAnI strI, dhana, suvarNa Adi samasta sarvasva gurupAdane nivedana kara. vaLI teo vaDe anujJAtane tuM anubhava karanAra thA=gurune badhu samarpaNa karyA pachI teo vaDe je svastrI, dhanAdi je anujJAta hoya teno tuM anubhava karanAra thA, enAthI=A rIte tuM karIza enAthI, tuM A prakAre karato piMDanA pAtathI=dehanA pAtathI, mokSane pAmIza. e prakAre vacanaracanA vaDe ThagIne zaivAcAryanI jema mane A sAdhu lUMTavAnI icchA kare che. arthAt mAruM dhanAdi dAna karAvIne svasvArthamAM upayukta karavA icche che. A pramANe zaivAcAryanA anubhava anusAra koIka jIva jaina sAdhunA upadezane pAmIne kuvikalpa kare che. have anya rIte kuvikalpa batAve che. athavA ghaNA phaLavALuM suvarNa dAna che. gAyanuM dAna mahAudayavALuM che.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva pRthvInuM dAna akSaya che pUrtadharmakaraNa kUvAo khodavA, dAnazAlA karavI ItyAdi lokonA upakArane karanArI kriyAo rUpa pUrtadharma karavuM atula phaLavALuM che. vedanA pArane pAmelA bAhmaNamAM dAna anaMtaguNavALuM che. vaLI, jo vijJAyamAna nirgatavatsakhuramukhavALI sacela=vastrayukta, suvarNanA ziMgaDAvALI, ratvathI maMDita, upacArothI yukta gAya bAhmaNone apAya che to cAra samudranI mekhalAvALI, grAma, nagara ane AkAra sahita, parvata ane jaMgala sahita pRthvI tenA vaDe tevI gAya ApanArA dAtA vaDe, apAyelI thAya che. ane te tevA prakAranA gAyanuM dAna je pRthvI dAna rUpa che te pRthvI akSayaphaLavALI thAya che. A prakAre mugdhajanane ThagavAmAM tatpara kUTazlokothI racita graMtho vaDe mane ThagIne bAhmaNonI jema kharekhara A zramaNa mArA dhananA samUhane Icche che. A rIte bAhmaNo sAthe paricita ane temanA upadezane sAMbhaLIne vimukha thayela ane jaina sAdhu pratye pakSapAta thavAthI dharma sAMbhaLavAne Avela dharmathI AkSipta thayelA te jIvane dAnadharmanuM varNana sAMbhaLIne kuvikalpo UThe che. athavA ramaNIyatara vihArone karAva, teomAM bauddha sAdhuo mATe karAvelA nivAsa arthe vihAra sthAnomAM bahuzruta evA boddha sAdhuone vAsa karAva, saMghanI pUjA kara, bhikSuone dakSiNA Apa. saMgha saMbaMdhI kozomAM potAno dhanasamUha meLava arthAt dAna Apa, saMgha saMbaMdhI ja koSThAgAramAM svadhAvyanA saMcayano nikSepa kara, saMjJAti evA saMgha saMbaMdhImAM ja svakIya catuSpadavargane samarpaNa kara, buddhanuM, dharmanuM ane saMghanuM zaraNa thAo. A rIte karatA evA tane alpakALathI buddhapada prApta thaze e pramANe vAcAlathI viracita mAyAjAla vaDe potAnA zAstranA saMdarbhathI rakta bhikSunI jema mane ThagIne nakkI A zramaNa mAruM sarvasva grahaNa karavAnI IcchA kare che. A pramANe buddhadharmanA zravaNane kAraNe koIka jIva tyAMnA anubhava anusAra dhananA arthI buddhasAdhune joIne koIka rIte tattvane abhimukha thayelo hoya ane dharmane abhimukha thayelo evo paNa jIva dAnadharmanuM varNana sAMbhaLIne susAdhumAM zaMkAzIla thAya che. athavA saMghabhaktine karo. RSione bhojana karAvo, suMdara khAdya apAvo, mukhanA kSepone mukhavAsa Adine Apo, dAna ja gRhasthano parama dharma che. tenAthI ja saMsArano uttAra prApta thAya che. e pramANe mane upapralobhana ApIne svazarIranA poSaNamAM tatpara digaMbaranI jema mArA dhanane A zramaNa grahaNa karaze, anyathA=jo A zramaNane mAruM dhana levAno pariNAma na hoya to, AvA prakAre Ane mArA upara vistArathI kathanarUpa ati Adara kema thAya ? arthAt thAya nahIM, upanaya : __ mithyAdRktve vikalpAH tadidamiha tattvaM-tAvadevaite sundarAH zramaNAH yAvannopalabhyante yAvaccaiteSAM na vazavartibhirbhUyate, vazavatinaM punarmugdhajanaM zraddhAlumavagamyate mAyAvino nAnAvacanaracanayA vipratArya madIyasarvasvamapaharanti,
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva nAstyatra sandehaH, tato mayA'dhunA'nena zramaNena prArabdhena satA kiM vidheyamityAlocayAmi, kimadattaprativacanaH samutthAya gacchAmi? uta nAstyeva dharmAnuSThAnakaraNe mama zaktiriti dIpayAmi? AhosviccauraharaNAdibhiH pralInaM me dravyajAtaM nAstyevAdhunA kiJcidyat dIyate pAtrebhya ityevaM pratyuttarayAmi? utAho na kAryaM me tAvakadharmAnuSThAnena na punarmAM kiJcid bhavatA kathanIyamityevamenaM zramaNaM nirAkaromi? kiM vA akANDakathanajanitakrodhasUcikAM bhRkuTI janayAmIti? na jAne kathameSa zramaNo madvaJcanapravaNamanA nivAsmAd duradhyavasAyAnmama mokSaM dAsyati? iti / upanayArtha : mithyAdaSTitvanA vikalpo te kAraNathI-A zramaNa mane atyaMta AdarathI bolAve che te kAraNathI, ahIM A zramaNanA upadezanI pravRttimAM, tattva AAgaLamAM batAve che e che. tyAM sudhI A sAdhuo suMdara che jyAM sudhI prApta thatA nathI potAne teono paricaya thato nathI, ane jyAM sudhI Ama zramaNone, vazavartI amArA vaDe thavAtuM nathI, tyAM sudhI A sAdhuo suMdara che. vaLI, vazavartI mugdhajanane zraddhALu jANIne A zrotA potAnAmAM zraddhALu che e pramANe jANIne, A sAdhuo judA judA prakAranA vacananI racanAthI ThagIne mAruM sarvasva haraNa kare che. AmAM-A sAdhuo mAruM dhata apaharaNa kare che emAM, saMdeha nathI. tethI have A zramaNo vaDe prAraMbha karAya chad=mane ThagavAno prAraMbha karAye chate, mArA vaDe zuM karavuM joIe e pramANe Alocana kare che. ane vicAre che ke zuM uttara ApyA vagarano evo huM UThIne cAlyo jAuM? athavA dharmAnuSThAna karavAmAM mArI zakti nathI ja e pramANe pragaTa karuM? athavA coraharaNAdi dvArA mAruM dhana nAza pAmeluM che. hamaNAM kaMI nathI je pAtrane ApI zakAya e pramANe huM pratyuttara ApuM? athavA mane tamArA dharmAnuSThAna vaDe kAma nathI. vaLI, mane tamArA vaDe kaMI kathatIya nathI. e pramANe A sAdhune huM nirAkaraNa karuM. e pramANe dharmane abhimukha thayelo jIva koIka rIte viparIta buddhi hovAthI manamAM vicAre che. athavA zuM huM akAMDa ja kathatajavita krodhane sUcavanArI bhRkuTIne batAvuM? huM dharma sAMbhaLavA Avyo chuM te vakhate dAna ApavAnuM kathana aprastuta che. tenAthI janita krodhane sUcavanAra evI bhrakuTI mahAtmAne batAvuM. mane ThagavAmAM tatpara manavALA evA A zramaNa duradhyavasAyathI tivartana pAmIne mArA pAsethI dhana vyaya karAvavA rUpa duradhyavasAyathI tivartana pAmIne, kevI rIte mane mokSa Apaze e huM jANato nathI. A prakAre judA judA jIvo judA judA vikalpo karIne dAnadharma sAMbhaLIne te mahAtmAthI dUra rahevAno saMkalpa kare che.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 231 dezakasvarUpam na punarasau varAko gADhamUDhAtmatayA khalvetallakSayati yathA- 'ete bhagavantaH saddharmAcAryA viditatuSamuSTiniHsArasaMsAragarbhArthA atulasantoSAmRtatRptAntaHkaraNA avagataviSayaviSaviSamavipAkA mokSakAGkakatAnena cetasA sarvatra samavRttatayA'tyantaniHspRhatayA ca sanmArgopadezadAne pravarttamAnAH santo na devendradramakayorvizeSaM lakSayanti, na mahaddhivibudhanirddhanapuruSayovibhAgaM kalpayanti, na cakrezvararorayorantaraM darzayanti, nodAraparamezvarakRpaNanarayorAdarAnAdarAbhyAM vivrttnte| samAnameSAM cetasi vivartate paramaizvaryaM dAridryeNa tulyA mahArharatnarAzayo jaraThapASANanikareNa sadRzA, uttaptahATakakUTA loSTapUgena sadRzA, hiraNyastomA dhUlipuJjena, sannibho dhAnyanicayaH kSArarAzeH, tulyaM catuSpadakupyAdikaM niHsArakacavareNa, na vizeSo nirjitaratirUpAbhirapi lalitalalanAbhiH saha jrtkaasstthstmbhaanaamiti'| evaJca sthite naiteSAM parahitakaraNaikavyasanitAM vimucyAparaM sadupadezadAne pravarttamAnAnAM kAraNamupalabhyate, yataH svArthasampAdanamapi paramArthataH svAdhyAyadhyAnatapazcaraNakaraNAdinA dvArAntareNaiva sampadyata eva, na tadarthamapyeteSAmatra pravRttiH, durApAstAvakAzA lAbhAdikA zeSAkAGkSA, na caitadeSako''ndhyAndhIbhUtabuddhirjAnIte, tato'yaM jIvo'navagatasadgurUdArAzayo'tyantatucchasvacittaduSTatA'numAnena taccittamapi tathArUpaM parikalpayan mahAmohavazena tAnatattvadarzanaiH zaivadvijAtiraktabhikSudigambarAdibhistulyAn kalpayati, sambhavanti ca bhinnakarmagrantherapi darzanamohanIyapuJjatrayakaraNena yadA punarmithyAtvapuJja varttate'yaM jIvastadaivaMvidhAH kuvikalpA iti| dezakanuM svarUpa paraMtu gADha mUDha AtmapaNuM hovAthI niHspRhI munitA pAramArthika cittane na samajI zake ane potAnA tuccha abhiprAya anusAra te mahAtmAne paNa dhananA lobhIpaNA rUpe mAne evA gADha mUDhApaNuM hovAthI, A zaMkaDo A=AgaLamAM kahe che e, jANato nathI. zuM jANato nathI ? te 'yathA'thI batAva cha - eyA cha hotAnI muSTi vA ni:sAra sNsaar| madhyamA 24aa artho bhae evA, atula saMtoSaamRtathI tRpta aMtaHkaraNavALA, jAgyA che viSayarUpI viSano viSama vipAka jemaNe evA A bhagavAna dharmAcArya mokSanI AkAMkSAmAM ekatAnavALA cittathI sarvatra samavRttipaNuM hovAne kAraNe=badhA jIvomAM samAna pariNAmapaNuM hovAne kAraNe, ane atyaMta niHspRhapaNuM hovAne kAraNe sanmArganA upadezanA dAnamAM pravartamAna chatAM indra ane bhikhArImAM vizeSane jotA nathI. mahaddhika evA deva ane nirdhana evA puruSanA vibhAganI kalpanA karatA nathI. cakravartI ke rAMkaDAmAM bhedane batAvatA nathI. arthAt tenA pratye teonA cittamAM cakravartIpaNAne ke bhikhArIpaNAne avalaMbIne koI aMtara batAvatA nathI. udAra paramezvara ane kRpaNanaranA Adara-anAdara dvArA vyavahAra karatA
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva nathI kroDo rUpiyA dharmamAM kharcatArA evA udAra paramezvara ane saMpatti hovA chatAM dhana kharacavAmAM kRpaNa evA manuSyomAM udAra pratye Adara ane kRpaNa pratye anAdara karatA nathI. A lokonA cittamAM mahAtmAonA cittamAM, paramezvarya bAhya vaibhava, dAritryanI sAthe samAna varte che, mahAratnanA DhagalAo jaraThapASANanA samUha jevA bhAse che. uttapta=dedIpyamAna, suvarNatA kUTo DhephAnA samUhanI sadaza varte che. hiraNyatA samUho cAMdInA samUho, dhUlanA puMjanI sarakhA teonA cittamAM varte che. dhAnyano samUha kSArarAzinA jevo teonA cittamAM varte che. catuSpada, kupyAdi=gAya tAMbu vagere, niHsAra kacarAthI tulya teonA citamAM varte che. jItI lIdhuM che ratinA rUpane evI paNa suMdara strIo sAthe jIrNa tathA kASThanA staMbhono vizeSa nathI=suMdara strIo paNa pudgalonA samUha svarUpa che ane jIrNa thayelA kASThanA staMbho paNa pudgalonA samUha svarUpa che e svarUpe jeone badhuM samAna dekhAya che. tethI leza paNa koI prakAranA bAhya vaibhavane IcchatA nathI evA upadezakanuM svarUpa A jIva jANato nathI. ane A pramANe sthita hote chate dharmAcArya tattvanA bhAvanane kAraNe jagatanA sarva bhAvo pratye samAnabhAvavALA che e prakAre sthita hote chate, saupadezadAnamAM pravartamAna evA Amane=dharmAcAryone, parahitakaraNa eka vyasavitAne choDIne yogya jIvone tatvamArganI prApti thAya e rUpa parahita karavAnA eka svabhAvatAne choDIne, anya kAraNa upalabdha thatuM nathI=sadupadeza dAnamAM anya koI kAraNa upalabdha thatuM nathI, je kAraNathI svAdhyAya dhyAna, tapa ane cAritra karaNAdi rUpa dvArAMtathI ja upadeza vagara anya dvArothI ja, svArthasaMpAdana paNa=dharmAcAryane potAnA AtmakalyANanI prApti karavA rUpa svArthasaMpAdana paNa, paramArthathI thAya ja che. tenA mATe paNa potAnA svArthasaMpAdana mATe paNa, Amane dharmAcAryane AmAM saupadeza dAnamAM, pravRtti nathI. lAbhArirUpa zeSa AkAMkSA durApAsta avakAzavALI che. dharmAcAryo tattvane jonArA hovAthI teone karmono nAza karavo e ja eka svArtha dekhAya che ane tenuM saMpAdana paNa upadezanI pravRtti vagara svAdhyAyAdithI teo prApta karI zake ema che tethI potAnA kalyANa mATe paNa teonI upadezamAM pravRtti nathI. tethI dAnadharmanuM varNana karIne potAne dhanAdino lAbha thaze, tevA prakAranI lAbhAdinI AkAMkSA teone thAya te taddana asaMbhavita che. ane A=dharmAcArya AvA uttamacitavALA che e, AdhyathI andhIbhUta buddhivALo A jIva jANato nathI=jema saMsArI jIvo koInA gussAne joIne A krodhI che tema jANI zake che tema dharmAcAryanA saMvegapUrvakanAM vacanonA baLathI dharmAcAryonA niHspRhacittano bodha thaI zake che chatAM saMvegapUrvaka dharmAcAryonAM vacanothI temanA cittane jANavA mATe aMdhApo vartI rahyo che tevI buddhivALo koIka rIte mArga abhimukha thayelo chatAM pUrvanA kutsita anubhavonA baLathI hitakArI dharmAcAryanA viSayamAM paNa kuvikalpo karanAra A zaMkaDo dharmAcAryanA uttamacittane jANato nathI. tethI AvyathI aMdhIbhUtabuddhivALo A jIva dharmAcAryane jANato nathI tethI, avagata sadgurunA udAra AzayavALo A jIva atyaMta tuccha svaciranI duSTatAne kAraNe, anumAnathI temanuM citta paNa mahAmohanA vazathI
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva te prakAranuM parikalpana karato atattvadarzanane kAraNe zaiva-dvijAti-raktabhikSu-digaMbara AdinI sAthe teone=dharmAcAryone, tulya kalpe che. ane bhinnakarmagraMthithI paNa darzana mohanIyatA puMjatraya karaNa vaDe jyAre vaLI mithyAtvanA puMjamAM A jIva varte che, tyAre AvA prakAranA kuvikalpo saMbhave che. upanaya : mithyAtve pravRttiH tatazca tairAkulIkRtahRdayasyAsya jIvasya punaH prasarpati mithyAtvaviSaM, tatastadvazago'yaM jIvaH zithilayati maunIndradarzanapakSapAtaM vimuJcati padArthajijJAsAM, avadhIrayati saddharmanirataM janaM, bahu manyate nirvicArakalokaM, pramAdayati prAk pravRttaM satkarttavyalezaM, parityajati bhadrakabhAvaM, rajyate nitarAM viSayeSu, pazyati tattvabuddhyA tatsAdhanaM dhanakanakAdikaM, gRhNAti tathopadizantaM guruM vaJcakabuddhyA, nAkarNayati tadvacanaM, bhASate dharmAvarNavAdAn, udghaTTayati dharmmagurUNAM marmasthAnAni, lagati pratIpaM kUTavAdena, nirAkriyate pade pade gurubhiH tatazcAsau cintayati - suracitagranthaprapaJcA ete zramaNAna nirAkarttuM mAdRzaiH pAryante, tato mAmalIkavikalpajAlena vipratArya punaH kariSyantyete mAyAvitayA''tmabhakSyasthAnaM, ato dUrataeva mayaite varjanIyAH, svagRhAdvAraNIyAH, dRSTA api na sambhASaNIyAH, nAmApi na soDhavyameteSAmityevaM kadannakalpe dhanaviSayakalatrAdike mUrcchitahRdayastatsaMrakSaNapravaNo'yaM jIvaH sadupadezadAyakAn mahAmohavazago vaJcakatvena kalpayan raudradhyAnamApUrayati, tato naSTavivekacetanastaiH saddharmAcAryairUrdhvAkAranikhAtakASThakIlakakalpo lakSyate, ata eva ca teSAM sambandhinyA dayayA dIyamAnaM tadAnIM sundaraparamAnnakalpaM sadanuSThAnopadezaM varAko'yaM jIvo na jAnIte, na cetaH paraM vivekinAM vismayakaramasti, yadeSa jIvo mahAnarakagarttapAtahetau dhanaviSayAdike gRddhAtmA'nantasukhamokSAkSepakAraNaM sadanuSThAnaM sadgurudayopanItamavadhIrayati / panayArtha : mithyAdRSTitvanI pravRtti ane tethI=samyaktvane sanmukha thayA pachI paNa ke samyaktvane pAmyA pachI paNa mithyAtvanA puMjamAM varte che tyAre kuvikalpo thAya che tethI, tenA vaDe=kuvikalpo vaDe, Akula karAyelA hRdayavALA A jIvane, mithyAtvarUpa viSa vRddhi pAme che. tethI tenA vaza thayelo A jIva bhagavAnanA darzananA pakSapAtane zithila kare che=pUrvamAM dharmazravaNa karIne je bhagavAnanA darzanano pakSapAta karelo ane tenAthI uttama saMskAro AtmAmAM AdhAna karela teno nAza kare tevo pariNAma kare che. padArthanI jijJAsAno tyAga kare che=pUrvamAM dharmanA svarUpane jANavAnI je jijJAsA karelI teno tyAga kare che,
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva saddharmaniratajanonI avagaNanA kare che pUrvamAM dharmamAM rakta janone joIne je prIti thatI hatI tenA badale tenA pratye upekSAno bhAva thAya che; kema ke dharmanI pravRtti ja sArarUpa che ke nahIM temAM zaMkita mAnasavALo che. nirvicAraka lokane bahu mAne che=jagatamAM tattvanI vyavasthAne choDIne mUDhanI jema bhogavilAsamAM rakta evA loko ja vicAraka che tema mAne che. pUrvamAM pravRtta satkartavyalezano prasAda kare che cAra prakAranA dharma vakhate dAnadharmanuM varNana karyuM tenA pUrve susAdhu pAse AvIne dharmazravaNa mATe je yatna karato hato, potAnI bhUmikAnusAra saddharmanI pravRtti leza karato hato, te karavA pratye te jIva pramAdavALo thAya che. bhadrakabhAvano tyAga kare che pUrvamAM dharmazravaNathI tattvane abhimukha thayelo je bhadrakabhAva hato teno tyAga kare che, viSayomAM atyaMta rAga kare che, tenA viSayonA, sAdhana evA dhata-kanakAdine tatvabuddhithI jue che dhana, suvarNAdi sukhanAM sAdhano che te prakAre jue che. te prakAranA upadeza ApatA gurunetradAna, zIlAdi dharmanA svarUpane batAvatA gurune, vaMcakabuddhithI grahaNa kare che ThaganArA che e prakAranI buddhithI grahaNa kare che. temanA vacanane sAMbhaLato nathI. dharmanA avarNavAdane bole che arthAt dharma lokone ThagIne nirarthaka kRtyamAM dhananA vyaya svarUpa che e prakAre bole che. dharmaguruonA marmasthAnane pragaTa kare che temanI koIka AcaraNA pote joyelI hoya to AcaraNAne svabuddhithI yojata karIne teonI hInatA dekhAya te rIte lokonI AgaLa kahe che. phUTavAda dvArA viruddha kare che=dharmanAM anuSThAno phUTavAda dvArA yathA tathA seve che, pade pade sthAne sthAne, guru vaDe nirAkaraNa karAya che-tenI anucita pravRtti joIne guru dareka sthAne tene samajAve che ke A rIte karavuM ucita nathI. tethI A jIva vicAre che - suracita graMthanA vistAravALA A sAdhuo mArA jevA vaDe nirAkaraNa karavA zakya nathI. tethI khoTA vikalpa jALa vaDe ThagIne mAyAvIpaNAthI Aga sAdhuo, mane potAnuM bhakSyasthAna karaze, AthI dUrathI ja mArA vaDe A varjanIya che, svagRhathI vAraNIya che gocarI Adi arthe AvelA hoya tyAre temane vAraNa karavA joIe. joyelA paNa temanI sAthe saMbhASaNa karavuM joIe nahIM. temanuM nAma paNa sAMbhaLavuM joIe nahIM. A pramANe kadatta jevA dhana, viSaya, kalatrAdimAM mUcchita hRdayavALo A jIva tenA saMrakSaNamAM pravaNa dhananA rakSaNAdimAM tatpara, mahAmohane vaza thayelo, saupadeza denArA guruone vaMcakapaNAthI kalpanA karato, raudradhyAnane pUre che. tethI naSTavivekacetanAvALo te saddharmAcAryo vaDe UdhvakAravALA khodAyelA kASThanA khIlA jevo dekhAya che. ane AthI ja temanA saMbaMdhI dayA vaDe saddharmAcAryanA saMbaMdhI dayA vaDe, tyAre suMdara paramAtra jevA apAtA saanuSThAtanA upadezane varAka evo jIva jANato nathI. ane AnAthI tattvane abhimukha thayelo paNa jIva koIka nimittathI kASThakhIlAnI jema mUDha jevo dekhAya che enAthI anya vivekapuruSone atyaMta vismayakara nathI. je kAraNathI mahArakatA gartanA pAtano hetu evA dhanaviSayAdimAM vRddhasvarUpavALo A jIva sadgurunI dayAthI apAtuM anaMta sukharUpa mokSanA AkSepatA kAraNa evA saanuSThAnanI avagaNanA kare che. enAthI anya vivekIjIvone atyaMta vismayakara nathI ema avaya che.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva sadgurozcintA yathA ca tena mahAnasaniyuktakena tattathAbhUtamasaMbhAvyaM vyatikaramavalokya cintitaM yaduta-kiM punareSa roro dIyamAnamAdareNedaM paramAnaM na gRhNAti, nUnamayamasya pApopahatAtmatayA na yogya iti tadatrApi tulyaM vijJeyaM, tathAhi-sadgurUNAmapi taM tathAvidhaM vistaradharmopadezanayA'nyathA vA vinaSTabhadrakabhAvaM viparItacAriNaM jIvamupalabhya bhavatyevambhUto bhAvo yaduta-na bhAjanameSo'kalyANabhAjanatayA bhagavaddharmasya, nocitaH kugatigAmitayA sugatigamanasya, na parikarmaNIyo durdalakalpatayA saddharmacetasAM, tato'tra mohopahatacetasi viphalo me parizrama iti yathA ca punarvimRzatA tena rasavatIpatinA nizcitaM yaduta-nAsya varAkasyAyaM doSaH, yato bahirantazcAyaM rogajAlena pariveSTita iti kRtvA vedanAvihvalo na kiJciccetayate, yadi punareSa nIrogaH syAt tato yo'yaM kadannalavalAbhenApi tuSyati so'mRtAsvAdame-tatparamAnaM dIyamAnaM kathaM na gRhNIyAditi tadetadAcAryasyApi paryAlocayato manasi varttata eveti, yaduta-yadeSa jIvo gRdhyati viSayAdiSu, gacchati kumArgeNa, nAdatte dIyamAnaM sadupadezaM, naiSo'sya varAkasya doSaH, kiM tarhi ? mithyAtvAdInAM bhAvarogANAM, tairvisaMsthulacetano'yaM na kiJcijjAnIte, yadi punareSa tadvikalaH syAt tatkathamAtmano hitaM vimucyA''tmA'hite prvrtet| sagurunI ciMtA ane je pramANe te mahAnasaniyukta vaDe te tevA prakArano asaMbhAvya vyatikarane joIne=bhUkhyA evA te rAMkaDAne, tathA nAmanI putrI uttama bhojana ApavAnuM kahe che tyAre te zaMkaDo bhojana grahaNa karavAne badale kASThanA khIlAnI jema tyAM ja Ubho rahe che te tevA prakAranA asaMbhAvya vyatikarate joIne, vicArAyuM. zuM vicArAyuM? te "dutathI batAve che - AdarathI apAtuM A paramAtta kema vaLI A rAMkaDo grahaNa karato nathI ? kharekhara A=A jIva, pApa upahata svarUpa hovAne kAraNe Ane= paramAtrane, yogya nathI te=kathAnakamAM mahAse vicAryuM ema je kahevAyuM che, ahIM paNa jIvatA viSayamAM paNa, tulya jANavuM. te A pramANe saddaguruone paNa vistArathI dharmadezanA vaDe ke avyathA vikaSTabhadrakabhAvavALA tathAvidhi evA te viparIta AcaraNa karanArA jIvane prApta karIne AvA prakArano bhAva thAya che. zuM bhAva thAya che ? te "vahutIthI batAve che - A=A jIva, akalyANanuM bhAjanapaNuM hovAne kAraNe bhagavAnanA dharmanuM bhAjana nathI=bhagavAne batAvela dharma pariNamana pAme tevI yogyatAvALo nathI. kugatigAmIpaNuM hovAne kAraNe sugatinA gamanane ucita nathI=jyAre jIva yogya upadezaka dvArA tatvane bodha karAvavA mATe yatna karAvAya che, tyAre paNa tatvanA paramArthane jANavA mATe je jIva yatna karato nathI, paraMtu svavikalpathI dharmAcArya viSayaka kuvikalpo kare che te jIvo kugatigAmika hovAne kAraNe saMsAranA ucchedanA kAraNabhUta evA sugati gamatane yogya nathI.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva duIlakalpapaNuM hovAne kAraNe je dalane daLI na zakAya tevuM hovAne kAraNe, saddharmacittavALA jIvone parikarma karavA yogya nathI=je jIvone upadeza dvArA vItarAgatAne abhimukha ghaDI zakAya tevA suIlakalpa che ane jeo ghaDI zakAya tevA nathI tevA daIlakalpa che ane tevuM svarUpa hovAne kAraNe saddharmacittavALA jIvoe teone bhagavAnanA vacanathI ghaDavA mATe prayatna karavo ucita nathI. tethI A mohaupahatavALA cittamAM mAro parizrama viphala che. A prakArano bhAva saddharmAcAryane thayo ane jyAre vaLI, vicAra karatA te rasavatI pati dvArAkate AcArya vaDe, nirNaya karAyo. zuM nirNaya karAyo ? te "vattathI kahe che - A rAMkaDAno doSa nathI, je kAraNathI bAhya ane AMtara rogacALathI A jIva pariveSTita che jethI karIne vedanA vivala kaMI jANato nathI=bAhya viparIta pravRttio kare che e rUpa bAhya rogacALathI pariveSTita che, aMtaraMga kuvikalpo kare che, ethI e rU5 rogajALathI pariveSTita che jethI karIne vedanAthI vihvala evo A jIva tatvanA viSayamAM kaMI vicAraNA karato nathI. bAhyapravRttio karavAnI manovRttirUpa roga lAgelo che ane aMtaraMga mithyAtvAdi kaSAyono roga lAgelo che. tethI karIne bAhyapravRttionI vyAkuLatA rUpa vedanA ane aMtaraMga kaSAyonI vedanAthI vihvaLa thayelo AtmAnI nirAkuLatAnA sukhane jANato nathI. jo vaLI, A jIva nIrogI thAya=bAhya ane aMtaraMga rogathI kaMIka ArogyavALo thAya, to je A kadanA lavanA lAbhathI paNa toSa pAme che, te amRtanA AsvAda jevA apAtA evA paramArane kema grahaNa na kare ? jo viparyAsa ApAdaka roga jAya to je jIva bAhya bhogasAmagrInI leza prAptimAM AnaMdano anubhava karato hoya te avazya kaSAyonA upazamanA kAraNabhUta amRtanA AsvAda jevA paramAtrane grahaNa karavA atyaMta tatpara thAya; kema ke viveka cakSuvALA jIvane dekhAya che ke paramAnnarUpa uttama dharmanA sevanathI vartamAnamAM bhAvaArogyanuM sukha maLe che ane mokSaprApti na thAya tyAM sudhI bAhya bhogasAmagrI paNa ghaNI zreSTha maLe che. tethI bAhya sAmagrImAM toSavALA ane nirmaLadRSTivALA jIvo uttamadharmane grahaNa karavA mATe avazya atyaMta tatpara hoya che. te A pUrvamAM je kathAnakamAM kahyuM te A, paryAlocana karatA evA AcAryanA paNa manamAM varte che. zuM varte che? te 'kurathI spaSTa kare che - A jIva viSayomAM je gRddhi pAme che, kumArga vaDe jAya che. apAtA paNa saupadezane grahaNa karato nathI. arthAt vivekasaMpanna gurudvArA klezanAza karanAra ane guNavRddhi karanAra evA mArgAnusArI apAtA upadezane jIva grahaNa karavA mATe prayatna karato nathI A jIvato e doSa nathI. to zuM che ? ethI kahe che mithyAtvAdi bhAvarogono doSa che arthAt bAhyapadArthomAM sukha nathI, kaSAyonI avAkuLatAmAM sukha che te jovAmAM bAdhaka viparyAyabuddhi rUpa mithyAtvAdi bhAvorogono doSa che. teothI-mithyAtvAdi bhAva rogothI, visaMsthalacetatAvALo A
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 237 jIva kaMI jANato nathI A mahAtmAno upadeza kaI rIte mArA AtmAnI sukhanI paraMparAnuM kAraNa che te jANato nathI. jo vaLI, A jIva tadvikala thAya mithyAtvAdi bhAvarogathI vikala thAya to kevI rIte AtmAnA hitane choDIne AtmAnA ahitamAM pravarte ? 6panaya: bheSajatrayopamitaratnatrayImAhAtmyam yacca tena mahAnasaniyuktena paryacinti yathA- kathaM punareSa roro nIrogaH syAt? tato manasi nirUpayatA tena punaH paryakalpi-aye vidyata evAsya roganirAkaraNopAyaH, yato'sti mama cAru bheSajatritayaM, tadyathA-ekaM tAvadvimalAlokaM nAma paramAJjanaM, tad vidhAnena prayujyamAnaM samastanetrarogAnAzayati, sUkSmavyavahitAtItabhAvibhAvavilokanadakSaM cakSuH saMpAdayati, tathA dvitIyaM tattvaprItikaraM nAma sattIrthodakaM, tat punarvidhinA svAdyamAnaM samastagadavAtatAnavaM vidhatte, dRSTezcAviparItArthagrahaNacaturatAM kurute, vizeSataH punarunmAdamuddalayati, tRtIyaM punaretadeva kanyakopanItaM mahAkalyANakaM nAma paramAnaM, etatpunaH samyag niSevyamAnaM niHzeSarogagaNaM samUlakASaM kaSati, tathA puSTiM janayati, dhRtiM varddhayati, balamujjvalayati, varNamutkarSayati, manaHprasAdaM saMpAdayati, vayastambhaM vidhatte, savIryatAM karoti, aurjityaM pravaNayati, kimbahunA? ajarAmaratvamapi niHsandehametatsannidhApayati, tasmAdanenauSadhatrayeNa samyagupakramyainaM tapasvinaM vyAdhibhyo mocayAmIti tena manasi siddhAntaH sthApitaH, tadetatsaddharmAcAryo'pi jIvagocaraM samastaM cintayatyeva, tathAhi-yadA nizcitaM tena prAkpravRttidarzanena yathA bhavyo'yaM jIvaH, kevalaM prabalakarmakalA''kulitacetAH snmaargaatpribhrssttH| tadA bhavati gurorayamabhiprAyaH yathA-kathaM punareSo'smAdrogasthAnIyAt karmajAlAnmokSyate? paryAlocayatazca tAtparyaparyAkulena cetasA sudUramapi gatvA punaretadeva jJAnadarzanacAritrarUpatrayaM bheSajatrayakalpaM tanmocanopAyaH pratibhAsate, naaprH| tatreha jJAnamaJjanaM vijJeyaM, tadeva parisphuTadarzitayA vimalAlokamucyate, tadeva ca nayanagadasandohakalpamajJAnamunmUlayati, tadeva ca bhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAvAvirbhAvanacaturaM jIvasya vivekacakSuH sNpaadyti| darzanaM punaH sattIrthodakaM boddhavyaM, tadeva jIvAdipadArthagocarazraddhAnahetutayA tattvaprItikaramabhidhIyate, yatazca tadudayasamaye sarvakarmaNAmantaHsAgaropamakoTIkoTimAtramavatiSThate, samutpannaM punaH pratikSaNaM tattAni tanUkurute, tena samastagadatAnavakArakaM, karmaNAmiha rogakalpatvAt, tadeva dRSTiprakhyasya jJAnasya yathAvasthitArthagrahaNacAturyamAdhatte, tadeva ca mahonmAdadezyaM mithyaatvmuddlytiiti| cAritraM punaratra paramAnamavagantavyaM, tasyaiva sadanuSThAnaM dharmaH sAmAyikaM viratirityAdayaH paryAyAH, tadeva mokSalakSaNamahAkalyANAvyavahitakAraNatayA mahAkalyANakamiti gIyate, tadeva ca rAgAdimahAvyAdhikadambakaM samUlaghAtaM hanti, tadeva
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva ca varNapuSTidhRtibalamanaHprasAdaurjityavayaHstambhasavIryatAtulyAnAtmaguNAn samastAnAvirbhAvayati, tathAhitajjIve vartamAnaM prabhavo dhairyasya kAraNamaudAryasyA''karo gAmbhIryasya, zarIraM prazamasya, svarUpaM vairAgyasyAtulaheturyotkarSasya Azrayo nirdvandvatAyAH kulamandiraM cittanirvANasya utpattibhUmirdayAdiguNaratnAnAM, kiM cAnena? yattadanantajJAnadarzanavIryAnandaparipUrNamakSayamavyayamavyAbAdhaM dhAma tadapi tatsampAdyamevetyato'jarAmaratvamapi tajjanayatItyucyate, tasmAdenamanena jJAnadarzanacAritratrayeNa samyagupakramya jIvaM kliSTakarmakalAjAlAn mocayAmIti saddharmagururapi citte'vdhaaryti| upanayArtha : bheSajatrayInI upamAvALI ratnatrayInuM mAhAbhya ane te mahAtasaniyukta vaDe je vicAra karAyo, zuM vicAra karAyo ? te "yathA'thI batAve che. kevI rIte A rAMkaDo vIrogI thAya ? tyArapachI manamAM vicAratA evA temanA vaDe pharI vicAraNA karAI. are ! AvA roganA nirAkaraNano upAya vidyamAna che, je kAraNathI mArI pAse suMdara traNa auSadhio vidyamAna che te A pramANe - eka vimalAloka nAmanuM parama aMjana che, vidhAnathI vidhipUrvaka prayoga karAtuM te aMjana samasta netrarogono nAza kare che. sUkSma-vyavahita atIta-anAgata bhAvanA vilokanamAM dakSa cakSu utpanna kare che. vimala Alokana che jenAthI evuM je auSadha te vimalAloka aMjana ane jeomAM guNavAna guru tenI yogyatAno khyAla rAkhIne te prakAre vidhipUrvaka te aMjanano prayoga kare arthAt je jIvanI je prakAranI yogyatA hoya te yogyatA anusAra tene Atmahitane anukULa sUkSmapadArtho dekhAya te prakAre ucita upadeza ApIne te yogya jIvanA aMtaraMga cakSunA rogono nAza kare to guNavAna gurunA vacananA baLathI jIvane paraloka, puNya, pApakarmanI vyavasthA ityAdi sAkSAt cakSuthI je dekhAtA nathI, tevA sarva bhAvone jovA mATe samartha bane tevI aMtaraMga cakSanI prApti thAya che je vimalAloka aMjananuM kArya che ane te zrutajJAnathI pariskRtamatijJAnanA upayoga rUpa che. ane bIjuM tatvaprItikara nAmanuM satIrthanuM pANI che. te vaLI, vidhipUrvaka svAda karAtA badhA rogatA samUhanI alpatAne kare che. ane dRSTinI aviparIta arthagrahaNamAM caturatAne kare che. vaLI, vizeSathI utpAdanuM uddalana kare che. yogya upadezaka guru mohanI AkulatA rahita potAnA AtmAnuM pAramArthika svarUpa yogya zrotAne tenA kSayopazama anusAra sparzI zake te rIte bodha karAve che ane jIvanuM te pAramArthika svarUpa ja jIva mATe ekAMte hita che ane tenI prAptino upAya jinavacana kaI rIte che te sUkSmayuktipUrvaka batAve che. jethI yogya zrotAne bhagavAnanAM sarva vacano AtmAmAM vItarAgabhAvane anukULa uttama pariNati pragaTa karIne klezanAza dvArA sukhanI paraMparAnuM kAraNa che tevo bodha thAya che. tevo bodha thavAne kAraNe te zrotA
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva 239 vidhipUrvaka bhagavAnanA vacananuM pAramArthika svarUpe bhAvana karIne te vacanonA svAdane grahaNa kare che. jethI samyagdarzana nirmaLa-nirmaLatara thAya che. jema jema samyagdarzana nirmaLa-nirmaLatara thAya tema tema badhA rogo alpa thAya che ane jinavacana vItarAgatA sAthe kaI rIte pratisaMdhAnavALuM che teno sUkSmabodha thavAthI te mahAtmAne bhagavAnanA vacananA paramArthane grahaNa karavAne anukULa dRSTi prApta thAya che. ane vizeSathI tattva pratyenI prIti thavAne kAraNe mohano unmAda zAMta thAya che je samyagdarzananI pariNatisvarUpa che. vaLI, trIjuM kanyA vaDe apAtuM mahAkalyANaka nAmanuM A ja paramAtta che. vaLI, samya rIte sevAtuM A paramAnna, badhA rogonA zamanane mULathI nAza karavA pravarte che. ane AtmArUpI dehanI puSTinuM aMga bane che. zutine vadhAre che. baLane ujjavaLa kare che yogamArgane anukULa daDha yatna karavA mATe samartha evA baLane atizaya kare che. varNano utkarSa kare che AtmAnA svarUpa rUpa varNano utkarSa kare che. mataprasAdanuM saMpAdana kare che-paramAttatA bhojanathI bhAvamala alpa thavAne kAraNe manaprasAdanI prApti thAya che. vayastaMbha kare che=suMdara bhojana vRddhapaNAnI prAptine aTakAve che, tema paramAtra AtmAnA karmajanya thatA jIrNa svarUpane aTakAve che, savIryatAne kare che=suMdara bhojana dehamAM jema savIryatAne kare che tema mahAkalyANa karanAra paramAtrane jeo sevana kare che teomAM mohatAzane anukULa vIryabaLa saMcaya thavAthI paramAtta savIryatAne kare che. jityane vadhAre che-suMdara bhojana jema dehanI tejasvitAne kare che, tema paramAtra AtmAnI aMtaraMga tejasvitAne pragaTa kare che. vadhAre zuM kahevuM?-paramAttanA guNone vadhAre zuM kahevuM? A paramAnna, niHsaMdeha ajarAmaratvane savidhApana kare che sarvakarmarahita evI mukta avasthAne prApta karAve che, te kAraNathI=mArI pAse A traNa auSadho che tenuM smaraNa dharmabodhakarane thayuM te kAraNathI, A tapasvIne samyam upakrama karIne A traNa auSadha dvArA vyAdhithI huM choDAvuM e pramANe emanA vaDe dharmabodhakara vaDe, manamAM siddhAMta sthApana karAyuM, te A sarva=je pramANe te mahAsatiyukta te dramaka vize vicAra karyo te A sarva, saddharmAcArya paNa jIva viSayaka samasta vicAre che, te A pramANe jyAre temanA vaDe saddharmAcArya vaDe, prANapravRttinA darzanathI=bhagavAnanA zAsanane joIne kaMIka jijJAsAthI tatvane jANavAne sanmukha thayelA jIvanI pravRttinA darzanathI, nizcaya karAyo, je pramANe A bhavyajIva che-tatvane prApta karIne AtmakalyANa sAdhI zake tevI yogyatAvALo A jIva che, kevala prabaLa karmakalAthI AkulacittavALo sanmArgathI paribhraSTa thayelo che jyAre saddharmAcArye cAra prakAranA dharmanuM varNana karyuM tyAre mArI samRddhino A saddharmAcArya dAnamAM vyaya karAvaze e prakAranI pUrvanA anubhavatA baLathI jyAre te jIvane zaMkA thAya che, tyAre prabaLakarmakalAthI Akulita thayelo evo te sanmArgathI paribhraSTa thayelo che. tyAre gurune A abhiprAya thAya che. je A pramANe - A roga sthAnIya karmajAlathI A jIva vaLI kevI rIte mokSa pAmaze ? tatvane abhimukha thayA pachI dAnadharmane sAMbhaLIne dharmathI vimukha thayelA jIvate joIne te saddharmAcAryane vicAra Ave che ke viparyAsa karAvanArA evA A karmanA jAlAthI A jIva kevI rIte mokSa pAmaze. ane paryAlocana karatA tenA roganA nivAraNanA upAyanuM paryAlocana karatA, tAtparyanA
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva paryAkulacitta vaDe-tenA roganAzanA anukULa ucita upAyanA paryAlocanacittavALA evA te dharmAcArya vaDe, sudUra paNa jaIne pharI paNa=aneka upAyo vicAryA pachI pharI paNa, A ja=auSadhatraya kalpa ja, jJAna, darzana, cAritrarUpa traya tenA mocanano upAya pratibhAse che. apara nahIM te bhikhArInI rogiSTha avasthAne joIne jema te mahAnasane tenA vimalAloka Adi traNa auSadho roga dUra karavAnA upAyarUpa jaNAya che, tema saMsArI jIvanA bhAvaroga dUra karavAnA upAyarUpe dharmAcAryane ratnatrayIrUpa traNa upAya ja pratibhAse che. anya koI tenA bhAvaroganA nAzanuM kAraNa nathI tema bhAse che. tyAM= traNa auSadhamAM, ahIM jJAnaaMjana jANavuM. te ja=jJAna ja, spaSTadarzanapaNAthI vimalAloka kahevAya che ane te ja=samyak zrutajJAna ja, nayananA roganA samUha samAna ajJAnanuM unmUlana kare che. ane te ja=samyajJAna ja, bhUtakALanA, vartamAnanA ane bhAvitA bhAvonA svabhAvane pragaTa karavAmAM catura evI jIvanI vivekacakSu saMpAdana kare che. 240 jo tattvajijJAsu thaIne yogya jIva tattvanA jANanArA gItArtha guru pAse tattva jANavA prayatna kare to vivekI gurunA vacanathI thayeluM samyajJAna jIvane saMsAranA vAstavika svarUpano bodha karAve che. tethI tene vimalAloka kahevAya che. vaLI, te jJAnaprApti pUrve jIvamAM tattvanA viSayamAM je ajJAna hatuM te ajJAna samyagnAnathI avazya dUra thAya che. ane jenA kAraNe te jIvane cAra gatinA paribhramaNarUpa saMsAranI viDaMbaNA spaSTa-spaSTatara dekhAya che ane sAdhanA karIne karmathI mukta thayelA jIvo saMpUrNa upadrava vagaranA che tevuM zAstravacana yukti ane anubhava anusAra tene spaSTa dekhAya che. ane teno upAya sarvajJanuM vacana ane sarvajJanA vacana anusAra sarva ucita pravRtti che evI vivekacakSune te jJAna pragaTa kare che. vaLI, darzana sattIrthanuM pANI jANavuM, te ja=tIrthanuM pANI ja, jIvAdi padArtha gocara zraddhAnuM hetupaNuM hovAthI tattvaprItikara kahevAya che. ane je kAraNathI, tenA udayanA samayamAM=darzananA udayanA samayamAM, sarva karmo aMtaHkoTAkoTi mAtra rahe che. ane utpanna thayeluM evuM te=samyagdarzana, pratikSaNa teone=sarva karmone, alpa kare che. te kAraNathI badhA rogonI alpatAne karanAra darzana kahela che; kema ke ahIM=saMsAramAM, karmonuM rogakalpapaNuM che=roga sadazapaNuM che, dRSTi nAmanA jJAnanA, yathAvasthita arthagrahaNanA cAturyane te ja AdhAna kare che. ane te ja=samyagdarzana ja, mahAutpAda dezya=mahAunmAda sadeza, mithyAtvanuM uddalana kare che. yogya upadezaka jIvane samyagbodha karAvavA arthe jyAre padArthonuM nirUpaNa kare che tyAre kaMIka bodha thayA pachI te jIvane tattva pratye prIti thAya te rIte saMsAranI vyavasthA sUkSmarUpe batAve che. jethI zAstravacana, yukti ane anubhava anusAra saMsAranI vyavasthA te jIva spaSTa-spaSTatara joI zake che jenA kAraNe saMpUrNa mohathI anAkuLa evA zuddha AtmAnI prApti karAvanArA sarvajJanA vacanarUpa je tattva che tenA pratye te jIvane prIti thAya che. ane jyAre te upadezakanA vacanathI te jIvane tattva pratye atyaMta prIti thAya che tyAre suMdara tIrthanA udaka jevuM samyagdarzana tenAmAM pragaTe che. te vakhate tenAM sarvakarmo aMtaHkoTAkoTi mAtra sthitine pAme
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva che ane jema jema te jIva bhagavAnanA vacananuM sUkSma paryAlocana karIne tattva pratyenI prItinI vRddhi kare che tema tema tenAM badhAM karmo alpa-alpatara thAya che. tethI samyagdarzanane badhA rogane alpa karanAra kahela che. AthI ja, jIvamAM vartatI tattvanI ruci kArmaNa zarIra mATe kSayaroga tulya che. tema kahevAmAM Ave che tethI tenuM kArmaNa zarIra satata kSINa-kSINatara thAya che. ane jeone jema jema tattvaruci adhika adhika thAya che tema tema temanuM jJAna padArthanA vAstavika svarUpane grahaNa karavA mATe samartha bane che; kema ke tattvaruci eTale AtmAnI vItarAgatA pratyenI rUci ane jIvane vItarAgatA pratyenI rUci jema jema atizaya thAya che tema tema tenA sarva zrutano bodha kaI rIte vItarAgatA pratye prayatna karavo joIe tenA marmo dekhAya tevo nirmaLa bane che tethI jJAna yathAvasthita padArthane grahaNa karavA samartha bane che. ane te yathArtha darzana mahAmohanA unmAda rUpa mithyAtvanuM uddalana kare che arthAt jema jema jIva bhagavAnanA batAvelAM tattvothI AtmAne bhAvita kare che ane tenA kAraNe jema jema tattvanI ruci atizaya atizayatara thAya che tema tema tattvanA viparyAsa ApAdaka mithyAtvanA daLiyA sattAmAM rahelA che te kSINa-kSINatara thAya che ane pragaTa thayeluM samyagdarzana sUkSma-sUkSmatara ruci thavAne kAraNe nirmaLa-nirmaLatara thAya ane jema jema samyagdarzana nirmaLanirmaLatara thAya tema tema kSayopazama bhAva vajanI bhIMta jevo durbhedya bane che, jethI kSayopazama bhAvanuM samyagdarzana paNa nimittone pAmIne pAta thavAnI saMbhAvanA na rahe tevuM daDha bane che. tethI jema jema tattvaprItikara pANInuM mahAtmA pAna kare che tema tema sUkSma-sUkSmatara mithyAtvano nAza thAya che. vaLI, ahIM=jIvatA roga maTADavAnA auSadhamAM, paramAtra cAritra jANavuM ane tenuM ja=cAritranuM ja, sadanuSThAna, dharma, sAmAyika, virati, ItyAdi paryAyo che. tattvano bodha thayA pachI svabhUmikA anusAra mohanAzanuM kAraNa bane evuM je sarmanuSThAnanuM sevana te cAritra che ane te sevanathI AtmAmAM jeTalA aMzathI mohanI anAkuLatA pragaTa thAya te mohanI anAkuLatA cAritra che. ane te cAritrano pariNAma samabhAva svarUpa hovAthI sAmAyika che arthAt sukha-duHkha, zatrumitra, jIvana-mRtyu sarva bhAvothI samAna pariNAma rahe tevI jIvanI pariNatino rAgAtmaka upayoga samabhAva che. jema potAne iSTa khAdyapadArthomAM upayoga vartato hoya tyAre tenA rAgane kAraNe te padArthonuM AkarSaNa adhika adhika thAya che tema samabhAvanA svarUpanA paryAlocanapUrvaka samabhAva pratye vartato rAgAtmaka upayoga sAmAyikanA pariNAmane atizaya-atizayatara kare che je cAritrarUpa che. vaLI, te sAmAyikano pariNAma pApanI viratirUpa che; kema ke asamabhAvanA pariNAmathI sarva pAponI pravRtti che. te asamabhAvanA pariNAmathI janya pApanI pravRtti pUrvamAM jIva karato hoya te pApanI virati samabhAvanA pariNAmathI pragaTa thAya che. mATe jema jema samabhAvanAno pariNAma prakarSavALo thAya che tema tema pApanI virati atizaya thAya che. te ja=saanuSThAna AdinA paryAya svarUpa cAritra ja, mokSalakSaNa mahAkalyANanuM avyavahita kAraNapaNuM hovAthI mahAkalyANa kahevAya che.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva samyajJAna samyaguruci pragaTa kare che. samyagu ruci mokSane anukULa samabhAvano yatna karAve tevAM ucita anuSThAnomAM yatna karAve che. ane te anuSThAnonA sevanathI pragaTa thayela samabhAvano pariNAma uttarottara vRddhi pAmIne mokSamAM vizrAMta thAya che. tethI mahAkalyANanuM avyavahita kAraNa cAritra che ane vyavahita kAraNa jJAna, darzana che. tethI avyavahita kAraNa evA cAritrane mahAkalyANa kahevAya che. ane te ja=A mahAkalyANarUpa paramAtta ja, rAgAdi rUpa mahAvyAdhinA samUhane mULa sahita ghAtane kare che arthAt te paramAtta rAgAdi mahAvyAdhino e rIte nAza kare che jethI pharI kyAreya te vyAdhi pragaTa na thAya e prakAre vyAdhinA mULa sahita vyAdhino nAza kare che. ane te ja mahAkalyANarUpa cAritra ja, varNanI puSTi, dhRti, baLa, manaprasAda, jitya, vayastaMbha, savIryatAtulya samasta AtmaguNone AvirbhAva kare che. kaI rIte cAritra suMdara paramAtranI jema AtmaguNone AvirbhAva kare che ? te 'tathAdithI spaSTa kare che - te jIvamAM vartamAna evuM cAritra vairyano prabhAva che=mohanI sAme laDavAne anukULa gherya pragaTa kare che. audAryanuM kAraNa che=badhA jIva pratye samabhAvanA pariNAmarUpa cAritra hovAthI badhAnuM hita kare tevA audAryanuM kAraNa che. gAMbhIryanI Akara cheekhANa che. arthAt jema jema cAritra pariNamana pAme che, tema tema jIva gaMbhIratApUrvaka AtmAnA sUkSmabhAvo jovA mATe samartha bane che tethI cAritra gAMbhIryanI khANa che. prazamanuM zarIra che arthAt jema jema cAritra AtmAmAM pragaTe che, tema tema jIva kaSAyonA prazama pariNAmavALo bane che. vairAgyanuM svarUpa che=jema jema cAritra pariNamana pAme che tema tema jIva bAhyapadArtho pratye virakta thAya che tethI cAritra vairAgyanuM svarUpa che. vIryautkarSano atula hetu che jema jema cAritra pariNamana pAme che tema tema upasargo ane pariSahothI jIva kSobha na pAme tevo atula baLavALo thAya che. tethI cAritra vIryanA utkarSano hetu che. nirbaddhatAno Azraya che jema jema cAritra pariNamana pAme che tema tema rAga-dveSa, rati-arati vagere dvajo cittamAMthI naSTa-nakhatara thAya che, tethI cAritra nirbaddhatAno Azraya che. cittanA nirvANanuM kulamaMdira che jema jema cAritrano pariNAma AtmAmAM sthira thAya che tema tema citta nimittone pAmIne viSayomAM gatizIla pariNAmavALuM hatuM te zAMta zAMtatara thAya che tethI cittanA nirvANanuM kulamaMdira cAritra che. dayAdi guNaratnonI utpattibhUmi che AtmAnI dayA, jagatanA jIvonI dayA Adi guNonI utpatti cAritranA baLathI thAya che tethI cAritra te sarvaguNonI utpattinI bhUmi che. AvA vaDe zuM? ATalA guNo vaDe zuM? je te anaMtajJAna, darzana, vIrya, AnaMdathI paripUrNa, akSaya, avyaya, avyAbAdha evuM dhAma=mukta avasthArUpa dhAma, te paNa tat saMpAdita che=cAritrathI ja prApta thAya tema che. AthI ajarAmarapaNuM paNa te cAritra, utpanna kare che, e pramANe kahevAya che. te kAraNathI te dharmAcAryane sudUra paNa vicArIne A dramakatA roganA upazamanuM kAraNa vimalAloka aMjanAdi che tema smaraNa thayuM te kAraNathI, Ane=A jIvane, A jJAna-darzana-cAritratrayathI samyag prakAre prAraMbha karAvIne-saMvega utpanna karIne, kliSTa karmajALothI huM mukta karuM e pramANe saddharmaguru paNa cittamAM avadhAraNa kare che.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva upanaya : 243 prasahya aJjanaprayogaH tato yathA tena rasavatIpatinA 'zalAkAgre tadaJjanaM vinyasya tasya dramakasya gADhamAdhUna to grIvAmaJjite locane, tadanantarameva tena prahlAdakatayA zItatayA'cintyaguNayogitayA cAJjanasya punazcetanA labdhA, tatazconmIlitaM cakSuH, prazAntA manAG netrabAdhA, vismitena ca tena kimetaditi cintitaM' tadatraivaM yojanIyaM - yadA'yaM jIvaH prathamaM pratipadya bhadrakabhAvaM, rocayitvA bhagavacchAsanaM, namaskRttyArhabimbAni, paryupAsya sAdhulokaM, vidhAya dharmapadArthajijJAsAM, kRtvA dAnAdipravRttimutpAdya dharmagurUNAmAtmaviSayAM pAtrabuddhiM punaH kliSTakarmodayena vistaradharmadezanAdikaM kiJcinnimittamAsAdya paribhraSTapariNAmo bhavati, tatazca na gacchati caityAlaye, nA''lIyate sAdhUpAzraye, na vandate dRSTamapi sAdhulokaM, nAmantrayati zrAvakajanaM, nivArayati svagRhe dAnAdipravRttiM, palAyate dUradRSTebhyo'pi dharmagurubhyaH, vidhatte pRSThatastadavarNavAdAdikaM, tatastaM tathAbhUtaM naSTavivekacetanamavagamya guravaH svabuddhizalAkAyAM tatpratibodhopAyAJjanaM nidadhate, katham ? bahirbhUmyAdau kathaJcidakANDadRSTasya kurvanti priyasaMbhASaNaM, darzayanti hitabuddhi, prakhyApayantyAJjasabhAvaM utpAdayantyavipratArakapratyayaM puruSavizeSaM tadbhAvaM copalakSya vadanti ca - 'bhadra ! kiM nAgamyate sAdhUpAzraye ? kina vidhIyate bhavatA''tmahitam ? kiM viphalIkriyate manuSyabhavaH ? kina vijJAyate zubhAzubhavizeSaH ? kimityanubhUyate pazubhAvo bhavatA ? vayaM hi bhavata evedaM pathyamiti bhUyo bhUyo'bhidadhmahe, tadidaM sarvaM zalAkAJjanasthApanakalpaM vijJeyaM, sajjJAnahetutayA kAraNe kAryopacArAditi' / tadetadAkarNya tato'sau aSTottarANi viracayantrevaM brUyAt - bho bhoH zramaNAH ! gADhamakSaNiko'haM, na sarati me bhagavatsamIpamAgacchato, nirvyApArANAM hi dharmacintA bhavati, mAdRzAM punaranyatra gatAnAM sIdati kuTumbAdikaM, na pravarttate gRhetikarttavyateti, na vahati vANijyaM, na saMpadyate rAjasevA, vistarayati kRSikarmAdikamiti / tadetatsamastaM zirodhUnanamabhidhIyate / panArtha : dramakane prakaTapaNe aMjanano prayoga tyArapachI=te mahAnasaniyukta te dramakanA rogano upAya vimalAloka Adi che tema nirNaya karyo tyArapachI, te rasoIyA vaDe 'zalAkAnA agramAM te aMjanane sthApana karIne grIvAne gADha AdhUnana karatA te dramakanI=aMjana AMjavA mATe niSedha karatA evA te bhikhArItI, be AMkhone aMjita karAI. taanaMtara ja=cakSumAM aMjana AMjyuM taanaMtara ja, aMjananuM prahlAdakapaNuM hovAthI, zItalapaNuM hovAthI ane aciMtyaguNayogIpaNuM hovAthI pharI tenA vaDe=te dramaka vaDe, cetanA prApta tha.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva vimalAloka aMjana svabhAvathI ja AtmAne tattvano bodha karAvanAra hovAthI jene yathArtha bodha thAya che tenAmAM AnaMda utpanna thAya che. vaLI, te samyajJAna AtmAne tattvanuM yathArtha darzana karAvanAra hovAthI mohanI AkuLatAnuM zamana karanAra hovAthI zItala che ane je jIvone saMsAranuM vAstavika svarUpanuM jJAna thAya che te jIvomAM samyajJAna aciMtyaguNone utpanna kare che. jethI te jIva pUrvamAM tattvane abhimukha thayA pachI tattvathI vimukha pariNAma rUpa naSTa cetanAvALo hato tene pharI cetanA prApta thaI. tethI cakSune kaMIka ughADe cheetatvane abhimukha jovA mATe aMtaraca kaMIka pragaTa thAya che. thoDIka netranI bAdhA prazAMta thAya che=AtmAnA hitane anukULa tatvane jonArI je dRSTi te rUpa netra, tene bAdhA karanAra jJAnAvaraNIya karma te alpa thavAthI kaMIka netranI bAdhA prazAMta thAya che. ane vismita evA tenA vaDe te bhikhArI vaDe A zuM che? te pramANe vicAra karAyo. arthAt te aMjananA prabhAvane joIne vismita thayelA te dramaka vaDe A aMjana zuM che? e prakAre vicAra karAyuM. te ahIM prastuta jIvamAM, A rIte yojata karavuM daSTAMtamAM kahela kathana prastuta jIvamAM AgaLamAM kahe che e rIte yojana karavuM, jyAre A jIva prathama bhadrakabhAvane pAmIne bhagavAnanA zAsananI ruci karIne, arihaMtanA biMbone namaskAra karIne, sAdhulokanI paryApAsanA karIne, dharmapadArthanI jijJAsAne karIne, dAnAdi pravRtti karIne, dharmagra Atma viSayaka pAtrabuddhine utpanna karIne, pharI kliSTakarmanA udayathI vistAravALI dharmadezanAdi koIka nimittane pAmIne paribhraSTa pariNAmavALo thAya che. tethI caityAlayamAM jato nathI. sAdhunA upAzrayamAM Avato nathI. joyelA paNa sAdhune vaMdana karato nathI. zrAvakajanane AmaMtraNa Apato nathI. svagharamAM dAnAdi pravRttinuM nivAraNa kare che. dUrathI joyelA paNa dharmaguruthI palAyana thAya che. pAchaLathI temanA avaIvAdAdikane kare che. tethI tevA prakAranA naSTaviveka cetanavALA tene jANIne guru svabuddhirUpI zalAkAmAM tenA pratibodhatanA upAyarUpa aMjanane sthApana kare che. pUrvamAM tattvajijJAsA thayA pachI pAchaLathI jIvo aneka tattvane vimukha rIte thAya che, tema prastutamAM paNa batAvyuM te rIte A jIva prathama bhadrakabhAvavALo thAya che tyAre bhagavAnanuM zAsana game che, dharmAnuSThAno game che, zAstronA padArthone sUkSma jANavAnI jijJAsAvALo bane che, chatAM koIka kliSTakarmano udaya hoya to vistArathI dezanA Adi koIka nimittane pAmIne dharmathI paribhraSTa pariNAmavALo thAya che. kevI rIte garu svabuddhirUpI zalAkAmAM tenA pratibodhatA upAyarUpa aMjanane sthApata kare che ? te batAve che. bahirbhumi AdimAM kyAreka akasmAta joyelA tene priya bhASaNa kare che. hitabuddhi batAve che. AMjasabhAvane batAve che-pote koIka spRhA vagaranA che te prakArano bodha thAya te prakAre tene bolAve che. avipratAraka pratyayane-pote ThaganArA nathI evA prakAranA vizrvAsane, utpanna karAve che. puruSavizeSane te jIvanI prakRtivizeSane ane tenA bhAvane jANIne kahe che. zuM kahe che? te batAve che. "he bhadra ! kema sAdhunA upAzrayamAM Avato nathI ? kema tArA vaDe Atmahita karAtuM nathI ? kema manuSyabhava viphala karAya che ? kema zubhAzubha vizeSa vicAratuM nathI=AtmA mATe zuM kRtya zubha che, zuM azubha che tene vizeSa vicArAtu nathI. kema tArA vaDe pazubhAva anubhavAya che ? pazuonI jema
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 245 AtmahitanI upekSA karIne jIvana vyaya karAya che. ? ane tane A pathya che=sevA mATe hitakArI che, e pramANe pharI pharI kahIe chIe. te A sarva zalAkAmAM aMjA sthApana tulya jANavuM; kema ke samyajJAnanA hetupaNAthI=A vacananA zravaNanI kriyA e jIva mATe samyajJAnano hetu hovAne kAraNe, kAraNamAM kAryano upacAra karIne zalAkA upara aMjA sthApana tulya che tema kahevAya che. pUrvamAM kahyuM e rIte vistArathI dharmadezanA AdinA nimitte koIka jIvano pariNAma dharmathI vimukha thayelo hoya tevA jIvane kevala mArgamAM lAvavAnI eka buddhithI mahAtmA prayatna karatA kyAreka akasmAta rastAmAM te sanmukha prApta thAya tyAre tenI sAthe te prakAranuM priya bhASaNa kare che. jethI kaMIka sanmukhabhAva te jIvamAM pragaTa thAya. vaLI, pote kevala tenA hita arthe ja upadeza Ape che tevI buddhi utpanna thAya te rIte tenI sAthe saMbhASaNa kare che. ane te mahAtmAnA vacanathI tene vizvAsa pedA thAya ke A mahAtmA mane ThagavA icchatA nathI. paraMtu kevala mArA hitabuddhithI ja mArI sAthe saMbhASaNa kare che. ane te saMbhASaNa dvArA jyAre te mahAtmAne jaNAyakaA jIvane ame ThaganArA nathI tevo prAmANika pariNAma thayo che evuM jaNAya, tyArapachI tene kahe che ke upAzraya kema Avato nathI ? sarva kathana dvArA pharI te jIvamAM tattvajijJAsA utpanna vo yatna te mahAtmA kare che. je baddhirUpI zalAkA upara aMjana sthApana tulya che. jema te bhikhArIne te rasoIyAe tenI Dokane pakaDIne aMjana yatna karyo tenA pUrve zalAkA upara aMjana grahaNa karyuM. tenA jevuM A sarva kRtya mahAtmAnuM che; kema ke mahAtmAo potAnI nirmaLamatithI te jIvanI yathArtha prakRti jANIne kaI rIte te jIva pharI jijJAsAvALo thAya tene anurUpa A sarva ucita pravRtti kare che. ane A rIte karyA pachI jyAre te jIva pharI upAzrayamAM Avato thAya tyAre tenA cakSumAM te mahAtmA aMjana AMjaze. tema AgaLa sAthe saMbaMdha che. te A sarva sAMbhaLIne mahAtmAe rastAmAM akasmAta maLelA evA tene je hitakArI vacano kahyAM te A sarva sAMbhaLIne, tyArapachI A jIva ATha prakAranA uttaronI racanA karato A pramANe bole che, "he mahAtmAo ! huM gADha akSaNika chuM pravRttivALo chuM, tamArA samIpamAM AvatA mAruM kArya saratuM nathI=mArAM gRhakArya pUrNa thatAM nathI. hiM=je kAraNathI, tivyapAravALA jIvone nivRtta thayelA jIvone, dharmaciMtA thAya che, vaLI anyatra gayelA mArA jevAnuM dhana-arjanane choDIne dharmavyApAramAM gayelA mArA jevAnuM, kuTumbAdi sIdAya che. gRhatI ItikartavyatAgRhaviSayaka ucita kAryo pravartatAM nathI. vANijya vahana thatuM nathI, rAjasevA prApta thatI nathI. kRSikarmaAdi vistAra pAmatAM nathI=samyam thatAM nathI. arthAt je jIvatI je prakAranI dhana-arjanaAditI pravRtti hoya tene anurUpa judA judA uttaro ApIne te jIva saMsAdhune dharmapravRttimAM AgrahathI dUra rAkhavA yatna kare che. te A sarva zirodhUnana kahevAya che jema e bhikhArI aMjana AMjavA mATe niSedha kare che tema A jIva paNa dharma pratye upekSAvALo thavAthI mahAtmA pAse AvavAnI upekSA kare che. uttamapurUSo ziSyanA mohathI, bhaktavarganI AzAthI ke anya koI prayojanathI mArgamAM rahelA tene upAzraya AvavAnuM kahetA nathI. paraMtu tattvasammukha thayA pachI paNa vimukha thayelo jIva jo Atmahita nahIM sAdhe to durgatimAM jaze tethI mAtra te jIvanI karuNAne sAme rAkhIne kahe che.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva upanaya : punarbAdhArambhaH tatastadvacanamAkarNya karuNAparItahRdayAH saddharmaguravo yAsyatyeSa varAko'kRtapuNyakarmA durgatimityato nopekSaNIya ityAlocyetthamAcakSIran-vatsa ! yadyapyevaM tathApi madanurodhena kriyatAM yadahaM vacmi tadvacanamekaM, draSTavyAstvayA'horAtramadhye'vazyaMtayopAzrayamAgatya sakRtsAdhava iti gRhyatAmabhigraho, nAnyadahaM kiJcidapi bhavantaM bhaNiSyAmi, tato'sau kA gatiH pratipraveze patita ityAlocya tamabhigrahaM gRhNIyAt, tadidaM sadguruvacanapratipattikaraNaM prAgvallocanAJjanapAtanatulyaM boddhavyaM tatastatprabhRti tadupAzrayaM gacchataH pratidinaM susAdhusaMparkeNa teSAM niSkRtrimAnuSThAnadarzanena niHspRhatAdiguNAnAlokayato nijapApaparamANudalanena ca tasya yA vivekakalA saMpadyate sA naSTA satI cetanA punarAgatA ityabhidhIyate, yattu bhUyo bhUyo dharmapadArthajijJAsanaM tannayanonmIlanakalpaM vijJeyaM, yastu pratikSaNamajJAnavilayaH sa netrarogabAdhopazamatulyo mantavyaH, yaH punarbodhasadbhAve manAk cittatoSaH sa vismykaaro'vgntvyH| upanayArtha : AcArya bhagavaMta dvArA dramakane punaH pratibodhano AraMbha tethI tenuM vacana sAMbhaLIne mArgamAM rahelA te jIvanuM vacana sAMbhaLIne, karuNAthI yukta hadayavALA saddharmaguruo "A rAMkaDo akRta puNyakarmavALo durgatimAM jaze ethI upekSA karavA yogya nathI" e prakAre Alocana karIne A pramANe kahe che "he vatsa ! joke A pramANe che tane gRhakArya ane dhana-arjanAdi kArya vizeSathI che tethI samayano avakAza nathI e rIte che, to paNa mArA anurodhathI je huM kahuM chuM te eka vacana tuM kara, tArA vaDe ahorAtri madhye avazyapaNAthI upAzraya AvIne eka vAra sAdhunAM darzana karavAM joIe e pramANe abhigraha grahaNa kara, avya huM kaMIpaNa tane kahIza nahIM, tethI A jIva pratipravezamAM patita evA mArI zuM gati che ? e prakAre Alocana karIne te abhigrahane grahaNa kare che mArgamAM guru sAthe bhego thaI gayela chuM tethI jyAre teo A prakArano Agraha kare che te vakhate temanA vacanane svIkAryA vagara anya zuM upAya che? e pramANe vicArIne te abhigrahane grahaNa kare che. te A sadgurunA vacanano svIkAra pUrvanI jema locanamAM aMjananA pAtana tulya jANavuM=jema pUrvamAM kyAreka kyAreka upAzraya Avato hato chatAM tattvajijJAsA vagarano hato ane koIka nimittathI tatvane abhimukha thAya che tyAre tenA cakSamAM bhagavAnanA vacanarUpa aMjanano pAta thayela ane pAchaLathI naSTa cetanAvALo thayo tema gurunA vacananA zravaNathI kaMIka temanA vacanane abhimukha karavAnA pariNAmavALo thayo te tenA cakSamAM bhagavAnanuM vacana kaMIka sparze tevI bhUmikA sarjana thaI. jema vaMkacUla rAjakumAra pallIpati
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva thaIne lUMTaphATa Adi karato ane mahAtmAne cAturmAsa pachI vaLAvavA jAya che tyAre te mahAtmAne tenI yogyatA jaNAI tethI te tatvane sanmukha bane che tema prastutamAM sadgurunA vacanane svIkArIne pratidina upAzrayanA Agamanano svIkAra karyo jenAthI tattvane abhimukha evuM citta kaMIka thayuM. tethI vimalAloka aMjananA pAtana tulya A sadgurunA vacanano svIkAra thayo, tyArapachI tyArathI mADI=abhigraha grahaNa karyo tyArathI mAMDIne, temanA upAzraya jatAM mahAtmAnA sthAne jatAM, pratidivasa susAdhunA saMparkathI teonA nivRtrima anuSThAnanA darzanathI zAMtacittapUrvaka sAdhvAcAranA darzanathI, niHspRhatAdi guNanA AlokanathI te jIva mahAtmA pAse darzana arthe Ave che tyAre koI jAtanI spRhA vagara tenA hitanI ucita saMbhASaNa Adi kare che tene jovAthI, ane potAnA pApaparamANunA dalanathI susAdhunA darzanakALamAM je teonA guNo pratyeno rAga thAya che tenAthI tattvane jovAmAM pratibaMdhaka evA pApaparamANunA dalanathI, tene je vivekakalA prApta thAya che guNonA pakSapAta rUpa nirmaLa cakSa prApta thAya che. te naSTa thayelI cetanA karI AvelI kahevAya che=jema te makane cakSarogane kAraNe naSTa thayelI cetanA vimalAlokanA aMjanathI pharI prApta thaI tema prastuta jIvane paNa tatvane abhimukha thAya tevI naSTa thayelI cetanA pharI prApta thAya che. ane vaLI, je pharI pharI dharmapadArthanI jijJAsA te nayana ubhIlana kalpa jANavuM=jema te bhikhArI vimalAloka aMjanane kAraNe kaMIka roga alpa thavAthI cakSane ughADe che tema te jIva paNa pharI pharI mAtApitAdi rUpa dharma che e prakAranA guNothI batAvAyela dharmanA svarUpane jANavAnI jijJAsAvALo thAya che te nayanatA ubhIlana jevuM jANavuM. vaLI, je pratikSaNa ajJAnanuM vilaya te netrarogabApAnA upazamatulya jANavuM=jema te bhikhArIne aMjanathI nayananA umUlanane kAraNe, te aMjananA prabhAvathI pratikSaNa te netrarUpI roganI bAdhA zAMta thAya che tema prastuta jIva dharmajijJAsAthI mahAtmAne pRcchA kare che jenA kAraNe mahAtmA dharmanA svarUpane tenI bhUmikAnusAra je kaMI kahe che ane mahAtmAnI niHspRhatAdi pravRttine joIne je kaMI niHspRhatAdibhAvono sUkSmabodha thAya che te pratikSaNa ajJAnanA vilayarUpa netraroganA bApAnA upazamatulya te jIvamAM pragaTa thatuM sUkSma matijJAnanA upayoga svarUpa che. ane je vaLI, bodhatA sadbhAvamAM=netraroganA zamanane kAraNe nispRhatAdi bhAva viSayaka bodhatA sadbhAvamAM, thoDo cittamAM toSa che te vismayakAra jANavo jema te dramaka aMjananA baLathI kaMIka cetanA pAme che tyAre A aMjana zuM che ? te prakAre vismayathI jue che tema prastuta jIvane gurunA niHspRhatAdi guNo pratye cittano toSa thAya che te vismaya AkAra svarUpa jANavo. upanaya : arvAksamyaktvAd dazA yathA ca tAvati vyatikare sampanne'pi yattasya dramakasya tadbhikSArakSaNalakSaNamAkUtaM bahukAlAbhyastAbhinivezena pravarttamAnaM na niHzeSatayA'dyApi nivarttate, tadvazIbhUtacittazca taM puruSaM tadgrAhitayA
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva punaH punaH zaGkate, tato naSTumabhilaSati tadihApi sambhavatItyavagantavyaM, tathAhi - yAvadeSo'dyApi jIvaH prazamasaMveganirvedAnukampAstikyAbhivyaktilakSaNaM nAdhigamajasamyagdarzanamApnoti tAvad vyavahArataH zrutamAtraprAptAvapi svalpavivekatayA'syAtra dhanaviSayakalatrAdike kadannakalpe paramArthabuddhirna vyAvartate, tadabhibhUtacetanazca svacittAnumAnenAtiniHspRhahRdayAnapi munipuGgavAnmAmete pratyAsannavartinaM kiJcinmRgayiSyanta ityevaM muhurmuhurAzaGkate, tatastaiH saha gADhataraM paricayaM parijihIrSan na tatsamIpe ciraM tiSThatIti / upanayArtha -- samyagdarzaprApti pUrve jIvanI dazA ane je pramANe teTalo vyatikara saMpanna thaye chate paNa=gurue vimalAloka aMjana AMjyuM tethI cetanA pragaTa thaI teTalo vyatikara saMpanna thaye chate paNa, te dramakane bahukAlanA abhyasta abhinivezane kAraNe je te bhikSAnA rakSaNamAM pravartato abhiprAya niHzeSapaNAthI=saMpUrNapaNAthI, haju paNa nivartana pAmato nathI. arthAt kaMIka tattva viSayakabodha thayo, gurunA niHspRhatAdi guNo dekhAyA topaNa te jIvane potAnA tuccha bhogonA rakSaNano pariNAma ghaNA kAlathI abhyasta abhinivezane kAraNe pravartato kAMIka alpa thavA chatAM saMpUrNa gayo nathI ane tenA vazIbhUta thayelA cittavALo=potAnA bhogonA rakSaNanA vazIbhUta thayelA cittavALo, te puruSane tenA grAhIpaNA vaDe pharI pharI zaMkA kare che. tethI nAsI jvAnI abhilASA kare che. te=e pramANe je kathAnakamAM kahyuM te, ahIM paNa=tattvane abhimukha thayelA jIvamAM paNa saMbhave che e pramANe jANavuM. te A pramANe - jyAM sudhI A jIva hajI paNa prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA, AstikyanI abhivyakti rUpa adhigama samyagdarzana prApta karato nathI, tyAM sudhI vyavahArathI zrutamAtranI prAptimAM paNa svalpa vivekapaNuM hovAne kAraNe, Ave=A jIvane, ahIM=saMsAramAM, kadanna jevA dhana, viSaya, strIAdinA viSayamAM paramArthabuddhi vyAvartana pAmatI nathI. jyAM sudhI upadezakanA vacanathI saMpUrNa nirAkula cetanA AtmAnI suMdara avasthA che tevo sUkSmabodha thato nathI, tyAM sudhI zAstravacananA zravaNathI thanAra adhigama samyagdarzana tene prApta thatuM nathI, tethI anaMtAnubaMdhI kaSAyanA prazamajanya nirAkula cetanAnA sukhanuM spaSTa vedana thatuM nathI. phakta kaMIka kaSAyanI maMdatAne kAraNe dharmane abhimukha bhAva thayo che ane prazamano pariNAma pragaTa thayelo nahIM hovAthI sarva udyamathI saMsArano aMta karIne mukta avasthAnI prAptinI utkaTa icchA thAya tevo saMvegano pariNAma thato nathI. paraMtu kaMIka tattvane abhimukha thayelo hovAthI paraloka arthe kaMIka hitaciMtAno pariNAma thAya che. vaLI, saMsAra cAragatinA paribhramaNarUpa che. ityAdi sAMbhaLIne kaMIka saMsArathI nirveda thayelo hovA chatAM sarva udyamathI saMsArano uccheda karavo joIe; kema ke saMsAranuM svarUpa atyaMta raudra che. e prakArano nirvedano pariNAma A
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 249 jIvane thato nathI. AthI ja dharmabuddhine kAraNe kaMIka jIvo pratye anukaMpA hovA chatAM sUkSmabodhapUrvakanI anukaMpA pragaTI nathI; kema ke samyagdaSTi jIvane kaI rIte yogya jIvone sanmArganI prApti thAya tevI bhAvaanukaMpAthI anuviddha dravyaanukaMpA hoya che. ane tevo sUkSmabodha nahIM hovAthI tevI anukaMpA te jIvamAM pragaTa thaI nathI. vaLI, potAno AtmA zAzvata che. ityAdi mahAtmA pAse sAMbhaLIne kaMIka Astikyano pariNAma vidyamAna hovA chatAM sarvakarmathI mukta evo nirAkula AtmA ja sukharUpa che. ane te dehAdithI bhinna che. tevA sUkSmabodhapUrvakano Astikyano pariNAma pragaTa thayo nathI. tethI samyagdarzananI prApti pUrve jIvane kaMIka dharmane abhimukha bhAva hovA chatAM saMsAranA anukULa bhAvomAM ja sukha che te prakAranI paramArthabuddhi nivartana pAmatI nathI. tethI vyavahArathI kaMIka zAstrano bodha hovAthI alpa viveka pragaTela che topaNa sukha bAhyabhogasAmagrIthI ja thAya che evuM vyakta A jIvane pratIta thAya che. tethI kadanna jevA bhogAdimAM paramArthabuddhi vyAvartana pAmatI nathI. ane tenAthI abhibhUta thayelA cetanAvALo svacitanA anumAnathI atinispRha hadayavALA munione pratyAghavartI evA mane A loko kaMIka mAMgaze e prakAre vAraMvAra AzaMkA kare che. tethI teonI sAthe te munionI sAthe, gADha paricayano tyAga karavAnI icchAvALo te jIva teonI samIpe lAMbA samaya sudhI raheto nathI. kadanna evA bhogAdimAM sukha thAya che tevuM spaSTa vedana che. ane dharmanI pravRttimAM upazamabhAvanuM sukha che je saMsAranA sukha karatAM atizayita che tevo bodha nahIM hovAthI bhogamAM paramArthabuddhithI abhibhUta thayelo te jIva che ane tenA kAraNe jema potAne dhanAdi sAra jaNAya che tema mAnIne niHspRha hRdayavALA evA munionI paNa sAthe huM gADha paricayavALo thaIza to mArI pAsethI dhanavyaya karAvIne A sAdhuo potAnuM kArya karaze tevI zaMkA hovAthI upAzrayamAM Avato hovA chatAM sAdhuo sAthe gADha paricaya karIne temanI pAsethI tattva jANavA yatna karato nathI. A prakAranA maMdamithyAtvakALamAM jIvanI kaMIka tattvane sanmukhabuddhi hovA chatAM bhogAdimAM sArabuddhi varte che. ____ udakapAnAnicchopanayaH yatpunarabhihitaM yaduta-sa mahAnasaniyuktakastaM dramakamaJjanamAhAtmyena saMjAtacetanamupalabhyAbhihitavAn bhadra ! pibedamudakaM yena te svasthatA sampadyate, sa tu na jAne'nena pItena mama kiM saMpatsyata iti zaGkAkulAkUtastatsamastatApopazamakAraNamapi tattvaprItikaraM toyaM na pAtumicchati sma, tatastena kRpAparItacittena balAtkAreNApi hitaM vidheyamiti matvA svasAmarthyena mukhamudghATya tasya tat salilaM gAlitaM, tatastadAsvAdanasamanantaraM tasya mahonmAdo naSTa iva zeSarogAstAnavaM gatA iva dAhArtirupazAntevetikRtvA svasthacitta ivAsau vibhAvyate sma tadidaM jIve'pi samAnamavagantavyaM, tatra yadA gRhItakSaNaM susAdhUpAzrayamAgacchantaM tatsaGghaTTena saMpannadravyazrutamAtratayA saJjAtavivekalavaM, viziSTatattva
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva zraddhAnavikalaM, dhanaviSayAdiSu paramArthadarzinaM, tanmUrchayA susAdhUnapi tanmArgaNatayA zaGkamAnaM, ata eva prabandhadharmakathA''karNanaM pariharantamenaM jIvamupalabhante dharmasUrayaH tadA teSAM dayAlutayA bhavedabhisandhiHyadeSa viziSTataraguNabhAjanaM saMpadyatAM tataste kvacitsamIpavartinaM tamavagamya tasyAkarNayato'nyaM janamuddizya samyagdarzanaguNAn varNayanti, tasya ca durlabhatAM prakhyApayanti, tadaGgIkurvatAM svargApavargAdikaM phalamupadarzayanti, ihaloke'pi paramacittanirvANakAraNatAM tasya sUcayanti, tadetatsarvaM saJjAtacaitanyasyodakanimantraNakalpaM vijnyeym| tato'sau saddharmaguruvacanaM nizamya dolAyamAnabuddhirevaM cintayet-eSa zramaNo bahvasyAtmIyasamyagdarzanasya guNajAtamupavarNayati, kevalaM yadIdamahamaGgIkariSye tato mAmAtmavazavartinamavabudhya dhanAnAdikaM prArthayiSyati, tataH kiM prayojanam ? mamAnenAdRSTAzayAd dRSTatyAgalakSaNenAtmavaJcanena ? iti vicintyAkarNazrutaM kRtvA tannAGgIkurute, tadidamudakanimantritasya ttpaanaanicchaasmaanmvboddhvym| tatvamItikara pANInA pAnanI anicchAno upAya je vaLI kahevAyuM kathAnakamAM kahevAyuM, zuM kahevAyuM ? te 'kutathI batAve che - te mahAnasaniyukta te dramukane aMjananA mAhAbhyathI vimalAloka aMjananA mAhAbhyathI, thayelA cetatavALA joIne kahyuM he bhadra ! A udaka pANI pI, jethI tene svasthatA thaze kaSAyonA saMtApanI kaMIka svasthatA thaze. paraMtu te jANato nathI ke A pIvAthI mane zuM prApta thaze. e prakAranI zaMkAthI yukta evo te dramaka tenA samasta tApanA upazamanuM kAraNa evuM paNa tatvaprItikara pANI pIvAne icchato nathI. tethI kRpAparIta cittavALA evA temanA vaDe te mahAtmA vaDe, balAtkArathI hita karavuM joIe e pramANe mAnIne svasAmarthyathI te mahAtmA potAnI kuzaLatAthI, tenA mukhane kholIne te pANI nAkhyuM tenA mukhamAM pANI nAkhyuM. tethI tenA AsvAdana samAMtara te zItala pANInA AsvAdana pachI teno mahAmohano unmAda naSTa jevo thayo, zeSa rogo alpatAne pAmyA, dAhanI pIDA upazAMta jevI thaI, ethI karIne svAsthacittavALA jevo A thayo. te A sarva jIvamAM samAna jANavuM=je kathAnakamAM kahyuM te dharmanA sanmukha thayelA jIvamAM paNa samAna jANavuM, tyAM te jIvamAM, jyAre gRhItakSaNamAM susAdhunA upAzraye AvatA ane tenA saMghaTTanathI susAdhunA paricayathI, prApta thayelA dravyazrutamAtrapaNA vaDe saMjAta vikalavavALA, viziSTa tatvazraddhAthI vikala, dhanaviSayAdimAM paramArthadarzita evA tenI mUcchathI=dhanaAdinI mUrchAthI, susAdhune paNa tenA mArgaNapaNAthI zaMkA karatA, AthI ja prabaMdhavALI dharmakathAnA AkarNane parihAra karatA tatvane sparzatArI dharmakathAne sAMbhaLavAnA parivArane karatA, A jIvane dharmasUrio maLe che. tyAre dayALupaNAne kAraNe teonI A pramANe abhisandhi thAya che. pUrvamAM vimalAloka aMjana baLAtkAre AMkyuM tyAre koIka rIte divasamAM eka vakhata sAdhunAM darzana karavAno abhigraha teNe karyo ane te pramANe abhigraha anusAra eka vakhata susAdhunA darzana mATe Ave che
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 2pa1 ane teonA paricayane kAraNe kaMIka tattvane batAvanAra dravyazratanI prApti thAya che. tenA kAraNe cAragationA paribhramaNa pratye bhaya lAge che. ane AtmakalyANa mATe dharma karavo joIe evo thoDo viveka thAya che. topaNa spaSTa rIte dharma zreSTha sukhanuM sAkSAt kAraNa che ane tenAthI ja saMsAramAM paNa sukhasamRddhi maLe che, cittanI svasthatA vadhe che ane aMte pUrNadharma prApta thAya che tyAre pUrNasukhamaya avasthA prApta thAya che te prakAranI tattvanI rucithI vikala te jIva che, tethI dhana ane bhoganI sAmagrImAM sukhanA upAyanI buddhi jatI nathI. ane jyAM sukhanA upAyanI buddhi hoya tyAM mUccha nivartana pAme nahIM. tethI niHspRhI evA muniomAM paNa tene zaMkA thAya che ke mane jema sukhanA upAyarUpe dhana dekhAya che tema teone paNa sarva anukULatAo dhanathI ja thAya che mATe teo paNa dhananA arthI che mATe mArI pAsethI koIkane koIka prasaMga nimitte dhanagrahaNa karaze. A buddhi hovAthI je munio kevala yogya jIvane sukhanI paraMparAmAM prabaLakAraNabhUta dharmanA pAramArthika svarUpane batAvI rahyA che te sAMbhaLavA mATe paNa te bahu yatna karato nathI. A sthiti jIvanI joIne te jIva pratye dayALu svabhAvavALA te mahAtmAne abhisandhi thAya che. arthAt adhyavasAya thAya che. zuM adhyavasAya thAya che ? te batAve che je kAraNathI A jIva viziSTa guNanuM bhAjana thAo. te kAraNathI teo kvacit samIpavartI tene jANIne tene sAMbhaLatA avya jIvane uddezIne samyagdarzana guNonuM varNana kare che ane tenI durlabhatA batAve che=samyagdarzana A jIve anaMtakALamAM prApta karyuM nathI. tethI A saMsAracakramAM atyaMta duHkhI che ane jeoe A samyagdarzana prApta karyuM che teo paNa saMsArano aMta na kare tyAM sudhI uttama devabhava ane bhogasAmagrIthI yukta manuSyabhava pAme che tyAM sarva prakAranA sukhonI prApti thAya che. tethI ratnaciMtAmaNi karatAM paNa adhika guNavALuM samyagdarzana hovA chatAM moTAbhAganA jIvo tene prApta karI zakatA nathI. ane jeomAM nirmaLadaSTi pragaTI nathI teo tene aMgIkAra karatA nathI. e rIte samyagdarzananI durlabhatAne batAve che. ane samyagdarzanane jeo svIkAre che teone svarga, apavargAdika phaLa prApta thAya che tema mahAtmAo batAve che jeoe padArthanA vAstavika svarUpanuM avalokana karIne A ja tatva che zeSa atatva che arthAt sudeva, suguru ane sudharma ja tattva che zeSa sarva atatva che tevI sthira buddhi karI che teone svarga ane aMte mokSarUpa phaLa maLe che tema batAve che. ane A lokamAM paNa tenI samyagdarzananI, paramaciranirvANanI kAraNatAne batAve che=jeo devaguru ane dharmanuM pAramArthika svarUpa jema jema sUkSmabuddhithI paryAlocana kare che tema tema teone te svarUpa pratye ja baddharAga vRddhi pAme che jethI cittamAM tuccha padArthonA thatA vikAro zAMta-zAMtatara thAya che e rUpa paramacittanA nirvANanI kAraNatA samyagdarzanamAM che tema batAve che; kema ke A rIte ja zAMta thayeluM citta prakarSane pAmIne vItarAgatArUpa paramanirvANatAne pAmaze. te A sarva samyagdarzananuM je vizeSa svarUpa varNana karyuM te sarva, saMjAta caitanyavALA evA Ane-pratidina upAzrayamAM Agamane kAraNe zratamAtrano sAmAnya bodha thavAthI kAMIka vivekadRSTi prApta thavA rUpa saMjAta caitanyavALA evA A jIvane, tIrthodaka pIvAnA nimaMtraNa jevuM jANavuM tattvaprItikara pANI
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva pIvAnA nimaMtraNa jevuM jANavuM. samyagdarzana guNa pratye pakSapAta thAya to samyagdarzana viSayabhUta arihaMta deva, susAdhu guru ane sarvajJakathita dharma pratye kaMIka pakSapAta thAya jenAthI tIrthodaka jevA tatvaprItikara pANIne pIvAmAM anukULa aMtaraMga udyama thAya tenAthI avazya arihaMtadevAdi tattva pratye tIvra pakSapAta rU5 samyagdarzana guNa pragaTe tethI tevA guNane abhimukha karavAnA yatvarUpe prastuta mahAtmAno upadeza che. tethI=mahAtmAe tIrthodaka pIvAnuM nimaMtraNa karyuM tethI, A=prastuta jIva, saddharmagurunAM vacana sAMbhaLIne=samyagdarzananAM je guNagAno mahAtmAe karyA te sAMbhaLIne, dolAyamAna thayelI buddhivALokaMIka samyagdarzana pratye AkarSaNa thayelI buddhivALo, A rIte vicAre che=AgaLamAM kahe che e rIte vicAre che. A mahAtmAo zramaNo, bahu evA AtmIya samyagdarzananA guNanA samUhanuM varNana kare che. kevala jo huM Ane svIkAra karIza to potAne vazavartI jANIne dhana allAdinI prArthanA karaze tethI zuM prayojana che?=samyagdarzana svIkAra vaDe mane zuM prayojana che ? adaSTa AzayathI daSTatA tyAga lakSaNa A AtmavaMcanA vaDe zuM prayojana che ? e pramANe vicArIne AkarNazrata karIne gurunA upadezane bahArathI ja mAtra sAMbhaLIne tene svIkArato nathI, chatAM te mahAtmAnA upadezane sAMbhaLIne te jIvane samyagdarzana ghaNA guNavALuM che tevuM kaMIka temanA vacanathI jaNAya che, topaNa dhanAdi pratye atyaMta mUccha che tethI tene bhaya lAge che ke jo te mahAtmAnAM vacana sAMbhaLIne huM samyagdarzana uccarAvIza to te mahAtmA mane potAne vazavartI jANIne haMmezAM kaheze ke tArI pAse A saMpatti che teno suMdara vyaya paramAtmAnI bhaktimAM kara, susAdhunI bhaktimAM kara ItyAdi kahIne mArA dhanano ja vyaya karAvaze. tethI dhananAzanA kAraNabhUta evA samyagdarzanathI mane zuM prayojana che? arthAt koI prayojana nathI; kema ke daSTa evA bhogono tyAga karIne jenuM sAkSAt koI phaLa dekhAtuM nathI tevuM samyagdarzana svIkArIne AtmAne ThagavA vaDe zuM? ema vicArIne gurunA upadezane haiyAmAM sparze te rIte sAMbhaLato nathI. paraMtu tenI upekSA karIne samyagdarzana svIkArato nathI. te AkapUrvamAM kahyuM ke dhanAdimAM paramArtha buddhi hovAne kAraNe A jIva samyagdarzana svIkArato nathI te A, udaka mATe nimaMtrita karAyelA tene= tatvaprItikara pANInA pAka mATe nimaMtrita karAyelA te jIvane, tenA pAnanI anicchA samAna jANavuM=samyagdarzatathI abhipreta evA tatvanA sUkSmabodhatA grahaNanI anicchA samAna jANavuM. upanaya : arthapuruSArthakhyAtiH tato dharmaguravazcintayanti-kaH punarbodhopAyo'sya bhaviSyati? iti tataH paryAlocayanto nijahRdaye vinizcityaivaM vidadhate-kvacidavasare taM sAdhUpAzrayamAgAmukamavagamya janAntaroddezenAgrimatarAM prArabhate mArgadezanAM, yaduta-bho bho lokAH ! vimucya vikSepAntaramAkarNayata yUyaM, iha catvAraH puruSArthA bhavanti, tadyathA-arthaH kAmo dharmo mokssshceti| tatrArtha eva pradhAnaH puruSArtha iti kecinmnynte|
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva atrAntare sa Agacchet tatastasyA''karNayato vadanti guravaH, tathAhi-arthanicayakalitaH puruSo loke jarAjIrNazarIro'pi unmatta paJcaviMzatikataruNanarAkAraH pratIyate, atikAtarahadayo'pi mahAsamarasa ghaTTaniyUMDhasAhaso'tulabalaparAkrama iti gIyate, siddhamAtRkApAThamAtrazaktivikalabuddhirapi samastazAstrArthAvagAhanacaturamatiriti bandibhiH paThyate, kurUpatayA nitarAmadarzanIyo'pi cATukaraNaparAyaNaiH sevakajanairavajitamakaraketuriti hetubhiH sthApyate, avidyamAnaprabhAvagandho'pi samastavastusAdhanapravaNaprabhAvo'yamiti sarvatra taddhanalubdhabuddhibhiH prakAzyate, jaghanyaghaTadAsikAtanayo'pi prakhyAtotratamahAvaMzaprasUto'yamiti praNayijanaiH stUyate, AsaptamakulabandhutAsambandhavikalo'pi paramabandhubuddhyA'dhyAropeNa smstlokairgRhyte| tadidaM samastamarthasya bhagavato vilasitaM, kiJca samAne puruSatve samasaMkhyAvayavAH puruSA yadete dRzyante loke yaduta-eke dAyakAH anye tu yAcakAH yatheke narapatayo'nye padAtayaH tathaike niratizayazabdAdhupabhogabhAjanamanye tu duSpUrodaradarIpUraNakaraNe'pyazaktAH, tathaike poSakA anye poSyA ityAdayo niHzeSavizeSA nijasadbhAvAsadbhAvAbhyAmarthenaiva sampAdyante, tasmAdartha eva pradhAnaH purussaarthH| ata evocyatearthAkhyaH puruSArtho'yaM, pradhAnaH prtibhaaste| tRNAdapi laghurloke, dhigartharahitaM nrm||1|| tadetadAcAryavadanavinirgatamarthavarNanamanuzrutya sa jIvazcintayet-aye ! zobhanaH prastAvaH prArabdhaH kathayituM, tato'vahitaH zRNuyAt, zRNvan budhyeta, budhyamAnaH svabodhasUcanArthaM grIvAM cAlayet, locane visphArayet, vadanaM vikAzayet, cAru cArUktamiti zanaiH zanairabhidadhyAt, tatastairliGgaH saMjAtamasya zravaNakutUhalamiti bhagavanto dharmaguravastaM lkssyeyuH| BunayArtha: arthapuruSArthanI khyAti tethIkatatvane sanmukha thayelo jIva paNa tatvaprItikara pANI pIvAnI IcchA karato nathI tethI, dharmaguruo vicAre che, zuM vicAre che ? te spaSTa kare che. AnA=prastuta jIvatA, bodhano upAya zuM thaze ? tyArapachI paryAlocana karatA evA temanA tijahadayamAM nirNaya karIne tenA bodhanA upAyo nirNaya karIne, A pramANe kare che=AgaLamAM batAve che e pramANe tenA bodha arthe pravRtti kare che - kvacit avasaramAM sAdhunA upAzrayamAM AgAmuka evA tene jANIneahaMmezAM koIka niyata samaye sAdhunA upAzrayamAM Avato hoya e pramANe Aje paNa sAdhunA upAzrayamAM Avaze evuM jANIne, jatAMtaranA uddezathI emanI sanmukha beThelA koIka zrAvakanA uddezathI agrimatA mArgadazanAno prAraMbha 3 cha-pUrvamA prAraMbha zayetI mevI mAzivAno vizeSa35 prAraM 3 che. he 'yaduta'thI batAve
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva che - he bhavya loko vikSepAMtarane choDIne tame sAMbhaLo anya jAtanA nirarthaka vicAro rUpa vikSepAMtarane choDIne huM je kahuM chuM te tame sAMbhaLo, ahIM saMsAramAM, cAra prakAranA puruSArtha hoya che te A pramANe - arthapuruSArtha, kAmapuruSArtha, dharmapuruSArtha ane mokSapuruSArtha che. tyAM cAra prakAranA puruSArthamAM, artha ja pradhAna puruSArtha che ema keTalAka mAne che. atrAMtaramAMmahAtmA cAra puruSArthano varNana karavA mATeno prAraMbha karyo eTalAmAM, te Ave che tethI sAMbhaLatA evA tene guru kahe che. te A pramANe lokamAM arthatA samUhathI kalita puruSa jarAthI jIrNa zarIravALo paNa unmatta 25 varSanA taruNya manuSyanA AkAravALo jaNAya che. atikAyara hadayavALo paNa mahAyuddhanA saMhAramAM nibUDha sAhasavALo, atalabala parAkramavALo che e pramANe gavAya che. siddhamAkA pAThamAtra zaktivikala baddhivALo paNa samasta zAstrArthanA avagAhatamAM caturamativALo che e pramANe baMdIo vaDeHkhuzAmata karanArA jIvo vaDe, kahevAya che. kurUpapaNuM hovAne kAraNe atyaMta adarzanIya hovA chatAM paNa cATukaraNaparAyaNa evA sevakajano vaDe tenI khuzAmata karavAmAM tatpara evA sevako vaDe, avajita makaraketu che kAmadeva che, e pramANe hetuo vaDe sthApana karAya che yuktio vaDe sthApana karAya che. avidyamAna prabhAvanAgaMdhavALo paNa samasta vastunA sAdhanamAM pravaNa prabhAvavALo A che e pramANe sarvatra sarva lokomAM, tenA dhanalubdha buddhivALA jIvo vaDe prakAzana karAya che. jaghanya ghaTadAsikAputra paNa prakhyAta unmata mahAvaMza prasUta A che e pramANe premIjano vaDe stuti karAya che. sAta kula sudhI baMdhutA saMbaMdha vikala paNa evo A jIva paramabaMdhu buddhinA adhyAropaNathI samasta loko vaDe grahaNa karAya che. te A samasta artha bhagavAnanuM vilasita che. vaLI, puruSapaNuM samAna hote chate samasaMkhyAnA avayavovALA puruSo je A lokamAM dekhAya che te A pramANe - eka dAyaka che. vaLI anya yAcaka che. je pramANe eka rAjA che anya senApatio che. eka zreSTha koTinA zabdAdi upabhogatA bhAjata che. vaLI, anya jIvo duHkhe pUrI zakAya evA udara pUraNa karavAmAM paNa azakta che. eka poSaka che=bIjAone poSaNa ApanAra che. vaLI, anya poSya chepoSaNa karavAyogya che, ItyAdi sarvavizeSo potAnA sadbhAva asadbhAvavALA arthathI saMpAdana karAya che. te kAraNathI artha ja pradhAna puruSArtha che. AthI ja kahevAya che. "artha nAmano A puruSArtha pradhAna pratibhAsa thAya che. lokamAM artha rahita nara tRNathI paNa laghu dhikkArapAtra che." te A AcAryanA vadanathI nIkaLelA arthavarNanane sAMbhaLIne te jIva vicAre che. are A zobhana prastAva kahevA mATe prAraMbha karAyo che. tethI dhyAnapUrvaka sAMbhaLuM. te yogya jIvane tattva sAMbhaLavAne abhimukha karavA arthe AcArya artha-kAma-dharma-mokSa e rUpa puruSArthanuM varNana karavAno prAraMbha karIne dharmakathAne badale mizrakathA dvArA te jIvane dharmane abhimukha karavAne arthe, artha puruSArthane pradhAna mAnanArA jIvo kaI rIte arthanA mAhAbhyanI vicAraNA kare che te lokaanubhava anusAra AcArya batAve che. jethI artha pratye rAgavALA te jIvane te arthanuM mAhAsya sAMbhaLIne A upadeza mArA mATe upayogI che te prakArano bodha thAya che tethI cittanAM vyApane choDIne dhyAnapUrvaka sAMbhaLavAne abhimukha te jIva thAya che.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 255 bodha pAmato=arthatA mAhAbhyano bodha pAmato, evo te jIva svabodhatA sUcana mATe potAnI grIvAne halAve che, locakone visphArita kare che. mukhate vikasita kare che. suMdara suMdara A mahAtmAe suMdara upadeza Apyo. suMdara upadeza Apyo. te prakAre dhIme dhIme bole che. tenAthI te jIvatA mukhanA bhAvathI, te liMgo vaDe Ane sAMbhaLavAnuM kutUhala thayuM che e pramANe bhagavAna dharmaguruo tene jANe che tenA zravaNakutUhalane dharmaguruo jANe che. Gunaya : kAmapuruSArthakhyAtiH tataH sAdarataraM punaste brUyuH- bho bho lokAH ! kAma eva pradhAnaH puruSArtha ityanye manyante, tathAhi-na khalu lalitalalanAvadanakamalamakarandAsvAdanacaturacaJcarIkatA''caraNamantareNa puruSaH paramArthataH puruSatAM svIkurute, kiJca-arthanicayasya, kalAkauzalyasya, dharmArjanasya, janmanazca kAma eva vastutaH paramaM phalaM, kAmavikalaiH punaH kimetaiH sundarairapi kriyte?| anyaccakAmAsevanapravaNacetasAM puruSANAM tatsampAdakA dhanakanakakalatrAdayo yogyatayA svata evopatiSThante, saMpadyante bhoginAM bhogA iti gopAlabAlAbalAdInAmapi suprasiddhamidaM, api casmitaM na lakSaNa vaco na koTibhirna koTilakSaiH savilAsamIkSitam / avApyate'nyairhadayopagRhanaM, na koTikoTyA'pi tadasti kAminAm / / 1 / / ataH kinna paryAptaM teSAm ? tasmAtkAma eva pradhAnaH puruSArthaH, ata evAbhihitamkAmAkhyaH puruSArtho'yaM, prAdhAnyenaiva gIyate / nIrasaM kASThakalpaM hi, dhikkAmavikalaM naram / / 1 / / tadetadAkarNya sa jIvo harSaprakarSeNa svahRdayAdapyutkalitaH prakAzamevaM brUyAt sAdhu sAdhu ! uditaM bhaTTArakaiH, bahoH kAlAdadya sundaraM vyAkhyAnamArabdhaM, yadyevaM dine dine kathayatha tato vayamakSaNikA api santo'vahitacittatayA''karNayAma iti| tadetaddharmagurubhiH svasAmarthyena tasya jIvasya mukhmudghaattitmityvgntvym| evaM ca vadati tasmin jIve dharmagurUNAmidaM manasi varttate, yaduta-pazyata aho mahAmohavijRmbhitaM, yadete tadupahatAH prANinaH prasaGgakathitayorapyarthakAmakathayo rajyante, na punaryatnato'pi kathyamAnAyAM dharmakathAyAM, tathAhi-ihAsmAbhirarthakAmapratibaddhacetasAM kSudraprANinAmabhiprAyo vrnnitH| ayaM tu varAkastatraiva sundaratAbuddhiM vidhatte, tathA'pyasya zravaNAbhimukhIkaraNena saphalo'smatparizramaH, sarvathA maccintitapratibodhopAyabIjena mukto'Gkuro, bhaviSyatyasya mArgAvatAraH, ityevaM svacetasyavadhArya tairabhidhIyate-bhadra ! vayaM yathAvasthitavastusvarUpaprakAzanaM kurma eva, nAlIkaM jalpituM jAnImaH,
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva tato'sau pratyAyitacittatayA brUyAt-evametad bhagavan ! nAstyatra sandehaH, guravo'bhidadhyuH- yadyevaM bhadra ! tatkimavadhAritaM bhavatA'rthakAmayormAhAtmyam ? so'bhiddhiitbaaddhmvdhaaritm| upanayArtha : kAmapuruSArthanI khyAti tethI atyaMta AdarapUrvaka pharI teo=dharmaguruo, kahe che. je loko ! kAma ja pradhAna puruSArtha che te prakAre anya keTalAka mAne che te A pramANe - suMdara strIonA mukhakamaLanA makarandanA AsvAdanamAM catura bhamarA jevI AcaraNA vagara puruSa paramArthathI puruSatAne svIkArato nathI. puruSanA puruSapaNAnuM sAphalya strIonA vilAsamAM ja che. vaLI, arthatA samUhanuM, kalAkauzalyanuM, dharmanA arjananuM ane janmanuM parama phaLa vastutaH kAma ja che. vaLI, kAmavikala suMdara evA artha-ticaya Adi vaDe paNa zuM karAya? ane vaLI, anya vicAre cheH kAmapradhAna puruSArtha mAnanArA jIvo vicAre che. kAmanA sevanamAM pravaNa cittavALA puruSone tenA saMpAdaka evA dhana, kataka, strIAdi yogyapaNAthI te jIvamAM tenI prAptinuM yogyapaNuM hovAthI, svataH upasthita thAya che. kema svataH bhogo prApta thAya che ? tethI kahe che, bhogI jIvone bhogo prApta thAya che. e gopAla, bALa, strIAdine paNa suprasiddha che. ane vaLI, lAkha mUlyathI smita maLatuM nathI. koTi mUlyathI strInuM vacana sAMbhaLavA maLatuM nathI. koTi lakSa dravya vaDe savilAsa strInI dRSTi jovA maLatI nathI. koTi koTi dhana vaDe paNa bIjAo vaDe hadayanuM upagUhA=hadayano AzleSa prApta karAto nathI, te bhoga kAmIone che. AthI, teone kAmanI icchAvALAne zuM paryApta nathI? arthAt badhuM ja paryApta sukha maLe che te kAraNathI kAma ja pradhAna puruSArtha che=prayatnanuM pradhAna phaLa che. AthI ja, kahevAyuM che - kAma nAmano A puruSArtha pradhAnapaNAthI ja gavAya che=jIvatA sukhanA heturUpe pradhAnapaNAthI gavAya che. nIrasa kASTha jevA kAmavikala puruSane dhikkAra thAva arthAt tevA puruSanuM jIvana niSphaLa che. te A sAMbhaLIne te jIva harSanA prakarSathI svahadayathI paNa utkalita thayelobolavA mATe tatpara thayelo, A pramANe vacano bole che A pramANe pragaTa bole che. bhaTTAraka evA mahAtmA vaDe suMdara suMdara kahevAyuM. ghaNAkAlathI Aje suMdara vyAkhyAna AraMbha karAyuM che, jo A rIte divase divase tame kahetA ho to akSaNika paNa evA chatAM ameegRhavyApAramAM atyaMta pravRttivALA hovA chatAM ame, avahita cittapaNAthI=dhyAnapUrvaka, sAMbhaLazuM, te A dharmaguru vaDe svasAmarthyathI te jIvanuM mukha udghATita karAyuM tatvaprItikara pANI pivaDAvavA mATe mukha kholyuM. e pramANe jANavuM ane A pramANe te jIva kahe chate pUrvamAM arthakathA ane kAmakathA sAMbhaLIne potAno harSa abhivyakta kare e pramANe te jIva kahe chate, dharmaguruonA manamAM A varte che. te A pramANe - Azcarya che ! mahAmoha vismita juo jIvamAM vartatA mohatA pariNAmanuM kRtya juo, je kAraNathI tenAthI upahata thayelA A prANIo=mahAmohathI haNAyelA evA A jIvo, prasaMgakathita paNa artha ane kAmamAM
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva raMjita, thAya che. vaLI, yatnathI paNa kahevAyelI dharmakathAmAM raMjita thatA nathI. sAmAnyathI dharmAcArya jIvane pratibodha arthe dharmakathA kare che topaNa yogya jIvone koIka kAraNe dharma pratye valaNa na dekhAya tyAre, dharmane abhimukha karavA arthe vastunuM vAstavika svarUpa batAve che; kema ke jIva mAtra sukhano artha che ane jeone arthajanya sukhone jonArI dRSTi che teone arthathI zuM zuM lAbho thAya che te ja dekhAya che, anya kaMI dekhAtuM nathI. jyAre vivekIne arthathI thatA lAbho paNa dekhAya che ane dharmathI thatA lAbho paNa dekhAya che ane dharmathI niyaMtrita arthanA lAbho tene iSTa dekhAya che. paraMtu dharmathI aniyaMtrita arthanA lAbho kliSTa citta karIne vinAzanuM ja kAraNa thAya che tema dekhAya che. ane potAnI cittanI bhUmikA saMpUrNa dharma sevavA mATe samartha na hoya to dharmathI ja niyaMtrita artha klezakArI nathI paraMtu icchAnuM zamana karIne dharmanI ja vRddhinuM kAraNa bane che ane pUrNa dharmanI zakti Ave tyAre arthanA lAbho tene asAra ane tuccha jaNAya che. vaLI, kAmane pradhAna rUpe jonArI nadRSTivALA jIvone kAma ja sukhanuM sAdhana dekhAya che. kAmasivAya artha ke dharma paNa tene sukharUpe dekhAto nathI. ane dharmathI niyaMtrita kAmane jonArA jIvone dharma ja mahAsukhanuM kAraNa dekhAya che, kema ke dharma mAtra bAhya kRtyarUpa nathI. paraMtu klezanA zamanarUpa cittanI svasthatArUpa che. chatAM jyAM sudhI kAmavRtti zAMta thaI nathI tyAM sudhI vikAronA zamanano upAya dharma hovA chatAM dharmanA sevanathI vikAra zAMta thAya evA na hoya tyAre kAmanI pravRtti paNa sukhano upAya che tethI vivekI puruSo vikAronI vRddhi na thAya te rIte kAmanI vRttine zAMta karIne dharmane ja pradhAna sevavA yatna kare che. tethI arthane jonArI nayadaSTi, kAmane jonArI nayaSTi, dharmane jonArI nadRSTi ane mokSane jonArI nayadRSTithI vicAravAmAM Ave to sarvazreSTha puruSArtha mokSapuruSArtha che ane tenI prAptino upAya aMtaraMga pariNatirUpa dharmapuruSArtha che. je sukhanI vRddhi dvArA mokSamAM paryavasAna pAmanAra che ane jyAM sudhI saMpUrNa vikArono nAza thayo nathI tyAM sudhI kaMIka kAmanI icchA ke arthanI icchAne saphaLa karavAmAM paNa samyagu rIte sevAyelo dharma kAraNa che jethI sukhanI vRddhi dvArA pUrNa dharmane sevavAnI zakti Ave tyAre te mahAtmA dharmapuruSArthane sevIne mokSanI prApti kare che. tethI mahAtmAo pradhAnarUpe sarva puruSArthanA sAphalyanuM kAraNa dharmapuruSArtha ja che tema batAvIne dharmapuruSArthanI ja prarUpaNA kare che ane kahe che ke dharma ja dhanArthIne dhana ApanAra che, kAmArthIne kAma ApanAra che ane paraMparAe mokSasukhane ApanAra che. chatAM kyAreka yogya jIvane dharmane abhimukha karavA mATe prAsaMgika kathanarUpe arthapuruSArthane ane kAma puruSArthane paNa jonArI nayaSTithI tenuM svarUpa batAve che. chatAM je jIvomAM mohano atizaya che teone sarva puruSArthanA phaLane prApta karAvanAra dharmakathA kahevAmAM Ave tyAre teo dhyAnapUrvaka sAMbhaLatA nathI. jyAre prAsaMgika kathanarUpe arthapuruSArtha ane kAma puruSArtha kahevAmAM Ave tyAre atyaMta dhyAnapUrvaka sAMbhaLavA tatpara thAya che te teomAM vartatI mahAmohanI dazAnuM cihna che. kaI rIte te citta mahAmohathI vijasmita che? te 'tathAdithI spaSTa kare che. ahIM=dharmanA upadezanA prasaMgamAM, amArA vaDe artha-kAma pratibaddha cittavALA yuddha jIvono abhiprAya varNana karAyo. paraMtu A zaMkaDodharma sAMbhaLavA mATe Avelo prastuta kSudramativALo jIva, tyAM jAartha-kAmanA varNanamAM
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva ja, suMdaratAnI buddhine dhAraNa kare che. je mahAmoha vikRti che topaNa Ane=prastuta jIvane, zravaNAbhimukhakaraNathI=artha kathA ane kAma kathAnuM varNana karIne dhyAnapUrvaka zravaNa kare tevA prakAranA pariNAma karAvAthI, amAro parizrama saphala che. mArA vaDe ciMtana karAyelA pratibodhanA upAyanA bIjathI=dharmAcArya vaDe vicArAyelA pratibodhatA upAyanA bIjathI, sarvathA aMkuro mukAyo che=zravaNane abhimukha karavA rUpa mArgaprAptinuM bIja mukAyuM che. Ane=prastuta jIvane, mArgano avatAra thaze=AgaLanA upadezathI pharI mArgamAM avatAra prApta thaze. e pramANe svacittamAM avadhAraNa karIne teo vaDe=dharmAcArya vaDe, kahevAya che. he bhadre ! ame yathAvasthita vastunA svarUpanuM prakAzana karIe ja chIe. jUThuM bolavA ame jANatA nathI. tethI=A prakAre dharmAcArye kahyuM tethI, A jIva pratyAyita cittavALAne kAraNe=vizvastacittapaNAne kAraNe, bole che. dharmAcArya arthapuruSArtha ane kAmapuruSArthane pradhAna gaNanArA jIvo jevuM kahe che, evuM satya vacana jIvane kahe che. Ama chatAM mohathI AviSTa te jIvane te rocaka lAgeluM tethI gurunA vacanamAM vizvAsa thayelo ane gurue paNa kahyuM ke ame vastu jevI hoya tevI ja kahIe chIe, kyAreya mRSA bolatA nathI. te sAMbhaLIne tene vizvAsa thAya che ke kharekhara guru yathAsthita ja kahe che; kema ke jevuM arthanuM svarUpa ane kAmanuM svarUpa teoe batAvyuM che te tevuM ja che tethI vizvAsa pAmelo te jIva kahe che. - zuM kahe che ? te batAve che - he bhagavaMto A rIte A che-tame yathAvasthita vastunuM prakAzana karo cho, mRSA bolatA nathI e rIte A vastu che. AmAM=tamArA kathanamAM, saMdeha nathI. guruo kahe che. jo A pramANe che=ame satya ja kahIe chIe evo tane nirNaya che e pramANe che, to he bhadra ! zuM tArA vaDe artha-kAmanuM mAhAtmya avadhAraNa karAyuM. arthAt artha-kAmapuruSArtha kevA mAhAtmyavALA che tenuM svarUpa gurue kahyuM e pramANe tArA vaDe avadhAraNa karAyuM. te-te jIva, kahe che atyaMta avadhAraNa karAyuM che. upanaya H dharma eva pradhAnaH puruSArthaH tato guravo vadeyuH - saumya ! ete catvAraH puruSArthAH kathayituM prakrAntAH, tatraiva dvayoH svarUpamabhihitaM, adhunA tRtIyasyAbhidhIyate, tadapyekacittena bhavatA''karNanIyaM, sa vadet eSa dattAvadhAno'smi, kathayantu bhagavantaH / tato guravo brUyuH - bho lokAH ! dharma eva pradhAnaH puruSArtha ityanye manyante, tathAhi - tulye jIvatve kimityeke puruSAH kulakramAgatadraviNopaciteSu gurutaracittAnandasandarbhadhAmasu niHzeSajagadabhyarhiteSu kuleSUpajAyante ? kimiti cAnye puruSA eva dhanagandhasambandhavikaleSu samastaduHkhabharabhAjaneSu sarvajananindanIyeSu kuleSUtpadyante ? tathA kimityekajananIjanakatayA sahodarayoryamalayozca dvayoH puruSayoreSa vizeSo dRzyate yaduta - ekastayormadhye rUpeNa mInaketanAyate, prazAntatayA munijanAyate, buddhivibhavenA
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva bhayakumArAyate, gambhIratayA kSIranIrezvarAyate, sthiratayA sumeruzikharAyate, zauryeNa dhanaJjayAyate, dhanena dhanadAyate, dAnena karNAyate, nIrogatayA vajrazarIrAyate, pramuditacittatayA maharddhivibudhAyate ? tatazcaivaM niHzeSaguNakalAkalApakalito'sau sakalajananayanamanonandano bhavati / dvitIyaH punarbIbhatsadarzanatayA bhuvanamudvejayati, duSTaceSTatayA mAtApitarAvapi santApayati, mUrkhazekharatayA pRthvIM vijayate, tucchatayA'rkazAlmalItUlamatizete, capalatayA vAnaralIlAM viDambayati, kAtaratayA mUSakakadambakamadharayati, nirddhanatayA rorAkAramAbibhartti, kRpaNatayA TakkajAtIyAnatilaGghayati, mahArogabharAkrAntatayA viklavaM krandamAno jagato'pyAtmani kAruNyamutpAdayati, dainyodvegazokAdyupahatacittatayA ghoramahAnarakAkAraM santApaM svIkurute, tatazcaivaM samastadoSabhAjanatayA lokaiH pApiSTho'yamiti nindyate / anyaccadvayoH puruSayoranupahatasattvabuddhipauruSaparAkramayorniHzeSavizeSaistulyakakSayorarthopArjanArthaM pravarttamAnayoH kimityeko yadyadArabhate kRSiM, pAzupAlyaM, vANijyaM, rAjAdisevAmanyadvA tadarthaM karma tattatsaphalatAmupagacchati, itarasya punastadeva karma na kevalaM viphalaM saMpadyate, kintarhi ? pUrvapuruSopArjitamapi dhanalavaM vaiparItyApattyA pratyuta niHzeSayati / anyaccedamapi cintanIyaM, yaduta - dvayoreva puruSayornirupacaritAH paJcaprakArAH zabdAdiviSayAH kvacidupanamante tatra tayorekaH prabalazaktiH pravarddhamAnaprItistAnanavaratamanubhavati, dvitIyasya punarakANDa eva kimiti kArpaNyarogAdikaM kAraNamutpadyate ? yena vAJchannapi tAneva bhoktuM na zaknotIti na hyevaMvidhAnAM vizeSANAM jIveSu jAyamAnAnAM paridRSTaM kiJcitkAraNamupalakSyate, na cAkAraNaM kiJcid bhavitumarhati, yadi punarakAraNA evaMvidhA vizeSA bhaveyuH tataH sarvadA bhaveyuH yathA''kAzaM, na vA kadAcid bhaveyuryathA zazaviSANAdayo, yatazcaite kvacid bhavanti, kvacinna bhavanti, tasmAnnaite niSkAraNA iti gamyate / atrAntare gRhItArthaH sa jIvo brUyAt - bhagavan ! kiM punareteSAmutpAdakaM kAraNam ? tato dharmaguravo vadeyuH - bhadra - AkarNaya, samastAnAmapi jIvagatAnAM sundaravizeSANAM dharma evAntaraGgaM kAraNaM bhavati, sa eva hi bhagavAnenaM jIvaM sukuleSUtpAdayati niHzeSaguNamandiratAM nayati samastAnyanuSThAnAnyasya saphalayati, upanatabhogAnanavarataM bhojayati, anyAMzca samastazubhavizeSAn saMpAdayati, tathA sarveSAmapi jIvagatAnAmazobhanavizeSANAmadharma evAntaraGgaM kAraNaM, sa eva hi duranto'muM jIvaM duSkuleSUtpAdayati, niHzeSadoSanivAsatAM prApayati sarvavyavasAyAnasya viphalayati, upanatabhogopabhogavighnabhUtaM zaktivaikalyaM janayati aparAMzcAmanojJAnanantAn vizeSAnasya jIvasyAdhatte / tasmAd yadbalenaitAH samastasampadaH, sa eva dharmaH pradhAnaH puruSArthaH ' arthakAmau hi vAJchatAmapi puruSANAM na dharmavyatirekeNa saMpadyete, dharmavatAM punaratarkitau svata evopanamete, ato'rthakAmArthibhiH puruSaiH paramArthato dharma evopAdAtuM yuktaH, tasmAtsa eva pradhAna iti / yadyapyanantajJAnadarzanavIryA 259
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva nandAtmaka-jIvasvarUpAvasthAnalakSaNazcaturtho'pi mokSarUpaH puruSArtho niHzeSaklezarAzivicchedarUpatayA svAbhAvikasvAdhInAnandAtmakatayA ca pradhAna eva, tathA'pi tasya dharmakAryatvAt tatprAdhAnyavarNanenApi paramArthataH tatsampAdako dharma eva pradhAnaH puruSArtha iti darzitaM bhavati / tathA cAbhyadhAyi bhgvtaa'dhanavo dhanAthinAM dharma:, minAM sarvAmar: | dharma evApavargasya, pAramparyeNa sAdhakaH / / 1 / / iti nAtaH pradhAnataraM kiJcidastItyucyate upanayArtha : 260 dharmapuruSArtha ja pradhAna tyArapachI guru kahe che he saumya ! A cAra puruSArtho=pUrvamAM kahyA e artha-kAma-dharma ane mokSa e cAra puruSArtho, kahevA mATe prakrAnta karAyA che. temAM ja be prakAranA puruSArthanuM svarUpa batAvAyuM. arthAt dhanarUpa arthapuruSArthanuM mAhAtmya batAvAyuM ane kAmarUpa kAmapuruSArthanuM mAhAtmya batAvAyuM. ane have trIjA dharmapuruSArthanuM svarUpa kahevAya che te paNa=dharmapuruSArtha paNa, eka citta vaDe tAre sAMbhaLavuM joIe. te kahe che=te jIva gurune kahe che. A dattaavadhAnavALo chuM=A huM dhyAnapUrvaka sAMbhaLuM chuM, bhagavAna kaho arthAt trIjo puruSArtha kaho ! tyArapachI guru kahe che. he loko ! dharma ja pradhAna puruSArtha che te prakAra anyo mAne che=dharma mATe karAyelo yatna ja dharmarUpa zreSTha phaLane ApanAra che tevA prakAranA artha-kAmapuruSArtho evA zreSTha phaLane ApanArA nathI te prakAre anyo mAne che. te A pramANe tulya paNa jIvitapaNuM hote chate kema eka puruSo=eka prakAranA puruSo, phulamathI AvelA dhananA upacayavALA, atyaMta cittanA AnaMdanA samUhanA dhAma, saMpUrNa jagatamAM abhyahita evA kuLomAM utpanna thAya che ? ane anya puruSo ja dhananI gaMdhanA saMbaMdhathI vikala arthAt nirdhana samasta du:khanA samUhanA bhAjata, sarva janathI niMdita evAM kuLomAM kema utpanna thAya che ? arthAt baMne prakAranA jIvonuM samAna jIvita hovA chatAM A prakArano bheda pUrvamAM karAyelA dharma vagara saMbhavita nathI. ane eka mAtAnuM janakapaNuM hovAthI sahodara evA yugalanuM be puruSomAM A vizeSa kema dekhAya che ? te vizeSa ja 'vadyuta'thI batAve che te bemAM eka rUpathI kAmadeva jevo che, prazAMtapaNAthI muni jevo che, buddhivibhavathI abhayakumAra jevo che, gaMbhIrapaNAthI svayaMbhUramaNasamudra jevo che, sthirapaNAthI sumerunA zikhara jevo che, zauryathI dhanaMjya jevo che, dhanathI kubera jevo che, dAnathI karNa jevo che, nIrogapaNAthI vajazarIra jevo che, pramuditacittapaNuM hovAne kAraNe mahAnaRddhivALA deva jevo ane tethI=AvA prakAranA guNovALo che tethI, A rIte=pUrvamAM varNana karyuM e rIte, niHzeSaguNonI kalAnA samUhathI yukta evo A jIva badhA lokonA nayanane AnaMda denAro thAya che. vaLI, bIjo=eka mAtAthI eka sAthe janmelo bIjo, bIbhatsa darzanapaNAne kAraNe jagatane udvega - -
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 261 utpanna kare che, duSTaceSTApaNAthI mAtA-pitAne paNa saMtApa utpanna kare che, mUrkhazekharapaNAthI pRthvIno vijaya kare chepRthvImAM tenA jevo mUrkhazekhara prAyaH prApta thavo durlabha che tevuM batAve che, tucchapaNAthI arkazAlmalInA phUlane paNa oLaMge che= atyaMta halakuM hoya che tenAthI paNa atyaMta prakRti halakI hoya che. capalapaNAthI vAnaranI lIlAne viDaMbanA kare che-vAMdarAo karatAM paNa adhika capalatAvALo che. kAyarapaNAthI UMdaranA samUhane avagaNanA kare che. arthAt UMdaro karatAM paNa atyaMta kAyara che. nirdhatapaNAthI bhikhArInA AkArane dhAraNa kare che. kRpaNapaNAthI TakkajAtivALA lokonuM atilaMghana kare che. mahAroganA bharathI AkrAMtapaNuM hovAne kAraNe=pUrvanA tevA prakAranA azubhakarmano vipAka hovAthI atyaMta rogiSTha zarIra hovAne kAraNe, viklava rUpe raDato=atyaMta dInapaNAthI raDato, potAne vize jagatane paNa kAruNya utpanna kare che. daivya, udvega, zokaAdithI upahatacittapaNuM hovAne kAraNe ghora mahAvaraka AkAra evA saMtApa svIkAra kare che. tethI A rIte pUrvamAM varNana karyuM e rIte, samasta doSanuM bhAjana hovAthI loko vaDe A pApiSTha che e pramANe niMdA karAya che. eka ja mAtAnA be putromAM eka jIvane puNyaprakRti ane guNasaMpatti je prApta thaI te kSayopazamabhAvanI guNasaMpattithI yukta uttamapuNyanA phaLa svarUpa che. ane anyane sarvaprakAranI viSamatAnI prApti thaI te pApaprakRtiothI sahita mohanIyakarmanA kliSTa udayajanya adharmanI pariNatinuM phaLa che. tethI dharma ja sarva puruSArthomAM zreSTha puruSArtha che. e prakAre dharma ja puruSArtha mAnanArA anya jIvo vicAre che, ema anvaya che. ane aca=dharmapuruSArthane mAnanArA anya, vicAraNA kare che. artha upArjana mATe pravartamAna vizeSa vizeSa tulya kakSAvALA anupahata sattvabuddhipauruSa ane parAkramavALA be puruSomAM=sarvaprakAranI samAna kuzaLatA che. artha upArjanamAM baMne pravartamAna che, vaLI, satva, buddhi, puruSanuM parAkrama vagere samAna che tevA be puruSomAM, eka puruSa je je kRSi, pazupAlya, vANijaya, rAjAdi sevA AraMbha kare che athavA anya tenA mATe dhanaarjata mATe, karma kare che te te saphalatAne pAme che. vaLI, itaranuM te ja karma kevala viphala thatuM nathI. to zuM ? paraMtu pUrvatA puruSothI paNa upArjita dhanalava viparItatAnI prApti thavAthI UlaTuM nAza pAme che. A sarva dekhAto anubhava puNya-pApanuM kArya che. tema dharmapuruSArtha pradhAna mAnanArA jIvo anubhava anusAra padArthanI vyavasthAno vicAra kare che jethI dharma ja sarvahitanuM kAraNa che tevI buddhisthira thAya che. ane anya dharma ja pradhAna puruSArtha che tene sthira karavA arthe atya, A paNa vicAre che, zuM vicAre che? te "yahutathI batAve che - be puruSane tirupacarita pAMca prakAranA zabdAdi viSayo=zreSThakoTinA pAMceya IndriyonA zabdAdi viSayo, kyAreka prApta thAya che. tyAM te bemAMthI eka=pAMceya IndriyonA viSayonI prAptimAM te bemAMthI eka, prabaLa zaktivALo, pravardhamAna prItivALo, teone=zabdAdi viSayone, satata anubhave che. vaLI, bIjAne akAMDa ja koIka rIte kArpaSya athavA rogAdi=kRpaNatA roga vagere kAraNa utpanna thAya che. jenA kAraNe teone bhogavavA mATe icchato paNa samartha thato nathI. bhogavavA mATe samartha thato nathI. AvA prakAranA vizeSavALA jIvomAM pUrvamAM varNana karyuM evA
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva prakAranA vizeSa jIvomAM, thanAra kAryonuM paridaSTa koI kAraNa jaNAtuM nathI=sAkSAt dekhAtuM koI kAraNa jaNAtuM nathI. ane akAraNa kaMIka thavuM yogya nathI. jo vaLI akAraNa ja AvA prakAranA vizeSo pUrvamAM varNana karyuM evA be puruSomAM paraspara vilakSaNatArUpa vizeSo, thAya to sarvathA thavA joIe. je pramANe AkAza arthAt AkAzanuM koI kAraNa nathI jethI AkAza sadA che tema AvA prakAranA bhedo akAraNa thAya to sadA prApta thavA joIe. athavA kyAreya thavA joIe nahIM, je pramANe zazazRMgAdi kayAreya vidyamAna nathI tema A prakAranA bhedo paNa kyAreya thavA joIe nahIM. ane je kAraNathI A=be jIvo pUrvamAM batAvyA evA bhedo, kyAre thAya che ane kyAreka thatA nathI. te kAraNathI AraA jAtanA bhedo, niSkAraNa nathI e pramANe jaNAya che. atrAntaramAM A pramANe dharmAcArya dharmapuruSArtha pradhAna mAnanArA jIvo kaI rIte dharmanA mAhAbhyane jonArA che te batAvyuM tyArapachI, te sAMbhaLIne tenA gRhIta arthavALo te jIva bole che=dharmanA mAhAbhyane kaMIka samajelo evo te jIva bole che. he bhagavaMta ! vaLI, A badhAnuM utpAdaka kAraNa zuM che? jIvomAM A jAtanI paraspara vilakSaNatAnuM utpAdaka kAraNa zuM che? tethI dharmaguruo kahe che - he bhadra ! sAMbhaLa "samasta paNa jIvagata suMdara vizeSonuM aMtaraMga kAraNa dharma ja che, te ja bhagavAna=sarva suMdara vizeSonuM aMtaraMga kAraNa bhagavAna, A jIvane kulomAM utpAdana kare che uttamakuLomAM janma prApta karAve che. vizeSaguNamaMdiratAne lAve che=sarva prakAranA guNasamUhone prApta karAve che. AnAM jIvatAM samasta anuSThAnone saphaLa karAve che dharma, artha, ane kAmane prApta karAvavA arthe jIvo je je pravRtti kare che te pravRttione dharma ja saphala kare che. prApta thayelA bhogone satata jIvone bhogavavA samartha banAve che. ane anya sarva guNavizeSone saMpAdana kare che. jIva vItarAganA vacanAnusAra je zubha anuSThAna kare che te anuSThAnamAM vItarAganA vacanathI niyaMtrita je matijJAnano upayoga pravarte che te puSTizuddhimatacittasvarUpa che. arthAt puNyanA upacayanuM kAraNapaNuM ane ghAtikarmono kSaya kare evuM che ane te matijJAnanA upayoga rU5 citta ja dharma che ane te dharmanA sevanathI AtmAmAM je puNya baMdhAya che te puSTirUpa che jenAthI uttamakulo, uttamabhogasAmagrI Adi bAhya sarva anukULatAo prApta thAya che ane dharmanA sevana kAraNa ghAtikarmanA kSayajanya je nirmaLatA che te zuddhi che ane tenAthI dareka bhavomAM uttama guNasaMpatti pragaTe che; kema ke ghAtikarmo ja jIvanI guNasaMpattino nAza karanAra che ane je je aMzathI ghAtakarmo alpa thAya che tema tema guNasaMpatti pragaTe che tethI dharma sevanArA mahAtmA je suMdara kuLomAM utpanna thAya che, je guNasaMpatti prApta kare che ane potAnA Aloka ane paralokanA sukha arthe je je anuSThAno seve che te dharma artha ane kAmaviSayaka anuSThAnone pUrvamAM sevAyelo dharma ja saphaLa kare che ane prApta thayelA bhogone satata bhogavIne bhogathI AkuLatAo zAMta kare che e paNa uttama prakAranA sevAyelA dharmanuM ja phaLa che. AthI ja tIrthakaro paNa caramabhavamAM cakravartI AdinA bhogone bhogavIne cittanI svasthatAne prApta kare che ane bhogakarmanA nAzathI cittane nirmaLa kare che e sarva vizuddha prakAre sevAyelA dharmanuM phaLa che.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 263 ane sarva paNa jIvagata azobhana vizeSonuM aMtaraMga kAraNa adharma ja che. ane kharAba aMtavALo evo te ja=adharma ja, A jIvane duSkulomAM utpanna kare che. vizeSadoSanA nivAsatAne prApta karAve che. sarvavyavasAyane viphala kare che sukhano arthI jIva je kaMI sukhanA upAyarUpe yatna kare che te sarvane viphala kare che. prApta thayelA bhogonA upabhogamAM viddhabhUta evA zaktivaikalyane utpanna kare che =kaMIka puNyanA lezathI bhogasAmagrI maLelI hoya to paNa tenA bhAgamAM vidhyabhUta evA rogAdi ke anya upadravone utpanna karIne bhoganI zaktinI vikalatAne utpanna kare che. ane bIjA paNa amanojJa evA anaMtavizeSone A jIvamAM AdhAra kare che. te kAraNathI jenA baLathI A samasta saMpattio che te ja dharmapradhAna puruSArtha che. hiM=je kAraNathI, arthakAmane IcchatA evA paNa puruSone dharma vagara prApta thatA nathI=arthakAma prApta thatA nathI. vaLI, dharmavALA puruSone atarkita arthakAma svataH ja prApta thAya che=arthakAmanI IcchA hovA chatAM huM zuM prayatna karuM jethI mane artha maLe, huM zuM prayatna karuM jethI mane kAma maLe evA vikalpo karyA vagara evA prakAranA prakRSTa puNyanA baLathI svataH ja arthakAma prApta thAya che. AthI arthakAmanA arthI evA puruSo vaDe paramArthathI dharma ja sevavA mATe yukta che. te kAraNathI te ja pradhAna che. jIva jyAre mohavAsita thaIne klezo kare che tyAre bhogAdi kriyAthI paNa adharma kare che, dhanaarjanaAdimAM paNa adharma kare che; kema ke te prakAranA bhogAdimAM ane dhanAdimAM mohanI ja vRddhi kare che. paraMtu dharmathI niyaMtrita bhogAdimAM pravRtti karato nathI ane kvacit dharmanA anuSThAno kare tyAre paNa tattvanI jijJAsA vagaranA tucchamativALA jIvo mAnakhyAti AdimAM klezone ja kare che. dhAryA pramANe mAnakhyAtiAdi na maLe to kheda, udvegaAdi bhAvo ja kare che. paraMtu guNavRddhinuM kAraNa bane te prakAre dharmane sevatA nathI. tethI mohavAsita cittavALA jIvo arthanA upArjanakALamAM, bhoganA sevanakALamAM ane dharmaanuSThAnakALamAM paNa mohadhArAnI vRddhi kare che. jenAthI adharmanI prApti thAya che arthAtu pApaprakRti baMdhAya che. ane mohanA saMskAro dRDha-daDhatara thAya che jenA phaLarUpe teo kharAbakuLomAM janme che ane mohanA saMskAro dRDha karelA hovAthI badhA prakAranA doSanuM nivAsasthAna bane che. ane bhogAdinI ane sukhanI lAlasAvALA te jIvo je je prayatna kare che te sarva prayatnane viphala karanAra adharmanA sevanakALamAM baMdhAyelAM aMtarAyakarmane kAraNa bane che. vaLI, koIka tuccha puNyanA kAraNe bhogo prApta thayelA hoya to paNa te bhogane bhogavavAmAM vijJabhUta nimittane adharma utpanna kare che jethI te bhogo paNa te jIvane sukha ApI zakatA nathI. paraMtu klezanuM ja kAraNa bane che. vaLI, jIvane je je na game evAM hoya tevAM sarva duHkho adharma ja utpanna kare che. tethI jenA baLathI jIvane sarva prakAranA sukhanI prApti thatI hoya tevo dharma ja pradhAna puruSArtha che, AthI ja dharma sevanArAone mokSanI prApti na thAya tyAM sudhI vagara vikalpa paNa svAbhAvika ja tenI icchAnI pUrti thAya tevA suMdara arthakAma paNa prApta thAya che ane arthakAmanI prAptikALamAM paNa pUrvamAM levAyelA dharmanA uttama saMskAro jAgRta thAya che. mATe je jIvone arthakAmanI icchA hoya tevAe paNa paramArthathI dharmamAM ja yatna karavo joIe; kema ke sarva prakAranA sukhanI paraMparAnuM eka kAraNa dharma ja che mATe te ja pradhAna puruSArtha
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva che. A prakAre dharmapuruSArthane pradhAna jonArA mahAtmAo dharmanuM ja yathArtha svarUpa vicAre che jenA baLathI samyagdharma sevavAne anukULa mahAvIryano saMcaya thAya che. yadyapi anaMtajJAna, darzana, vIrya, AnaMdaAtmaka jIvasvarUpatA avasthAnalakSaNa cotho paNa mokSarUpa puruSArtha niHzeSa phlezarAzinA vicchedarUpapaNuM hovAne kAraNe svAbhAvika svAdhIna AnaMdaAtmakapaNuM hovAne kAraNe pradhAna ja che, topaNa tenuM mokSanuM dharmanuM kAryapaNuM hovAthI=dharmathI mokSanI prApti thAya che mATe mokSa e dharmanuM kArya hovAthI, tenA prAdhAnyavarNana dvArA paNa mokSanA prAdhAnya varNana dvArA paNa, paramArthathI tasaMpAdaka-mokSasaMpAdaka, dharma ja pradhAna puruSArtha che e pramANe darzita thAya che. jIvane mATe je atyaMta sukhakAraka hoya te pradhAna kahevAya ane jIvane mATe atyaMta sukhakAraka mokSa che tethI mokSaprAptirUpa puruSArtha ja pradhAna che topaNa mokSaprAptimAM sAkSAt yatna thato nathI. sAkSAt yatna dharmamAM thAya che. ane te yatnathI AtmAmAM dharmarUpa puruSArtha pragaTe che. ane te prakarSane pAmIne muktaavasthAnuM kAraNa che. tethI mokSapuruSArthanA kAraNarUpa dharmapuruSArtha paNa pradhAna puruSArtha kahI zakAya; kema ke kAraNamAM kAryano upacAra karIne kAraNane ja pradhAna kahI zakAya. ane te prakAre bhagavAna vaDe kahevAyuM che cAreya puruSArthamAM dharma ja pradhAna puruSArtha che e prakAre bhagavAna vaDe kahevAyuM che - "dharma dhanArthI jIvone dhana denAro che. kAmArthI jIvone sarva kAmane devAro che dharma sarva kAmanA sukha denAro che, dharma ja paraMparAthI=dhanArthI jIvone ane kAmArthI jIvone dhana ane kAmane ApIne uttarottara vRddhi pAmato evo dharma ja apavarganuM sAdhaka che=mokSapuruSArthanuM sAdhaka che.' ethI AnAthI pradhAnatara=dharmathI vizeSa pradhAna, koI vastu nathI e pramANe kahevAya che. dharmasvarUpavarNanam dharmAkhyaH puruSArtho'yaM, pradhAna iti gIyate / pApagrastaM pazostulyaM, dhig dharmarahitaM naram / / 1 / / gharmanA svarUpanuM varNana dharma nAmano A puruSArtha pradhAna che e pramANe jaNAya che. pApagrasta pazutulya dharmarahita manuSyane dhikkAra thAo. upanaya : tadidamAkarNya sa jIvo'bhidadhIta-bhagavan ! etau tAvadarthakAmau sAkSAdupalabhyete, yo'yaM punarbhavadbhiH dharmo varNitaH sa nAsmAbhiH kvacid dRSTaH, tato nidarzyatAmasya ytsvruupmiti| tato dharmasUrirAcakSItabhadra ! mohAndhAH khalvenaM na pazyanti, vivekinAM punaH pratyakSa eva dharmaH, tathAhi-sAmAnyena
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 265 tAvaddharmasya trINyeva rUpANi draSTavyAni bhavanti, tadyathA - kAraNaM, svabhAvaH, kAryaM ca, tatra sadanuSThAnaM dharmasya kAraNaM, tad dRzyata eva, svabhAvaH punardvividhaH - sAzravo'nAzravazca tatra sAzravo jIve zubhaparamANUpacayarUpaH, anAzravastu pUrvopacitakarmaparamANuvilayamAtralakSaNaH, sa eSa dvividho'pi dharmasvabhAvo yogibhirdRzyate, asmAdRzairapyanumAnena dRzyata eva / kAryaM punardharmasya yAvanto jIvagatAH sundaravizeSAH te'pi pratiprANiprasiddhatayA parisphuTataraM dRzyanta eva, tadidaM kAraNasvabhAvakAryarUpatrayaM pazyatA dharmasya kiM na dRSTaM bhavatA ? yenocyate na dRSTo mayA dharma iti yasmAdetadeva tritayaM dharmadhvaninA'bhidhIyate, kevalameSa vizeSo yaduta - sadanuSThAnaM kAraNe kAryopacArAddharma ityucyate, yathA tandulAn varSati parjanya iti, svabhAvastu yaH sAzravo nigaditaH sa puNyAnubandhipuNyarUpo vijJeyaH, yaH punaranAzravaH sa nirjarAtmako mantavyaH / sa eSa dvividho'pi svabhAvo nirupacaritaH sAkSAddharma evAbhidhIyate, ye tvamI jIvavarttinaH samastA api sundaravizeSAH te kArye kAraNopacArAddharmazabdena gIyante yathA mamedaM zarIraM purANaM karmeti' / upanayArtha : te A sAMbhaLIne=pUrvamAM varNana karyuM te A sAMbhaLIne, te jIva kahe che he bhagavana ! A arthakAma sAkSAt dekhAya che, bhagavAna tamArA vaDe je A dharmavarNana karAyuM te amArA vaDe kayAMya dekhAto nathI. tethI AvuM je svarUpa che te batAvo. tethI=A jIvane dharma dekhAto nathI mATe tenuM svarUpa batAvo tema kahe che tethI, dharmasUri kahe che he bhadra ! mohAndha jIvo Ane jotA nathI. vaLI, vivekIone dharma pratyakSa ja che. je jIvo mAtra bAhyapadArthane jonArA che teone arthakAma carmacakSuthI dekhAya che. aMtaraMga jIvanI dharmarUpa pariNita joI zake tevo jene kSayopazama nathI teone mAtra arthakAma pratyakSa che, dharma pratyakSa nathI. paraMtu ucita kriyAo dvArA AtmAmAM pragaTa thatI svasthatAnI pariNati rUpa dharma jovAnI vivekadRSTi pragaTI che tevA mahAtmAone dharma pratyakSa ja che. arthAt svasaMvedanathI pratIta che. spaSTa karavA arthe 'tathAnti'thI kahe che. sAmAnyathI dharmanAM traNa ja svarUpa jANavAM=vizeSathI dharmanA aneka bheda hovA chatAM sAmAnyathI dharmanAM traNa svarUpo dRSTavya thAya che. A pramANe - kAraNadharma, svabhAvadharma ane kAryadharma, tyAM=traNa prakAranA dharmamAM, saanuSThAna dharmanuM kAraNa che=aMtaraMga dharmanI niSpattinuM kAraNa bane te rIte samyag sevAyeluM ucita anuSThAna dharmanuM kAraNa che, te=kAraNa dharma, dekhAya ja che. vaLI, te svabhAvadharma be prakArano che sAzrava ane anAzrava. tyAM=svabhAvadharmamAM sAzrava dharma jIvamAM, zubha paramANunA upacayarUpa che=mokSanA apratipaMthI evA puNyanA upacaya svarUpa che. vaLI, anAzrava dharma pUrva upacita karmaparamANunA vilaya mAtra svarUpa che=sAzrava dharma puNyanA upacaya svarUpa ane anAzrava dharma ghAtikarmanA vigamathI thayelI jIvatI nirmaLapariNati
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva svarUpa che arthAt duSkRtagarhAkALamAM duSkRta pratyeno dveSano pariNAma zubhalezyA rUpa hovAthI puNya upacayanuM kAraNa bane che ane duSkRtanA saMskAro zithila kare tevA matijJAnanA upayoga svarUpa hovAthI duSkRta ApAdaka kaSAya pariNatine kSINa karIne tevAM pApakarmonA vilayane kare che. te A be prakArano paNa dharmano svabhAva=jIvanA nirmaLa upayogathI niSpanna thatA puNya upacaya ane ghAtikarmanA vigamana rUpa be prakArano paNa dharmano svabhAva, yogIo vaDe dekhAya che=kAryaNavargaNAne joI zake evA avadhijJAnI evA ke manaHparyavajJAnI evA yogIo vaDe dekhAya che; kema ke zubhaparamANuno upacaya ane pUrva upacita ghAtikarmano vilaya teo pratyakSathI joI zake che. ane amArA jevA vaDe= kAryaNavargaNAne nahIM jonArA paraMtu bhagavAnanA vacananA paramArthane jonArA mahAtmAo vaDe, anumAnathI dekhAya ja che. sAzrava anAzravarUpa svabhAvadharma anumAnathI dekhAya ja che; kema ke mohanA sparzane kSINa karato vartamAnamAM potAno matijJAnano upayoga kSayopazamabhAvanA pariNAmarUpa hovAthI puNya upacaya kare che. ane mohanI anAkuLatAne sparzanAra hovAthI ghAtikarmano nAza kare che. te prakAranuM anumAna teo karI zake che. jema dhUmane joIne parvata upara vahni che tema dekhAya che e rIte potAnA vartamAna upayoganA baLathI mArAmAM puSTizuddhimatucitta varte che evuM svasaMvedana hovAthI puNya upacaya ane ghAtikarmano vilaya thAya che. e prakAranA anumAnathI jaNAya che. vaLI, dharmanuM kArya jeTalA jIvagata suMdara vizeSo che te paNa=te suMdara vizeSo paNa pratiprANImAM prasiddhapaNuM hovAthI parisphuTatara dekhAya ja che. saMsAravartI jIvo manuSyabhavane pAmIne mAro AtmA zAzvata che ityAdi sat zAstrone sAMbhaLIne zAzvata AtmAnI hitaciMtA arthe ucita pravRtti Adi kare arthAt arthazravaNa kare, tattvane sthira kare, vizeSa vizeSa jANavA yatna kare ane tenA phaLarUpe suMdara devabhava, suMdara manuSyabhava Adi je kaMI dhanavaibhava AdithI yukta prApta kare te sarva suMdaravizeSo dareka jIvomAM spaSTa dekhAya che. te dharmanuM ja kArya che. te kAraNathI A kAraNa, svabhAva, kArya evA traNa rUpa dharmane jotA evA tArA vaDe zuM jovAyuM nathI ? jethI mArA vaDe dharma jovAyo nathI ema kahe che, je kAraNathI A ja tritaya=kAraNa svabhAva ane kArya e ja tritaya dharmadhvanithI kahevAya che=dharma zabdathI vAcya che, phakta A vizeSa che, ane te vizeSa ja 'vruta'thI batAve che kAraNamAM kAryano upacAra karIne saanuSThAna dharma e pramANe kahevAya che. je pramANe vAdaLAMo cokhAne varSAve che. vAdaLAMo jalane varSAve che tenAthI cokhArUpa dhAnya Uge che tyAre lokamAM kahevAya che ke vAdaLAMo cokhAno varasAda kare che, tema je mahAtmAo jinavacanathI niyaMtrita sadanuSThAna kare che tenAthI AtmAmAM matijJAnanI pariNatirUpa dharma utpanna thAya che je pariNatikALamAM ja puNyano upacaya ane ghAtikarmanA apacayarUpa sAzrava ane anAzrava rUpa dharma pragaTe che jethI te dharmanI niSpattinuM kAraNa saddanuSThAna --
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 257 hovAthI bAhyathI dekhAtA vivekapUrvakanA saanuSThAnane dharma kahevAya che ane viveka vagaranA bAhyathI saanuSThAnatulya sevAtA te anuSThAnane bhramathI dharma kahevAya che; kema ke te sanuSThAna nathI topaNa bAhya sAdazyane kA2Ne temAM saanuSThAnano bhrama thAya che. vaLI, je sAzravasvabhAva kahevAyo te puNyAnubaMdhI puNya rUpa jANavo, vaLI je anAzrava che= anAzrava rUpa svabhAva che te nirjarAtmaka jANavo=vItarAgatAne sparzanArA upayogathI vItarAgatAne bAdhaka karmonI je nirjarA thAya che tenAthI pragaTa thayelo AtmAno nirmaLa svabhAva jANavo, te A baMne paNa svabhAva=sAzrava ane nirAzrava rUpa baMne paNa svabhAva, nirupacarita sAkSA dharma ja kahevAya che=AtmAmAM saMcita thayelA puNya paramANu ane ghAtikarmanA kSayathI thayela nirmaLatArUpa dharma ja kahevAya che, vaLI, je A jIvavartI samasta paNa suMdaravizeSo=uttamakuLa, uttamarUpa, uttamasaMghayaNAdi rUpa suMdaravizeSo te kAryamAM kAraNanA upacArathI=dharmanA kAryamAM dharmarUpa kAraNanA upacArathI dharma zabdathI kahevAya che. je pramANe mAruM A zarIra pUrvanuM karma che. samyagdarzanasvarUpam tataH punareSa jIvo brUyAt - bhagavan ! atra traye katamatpunaH puruSeNopAdeyaM bhavati ? tato dharmagururabhidadhIta-bhadra ! sadanuSThAnameva, tasyaivetaradvayasampAdakatvAt / sa brUyAt - kiM punastatsadanuSThAnam ? tataH saddharmasUrayo'bhidadhIran - saumya ! sAdhudharmo gRhidharmazca, tasya punardvividhasyApi mUlaM samyagdarzanaM, tato'yaM jIvo vadet-bhagavan ! upadiSTamAsIdetatsamyagdarzanaM prAgbhavatA, kintu tadA mayA nAvadhAritaM, tadadhunA kathayata kimasya svarUpamiti ? tataH saGkSepeNa prathamAvasthocitamasya purato dharmaguravaH samyagdarzanasvarUpaM varNayeyuH, yathA - 'bhadra ! yo rAgadveSamohAdirahito'nantajJAnadarzanavIryAnandAtmakaH samastajagadanugrahapravaNaH sakalaniSkalarUpaH paramAtmA sa eva paramArthato deva iti buddhyA tasyopari yadbhaktikaraNaM, tathA tenaiva bhASitA ye jIvAjIvapuNyapApAzravasaMvaranirjarAbandhamokSAkhyA nava padArthAH avitathA eveti yA pratipattiH, tathA tadupadiSTe jJAnadarzanacAritrAtmake mokSamArge ye pravarttante sAdhavaH ta eva guravo vandanIyA iti yA buddhistatsamyagdarzanaM, tatpunarjIve varttamAnaM prazamasaMveganirvedAnukampA - stikyAbhivyaktilakSaNairbAhyaliGgairlakSyate, tathA tadaGgIkRtya jIvena sattvaguNAdhikaklizyamAnAvineyeSu maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni samAcaraNIyAni bhavanti, tathA sthiratA, bhagavadAyatanasevA, AgamakuzalatA, bhaktiH, pravacanaprabhAvanA ityete paJca bhAvAH samyagdarzanaM dIpayanti / tathA zaGkAH, kAGkSA, vicikitsA, parapASaNDiprazaMsAsaMstavazcaite tu tadeva dUSayanti / tadeSa sakalakalyANAvaho darzanamohanIyakarmakSayopazamAdinA''virbhUtaH khalvAtmapariNAma eva vizuddhasamyagdarzanamabhidhIyate /
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva samyagdarzananuM svarUpa tethI pUrvamAM gurue kahyuM ke A dharma anumAna dvArA ApaNe paNa joI zakIe chIe te dharma traNa prakArano che tethI, pharI A jIva kahe che- he bhagavan! A traNa prakAranA dharmamAM kayo dharma puruSa vaDe upAdeya che? tethI dharmaguru kahe che- he bhadra ! sadanuSThAna ja-traNa prakAranA dharmamAMthI sadanuSThAnamAM ja, jIve prayatna karavo joIe; kema ke tenuM ja=saanuSThAnanuM ja, itaradrayanuM saMpAdakapaNuM che. mAtra bAhya kriyAne nahIM, paraMtu daDhapraNidhAnapUrvaka bhAvadharma niSpanna thAya te prakAranA aMtaraMga prayatnapUrvaka sevAyeluM anuSThAna ja anuSThAna che ane te anuSThAna ja upAdeya che; kema ke te sadanuSThAnanA sevanathI avazya aMtaraMga nirmaLa prakAranuM citta utpanna thAya che ane te citta puNya, upacaya ane nirjarArUpa dharmane pragaTa kare che, jenAthI kAryadharma avazya prApta thAya che. tethI kAraNadharmarUpa saddhanuSThAna svabhAvadharma ane kAryadharmanuM avazya saMpAdaka che. te kahe che prastuta jIva gurunAM e vacana sAMbhaLIne kahe che - vaLI te saanuSThAna zuM che? tethI saddharmasUrIzvara kahe che - he saumya ! sAdhudharma ane gRhastha dharma rUpa saanuSThAna che. vaLI, be prakAranA paNa tenuM saanuSThAnanuM, mUla samyagdarzana che. tethI A jIva kahe che - bhagavan! pUrvamAM tamArA vaDe A samyagdarzana batAvAyeluM hatuM, paraMtu tyAre mArA vaDe avadhAraNa karAyuM na hatuM te kAraNathI have kaho AnuM=samyagdarzananuM, svarUpa zuM che? tethI saMkSepathI prathama avasthAne ucita AvI AgaLa dharmaguruo samyagdarzananuM svarUpa varNana kare che. pUrvamAM dharmagurue samyagdarzananuM svarUpa batAvyuM hatuM chatAM prastuta jIva koIka rIte kuvikalpamAM caDhela hovAthI tenA pAramArthika svarUpane sparze te rIte sAMbhaLavA tatpara thayelo nahIM, e have saddharmagurue cAra prakAranA puruSArthanuM varNana karyuM. tethI potAnI ruci anusAra artha-kAmanuM varNana sAMbhaLIne tattvane abhimukha thayelo jIva dharmanuM svarUpa sAMbhaLIne dharmanA svarUpanA viSayamAM jijJAsAvALo bane che. tethI prayatnanA viSayabhUta anuSThAnarUpa dharmanA svarUpanI pRcchA kare che. te dharmanuM mULa samyagdarzana che tema sAMbhaLIne pUrvanA varNana karAyelA samyagdarzananuM smaraNa thayuM, paraMtu tenA paramArthano bodha tyAre thayo nahIM. have jijJAsApUrvaka pRcchA kare che tethI tene samyagdarzanano pAramArthika bodha thAya tene mATe saMkSepathI prathama avasthAne ucita samyagdarzananuM svarUpa guruo batAve che. te A pramANe- he bhadra! je rAga, dveSa, mohAdi rahita anaMtajJAna, darzana, vIrya, AnaMdaAtmaka, samasta jagatanA anugrahamAM tatpara, sakala kalAvagaranA svarUpavALA=saMsArI jIvonI je prakAranI mohane kAraNe thatI je pravRtti che tevI sarvakalAthI rahita pravRttivALA, paramAtmA te ja paramArthathI deva che e prakAranI buddhithI temanA upara je bhaktinuM karavuM temanA pratye bhakti thAya te prakAre pUjAdi kriyA karavI, ane temanA vaDe ja kahevAyelA je jIva, ajIva, puSya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa nAmanA nava padArtho te avitatha ja che yathArtha ja che, evA prakAre pratipatti=svIkAra, ane
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 219 temanAthI upadiSTa jJAnadarzanacAritraAtmaka mokSamArgamAM jeo pravarte che te ja guruo vaMdanIya che. e prakAranI buddhi te samyagdarzana che. vaLI, jIvamAM vartatuM evuM te samyagdarzana, prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA (a) AstikyanI abhivyaktirUpa bAhya liMgo vaDe jaNAya che. ane tene svIkArIne= samyagdarzana svIkArIne, jIva vaDe jIvomAM maitrI, guNAdhikamAM pramoda, klizyamAnamAM kAruNya ane aviveyamAM ayogya jIvamAM, mAdhyacya samAcaraNIya thAya che. ane sthiratA=bhagavAnanA mArgamAM nizcaya buddhirUpa sthiratA, bhagavAnanA AyatananI sevA=bhagavAnanI pratimA AdinI bhakti, AgamatI kuzalatA zAstro bhaNIne zAstranA rahasyane jANavAnI kuzaLatA, bhakti=guNavAna puruSo pratyenI bhakti, pravacananI prabhAvatA lokone bhagavAnanA zAsana pratye bahumAna thAya tevI ucita pravRtti, A pAMca bhAvo samyagdarzanane dIpAve che-pragaTa thayelA samyagdarzanane nirmaLa banAve che. ane zaMkA=bhagavAnanA vacanamAM zaMkA, atyadarzananI kAMkSA=avyadarzananA bAhyaprabhAvane joIne te dharma sevavAnI IcchA, vicikitsA pote je dharma seve che tenuM phaLa potAne maLaze ke nahIM te prakAranI zaMkA, parapAkhaMDInI prazaMsA ane saMstava e tene ja=samyaktane ja, dUSita kare che. te A=pUrvamAM varNana karyuM te A, sakalakalyANane lAvanAra darzanamohanIya karmanA kSayopazama AdithI Avirbhata kharekhara Atmano pariNAma ja vizuddhasamyagdarzana kahevAya che. tIrthakaronA vAstavika svarUpano sUkSmabuddhithI nirNaya karIne saMpUrNa moharahita evA tIrthakaronI avasthAnuM smaraNa, ta6 tulya thavA arthe mahAparAkrama karanArA ane tIrthakaranA vacananA dRDha avalaMbanathI sarva ucita pravRtti karanArA evA guru pratye gurunI buddhi ane sarvajJae kahela sucAritrarUpa dharma je sarvajJatulya thavAnA ucita upAyane batAvanAra che tenA pratye dharmabuddhi sthira thAya tevo punaH punaH bhAvanano pariNAma samyagdarzanane pragaTa karavAnA vyApAra svarUpa che, pragaTa thayelA te bhAvane sthira karavAnA vyApAra svarUpa che. ane A prakAranA daDha upayogapUrvaka je mahAtmA yatna kare che teone deva-guru ane dharma pratye pravardhamAna rAganA pariNAmane kAraNe kaSAyanA zamanarUpa prazama pariNAma pragaTe che je samyagdarzananuM kArya che. vaLI, A prakAranA samyaktanA svarUpanA bhAvanane kAraNe vItarAga thavAnI utkaTa icchA je cittamAM varte che te saMvegarUpa pariNAma che ane pragaTa thayelA samyagdarzananuM kArya che. vaLI, deva, guru, dharmanA svarUpanA bhAvanane kAraNe te bhAvathI viparIta evo saMgano bhAva e saMsAranI pariNati che ane tenA phaLarUpe ja saMsAranA sarva upadravonI prApti thAya che. tethI saMsAranA upadravo pratye ane tenA kAraNabhUta saMganA pariNAma pratye nirvedano pariNAma pragaTe che je samyagdarzananuM kArya che. vaLI, samyagdarzananuM kArya jIvane potAnA AtmA pratye paNa anukaMpA thAya che ane anya mohanI kadarthanA pAmatA duHkhI jIvo pratye paNa anukaMpA thAya che je bhAvaanukaMpA svarUpa che. ane zArIrika Adi duHkhone joIne je anukaMpA che te dravyaanukaMpA che. jIvone sudeva, suguru, sudharma pratye jema jema rAga vadhe che tema tema tenuM citta potAnA pratye ane para pratye dayALu bane che je samyattvanuM kArya che. vaLI, deva, guru, dharmanA svarUpane AtmA jyAre bhAvana kare che tyAre tene sthira-sthiratara vizvAsa thAya che ke mAro AtmA sadA rahenAro che, vaLI je prakAre huM tene vAsita karuM chuM
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva te te bhAvothI potAno AtmA vAsita thAya che mATe vItarAgabhAvothI vAsita thayelo AtmA ja kalyANanuM kAraNa che ane avItarAgabhAvothI vAsita thayelo AtmA ja potAnA akalyANanuM kAraNa che. A prakAre potAnA AtmAne trikAlavartI svIkAravArUpa AstikyanI pariNati je sthiratara thAya che te samyaktanuM kArya che. tethI jema agninA kAryarUpa dhUmathI agninuM anumAna thAya che tema potAnAmAM vartatA prazamAdi bhAvo dvArA samyaktanuM anumAna thaI zake che. samyaktane sthira karavA arthe mahAtmAo jagatanA jIvo pratye maitrInI bhAvanA kare che, jethI sarvajIvo sAthe ucita pariNAma karavArUpa samabhAvano pariNAma sthira thAya che. vaLI, adhika puNyavALA jIvone joIne pramodabhAva kare che. jethI guNavRddhine anukULa sadvarya ullasita thAya che, je samyaktanI nirmaLatAnuM ja kAraNa che. kaSAyone paravaza thaIne kleza pAmatA jIvone joIne karuNA kare che, jethI dayALucitta sthira-sthiratara thAya che. ayogya jIvane joIne paNa dveSa karatA nathI, paraMtu teo pratye upekSAnA bhAvarUpa mAdhyacyabhAvane dhAraNa kare che. vaLI, samyaktane ja daDha karavA arthe dharmasthAnone sadA sevavA yatna kare che, je bhagavAnanA AyatananI sevA svarUpa che ane tenAthI tattvano sUkSmabodha thAya che. AthI ja kalyANamitra Adino yoga kare te paNa bhagavad Ayatana sevA rUpa che. vaLI, jeNe samyagdarzana svIkAryuM che te mahAtmA jANe che ke tIrthakaroe mokSamArga batAvela che mATe tIrthakaranA vacanarUpa AgamamAM mAre kuzaLa thavuM joIe. tethI sadA zaktianusAra apramAdathI Agamane bhaNavA yatna kare che, jethI sarvajJanA vacanamAM kuzaLatAne prApta kare che, je samyagdarzanane nirmaLa-nirmaLatara karavAnuM kAraNa che. vaLI, samyagdarzana pragaTyA pachI mahAtmA haMmezAM paramaguru ane paramagurunA mArga upara cAlanArAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAnI zakti anusAra ucita bhakti kare che. jenAthI, paramagurunA mArga pratye ja bahumAnanI vRddhi thAya che, jenAthI samyagdarzana dIpe che. vaLI, samyakta pAmyA pachI samyaktane atizaya karavA arthe mahAtmA sadA ativivekapUrvaka evAM kRtyo kare che jethI yogya jIvone sanmArganI prApti thAya che. te pravacana prabhAvanA che. aneka jIvone mArganI prApti thAya tevA zubhAzayathI karAyelI pravacananI prabhAvanA potAnA samyagdarzanane nirmaLa kare che. vaLI, nizaMkitaAdi samyaktanA pAMca AcAro che, tethI samyakta svIkAryA pachI satata bhagavAnanuM vacana ja ekAMte kalyANanuM kAraNa che. ityAdi bhAvana karavuM joIe. ane cittamAM tattvaviSayaka mUDhatA na rahe te mATe satata sUkSma tattvane avalokana karavA yatna karavo joIe, jethI svaanubhava anusAra tattva je prakAre bhagavAne kahyuM che, te prakAre ja spaSTa-spaSTatara pratibhAsamAna thAya. ahIM pUrvamAM kahyuM ke traNa prakAranAM anuSThAnamAMthI anuSThAna ja karavuM joIe. tethI phalita thayuM ke samyagdarzananuM prastutamAM varNana karyuM tenuM svarUpa yathArtha jANIne vidhipUrvaka samyagdarzana uccarAvuM joIe je saanuSThAnanA sevananI pratijJArUpa che ane te svIkAryA pachI pratidina te samyagdarzananuM svarUpa vAraMvAra bhAvana karavuM joIe. te sadanuSThAnanA sevanarUpa che ane te prakAre yatna karavAthI svIkAratI vakhate samyakta bhAvathI pragaTa na thayuM hoya to paNa te anuSThAnanA pratidina sevanathI pragaTa thAya che. ane pragaTa thayeluM hoya to nirmaLa-nirmaLatara thAya che.
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 271 upanaya : tattvaprItikarodakapAnopanayaH evaJca kathayatA bhagavatA dharmasUriNA samyakpratyAyitamAnasastadanubhAvAdeva vilInakliSTakarmamalaH so'yaM jIvaH samyagdarzanaM pratipadyeta, tatazcaitatsattIrthodakamiva tattvaprItikaraM dharmagurubhirbalAd gAlitamityavaseyaM, yatazca tatprabhRti tatpratipattau mithyAtvaM yadudIrNamAsIt tatkSINaM, yatpunaranudIrNaM tadupazAntAvasthA gataM, kevalaM tadapi pradezAnubhavenAnubhUyate, tadeva cAtra mahonmAdaH tasmAtsa naSTa eva prAyo naikAntenAdyApi naSTa iti boddhavyam yatazca samyagdarzanalAbhe samastAnyapi zeSakarmANi tanutAM gacchanti, tAnyeva ca gadIbhUtAni, ato'yaM jIvastatprAptau saMjAtAnyagadatAnava ityucyate, yatazcarAcarajantusaMghAtaduHkhadAhadalanatvAdatyantazItaH samyagdarzanapariNAmo'yaM, atastatsampattAvayaM jIvo vigatadAhArtiH svasthamAnaso lakSyata iti| upanayArtha: tattvaprItikara pANInA pAnano upAya ane A rIte kathana karatA bhagavAna dharmasUrithI samyapha vizvAsa pAmelA mAnasavALo, tenA anubhAvane kAraNe ja=sadgurunA vacanamAM vizvAsa thavAne kAraNe ja, vilIna kliSTakarmavALo A jIva samyagdarzana prApta kare che. ane tethI=pUrvamAM cAra puruSArthonuM varNana karyuM ane tenA dvArA prastuta jIvane tattvazravaNane abhimukha karyo jenA kAraNe dharmanA pAramArthika svarUpane jANIne te jIva samyagdarzana pAme che tethI, sat tIrthodakanI jema A tatvaprItikara dharmaguruo vaDe balAt tenA mukhamAM nAkhyuM che te pramANe jANavuM, ane je kAraNathI tyArathI mAMDI tapratipatti thaye chata=samyattvanI prApti thaye chate, je mithyAtva udIrNa hatuM te kSINa thayuM ane je vaLI anudIrNa hatuM te upazAMta avasthAmAM gayuM. kevala te paNa pradezanA anubhavathI ja anubhavAya che, te ja mithyAtva ahIM=samyattvanI prAptimAM, mahA unmAda che. te kAraNathI te=mithyAtvatA daLiyA, prAyaH naSTa ja che, ekAMtathI hajI naSTa tathI e pramANe jANavuM. ane je kAraNathI samyagdarzananA lAbhamAM samastapaNa zeSaka-samasta paNa tatvanAM bAdhaka ghAtikarmo, ta_tAne pAme che. ane te ja zeSaghAtikarmo ja, jIva mATe roga svarUpa che. AthI A jIva tenI prAptimAM=samyaktanI prAptimAM, prApta thayA che acarogo alpa jene evo che e pramANe kahevAya che. je kAraNathI A samyagdarzanano pariNAma atyaMta zIta che; kema ke carAcara evA jIvonA samUhamAM vartatA kaSAyarUpI duHkhatA dAhanuM dalanapaNuM che=samyagdarzanamAM te kaSAyonI pIDA alpa-alpatara thAya che. AthI tenI saMpattimAM A jIva=samyaktanI prAptimAM A jIva, cAlI gayelI dAhanI pIDAvALo svastha mAnasavALo jaNAya che.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva pUrvamAM saddharmagurue arthakathA ane kAmakathA karIne jIvane upayogapUrvaka sAMbhaLavAne abhimukha karyo tethI dharmanuM svarUpa e jIva vivekapUrvaka sAMbhaLe che ane te dharmane abhimukha thayeluM citta gurue baLAtkAre karyuM che. ane te prakAre dharmane abhimukha citta karyA pachI samyagdarzananuM svarUpa tene batAvIne jenAthI te jIvane te prakAre tattva pratye prIti thaI te samyagdarzana svarUpa che ane samyagdarzana thAya che tyAre tattva pratyeno rAga satata varte che. tethI anya paNa sarvAtikarma alpatAne pAme che. tethI kaSAyonI pIDA alpa thavAne kAraNe samyagdaSTi jIva svastha mAnasavALo jaNAya che. bhAvArtha : mahApuruSo vItarAgatAnA atyaMta arthI hoya che. saMsArI jIvo pAsethI koI apekSAvALA nathI. topaNa teo bhagavAnanA zAsanane pAmIne Atmahita sAdhe tevA eka abhilASathI yogya jIvonI kyAreya upekSA karatA nathI. tethI bhagavAnanA zAsanane pAmIne prastuta jIva kaMIka tattvajijJAsAthI sanmukhabhAvavALo thAya che tyAre teo saMsAranuM vAstavika svarUpa zuM che. potAnA AtmA anAdino che ane anAdithI karmano saMyoga che. ane karmane kAraNe ja saMsAranI avasthAnI prApti che. ityAdi anubhava anusAra kahe che. te sarva samyaktane abhimukha jIvane karavA mATenA yatna svarUpa che ane keTalAka yogya jIvo tattvano nirNaya karIne samyaktane pAme paNa che, to keTalAka yogya jIvone kuvikalpo paNa UThe che. AthI ja A prakAranuM svarUpa batAvyA pachI prastuta jIvane dharmanuM svarUpa batAvatAM dAna, zIla, tapa, bhAvanAmaya dharma che tema batAvyuM. te sAMbhaLIne jIvane zaMkA utpanna thaI ke jema anyadarzananA saMnyAsIo ke svadarzananA paNa pAsatthA Adi sAdhuo dAnadharmano upadeza ApIne tenI pAsethI dhananI apekSA rAkhe che tema A mahAtmA paNa dhana arthe ja dAna, zIla Adi dharmano upadeza Ape che tevo bhrama thAya che. tethI dAna, zIla AdinA pAramArthika svarUpane jANavA abhimukha citta jatuM nathI. paraMtu te jIvane viparyAsabuddhi thAya che. ane jeone te prakAre viparyAsabuddhi na thAya teo dAna, zIla, tapa ane bhAvanAmaya dharmanA svarUpane jANIne tenA sUkSma-sUkSmatara paramArthane jANavA yatna kare che ane svabhUmikAnusAra sevIne AtmakalyANanA arthI thAya che teo avazya samyagdarzanane prApta kare che; kema ke samyagdarzana tattvanI rucirUpa che. ane dAna, zIla, tapa ane bhAva e tattva che. vaLI jeo A cAra prakAranA dharmanA svarUpane yathArtha jANe che teo svabhUmikAnusAra te dharmane sevIne sarvakarmathI mukta thavAne anukULa baLasaMcaya kare che. ane samyakta te zuddha AtmAnI prAptimAM prabaLa kAraNa evuM yathArtha darzana che. Ama chatAM prastuta dramaka dAnAdinA paramArthane jANavAnI upekSA karIne je kuvikalpa kare che tethI sthUlabodhane kAraNe karmavivara dvArapALathI jaina zAsanamAM te jIvano cUlathI praveza thayelo hovA chatAM teno samyaktane abhimukhabhAva nAza pAme che. te joIne te mahAtmA vicAre che ke samyagdarzana, jJAna, cAritranuM sUkSmasvarUpa jo Ane prApta thaze to ja A jIva hita sAdhI zakaze. tethI samyajJAnanI prApti arthe zalAkA upara aMjana laIne tenI cakSumAM AMje che jethI te kuvikalpo karavAne badale tattvane abhimukha bane che. AthI ja rastAmAM kyAMka akasmAt te jIva mahAtmAne bhego thAya che tyAre
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 273 te jIvanI anicchA hovA chatAM divasamAM eka vakhata upAzrayamAM AvavAno Agraha kare che. ane mahAtmAnI niHspRha pravRtti joIne kaMIka tenI cakSu tattvane abhimukha bane che te mithyAtva avasthAmAM ja samyaktane abhimukha evuM nirmaLa matijJAna che. ane jyAre cAra prakAranA puruSArtho kahIne dharmapuruSArthane sAMbhaLavA tene atyaMta abhimukha kare che ane jyAre te jIva dharmapuruSArthanA mAhAbhyane kaMIka jANIne vizeSa jijJAsAthI samajavA yatna kare che tyAre dharmanuM svarUpa batAvIne je samyaktanuM viziSTa svarUpa batAvyuM tenAthI te jIvane je samyagdarzananI prApti thaI te tattvaprItikara pANI pivaDAvavA tulya che. ane jyAre jIvane tattvanA sUkSmabodhapUrvaka tattvanI prIti thAya che. tyAre te jIvane Akho bhavaprapaMca niHsAra jaNAya che. ane karmarahita avasthA ja sAra dekhAya che. ane karma rahita avasthAnI prAptino upAya sudevanI upAsanA, sugurunI bhakti ane sarvajJakathita dharmanuM sevana dekhAya che. tethI zaktianusAra te jIva devagurunI bhakti kare che. ane dAna, zIla, tapa, bhAva rUpa cAra prakAranA dharmanA svarUpane jANavA yatna kare che ane jANIne sadA zaktianusAra sevavA yatna kare che. tethI te jIvanA rAgAdi sarva bhAva rogo alpa-alpatara thAya che. jethI vartamAnabhavamAM saMcitavIryavALo thAya che ane tenA kAraNe baMdhAyela zreSTha puNyanA baLathI janmAMtaramAM uttama devagatine pAmaze ane jyAM adhika adhika dharmanI zaktino saMcaya thAya tevI sarvasAmagrI hovAthI vartamAnanA bhava karatAM paNa adhika zreSTha manuSyabhavane pAmIne muktine prApta karaze athavA sudevatvanA ane sumAnuSatvanA keTalAka bhavo prApta karIne mokSane prApta karaze. upanaya : samyagdarzanaprAptimAhAtmyam yathA ca tena roreNa svasthIbhUtacetasA cintitaM, yaduta-ayaM puruSo mamAtyantavatsalo mahAnubhAvastathApi mayA mohopahatena pUrvaM vaJcako'yaM hariSyatyanena prapaJcena mAmakaM bhojanamiti kalpitaH, tato dhiGmAM duSTacintakaM, tathAhi-yadyayaM hitodyatamatirna syAt tataH kimityaJjanaprayogeNa mama paTudRSTitAM vihitavAn ? kimiti vA toyapAnena svasthatAM saMpAditavAn ? na cAyaM mattaH kathaJcidupakAramapekSate, kiM tarhi ? mahAnubhAvataivaikA'sya pravartikA ityuktaM, tadetajjIvo'pi saMjAtasamyagdarzanaH santrAcAryagocaraM cintayatyeva, tathAhi-yathAvasthitArthadarzitayA tadA'yaM jIvo vimuJcati raudratAM, rahayati madAndhatA, parityajati kauTilyAtirekaM, vijahAti gADhalobhiSThatAM, zithilayati rAgaprakarSa, na vidhatte dveSotkarSa, apakSipati mahAmohadoSam, tato'sya jIvasya prasIdati mAnasaM, vimalIbhavatyantarAtmA, vivarddhate matipATavaM, nivarttate dhanakanakakalatrAdibhyaH paramArthabuddhiH, saMjAyate jIvAditattveSvabhinivezaH, tanUbhavanti niHzeSadoSAH, tato'yaM jIvo vijAnIte paraguNavizeSaM, lakSayati svakIyadoSajAtaM, anusmarati prAcInAmAtmAvasthAM, avabudhyate tatkAlabhAvinaM guruvihitaprayatnaM, avagacchati tnmaahaatmyjnitaamaatmyogytaam|
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva upanayArtha : samyagdarzananI prAptinuM mAhAbhya ane je pramANe svasthIbhUta cittavALA te rAMkaDA vaDe vicArAyuM je "vahu'thI batAve che - A puruSa mArA pratye atyaMta vatsalavALo mahAnubhAva che topaNa mohathI upahata evA mArA vaDe ajJAnathI naSTabuddhi evA mArA vaDe, pUrvamAM vaMcaka evo A puruSa A prapaMcathI dharmanA varNana prapaMcathI, mAruM A bhojana haraNa karaze e pramANe kalpanA karAyo tethI duSTaciMtaka evA mane dhikkAra thAo te A pramANe - jo A mahAtmA hitaughatamativALA na thAta to kema A aMjana prayogathI mArI paTuSTitAne kare? athavA kayA kAraNathI pANInA pAnathI svasthatAne saMpAdana kare? ane A puruSa mArI pAsethI koI upakAranI apekSA rAkhatA nathI. to zuM? mahAnubhAvatA ja eka AmanI pravartikA che uttamatA ja A mahAtmAne mArA upakAra arthe pravRtti karAvanAra che. e pramANe kathAnakamAM kahevAyuM, te A jIva paNa saMjAta samyagdarzanavALo chato AcArya viSayaka vicAre ja che pUrvamAM kahyuM te A AcArya viSayamAM vicAre ja che, te A pramANe - yathAvasthita arthadarzipaNAthI je prakAre saMsAranuM svarUpa che mokSanuM svarUpa che ane mokSanA upAyabhUta dharmanuM svarUpa che tene yathAvasthita jonAra hovAthI, A jIva raudratAno tyAga kare che pUrvamAM je dhananI mUrchAne kAraNe AcAryanA upadezane sAMbhaLIne raudradhyAna thayeluM te raudratAno tyAga kare che. madAdhatAno tyAga kare che mArI pAse dhanasaMpatti vagere che tenA kAraNe pote samRddha che e prakAranI madAlpatAno tyAga kare che; kema ke samyagdarzana thavAthI dharmarUpI dhanathI ja pote samRddha che. tuccha dhanAdithI nahIM tevI buddhi thAya che, kauTilyanA atirekano tyAga kare che=mahAtmAonA upadezane sAMbhaLatI vakhate potAnA kauTilyane kAraNe teonA viSayamAM je mithyA AzaMkA thatI hatI tenA bIjabhUta je kauTilyano atireka hato teno tyAga kare che arthAt sarvathA kuTilatA gaI nathI paraMtu atizaya kuTilatAne kAraNe parama upakArita evA paNa mahAtmA mane ThaganArA che evI jonArI je atyaMta kuTiladaSTi hatI teno tyAga kare che. gADhalobhiSTatAno tyAga kare che arthAt dhanAdino lobha sarvathA gayo nathI paraMtu pUrvamAM te ja sarvasva jaNAtuM hatuM have samyagdarzananI prAptine kAraNe paralokanA hitanI ciMtA thavAthI bhagavad bhakti AdimAM dhanano vyaya kare che AthI pUrvatI je gADhalobhiSTatA hatI teno tyAga kare che. rAganA prakarSane zithila kare che; kema ke samyagdarzananI prAptithI vItarAgatA pratye rAgabuddhi thavAthI anya viSayomAM rAga apakarSavALo thAya che. dveSanA utkarSa karato nathI=pratikULa bhAvomAM kyAreka dveSa thAya che topaNa tatvanA paryAlocanathI tene kSINa karavA prayatna kare che tethI ASanA utkarSa karato nathI, mahAmohanA doSane dUra kare chevAraMvAra vItarAgatA Adi bhAvo AtmAnA hitarUpa che te prakAranuM bhAvata karIne tatvanA viSayamAM je mUDhatA rUpa mahAmohadoSa hato tene satata kSINa karavA prayatna kare che. tethI A jIvanuM mAnasa prasAdavALuM thAya che tatvanA bodhathI pote kRtakRtya thayo che tevo nirNaya thavAthI manamAM haMmezAM AnaMda varte che. aMtaraAtmA nirmaLa thAya che-mithyAtvAdi baMdhanA
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva kAraNabhUta bhAvamalanA kaMIka kaMIka apagamathI aMtaraAtmA nirmaLa-nirmaLatara thAya che. matipATava vRddhi pAme che; kema ke tatvane jonArI nirmaLadRSTi hovAthI AtmAnuM hita zuM che? ane ahita zuM che ? tenA viSayamAM satata Alocanane kAraNe tatvaviSayaka sUkSmamati vRddhi pAme che. dhana suvarNa, strI AdithI paramArthabuddhi tivartana pAme che. guNano saMga ja jIva mATe hitarUpa che. bAhyasaMga paramArthathI hita nathI. kuvAsanAne kAraNe saMgabuddhi thAya che. tevo spaSTabodha samyagdarzana thayela hovAne kAraNe thAya che. tethI bAhyabhAvomAM paramArthabuddhi nivartana pAme che. jIvasya zubhasaGkalpAH tato yo jIvo mAdRzaH prAgatyantakliSTapariNAmatayA dharmagurvAdiviSaye'pyanekakuvikalpakaraNaparo'bhUt, sa tadA labdhavivekazcintayati, yaduta-aho me pApiSThatA, aho me mahAmohAndhatA, aho me nirbhAgyatA, aho me kArpaNyAtirekaH, aho mamAvicArakatvaM, yena mayA'tyantatucchadhanalavAdipratibaddhAntaHkaraNena satA ya ete bhagavantaH sarvadA parahitakaraNaniratamatayo, nirdoSasantoSapoSitavapuSo, mokSasukhalakSaNA'nidhanadhanArjanapravaNAntaHkaraNAH, tuSamuSTiniHsArasaMsAravistAradarzinaH, svazarIrapaJjare'pi mamatvabuddhirahitA, madIyadharmaguruprabhRtayaH sAdhavaH, te'pi hariSyanti mamAnena dharmakathAdiprapaJcena zaThatayA mAM vipratArya nUnamete dhanakanakAdikamiti prAganekazaH parikalpitAH tato dhingmaamdhmaadhmdussttviklpkmiti| yadi hyete bhagavanto mAM prati paramopakArakaraNaparAyaNA na syustataH kimiti sugatinagaragamanasambandhabandhuramavyabhicAriNaM mArgamAdezayantaH samyagjJAnadAnavyAjena mahAnarakavartinIpravRttacetovRttiM mAM nivArayanti sma? kimiti vA viparyAsaparyAsitacetaso me samyagdarzanasampAdanadvAreNa nijazemuSyA niHzeSadoSamoSavizeSaM vizeSato vidadhati sma? na caite niHspRhatAtizayena samaloSTahATakAH, parahitAcaraNavyasanitayA pravarttamAnAH kadAcidupakAryAtsakAzAt kvacitpratyupakAramapekSante, na caiteSAM paramopakArakAriNAM bhagavatAM mAdRzaiH svajIvitavyayenApi pratyupakAraH kartuM pAryate, AstAM dhndaanaadineti| tAvadeSa jIvastadA saMjAtasamyagbhAvaH pUrvavihitasvakIyaduzcaritAnusmaraNena pazcAttApamanubhavati, sanmArgadAyinAM ca gurUNAmupari viparItazaGkAM virahayati, tadA - apanA zubhasaMdhalyo jIvAdi tatvamAM abhiniveza thAya che=jIva, ajIva Adi navatatva je rIte bhagavAne kahyAM che te rIte ja jitavacanathI jANavA yatna kare che ane te padArtho tema ja che tevo daDharAga thAya che, badhA doSa alpa thAya che pUrvamAM anAdikALathI levAyelA suabhyasta sarva prakAranA doSo tatvadRSTi pragaTa thavAne kAraNe kSINa-kSINatara thAya che. tethI A jIva paranA guNavizeSane jANe che mokSamArgamAM
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva pravartatA mahAtmAonA ane sanmukhabhAvavALA yogya jIvonA je guNavizeSo che tene jANe che; kema ke yathArthadarzanarUpa samyagdarzana thayeluM hovAne kAraNe ucita ligothI bIjAmAM vartatA guNone paNa te jovA samartha bane che. potAnA doSasamUhane jANe che=samyagdarzana thayela hovAne kAraNe nimittone pAmIne potAnAmAM thatA te te prakAranA vikArone te jANe che. AthI ja avasare avasare tenuM pratipakSa bhAvana karIne kSINa karavA yatna kare che. prAcIna potAnI avasthAnuM anusmaraNa kare cheH AcAryathI samyagdarzananI prApti thaI tenA pUrve potAne tucchamati hatI te prakAranI pUrva avasthAnuM smaraNa kare che. tatkAlabhAvi guruvihita prayatnane jANe che-pUrvamAM potAnI tucchamati hatI chatAM nispRhI evA A mahAtmAe kevala mArA ja hita arthe potAnA zramane gaNyA vagara prayatna karIne mane nirmaLadaSTivALo karyo che te pramANe vAraMvAra smaraNa kare che. temanA mAhAbhyajanita AtmAnI yogyatAne jANe che niHspRhI evA te muninA mAhAbhyathI janita potAne tatvane jovAnI nirmaLadRSTi maLI che e prakAre jANe che. tethI pUrvamAM atyaMta kliSTa pariNAmapaNuM hovAthI dharmaguru AdinA viSayamAM paNa mArA jevo je jIva aneka kuvikalpa karavAmAM tatpara hato te samyagdarzana, prApta thAya tyAre, prApta thayelA vivekavALo vicAre che, zuM vicAre che ? te "vata'thI batAve che. aho ! mArI pAdhiSThatA, aho ! mArI mahAmohAlpatA, aho ! mArI nirbhAgyatA, aho ! mArA kArpaSyano atireka, aho mAruM avicArakapaNuM, je kAraNathI=pAdhiSThatA AdibhAvo pUrvamAM potAnAmAM atizayavALA hatA te kAraNathI, mArA vaDe atyaMta tuccha dhanalavAdimAM pratibaddha aMta:karaNavALA chatAM je A bhagavAna sarvadA parahita karavAmAM niratamativALA, nirdoSa saMtoSathI poSita zarIravALA, mokSasukhasvarUpa anidhana evA=nAza na pAme evA, dhanaarjanamAM pravaNa aMta:karaNavALA, photarAnI muSTi jevA niHsAra saMsAranA vistArane jonArA, potAnA zarIrarUpI pAMjarAmAM paNa mamatvabuddhi hita mArA dharmaguru vagere sAdhuo hoya che. teo paNa A dharmakathAnA prapaMcathI mane ThagIne kharekhara A mahAtmAo mArA dhana-kanakAdine haraze te pramANe pUrvamAM aneka vakhata parikalpanA karAI hatI, tethI adhamAdhama duSTavikalpane karanArA evA mane dhikkAra thAo. jyAre jIva sadgurunA vacanathI samyagdarzana pAme che tyAre te jIvane haMmezAM arihaMtanuM svarUpa, susAdhunuM niHspRhaAdi svarUpa, nirlepatApradhAna dharmanuM svarUpa spaSTa dekhAya che jethI mokSamArga ja jIva mATe vartamAnamAM sukhAkArI che. bhAvi sukhaparaMparAnuM eka kAraNa che tevI sthirabuddhi thAya che. tethI gurue kahelA te prakAranA sUkSmabodhane te mahAtmA jANI zake che. tethI vicAre che ke niHspRhI ziromaNi kevala mArA hita arthe sanmArgane batAvanArA guru viSayaka paNa ThagavAnA kuvikalpo je me karyA che te mArI atyaMta pApiSTatA che ane tenuM kAraNa dhanAdinI atyaMta mUrchA ja che. te dhanAdinI mUrchAnA atirekane kAraNe ja niHspRhI munio jeo potAnA zarIramAM paNa mamatva vagaranA che, teo mane ThagIne mArA dhananuM potAnA svArthamAM vyaya karAvaze e sarva potAnI mithyAkalpanA che tevo sthira nirNaya te jIvane thAya che.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 277 jo A bhagavAna evA guru mArA pratye parama upakAra karavAmAM parAyaNa na thayA hota to kayA kAraNathI sugatinagaranA gamatanA saMbaMdhamAM suMdara avyabhicArI evA mArgane batAvatA samyajJAnanA dAnanA bahAnAthI mahAnarakanA mArgamAM pravRta cittavRttivALA mane nivAraNa karatA ? athavA viparyAsayukta cittavALA evA mane, samyagdarzananA saMpAdana dvArA potAnI buddhithI badhA doSanA nivAraNavizeSane kayA kAraNe vizeSathI karyuM ? arthAt kevala mArA upakAra arthe ja karyuM che. ane A mahAtmA niHspRhatAnA atizayane kAraNe DhephAM ane suvarNa baMne pratye samAnacittavALA, parahita AcaraNAmAM vyasanIpaNuM hovAne kAraNe pravartatA-upadezamAM pravartatA, kyAreya paNa upakArya evA jIvo pAsethI koI pratyupakAranI apekSA rAkhatA nathI. ane paropakArakArI evA A bhagavAnano mArA jevA vaDe svajIvitanA vyayathI paNa pratyupakAra karavo zakya nathI. dhanadAnAdi dvArA dUra raho, A pramANe A jIva jyAre saMjAta thayelA samyagubhAvavALo jyAre sadgurue dharma puruSArthanuM varNana karyuM ane tyArapachI samyagdarzananuM svarUpa batAvyuM tyAre samyagdarzananI prAptine kAraNe gurunI upakArakatA viSayaka thayelA samyaphabhAvavALo, pUrvamAM karAyelA svakIya duzcaritanA anusmaraNathI pUrvamAM guruviSayaka karAyelI mithyA AzaMkArUpa duzcaritatA anusmaraNathI, pazcAttApane anubhave che. ane sanmArgadAyI evA guru upara viparIta zaMkAno parihAra kare che A mahAtmA upadeza ApavA dvArA mArA pAsethI dhanano vyaya karAvaze te prakAranI pUrvamAM thayelI viparIta zaMkAto tyAre parihAra kare che. upanayaH dvividhAH kuvikalpAH anenaitaduktaM bhavati-dvaye khalvamI kuvikalpAH prANino bhavanti, tadyathA-eke kuzAstrazravaNavAsanAjanitAH yaduta aNDasamudbhUtametatribhuvanaM, mahezvaranirmitaM, brahmAdikRtaM, prakRtivikArAtmakaM, kSaNavinazvaraM, vijJAnamAtraM, zUnyarUpaM vA, ityAdayaH, te hyAbhisaMskArikA ityucynte| tathA'nye sukhamabhilaSanto, duHkhaM dviSanto, draviNAdiSu paramArthabuddhyadhyavasAyino'ta eva tatsaMrakSaNapravaNacetaso'dRSTatattvamArgasyAsya jIvasya pravartante, yaireSa jIvo'zaGkanIyAni zaGkate, acintanIyAni cintayati, abhASitavyAni bhASate, anAcaraNIyAni samAcarati, te tu kuvikalpAH sahajA ityabhidhIyante, tatrAbhisaMskArikAH prathamasugurusaMparkaprabhAvAdeva kadAcitrivarteran, ete punaH sahajA yAvadeSa jIvo mithyAtvopaplutabuddhistAvanna kathaJcitrivartante, yadi paramadhigamajasamyagdarzanameva praadurbhuutmetaanivrttytiiti| upanayArtha : be prakAranA kuvikalpo AnA dvArA=jIvane samyagdarzananI prApti thAya che enA dvArA, A kahevAyeluM thAya che, ane te
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva kahevAyeluM spaSTa kare che. prANIone A be kuvikalpo thAya che. te A pramANe - eka kuzAstrazravaNanI vAsanAtita ane te kuzAstranA zravaNanI vAsanAjanita kuvikalpo ja 'yahuta'thI batAve che - IMDAmAMthI utpanna thayeluM A trijagata che, mahezvarathI nirmita A jagata che, brahmAdi kRta che, prakRtinA vikArAtmaka che, kSaNavinazvara che, vijJAnamAtra che athavA zUnyarUpa che ItyAdi, ane te abhisaMskArikA kuvikalpo che. te te zAstronA zravaNathI AtmAmAM paDelA saMskArothI thanArA kuvikalpo che. A sarva vikalpa anya anya darzananI mAnyatA anusAra thAya che. ane AdithI svadarzanamAM paNa viparIta bodha karAvanArA pAsatyAdinA upadezathI thayelA kuvikalponuM grahaNa che. vaLI je je darzanathI vAsita mati hoya te te svadarzanamAM rahelA paNa viparIta bodha karAvanArA kugurunA vacanathI jeone devano, guruno ke dharmano viparIta bodha thayo che. te sarva viparIta kuzAstranA zravaNanI vAsanAthI janita che. ane anya=anya kuvikalpo, batAve che. sukhanA abhilASavALA, dukhanA dveSa karanArA, dhanAdimAM paramArthabuddhinA adhyavasAya karanArA kuvikalpo che. AthI ja tenA saMrakSaNamAM pravaNa cittavALA dhanAdinA rakSaNamAM pravaNa cittavALA, adaSTa tatvamArgavALA=AtmAnuM pAramArthika sukha zuM che ? pAramArthika sukhanA upAyo zuM che? tevo jene bodha thayo nathI tevA adaSTa tatvamArgavALA, A jIvane pravarte chebIjA prakAranA kuvikalpo pravarte che, jenA vaDe bIjA prakAranA kuvikalpo vaDe, A jIva azakatIya evA saddaguruonI paNa zaMkA kare che. arthAt nispRhI munio svapnamAtramAM paNa anya pAse dhanAdinI prAptinI vAMchA karatA nathI, tethI azaMkanIya che. teomAM paNa A jIva bIjA vikalpone kAraNe dhanAdi grahaNanI zaMkA kare che. aciMtanIyanuM ciMtavana kare che=AtmA mATe sukhano upAya kaSAyonI alpatA che tethI sukhanA arthIe sukhanA upAyabhUta kaSAyonI alpatAnA upAyonuM ciMtavana karavuM joIe tenA badale sukhanA upAyarUpe aciMtanIya evA dhanAdine ja sukhanA upAyarUpe vicAre che. abhASita evAM vacano ja bole che. arthAt mohadhArAnI vRddhinuM kAraNa bane evAM ja vacano bole che. alAcaraNIyanI AcaraNA kare che=AtmA mATe je anAcaraNIya kRtyo che e kRtyo ja tene sukhanA upAyarUpe jaNAtAM hovAthI tenI AcaraNA kare che. vaLI, te kuvikalpo=A bIjA prakAranA kuvikalpo, sahaja kahevAya che mithyA zAstrazravaNa AdithI janita nathI, paraMtu karmayukta AtmAmAM ajJAnatAne kAraNe anAdikALathI sahaja pravarte tevA kuvikalpo che. AthI ja buddhimAna paNa saMsArI jIvo bAhyasukhamAM sAdhanomAM rAga karIne ane bAhya duHkhanAM sAdhanomAM dveSa karIne te sahaja kuvikalpone kAraNe manuSyabhava niSphaLa kare che. tyAM=be prakAranA kuvikalpomAM, abhisaMskAravALA prathama sugurunA saMparkanA prabhAvathI ja kyAreka tivartana pAme che. jyAre yogya jIva kaMIka dharmane abhimukha thayelo hoya ane upadezaka svaanubhava anusAra buddhine sparze te rIte kahe ke anAdino ApaNo AtmA che, karma ane zarIra sAthe saMbaMdhavALo che ane te karmo puNya, pApa
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 279 Adi rUpa che. to kuzAstranA zravaNathI utpanna thayelA saMskAro prathama sugurunA saMparkathI nivartana pAme che ane kyAreka te saMskAro atidRDha hoya to jema AmarAjAne bappabhaTTa sUrinA saMparkathI paNa te saMskAro ghaNA kALanA prayAsathI nivartana pAmyA tema koIka jIvane ghaNA prayatnathI nivartana pAme che. vaLI, A sahaja saMskAro jyAM sudhI A jIva mithyAtvathI upapputa buddhivALo che tyAM sudhI koIka rIte nivartana pAmatA nathI. jo adhigama samyagdarzana ja prAdurbhUta thayeluM kevala Ane=sahaja saMskArone, nivartana kare che. anAdikALathI jIvamAM kuvikalpo varte che ane te kuvikalpo sahaja saMskArathI thanArA che. vaLI, keTalAka kuvikalpo anyadarzananA viparIta bodhavALA mahAtmAonA vacanathI athavA jainazAsanamAM rahelA paNa viparIta bodhavALA mahAtmAonA vacanathI thanArA hoya che ane kuvikalpono artha ja e che ke padArthanA vAstavika svarUpane choDIne avAstaviktAne jonArI viparIta dRSTithI je vicAro thAya che te kuvikalpo che. tethI anyadarzananI vAsanAthI saMsAranI vyavasthAviSayaka kuvikalpo thAya che. ane pAsasthAdi sAdhuothI vAsita jIvone syAdvAdanA ucita yojana vagara viparIta pravRttimAM dharmabuddhi thAya evA kuvikalpo varte che. ane jeo koI darzana sAthe saMparkavALA nathI tevA paNa jIvone indriyonA sukhamAM sukhabuddhi ane indriyonA pratikULa bhAvomAM duHkhabuddhi atyaMta sthira hoya che. paraMtu kaSAyothI AkuLa AtmA vartamAnamAM duHkhI che. bhAvi duHkhanI paraMparAnuM kAraNa che evo leza paNa bodha thato nathI. evA jIvone sahaja prakAranA kuvikalpo sadA varte che. ane jyAre mahAtmAnA upadezathI adhigama samyagdarzana pragaTe che tyAre kaSAyothI anAkuLa AtmA ja sukhI che ane kaSAyothI AkuLa thayelo jIva ja sarvapApo karIne anarthonI paraMparAne prApta kare che tevI buddhi thavAthI kaSAyonI AkuLatAnA parihAra arthe ja vItarAga upAsya rUpe deva bhAse che. vItarAga thavAmAM mahAparAkrama karanArA susAdhu ja guru tarIke bhAse che. ane bhagavAne batAvelo sarva prakArano dharma svabhUmikA anusAra kaSAyonuM unmUlana karIne vItarAgatAmAM vizrAMta thanAra che tevo sthirabodha thAya che tethI adhigama samyagdarzana pAmelA jIvone abhisaMskAravALA ane sahaja kuvikalpo zAMta thAya che ane saMsAranA ucchedanA upAyamAM ja hitabuddhi thavAthI tene ucita tattva viSayaka ja suvikalpo pravarte che. arthAt sarvajJakathita dharma ja mAruM hita che. mATe sarva zaktithI tenA paramArthane jANI zakti anusAra sevuM jethI mAruM hita thAya e prakAranA suvikalpo varte che. kaSAya-nokaSAyaprabhAvaH yatpunarabhihitaM yaduta tasya dramakasya tasminnaJjanasaliladAyake puruSe saJjAtavizrambhasyApi mahopakAritAM cintayatastathApi tatrAtmIye kadannake yA'tyantamUrchA sA gADhaM bhAvitatvAnna kathaJcinnivartata iti tadetajjIve'pi yojanIyaM tathAhi - yadyapi kSayopazamamupagataM jJAnAvaraNaM darzanamohanIyaM ca, samutpannaM samyagjJAnaM samyagdarzanaM ca, ata eva nivRttA bhavaprapaJcagocarA tattvabuddhiH, saMjAto jIvAditattvAbhinivezaH,
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva gRhItAH paramopakArakAritayA samyagjJAnadarzanadAyino bhagavantaH saddharmaguravaH, tathApyasya jIvasya yAvadAste samudIrNaM kaSAyadvAdazakaM, yAvacca prabalamadyApi nokaSAyanavakaM, tAvadanAdibhavAbhyAsavAsanApATavaparAyattatayA pravarttamAnAmeteSu dhanaviSayakalatrAdiSu kadannakalpeSu mUrchAmeSa jIvo na nivArayituM paaryti| yato'sya jIvasya kuzAstrazravaNasaMskArajA mahANDasamudbhUtaM tribhuvanametadityAdayo mohavitarkAH pravarttante, ye ca sahajA api dhanAdiSu paramArthadarzitayA tatsaMrakSaNagocarA, azaGkanIyeSvapi gurvAdiSu zaGkAkAriNo mithyAdarzanodayaprabhavAH kadabhiprAyAH prAdurbhavanti, te marumarIcikAvakatracumbina iva jalakallolamAlApratibhAsino mithyAjJAnavizeSAH tatpratyanIkArthopasthApakena pramANAntareNa bAdhyamAnAH samyagdarzanotpattikAle nivrtnte| kaSAya ane nokaSAyano prabhAva je vaLI, kahevAyuM=kathAnakamAM kahevAyuM, zuM kahevAyuM ? te "vahu'thI batAve che - te aMjana ane pANIdAyaka puruSamAM AMkhamAM aMjana karanAra ane tatvaprItikara pANI ApanAra puruSamAM, prApta thayelA vizrvAsavALA paNa te dramaka mahopakAritAnuM ciMtavana karatA chatAM-aMjanadAyaka ane saliladAyaka puruSamAM mahopakAritAnuM ciMtavana karatA, chatAM, topaNa tyAM AtmIya kadAmAMebhogasAmagrImAM, je atyaMta mUccha te gADha bhAvitapaNuM hovAthI viSayasevanakALamAM viSayomAMthI je svasaMvedana sukha thAya che te sukha pratyenA rAgathI gADha bhAvitapaNuM hovAne kAraNe, koI rIte rivartana pAmatI nathI= viSayomAMthI atyaMta mUccha vivartana pAmatI nathI. te A pUrvamAM kathAnakamAM je kahevAyuM te A, jIvamAM paNa yojana karavuM. te A pramANe - joke kSayopazamane pAmelA jJAnAvaraNIya ane darzanamohanIya che tethI samyajJAna ane samyagdarzata utpanna thayeluM che prastuta jIvane vimalAloka aMjatathI samyajJAna ane tattvaprItikara pANInA pAnathI samyagdarzana pragaTyuM che. AthI ja bhavavistAranA viSayavALI tattvabuddhi nivRtta thaI che=bhavavistAranA kAraNarUpa bhogavilAsa ja jIva mATe sukharUpa che te prakAre je tatvabuddhi pUrvamAM hatI te tivartana pAmela che. jIvAdi tatvano abhiniveza thayelo che mAro AtmA zAzvata che puNyapApone kAraNe saMsAramAM paribhramaNa kare che ane puNya pApanA kSayathI mokSa thAya che ane mokSano upAya dharmanuM sevata che e prakAre jIvAdi tattvono abhiniveza thayelo che, parama upakArIpaNAthI samyajJAna, darzana denArA bhagavAna saddharmaguruo svIkArAyA che arthAt kroDonuM dhana ApanAra je upakAra karI zakato nathI tevo mahAna upakAra vivekacane pragaTa karanArA bhagavAna dharmaguru kare che tevo sthira nirNaya thayo che. topaNa A jIvane jyAM sudhI bAra kaSAyo udayamAM varte che ane jyAM sudhI hajI paNa prabaLa nava lokaSAyo che tyAM sudhI anAdi bhavaabhyAsanI vAsanAnA pATavane parAdhInapaNAthI pravartamAna kadannakalpa A dhanaviSayakalatrAdimAM mUcchane A jIva nivAraNa karI zakato nathI. je kAraNathI A jIvane kuzAstrazravaNanA saMskArathI thayelA mahAaDasamudrabhUta A tribhuvana che ItyAdi mohavikalpo pravarte che. ane vaLI, dhanAdimAM paramArthadakSipaNAne kAraNe tatsaMrakSaNa
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva viSayavALA sahaja saMskAro azakatIya evA paNa guruAdimAM zaMkAne karanArA mithyAdarzana udayathI prabhava kad abhiprAya prAdurbhAva thAya che, te marumarIcikAvakrane cuMbana karanArA jala kallolamAlA pratibhAsitanI jema=marUbhUmimAM sUryanAM kiraNonA pAtane kAraNe pANInA kallolanA pratibhAsane karanArA vikalpo jevA, mithyAjJAnavizeSo tenA pratyatIka arthatA upasthApaka evA pramANa aMtarathI bAdhyamAna samyagdarzananI utpattikALamAM vivartana pAme che marubhUmimAM jalano bhrama thayo hoya ane koIka rIte jJAna thAya ke vAstavika tyAM ja nathI sUryanAM kiraNothI jalano bhrama che tyAre jalasA pratyatIka evA yathArtha arthatA batAvanArA prAmANika jJAnane kAraNe te bhrama dUra thAya che. tema dhanAdimAM paNa A jIvane padArthano yathArtha bodha thavAthI paramArthabuddhi bAdhyamAna thAya che. tethI samyagdarzananA utpattikALamAM tivartana pAme che. upanaya : ___mohavijRmbhitam yaH punareSa dhanaviSayAdiSu mUrchAlakSaNo mohaH so'pUrvarUpo, yato'yaM diGmoha iva tattvadhiyA'pi sArddhamavyAhata evAste, anena hi mohito'yaM jIvo jAnanapi sakalaM kuzAgralagnajalalavataralaM na jAnIte, pazyannapi dhanaharaNasvajanamaraNAdikaM na pazyatIva, paTuprajJo'pi jaDabuddhiriva ceSTate, samastazAstrArthavizArado'pi mahAmUrkhacUDAmaNiriva varttate, tatazcAsya jIvasya pratibhAti mutkalacAritA, rocate tasmai yatheSTaceSTA, bibhetyayaM vrataniyamaniyantraNAyAH, kimbahunoktena? na zaknotyayaM jIvastadA kAkamAMsabhakSaNAdapi nivRttiM vidhaatumiti| upanayArtha : mohanuM viSaMbhita je vaLI, A dhanaviSayAdimAM mUcchalakSaNa moha che-te jIvamAM moha che. te apUrva che samyagadarzananI prApti thavA chatAM dhanAdimAM mUccharUpa mohanivartana na pAmI zake tevo apUrva che. je kAraNathI A dhanAdimAM mUcchalakSaNamoha, dimohanI jema dizAnA mohanI jema, tattvabuddhinI sAthe paNa AtmAnI vItarAga avasthA sAra che avItarAgabhAvathI ja sarvabhogAdi pravRttio thAya che, jenAthI thatA saMklezane kAraNe anarthanI paraMparA prApta thAya che te prakAranI samyagdarzananA utpattikALamAM thayelI tattvabuddhi sAthe paNa, avyAhata ja rahe che=mUccharUpa mohatAza pAmato nathI. AnAthI=dhanAdimAM mUcchalakSaNa mohathI, mohita thayelo A jIva jANavA chatAM paNa-taNakhalAnA agramAM lAgelA jalalavavA jevo tarala sakalabhoga che e pramANe jANato paNa, jANato nathI. jovA chatAM paNa=dhanaharaNa, svajatamaraNAdi jovA chatAM paNa, dhanaharaNa, svajanamaraNAdine jANe joto nathI. paTaprajJAvALo
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAvanA paNa-samyagdarzana pragaTa thayelo hovAthI AtmAnuM hita zuM che ? ahita zuM che ? tenA viSayamAM paTprajJAvALo paNa, jaDabuddhinI jema ceSTA kare che arthAt bhogAdinA ati AkarSaNathI jaDabuddhinI jema bhogAdimAM prayatna kare che. samasta zAstrArthamAM vizArada paNa mahAmUrkha cUDAmaNinI jema vartana kare che samyagdarzana thavAne kAraNe sudeva-suguru ane sarvajJakathita dharma vItarAgatA sAthe ekavAkyatAthI joDAyelA hovAne kAraNe temAM ja sArabuddhi varte che tethI je je zAstro bhaNe che te zAstrone vItarAgagAmI bhAvone jANavAnI paTTaprajJAvALo hovAthI samastazAstrArthamAM vizArada che topaNa bhogAdimAM gADha mUrchAne kAraNe manuSyabhavane bhogavilAsamAM vyartha pasAra kare che tethI mahAmUrkha cUDAmaNinI jevo varte che. ane tethI=mUrkha cUDAmaNinI jema varte che tethI, A jIvatI mutkalacAritA bhAse che tyAganI pratijJA vagara je je IcchAo UThe te pramANe muktapaNe bhogavilAsa karavAnI pariNati te jIvamAM varte che. tene yatheceSTA game che je je aMdaramAM IcchAo thAya che te pramANe bhogAdimAM pravRtti karavAnI IcchA thAya che A A jIva, vrataniyamanA niyaMtraNathI Dare che arthAt koI prakAranA vrataniyamamAM leza paNa yatna karato nathI. vadhAre kahevAthI zuM? A jIva tyAre aviratinA udayakALamAM, kAgaDAnA mAMsabhakSaNathI paNa nivRttine karavA mATe samartha thato nathI=ene bhaya paNa lAge che ke evA prakAranA rogakALamAM kAgaDAnA mAMsabhakSaNa vagara tenuM nivAraNa azakya haze tyAre huM kAgaDAnA mAMsabhakSaNa vagara rahI zakIza nahIM tethI tenI pratijJA levA tatpara thato nathI. dharmabodhakaraprayuktaparuSavacanopadezopanayaH evaM ca sthite yattaduktaM yaduta-taM roraM mUrchAtirekeNa punaH punaH svabhojanabhAjane dRSTiM pAtayantamupalabhya sa dharmabodhakarAbhidhAno rasavatIpatistasyAbhiprAyamavagamya manAk saparuSamitthamabhihitavAn are dramaka ! durbuddhe / keyaM bhavato viparItacAritA? kimitIdaM paramAnaM kanyakayA prayatnenApi dIyamAnaM tvaM nAvabuddhyase? bhavantyanye'pi pApino rorAH, kevalaM bhavatA sadRzo'nyo nirbhAgyo nAstIti me vitarkaH, yastvamatra tucche kadannake pratibaddhacittaH sannamRtAsvAdametanmayA dApyamAnamapi paramAnnaM na gRhNAsi, anyacca yatastvamatra bhavane praviSTastathedaM dRSTvA manAgAhlAditaH paramezvareNa cAvalokitaH, tena kAraNena bhavantaM pratyAdaro'smAkaM, ye punarasmAtsadmano bahirvarttante jantavo ye cedaM vilokya na modante ye ca rAjarAjena na nirIkSitAsteSAM vayaM na vArtAmapi pRcchAmo, vayaM hi sevakadharmamanuvartamAnA ya eva kazcinmahAnRpatervallabhastatraiva vAllabhyamAcarAmaH, ayaM cAsmAkamavaSTambho'bhUtkilAmUDhalakSyo'yaM rAjA na kadAcanA'pAtre matiM kurute, yAvatA so'pyasmadavaSTambho'dhunA bhavatA viparItacAriNA vitatha iva sampAditaH, tadidamavagamya tyajedaM vaiparItyaM, hitvedaM kadanaM gRhANedaM paramAnaM, yanmAhAtmyenaite pazya sarve'tra sadmani vartamAnA jantavo'mRtatRptA iva modanta iti etadapi samastamatra jIvavyatikare sugururaacrtyev|
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 283 dharmabodhakara dvArA prayukta paruSavacananA upadezano upanaya ane A pramANe sthita hote chate=A prastuta jIva samyajJAna, samyagdarzana prApta kare che chatAM, dhanAdimAM gADha mUrchA nivartana pAmI nathI tethI leza paNa tyAga karavA samartha banato nathI. AthI ja kAgaDAnA mAMsabhakSaNanI nivRtti paNa karavA samartha banato nathI A pramANe sthita hote chate, je te kahevAyuM=kathAnakamAM kahevAyuM, zuM kahevAyuM te 'yadyuta'thI batAve che - te rAMkaDAne mUrchAnA atirekanA kAraNe pharI pharI svabhojanatA bhAjanamAM dRSTine pADatA joIne-te bhikhArIne potAnA kadannamAM atimUrchA hovAne kAraNe tene choDavA tatpara nathI tethI vAraMvAra tene jovA mATe yatna karato hato tene joIne, te dharmabodhaka nAmano rasoIyo tenA abhiprAyane jANIne=potAnuM bhojana choDavA mATe tatpara nathI te prakAranA abhiprAyane jANIne, kaMIka saparuSa A pramANe kahyuM - he dramaka, he durbuddhi ! tArI A kaI viparIta cAritA che ? kanyA vaDe=taddayA nAmanI kanyA vaDe, A paramAnna prayatnathI paNa apAtuM tuM kema jANato nathI ? anya paNa pApI rAMkaDAo A jagatamAM che. paraMtu tArA jevo anya nirbhAgyazekhara nathI e pramANe mane vitarka che. vaLI, je tuM A tuccha kadannamAM pratibaddha cittavALo chato amRtanA AsvAdana jevuM A mArA vaDe apAtuM paNa paramAnna grahaNa karato nathI=cAritranI pariNati niSpanna thAya evI ucita pravRttirUpa paramAnnane grahaNa karato nathI. e tArI durbuddhi che ema anvaya che, vaLI, bIjuM je kAraNathI tuM A bhavanamAM praviSTa cho ane Ane joIne=A bhavane joIne, thoDo AhlAdika thayelo ane paramezvara vaDe avalokana karAyelo che. te kAraNathI tArA pratye amane Adara che. je vaLI, jIvo A maMdirathI bahir varte che ane je A maMdirane joIne=bhagavAnanA zAsanane joIne, AnaMda pAmatA nathI ane je rAjarAjezvara vaDe jovAyA nathI, teonI ame vArtA paNa pUchatA nathI, sevakadharmane anusaranArA ame=mahArAjA evA tIrthaMkaranA sevakadharmane anusaranArA ame, je koI mahAnRpatine vallabha che=je koI jIva tIrthaMkarane priya che, temAM ja vAllabhyane AcarIe chIe=te jIvamAM ja amane prIti thAya che, ane amAro A avaSTam hato=amane A nirNaya hato. kharekhara amUDhalakSavALA A rAjA=kyAre paNa lakSyamAM bhrama na thAya tevA kevalajJAnathI yukta evA A tIrthaMkaro, kyAre paNa apAtramAM mati karatA nathI. te amAro vizvAsa hamaNAM viparIta AcaraNA karanArA evA tArA vaDe vitathanI jema=niSphaLanI jema, saMpAdana karAyo. te A jANIne A vaiparItyano tyAga kara=paramAnnane grahaNa karavAno yatna kara, A kadannane choDIne paramAne grahaNa kara, jenA mAhAtmyathI=paramAnnanA bhojananA mAhAtmyathI, A maMdiramAM vartatA sarvajIvo tuM jo amRtanI tRptinI jema AnaMdita che. A paNa samasta A jIvarUpa vyatikaramAM=prastuta jIvanA prasaMgamAM, suguru Acare ja che-jema te kathAnakamAM rAMkaDAne te rasoI karanArAe kahyuM te pramANe ja prastuta jIvamAM paNa sadguruo AcaraNA kare che. upanaya : tathAhi - yadA'yaM janturAvirbhUtajJAnadarzano'pi karmaparatantratayA na stokamAtrAmapi viratiM pratipadyate,
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva tadA'muM tathAbhUtaM viSayeSu gADhaM mUrcchitacittatayA'bhiramamANamupalabhya saddharmagurUNAM bhavatyevaMvidho'bhisandhi:, yaduta - keyamasyAtmavairitA ? kimityayaM ratnadvIpaprAptanirbhAgyapuruSa ivAnargheyaratnarAzisadRzAni vrataniyamAcaraNAnyavadhIrya jaratkAcazakalakalpeSu viSayeSu pratibandhaM vidhatte, tataste guravaH prAdurbhUtapraNayakopA iva taM pramAdaparaM jIvamitthamAcakSate - ayi ! jJAnadarzanavidUSaka ! keyaM bhavato'nAtmajJatA ? kimiti pratikSaNamasmAnArAraTyamAnAn bhavAnna lakSayati ? dRSTA bahavo'smAbhiranye'pyakalyANabhAjanabhUtAH prANinaH, kevalaM teSAmapi madhye zekharAyitaM bhavatA, yatastvaM jAnannapi bhagavadvacanaM, zraddadhAno'pi jIvAdipadArthasArthaM, vidyamAne'pi mAdRze protsAhake, lakSayannapIdRzasAmagryAH sudurlabhatAM, bhAvayannapi saMsAradurantatAM, parikalayannapi karmadAruNatAM, buddhyamAno'pi rAgAdiraudratAM, tathApi samastAnarthasArthapravarttakeSu, katipayadivasavarttiSu, tuSamuSTiniHsAreSu viSayeSu satataM rajyase, na punarasmAbhiranarthagarttapAtinaM bhavantamavagamya dayayopadizyamAnAmenAM sakalaklezadoSavirekakAriNIM bhAgavatIM samastapApaviratiM bhavAnavalayA'pi vilokayati / anyacca etadapi na lakSitaM bhavatA yadarthameSo'smAkaM bhavantaM prati mahAnAdaraH, tadAkarNaya atrApi yatkAraNaM yatastvaM sajjJAnadarzanayuktatayA sarvajJazAsanAbhyantarabhUto varttase, yatazca prathamAvasare'pi bhagavanmatamavalokya jAtaste pramodaH, taddarzanena ca lakSitA'smAbhistvayi bhavantI paramAtmAvalokanA, tato vayaM bhagavadanugRhIto'yamitikRtvA tavoparyAdaravantaH, yujyate ca bhagavadanucarANAM tadabhimateSu pakSapAtaH karttuM ye tu jIvAH sarvajJazAsanamandiramadyApi nAvagAhante, kathaJcitpraviSTA api tatra na taddarzanena hRSyanti, ata eva ca paramAtmAvalokanAyA bahirbhUtA lakSyante tAMstathAbhUtAnanantAnapa jIvAn pazyanto'pi ca yadudAsInabhAvaM bhajAmahe, nocitAste khalvAdarakaraNasya, ayaM ceyantaM kAlaM yAvadavaSTambho'smAkamAsIt kilAmunopAyena ye yogyAH sanmArgAvataraNasyeti nizcIyate te na kadAcana vyabhicaranti yAvatA bhavatA'yamanekasattveSu sunizcito'pyasmAbhirupAyo viparItamAcaratA vyabhicArito vartate / tato bho durmate ! maivaM vidhehi, kuruSvAdhunApi yadahaM vacmi, parityajedaM dauH zIlyaM, vihAya durgatipurIvartanIkalpAmaviratimurarIkuru nirdvandvAnandasandohadAyikAM sarvajJopajJAM jJAnadarzanayoH phalabhUtAM viratiM, itarathA paramArthato jJAnadarzane api niSphale saMpatsyete / iyaM hi bhAgavatI dIkSA gRhItA satI samyak pAlyamAnA sakalakalyANaparamparAM saMpAdayati, yadi vA tiSThantu tAvat pAralaukikakalyANAni, kiM na pazyati bhavAnidAnImevaite bhagavaduktaviratiratacittAH susAdhavo yadanantAmRtarasatRptA iva svasthAH sadA mAnasena, avedayitAro viSayAbhilASajanitAnAM kAmavikalatayautsukyapriyavirahavedanAnAM, anabhijJAtAro lobhamUlAnAM niSkaSAyatayA dhanArjanarakSaNanAzaduHkhAnAM, vandanIyAstribhuvanasya, saMsArasAgarAduttIrNamevAtmAnaM manyamAnAH sadA modante, tadevaMbhUtaguNeyaM viratiH kimAtmavairitayA nAdIyate bhavateti ? / 284
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 285 upanayArtha : te A pramANe - jyAre A jIva AvirbhatajJAta darzanavALo paNa karmaparataMtratAne kAraNe thoDI mAtra paNa viratine svIkArato nathI=jyAre A jIvane sarvakalyANanI paraMparAnuM kAraNa vivekapUrvaka sevAyelA paMcAcAra che tevI sthirabuddhi thAya che. tyAre paMcAcAranA sUkSmabodha rUpa jJAna ane paMcAcAra ja sarvakalyANanuM eka kAraNa che tevI rucirUpa samyagdarzana pragaTa thAya che chatAM bhogavilAsa pratyenI ruci tivartana pAmatI nathI. tethI avirati ApAdaka karma parataMtratAnA kAraNe thoDI paNa virati svIkArato nathI. tyAre tevA prakAranA viSayomAM gADha mUcchita cittapaNAthI ramatA evA tene joIne saddharmaguruone A prakAranI abhisaMdhi thAya che tIvra aviratinA udayane kAraNe viSayomAMthI AnaMda laI zake tevuM citta hoya che paraMtu jitavacanAnusAra ucita kriyAo karIne AnaMda laI zake evuM citta nahIM hovAthI viSayomAM ramatA te jIvone joIne saddharmagurune evo abhiprAya thAya che ke jema upadezanA baLathI A jIvane jJAna, darzananI prApti thaI tema vizeSa upadezanA baLathI bhogalAlasA paNa tenI alpa thaze tethI tenuM hita karavAnI abhisaMdhi thAya che. tethI kahe che. je "hutathI batAve che - A jIvanI kevA prakAranI AtmavairitA che ? kayA kAraNathI A ratadvIpane pAmelA virbhAgya puruSanA jevo anardeya ratnarAzinA jevA vrataniyamanI AcaraNAnI avagaNanA karIne jIrNa thayelA kAcanA TukaDA jevA viSayomAM pratibaMdhane dhAraNa kare che. jema koI puruSa ratnanA dvIpane pAmelo hoya tyAM paNa ratnane grahaNa karavAnuM choDIne tyAM rahelA jIrNakAcanA TukaDAone grahaNa kare te jema mUrkha jevI ceSTA che tema je mahAtmAne samyajJAna, samyagdarzana pragaTyuM che te mahAtmAne sarvakalyANanuM eka kAraNa paMcAcAra che tevI sthirabuddhi thayelI che. tethI ratnadvIpane pAmelo che. Ama, chatAM paMcAcArane sevavAne anukULa vataniyamanI AcaraNA sevavA mATeno utsAha thato nathI paraMtu viryAmAMthI AnaMda levAnI vRtti thAya che. jethI vizeSa prakAranA ratnonI prApti tulya cAritrane te pAmI zakato nathI ane viSayomAM pratibaMdhane dhAraNa kare che. tethI te tenI mUrkhatA che tevuM dharmagurune jaNAya che tethI, te guruo prAdurbhAva thayelA praNayakopanI jema pramAdAra evA jIvane A pramANe kahe che - he jJAnadarzana vidUSaka ! tArI A anAtmajJatA zuM che ? arthAt tArI A mUrkhatA zuM che ? kayA kAraNathI satata bUmo pADatA amane tuM lakSamAM leto tathI ? akalyANanA bhAjaLabhUta ghaNA anya paNa prANIo amArA vaDe jovAyA teomAM paNa tuM kevala agresara che. tattvane sAMbhaLavA mATe AvanArA maMdabuddhivALA jIvo tattvane jaldI prApta na karI zake tevA akalyANanA bhAjanarUpa ghaNA prANIo te gurunA saMparkamAM AvelA hatA. paraMtu prastuta jIva to sUkSmabodhane pAmyA pachI sthira samyajJAna ane samyagdarzana hovAne kAraNe vizeSa-vizeSa prakAre tattva prApta karavA arthe guru pAse Ave che. pratidina navuM navuM tattva sAMbhaLe che. chatAM viSayonA pratibaMdhane choDIne viratine abhimukha thato
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva nathI. tethI akalyANanA bhAjanamAM agresara tuM cho ema guru kahe che. je kAraNathI tuM bhagavAnanA vacanane jANavA chatAM paNa jIvAdi padArthonA samudAyanI zraddhAvALo chatAM paNa mArA jevA protsAhaka vidyamAna hovA chatAM paNa, AvA prakAranI sAmagrInI sudurlabhatAne jANato paNa mokSane anukUla sarva uttama sAmagrIno yoga sudurlabha che tema jANavA chatAM paNa, saMsAranI duraMtatAne bhAvana karato paNa, karmanI dAruNatAne jANato paNa, rAgAdinI raudratAne jANato paNa evo tuM samasta anarthatA samudAyanA pravartaka, keTalAka divasa rahenArA, tuSamuSThinA jevA niHsAra photarAnI muSTi jevA niHsAra, evA viSayomAM satata rAga kare che. vaLI, anarthanA gartAmAM pAtane pAmatA evA tene joIne amArA vaDe dayAthI upadeza apAtI sakala klezadoSatA lAzane karanArI A bhAgavatI samasta pApanI viratine anAdikALathI viSayone sevIne AtmAe je kaSAyonA klezanA saMskAronuM AdhAra karyuM che te sakala klezanA doSane AtmAmAMthI dUra karanArI traNaguptinA sAmrAjya rUpa bhagavAnanI batAvelI samasta pApanI viratine, tuM avahelanAthI paNa avalokana karato nathI=sAmAnya dRSTithI paNa tenA svarUpane jovA tatpara thato nathI. mAtra mArAthI azakya che tema mAnIne viSayomAM ja rAga kare che. ane anya mahAtmA te jIvane bIjuM, kahe che. A paNa tArA vaDe lakSamAM levAyuM nathI. jenA mATe amAro tArA pratye A mahAna Adara che. ahIM paNa tArA pratye AdaramAM paNa, je kAraNa che ke tuM sAMbhaLa, je kAraNathI samyajJAna ane darzanayuktapaNAthI sarvajJanA zAsananI atyaMtarabhUta aMdara rahelo tuM che ane je kAraNathI prathama avasaramAM paNa samyajJAna, darzananI prAptinA pUrvanA avasaramAM paNa, bhagavAnanA matane joIne tame pramoda thayelo ane tenA darzanathI=bhagavAnanA matane joIne tane pramoda thayelo tenA darzanathI, amArA vaDe tAre vize paDatI paramAtmAnI avalokanA jovAI, tethI bhagavAnathI anugRhIta A che ethI karIne tArA upara ame AdaravALA chIe ane bhagavAnanA anucarone temanA abhimata jIvomAM pakSapAta karavo yogya che=bhagavAnanI AjJAne anusaranArA evA susAdhuone bhagavAnanA abhimata evo yogya jIvomAM pakSapAta karavo e yogya che. mATe ame tArA upara AdaravALA chIe. vaLI je jIvo sarvajJatA zAsananA maMdirane hajI paNa avagAhana karatA nathI tenA viSayamAM pAramArthika jijJAsAvALA thayA nathI. koIka rIte praviSTa paNa koIkanI preraNAthI ke tevA prakAranA saMyogathI bAhyachAyAthI praveza thayelA paNa tyAM bhagavAnanA zAsanamAM, tenA darzanathI harSita thatA nathI. ane AthI ja= bhagavAnanA zAsanane joIne harSita thatA nathI AthI ja, paramAtmAnI avalokatAthI bahirbhata jaNAya che, tevA prakAranA anaMta paNa jIvone jotA paNa ame je kAraNathI udAsInabhAvane bhajIe chIe teo pratye udAsIna rahIe chIe. paraMtu upakAra karavA arthe koI prayatna ame karatA nathI. kharekhara teo Adara karavAne ucita nathI arthAt upekSAne ucita che ane ATalA kALa sudhI amane A vizvAsa hato kharekhara A upAyathI sanmArga avataraNane je yogya che e pramANe nizcaya karAya che teo kyAre paNa vyabhicArane pAmatA nathI arthAt teo amArA Adarane prApta karIne avazya paramANane grahaNa
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva karavA tatpara thAya che. jyAre aneka jIvomAM amArA vaDe sunizcita evo paNa A upAya viparItane AcaratA evA tArA vaDe vyabhicarita varte che=tArA vaDe anyathA karAyo che. tethI he durmati ! tuM A pramANe kara nahIM=paramAnnane grahaNa karavAmAM pramAda kara nahIM, hajI paNa huM kahuM chuM te kara ane A duHzIlapaNuM tyAga kara=viSayonI vRddhino tyAga kara, durgatimArga jevI aviratine choDIne nirda AnaMdanA samUhane denArI sarvajJa vaDe kahevAyelI jJAnadarzananA phalabhUta viratine tuM svIkAra kara. itarathA=jo tuM viratine svIkAra karIza nahIM to, paramArthathI jJAnadarzana paNa niSphaLa prApta thaze. tti=je kAraNathI, A bhagavatI dIkSA grahaNa karAyelI chatI samyakpAlana karAtI sakala kalyANanI paraMparAne saMpAdana kare che arthAt paralokamAM sadgationI paraMparA dvArA mokSane saMpAdana kare che. athavA pAralaukika kalyANo dUra raho, je kAraNathI anaMta amRta rasathI tRpta thayelAnI jema sadA mAnasathI A bhagavAne kahelA viratimAM rata cittavALA susAdhuone hamaNAM zuM tuM joto nathI, svastha thayelA kAmavikalapaNAne kAraNe viSayAbhilASajanita autsakya ane priya-virahanI vedanAne nahIM vedana karanArA, niSkaSAyapaNAne kAraNe lobhamUla dhanaarjananA rakSaNa ane nAzanAM duHkhonA anabhijJAtA susAdhuo zuM tArA vaDe nathI jovAtA ? ema anvaya che. 27 bhagavAne batAvelI bhAgavatI dIkSA grahaNa karanArA mahAtmAo samyag rIte pAlana karIne sadgationI paraMparA dvArA sukhanI vRddhine prApta karanArA che. eTaluM ja nahIM paNa AlokamAM paNa vartamAnamAM jeo bhagavAne kahela pApanI viratimAM rata cittavALA che teonuM citta satata bhagavAnanA vacanathI bhAvita thaIne niSkaSAya bhAvavALuM bane che arthAt teonI kaSAyanI pariNati kSINa-kSINatara thAya che. tethI ja aMta vagaranA amRtarasathI tRpta thayelA puruSathI jema jaNAya che. arthAt satata AnaMdarasathI vRddhi pAmatA jaNAya che. vaLI, bAhyapadArthonI utsukatA nahIM hovAthI koI prakAranI priyanA virahaAdi vedanAne anubhavatA nathI paraMtu svasthatAno anubhava kare che. vaLI, lobha nahIM hovAne kAraNe dhana-arjunaAdi klezone paNa pAmatA nathI. vastutaH sAdhu avasthAmAM jene ziSyono lobha che, bhaktavargano lobha che, parSadA lobha che. teo sadA tenI prApti karavAmAM bhaktavargane rakSaNa ka2vAmAM, bhaktavarga anyatra jAya tyAre nAzanA duHkhane anubhavanArA che. paraMtu zAMta rasavALA munione koI lobha nahIM hovAthI tevAM sarva du:khone nahIM vedana karanArA pratyakSathI dekhAya che. vaLI, tribhuvanane vaMdanIya che arthAt jema cakravartIAdi bAhya samRddhine kAraNe saMsArI jIvothI vaMdanIya bane che. tema A mahAtmAo aMtaraMga samRddhinA kAraNe traNeya bhuvanane vaMdanIya che. saMsArasAgarathI uttIrNa ja potAne mAnatA sadA AnaMdita che. karAtuM hoya te karAyuM e nyAyathI saMsAramAM uttIrNa thavAnA samyag upAyonA jJAnapUrvaka zaktinA prakarSathI tene sevanArA mahAtmAo hovAthI alpakALamAM ja avazya pote saMsArathI pArane pAmaze e prakArano sthira nirNaya hovAthI sadA AnaMdamAM varte che.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva te AvA prakAranI guNavALI A virati AtmaverIpaNAne kAraNe kema tArA vaDe svIkArAtI nathI? e pramANe saddharmaguruo te jIvane bhAvagatI pravrayAnuM pratyakSaphala batAve che. Gpanaya : kadannatyAgavacanavihvalIbhatadramakakathanopanayaH tadetaddharmaguruvacanamAkarNya yathA'sau dramakastasminpuruSe saMjAtavizvAso'pi tathA''virbhUtanirNayo'pi yathA'tyantahitakArI mamAyaM puruSa iti, tathApi tasya kadannasya tyAjanavacanena vihvalIbhUto dainyamAlambyetthamabhihitavAn yaduta- yadetad gaditaM nAthaistatsamastamavitathaM pratibhAti me cetasi, kevalamekaM vacanaM vijJApayAmi tadAkarNayata yUyaM, yadetanmAM bhojanaM tyAjayanti bhavantastatprANebhyo'pyabhISTatamaM, nAhametadvirahe kSaNamapi jIvAmi, mahatA ca klezena mayedamupArjitaM, kiM ca kAlAntare'pi nirvAhakaM mamaitad, bhavadIyasya punarbhojanasya na jAne'haM svarUpaM, kiM cAnena mamaikadinabhAvineti? tatkimatra bahunA jalpitena? eSa me nizcayo-naivedaM bhojanaM moktavyaM, yadi vidyamAne'pyasmintrAtmIyaM bhavadbhirbhojanaM dAtuM yuktaM, tato dIyatAmitarathA vinaiva tena srissytiiti| tathA'yamapi jIvaH karmaparatantratayA'vidyamAnacaraNapariNAmaH saddharmagurUNAmagrataH samastamapIdRzaM jalpatyeva, astyeva tadA'sya guruSu vizrambhaH, saJjAto jJAnadarzanalAbhena saMpratyayaH, tathApi na nivartate dhanAdibhyo gADhamUrchA, dharmaguravazcAritraM grAhayantastattyAjanaM kArayanti, tato'sya jIvasya saMjAyate dainyaM, tato'yaM brUte-satyametatsarvaM yadAjJApayanti bhagavantaH, kintu zrUyatAM bhavadbhirekA madIyA vijJaptikA-gRddho'yamAtmA madIyo gADhaM dhanaviSayAdiSu, na zakyate tebhyaH kathaJcitrivarttayituM, mriye'haM tyAge nUnameteSAM, mahatA ca klezena mayaite samupArjitAH, tatkathamahametAnakANDa eva muJcAmi, kiM ca mAdRzAH pramAdino na yuSmAbhirupadiSTAyA virateH svarUpamavabudhyante, kintarhi ? mAdRzAmidameva kAlAntare'pi dhanaviSayAdikaM cittAbhiratikAraNaM, yuSmadIyaM punaranuSThAnaM rAdhAvedhakalpaM, kiM tena mAdRzAm? bhagavatAmapyasthAna evAyaM nirbandhaH, tathAhi-mahatA'pi prayatnena, tattve ziSTe'pi pnndditaiH| prakRtiM yAnti bhUtAni, prayAsasteSu nissphlH||1|| athaivamapi sthite bhavatAmAgrahaH, tato dIyatAmeteSu dhanaviSayAdiSu vidyamAneSu yadi deyamAtmIyaM cAritramitarathA paryAptaM mmaaneneti| GunayArtha : dramaka kadannatyAganA vacanathI visvalIbhUta thayo te kathanano upanaya te A saddharmagurunA vacanane sAMbhaLIne je pramANe A dramaka te puruSamAM saMjAta vizvAsavALo paNa ane je pramANe mane atyaMtahitakArI A puruSa che e pramANe AvirbhUta nirNayavALo paNa che.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 289 topaNa te kadaghatA tyAjananA vacanathI vivala thayelo decanuM AlaMbana karIne A pramANe bolyomahAtmAe sarvavirati grahaNa karavAnuM kahyuM ane bhogavilAsane sarvathA tyAga karavAnuM kahyuM, te sAMbhaLIne pote zAtAno artha che ane AnA tyAga dvArA samabhAvatanA pariNAmane sAdhavA asamartha che, tema jANIne tyAganA vacanathI vikvala thayelo dInatAnuM AlaMbana laIne gurune A pramANe kahyuM, je "yahutathI batAve che - je A hAtha vaDe kahevAyuM te samasta mArA cittamAM yathArtha pratibhAse che. A virati paralokanI sukhaparaMparAnuM kAraNa che vartamAnanI uttama sukhaparaMparAnuM kAraNa che. aMtaraMga guNasamRddhirUpa che. tethI jagatamAM mahAtmAo vaMdanIya che. ane mokSa teone hastAvalaMbana dekhAya che e vastu mane paNa ema ja bhAse che. kevala eka vacana huM vijJApana karuM chuM te tame sAMbhaLo- je A mAruM bhojana tame tyAga karAvo cho te prANathI paNa mane abhISTatama che atyaMta priya che, huM AnA virahamAM kSaNa paNa jIvI zakuM tema nathI. ane moTA klezathI mArA vaDe A upArjita che=saMsAramAM bhogasAmagrI upArjita che, ane kAlAntaramAM paNa mAruM A ja tirvAhaka che kSaNabhara paNa paramAtranuM bhojana karuM topaNa te paramAtrathI mAro nirvAha thAya tema nathI, paraMtu Indriyone anukULa evA bAhyabhAvothI ja huM svastha rIte jIvI zakuM tema chuM. vaLI, tamArA bhojananuM huM svarUpa jANato nathI arthAt paramAttajanya AsvAda meM lIdhela nathI. tethI A bhojananA tyAgarUpa viratine karyA pachI bhagavAnanA vacanathI bhAvita thaIne satata tirlepacittane pragaTa kare tevA bhojananA svarUpane huM jANato nathI. ane mane eka divasa nirvAhaka thAya tevA tamArA bhojana vaDe zuM? arthAt eka divasa bhogAdi tyAga karIne pauSadha Adi karuM tyAre samabhAvamAM yatna karI zakuM tevuM mAruM sAmarthya hovAthI ane adhika divaso sudhI samabhAvamAM rahI zakuM tevuM sAmarthya nahIM hovAthI A paramAtta vaDe zuM? te kAraNathI=paramAtrathI mAro nirvAha thAya tema nathI te kAraNathI, ahIM paramAnnanA grahaNanA viSayamAM vadhAre kahevAthI zuM ? A mAro nizcaya che. A bhojana=mAruM bhogavilAsarUpa bhojana, tyAga karavo joIe nahIM. jo A vidyamAna hote chate paNa bhogAdinI sAmagrI vidyamAna hote chate paNa, tamArA vaDe AtmIya bhojana devA mATe yukta hoya arthAt sarvasaMganA tyAga vagara viratirUpa paramAnna ApI zakAya tema hoya to Apo ItarathA paramAtra nahIM Apo to, tenA vagara ja=paramAtra vagara ja, saraze. e pramANe A paNa jIva karmanA parataMtrapaNAne kAraNe avidyamAna cAritranA pariNAmavALo=bhoga asAra che tevI buddhi hovA chatAM bhoga vagara nirAkuLa svabhAvamAM na rahI zake tevAM balavAna karmonI parataMtratAne kAraNe avidyamAna cAritranA pariNAmavALo, saddharmagurunI AgaLa samasta paNa AvuM pUrvamAM kahyuM evuM, bole che arthAt huM A kada choDI zakuM tema nathI tenA tyAga vagara paramAtra ApI zakAya to Apo e pramANe bole che. tyAre Aje A jIva, gurumAM vizvAsa che arthAt guru ekAMte mArA hita mATe ja kahe che tevo sthira vizvAsa che.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva jJAnadarzananA lAbhathI saMpratyaya thayelo che nirAkuLa cetanArUpa cAritra mahAsukharUpa che tevo nirNaya thayelo che topaNa dhanAdithI gADhamUccha vivartana pAmatI nathI. cAritrane grahaNa karAvatA dharmaguruo tenuM tyAjanane karAve che=dhanAdino tyAga karAve che tethI A jIvane dInatA thAya che arthAt A bhogavI lAlasA zAMta thaI nathI ane tenA vagara huM saMyamajIvanamAM jIvI zakIza nahIM tethI tyAga nahIM karavAno pariNAma thAya che. tethI A bole che=bhogatyAga pratye asAmarthya jaNAvAthI A jIva bole che, A sarva dharmagurue je kahyuM te sarva, satya che. je bhagavAna AjJA kare che tame kaho cho ke A bhogono tyAga karIne vartamAnamAM sukhanI paraMparAnuM kAraNa ane paralokamAM sukhanI paraMparAnuM kAraNa evI viratine tuM grahaNa kara te sarva satya che ke bhagavAna AjJA kare che. phakta mArI eka vijJapti tame sAMbhaLo. mAro A AtmA dhanaviSayAdimAM gADha gRddha che. tenAthI koI rIte vivartana karavA mATe zakya nathI. AmanA tyAgamAMdhatAdinA tyAgamAM, kharekhara huM marI jaIza. samyakta pragaTela che. nirmaLa tattvanI prajJA pragaTela che. potAnI sthitinuM avalokana karIne te jIvane jaNAya che ke A bhogono huM tyAga karuM topaNa bhoganI icchA mArI virAma pAme tema nathI; kema ke bAhyanimittonA avalaMbana vagara AtmAnI svastha avasthAmAM pote rahI zake tema nathI ane bAhyanimittonI hUMphathI kaMIka svastha thaIne bhagavad bhakti AdimAM pote yatna karI zake tema che. ane susAdhuo saMsArI jIvonI sAthe koI sneha vagara mAtra AtmAnA nirAkuLa svabhAvamAM pratibaMdhane dhAraNa karIne tene sthira karavA arthe svAdhyAyAdi sarva ucita kriyAo kare che te prakAre karIne huM svastha rahI zakuM tema nathI mATe jo huM bhogAdino tyAga karIne saMyamano veza grahaNa karuM to citta asvastha thavAthI mAro janma niSphaLa thAya tema che. te prakAre dharmagurune te jIva vijJapti kare che. ane moTA klezothI mArA vaDe A upArjana karAyA che bhogasAmagrI ekaThI karAI che arthAt sukhanA arthI evA mArA vaDe sukhanA AdhArabhUta dhanAdi viSayo ghaNA zramathI upArjita karAyA che. tethI kema huM A viSayone akAMDa ja tyAga karuM arthAt jyAM sudhI cita viSayonI gRddhivALuM na hoya tyAM sudhI teno tyAga karavAno avasara nathI, tevA anavasare ja huM kevI rIte teno tyAga karuM? vaLI, gurune te jIva kahe che mArA jevo pramAdI tamArAthI upadeza karAyelI viratinA svarUpane jANato nathI arthAt tamArA upadezanA baLathI viratinA nirlepa pariNatinA saMvedanane prApta karI zakato nathI. to zuM? tethI kahe che mArA jevAne A ja dhanaviSayAdi kAlAntaramAM paNa cittanI svasthatAnuM kAraNa che arthAt tenA sAMnidhyathI ja huM kaMIka svastha rIte jIvI zakuM ema chuM. tamAruM vaLI, A anuSThAna rAdhAvedha jevuM che. tame je viratinuM svarUpa batAvo cho tevA bhAvanI niSpatti mATe udyama karavAnI zakti rAdhAvedhane sAdhavAmAM kuzaLa puruSa jevA daDhapraNidhAnavALA jIvo ja karI zake che. ane teone ja temAMthI sukhanuM vedanA thAya che ane tevo apramAda mArAmAM nathI te kAraNathI mArA jevAne tenAthI zuM ? rAdhAvedha jevA anuSThAna svIkAravAthI zuM ? tamAro paNa asthAnamAM ja A Agraha che. arthAt bhogono tyAga karIne A mahAtmAonI jema tuM virati svIkAra e prakArano je tamAro
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva moTA paNa Agraha che te asthAnamA 4 che, prema asthAnamA che ? te 'tathAhi 'thI spaSTa kare che prayatnathI paMDito vaDe tattvano upadeza apAya chatAM paNa jIvo prakRti tarapha jAya che. teomAM prayAsa niSphaLa che=upadezano prayAsa niSphaLa che. arthAt gurune kahe che ke tamo tattvano upadeza ghaNA prayatnathI Apo cho topaNa saMyamane anukULa sIrya ullasita thAya tevI prakRti mArI nirmANa thaI nathI. phakta saMyama game che, susAdhune joIne prIti thAya che. topaNa mArI prakRti viSayo tarapha janArI hovAthI ghaNA prayatnathI paNa karAyelo tamAro upadezano prayAsa niSphaLa che. have A pramANe sthita hote chate=mArI prakRti viSayothI parAmmukha thAya tema nathI e pramANe sthiti hote chate, tamone Agraha che=huM kaMIka paramAnna grahaNa karuM tevo Agraha che, to A dhana, viSayAdi vidyamAna hote chate Apo. jo tamAruM cAritra deya hoya arthAt bhogAdine choDyA vagara tamArA cAritranI AcaraNA thaI zake tevI hoya to mane Apo, itarathA=bhogAditA tyAga vagara yAritra zasya nathI khebha hoya to, bhane khAnA vaDe=yAritra vaDe, saryu. upanaya : 291 dharmabodhakarasya punazcitanasyopanayaH (dharmagurorbhAvakAruNyam) tatazcaivaM vadati satyasmin jIve yathA tena rasavatIpatinA taM dramakaM paramAnnagrahaNaparAGmukhamavalokya cintitaM yaduta- pazyata ! aho mohasAmarthyaM, yadeSa roraH sarvavyAdhikare'tra kadanake saktabuddhirmAmakaM paramAnnamavadhIrayati nizcitaM ca prAgeva mayA, yathA nAsya varAkasyAyaM doSaH, kiM tarhi ? cittavaidhuryakAriNAM rogANAM, ataH punarenaM zikSayAmi vizeSeNa varAkaM, yadyayaM pratyAgatacittaH paramAnnamidaM gRhNIyAt, tato'sya mahAnupakAra : saMpadyeteti, tathA saddharmaguravo'pi cintayanti, yaduta - apUrvarUpo'yamasya jIvasyAho mahAmohaH, yadayamanantaduHkhaheto rAgAdibhAvarogavRddhikare'sminviSayadhanAdike viniviSTabuddhirjAnannapi bhagavadvacanamajAnAna iva, zraddadhAno'pi jIvAditattvamazraddadhAna iva, na mayopadizyamAnAM niHzeSaklezavicchedakArikAM viratimurarIkurute yadi vA nAsyAyaM tapasvino doSa:, kintarhi ? karmaNAmiti, tAnyevainaM jIvaM visaMsthulayanti, ato nAsmAbhiretatpratibodhanapravRttairasyAvidheyatAmupalabhya nirvedaH kAryaH, tathAhi anekazaH kRtA kuryAddezanA jIvayogyatAm / yathA svasthAnamAdhatte, zilAyAmapi mRdghaTaH / / 1 / / yaH saMsAragataM jantu, bodhayejjinadezite / dharme hitakarastasmAnnAnyo jagati vidyate // 2 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva viratiH paramo dharmaH, sA cenmatto'sya jAyate / tataH prayatnasAphalyaM, kiM na labdhaM mayA bhavet ? / / 3 / / anyacca mahAntamarthamAzritya, yo vidhatte parizramam / tatsiddhau tasya toSaH syAdasiddhau vIraceSTitam // 4 // tasmAtsarvaprayatnena, punaH pratyAyya pezalaiH / vacanairbodhayAmyenaM, guruzcitte'vadhArayet / / 5 / / upanayArtha : dharmabodhakaranA punaH ciMtanano upanaya arthAt dharmagurunuM bhAvakAruNya ane tethI=prastuta jIve dharmagurune upara pramANe kahyuM tethI, A pramANe A jIva bole chate je rIte te rasoIyA vaDe te bhikhArIne paramAnnagrahaNamAM parAmukha joIne vicArAyuM, zuM vicArAyuM ? te 'vadyuta'thI batAve che - juo A mohanuM sAmarthya, je kAraNathI A rAMkaDo sarvavyAdhine karanArA A kadannamAM saktabuddhivALo mArA paramAnnanI avagaNanA kare che arthAt dharmaguru vicAre che ke tuccha bAhyabhogonuM A jIvane je AkarSaNa che te adbhuta che jethI te bhogavilAsanI pravRtti rAgAdinI vRddhi karanArI che tevuM jANavA chatAM temAM AsaktabuddhivALo evo A jIva saMyamanA pariNAma mATe tatpara thato nathI arthAt cittamAM rucikara lAgavA chatAM grahaNa karavA mATe upekSAvALo thAya che. ane pUrvamAM ja mArA vaDe nizcita karAyuM che je A pramANe A varAkano A doSa nathI=karma paravaza evA A jIvano A doSa nathI. to zuM che ? cittamAM vairyane karanArA rogono A doSa che. AthI pharI paNa A varAkane vizeSathI bodha karAvuM, jo pratyAgatacittavALo A jIva A paramAnnate grahaNa kare to Ato mahAna upakAra prApta thAya te pramANe saddharmaguruo paNa vicAre che. te 'vadyuta'thI batAve che Azcarya che ke A jIvano apUrva mahAmoha che. je kAraNathI anaMta duHkhanA hetu rAgAdi bhAvarogane karanArA A viSayarUpI dhanAdimAM vizeSa rIte niviSTa buddhivALo A jIva arthAt gADha mUrchAvALo A jIva bhagavAnanA vacanane jANavA chatAM paNa nahIM jANanArAnI jema, jIvAdi tattvanI zraddhA karavA chatAM paNa azraddhAvALA jIvanI jema mArA vaDe upadeza apAtI sarvaklezanA vicchedane karanArI viratine svIkArato nathI. athavA A tapasvIno A doSa nathI. to zuM che ? tethI kahe che. karmono A doSa che. arthAt mUrchA ApAdaka tIvra aviratinA udayanA kAraNabhUta kaSAyono A doSa che. te ja=kaSAya ApAdaka karmo ja, A jIvane visaMsthUla kare che-dhanAdi anarthakArI che dhanAdi pratyenI vRddhi karmabaMdhanuM kAraNa che nirlepacitta vartamAnamAM sukhanuM kAraNa che bAhyasukhanI paraMparAnuM kAraNa che tevuM spaSTa bodha hovA chatAM anarthakArI evI bhoganI lAlasAne choDavA mATe = 1
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 293 jIvane visaMsthUla kare che. AthI AvA prabodhana mATe pravRtta evA amArA vaDe AnI avidheyatAne joIne prastuta jIvanI viratinA grahaNa mATenI apravRttine joIne, nirveda na karavo joIe arthAt upekSA karavI joIe nahIM. paraMtu satata tenA prabodhana mATe ucita yatna karavo joIe tema dharmaguru vicAre che. te A pramANe aneka vakhata karAyelI dezanA jIvanI yogyatAne kare che. je pramANe mATIno ghaDo zilAnA vize paNa svasthAnane prApta kare che. arthAt guru vicAre che ke A jIva tatvane jANanAro che, mokSamArgamAM rucivALo che chatAM gRddhiApAdaka karmo pracura che, tethI viratine abhimukha pariNAmavALo thaI zakato nathI. topaNa aneka vakhata viratinA svarUpane bhinna bhinna dRSTiothI tene samajAvavAmAM Avaze to te jIvamAM viratinA pariNAmane anukULa yogyatA pragaTa thaze. jema paththara upara paNa mATIno ghaDo roja mUkavAmAM Ave to te mATInA ghaDAthI ghasAyela te paththara paNa kaMIka ghasAyelo thAya che. tethI mATIno ghaDo tyAM potAnuM sthAna prApta kare che. tema atyaMta saMvegapUrvakanI karAyelI viratinA svarUpanI dezanA A jIvane paNa viratinAM AvAraka karmo kaMIka zithila-zithilatara karIne potAnuM sthAna prApta karaze. je mahAtmA saMsAragata jIvane jiladezita dharmanA viSayamAM bodha karAve che tenAthI anya hitane karanAro jagatamAM koI nathI. arthAt te mahAtmA vicAre che ke saMsAramAM rahelo jIva duraMta saMsAramAM jaIne paDaze. je mahAtmA bhagavAne kahelo dharma batAve che tenAthI anya koI upakAraka nathI. mATe mAre A jIvato upakAra karavo hoya to potAnA zramane gaNyA vagara jyAre jyAre te jIva tattvazravaNa mATe Ave tyAre tyAre avazya viratinuM sUkSma-sUkSmatara svarUpa mAre tene batAvavuM joIe jethI tenuM hita thAya. vaLI, mahAtmA vicAre che ke virati=sarvapAponI virati, zreSTha dharma che. mArAthI ta=sarvapAponI virati, jo Ane thAya to prayatnanuM saphaLapaNuM thAya-upadeza mATe karAyelA mArA prayatnanuM saphalapaNuM thAya. mArA vaDe zuM prApta thayeluM na thAya ? arthAt jo A viratine prApta kare to mArA vaDe sarva prApta thayeluM thAya; kema ke duraMta saMsAramAMthI paDatA jIvane rakSaNa karavA yogya zreSTha koI dharma nathI. ane bIjuM moTA arthane AzrayIne je parizrama kare che tenI siddhimAM tene toSa thAya che. asiddhimAM vIraceSTita thAya=te mahAtmA vicAre che ke yogya jIvane viratinI prApti karAvavA arthe je moTA arthono huM parizrama karuM chuM tenAthI A jIvane jo viratinI prApti thaze to mane harSa thaze. ane kadAca A jIvatAM prabalaka haze ane A jIvane viratinI prApti nahIM thAya topaNa meM yogyatAne joIne je ucita prayatna karyo che te vIraceSTita che. tethI avazya mane kalyANanI prApti thaze. te kAraNathI gurue pUrvamAM vicAryuM ke A jIvane pratibodha karAvavAmAM nirveda karavo joIe nahIM. kema karavo joIe nahIM te tathada' dvArA cAra zlokathI batAvyuM te kAraNathI, sarva prayatnathI pharI vizvAsa karAvIne sarvavirati ja sarva sukhanuM kAraNa che e prakAre A jIvane vizvAsa karAvIne, suMdara vacano dvArA Ave=A jIvane, huM bodha karAvuM e pramANe cittamAM avadhAraNa kare che.
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva Gdhanaya : kadannadoSaparamAnaguNopanayaH (dharmadhanAdInAM guNadoSAH) tato yathA tena sUpakAreNa tasmai bhikSAcarAya niveditAH punarvizeSataH kadannadoSAH, upapAditA tasya yuktitastyAjyarUpatA, dUSitaM kAlAntare tadabhipretaM tasya nirvAhakatvaM, prazaMsitamAtmIyaM paramAnaM, prakaTitaM tasya sarvadA dAnaM, samutpAdito mahAprabhAvAJjanasaliladAyakatvanidarzanenAtmavizrambhAtirekaH, abhihitazcAsau dramakaH- 'kiM bahunAnena? muJcedaM svabhojanaM, gRhANedamamRtakalpaM madIyamanamiti tathA saddharmasUrayo'pi sarvaM kurvanti, tathAhi-te'pi jIvAya nivedayanti dhanaviSayakalatrAde rAgAdihetutAM, dIpayanti karmasaJcayakAraNatAM, prakAzayanti durantAnantasaMsAranimittatA, vadanti ca yathA-bhadra ! yata eva klezenopAya'nte khalvete dhanaviSayAdayaH, klezena cAnubhUyante, punazcAgAminaH klezasya kAraNabhAvaM bhajante ata evaite prityaagmrhnti| anyacca-bhadra ! tavApyete mohaviparyAsitacetasi sundarabuddhiM janayanti, yadi punastvaM cAritrarasamAsvAdayasi tato'smAbhiranukta eva naitebhyo manAgapi spRhase, ko hi sakarNako'mRtaM vihAya viSamabhilaSati?, yatpunarasmadIyopadezasaMpAdyasya cAritrapariNAmasya kAdAcitkatvenAnirvAhakatvaM dhanaviSayakalatrAdestu prakRtibhAvagamanena sadAbhAvitayA ca nirvAhakatvaM manyase tadapi mA maMsthAH, yato dhanAdayo'pi dharmarahitAnAM na sakalakAlabhAvino bhavanti, bhavanto'pi na prekSApUrvakAriNA nirvAhakatayA'GgIkarttavyAH, na hi samastarogaprakopanaheturapathyAnnaM sakalakAlabhAvukamapi nirvAhakamityucyate, sarvAnarthasArthapravartakAzcaite dhanAdayaH, tasmAnnaiteSu sundarA nirvAhakatvabuddhiH, na yaM prakRti vasya, yato'nantajJAnadarzanavIryAnandarUpo'yaM jIvaH, ayaM tu dhanaviSayAdiSu pratibandho'sya jIvasya karmamalajanito vibhrama iti tattvavedino manyante, ata eva cAritrapariNAmo'pi tAvatkAdAcitko yAvajjIvavIryaM nollasati, tadullAse punaH sa eva nirvAhako bhavitumarhatItyato viduSA tatraiva yatno vidheyaH, tabalenaiva mahApuruSA apahastayanti pariSahopasargAn, avadhIrayanti dhanAdikaM, nirdalayanti rAgAdigaNaM, unmUlayanti karmajAlaM, taranti saMsArasAgaraM, tiSThanti satatAnande'nantakAlaM shivdhaamniiti| kiJca matsaMpAditena jJAnena kiM na janitastavAjJAnatamovilayaH? kiM vA darzanena nApAsto viparyAsavetAlaH? yena madvacane'pyavizrabdhabuddhiriva vikalpaM kuruSe, tasmAd bhadra ! vimucyedaM bhavavarddhanaM dhanAdikamaGgIkuru mama dayayopanItametat cAritraM, yena saMpadyate te niHzeSaklezarAzivicchedaH, prApnoSi ca zAzvataM sthAnamiti /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 25 upanayArtha : dhana Adi Atmaka kadannanA doSo ane dharmarUpa paramAnA guNo tethI guru A pramANe cittamAM avadhAraNa kare che tethI, je pramANe te sUpakAra dvArA te bhikSAcarane pharI vizeSathI kadattanA doSane nivedana karAyA, yuktithI tenI tyAjyarUpatA kadannatI tyAjyarUpatA, upapAdita karAI=A kadanna tyAga karavA yogya che te yuktithI samajAvAyuM, kAlAntare tene abhipreta tenuM nirvAhakapaNuM dUSita karAyuMete dramake kahela ke kAlAgharamAM paNa A dhanAdi ja mArA nirvAhaka che e pramANe abhipreta tenuM nirvAhakapaNuM te sUpakAra vaDe dUSita karAyuM. AtmIya paramAnna prazaMsita karAyuM pote je cAritrarUpa paramAtta Ape che te bhAvaArogyanuM kAraNa che e prakAre prazaMsA karAI, tenuM paramAtuM, sarvadA dAna pragaTa karAyuM=jo te dramaka saMyama leze to pote tene haMmezAM jitavacanAnusAra sUkSma tatvano bodha karAvIne avazya paramAnna sadA Apaze ema kahevAyuM, mahAprabhAvavALA aMjana ane saliladAyaka tattvanA nirdezathI AtmAmAM vizvAsano atireka samutpAdana karAyo pUrvamAM mahAprabhAvaka evuM vimalAloka aMjana ane tatvaprItikara pANInA dAyaka pote che tethI jema te baMne auSadho ApIne tenA roga dUra karyA tema paramAttane ApIne paNa avazya pote teno roga dUra karaze e prakArano guru dvArA potAnAmAM vizvAsano atireka ucita yuktio dvArA utpanna karAyo. jethI bhaviSyamAM kadanna nahIM maLe to huM jIvI zakIza nahIM te prakAranI zaMkA tene dUra thAya ane A dramaka kahevAyo, A bahu kahevAthI zuM? svabhojana tuM tyAga kara=vAraMvAra A kadaNanA tyAgane pharI pharI kahevAthI zuM ? ane paramAttanI vAraMvAra prazaMsA karavAthI zuM ? tuM A svabhojanano tyAga kara, amRta jevuM mAruM anna grahaNa kara e pramANe kathAnakamAM kahevAyuM te rIte saddharmasUri paNa sarva kahe che. te A pramANe teo paNa jIvane dhana, viSaya, kalatrAdimAM rAgAdinI hetutAne nivedana kare che=dhana, bhogasAmagrI, strIAdi jIvamAM rAgAdi rogo utpanna karIne kleza utpanna kare che te pramANe nivedana kare che, karmasaMcayanuM kAraNapaNuM batAve che dhanAdi viSayo sAgAdi utpanna karIne karmasaMcayanuM kAraNa che e pramANe sUkSma yuktiothI yogya jIvane batAve che. duraMta anaMta saMsAranI nimittatAne prakAzana kare che dhana, viSayAdimAM je prakAranI buddhi che tene vaza thaIne teno tyAga karavAmAM nahIM Ave to te nimittothI rAgAdinI vRddhine pAmIne kharAba aMtavALA durgationA pAtavALA, anaMta saMsAranuM kAraNa dhana, viSAyAdi che tema yuktithI prakAzana kare che. ane kahe che. zuM kahe che ? te "yathA'thI batAve che - he bhadra ! je kAraNathI ja kleza dvArA A dhana viSayAdi upArjana karAya che=rAgAdithI AkuLa thaIne tenI prApti mATe je zrama karAya che te klezarUpa che ane tenA dvArA ja A dhana viSayAdi upArjana karAya che ane kleza dvArA anubhavAya che=bhogakALamAM rAgAdi AkuLa citta hovAthI jyAM sudhI citta zAMta na thAya tyAM sudhI klezano ja anubhava thAya che. vaLI, AgAmI klezanA kAraNabhAvane bhaje che punaH AgAmInA klezanA kAraNabhAvane bhaje che=upArjatakALamAM je kleza thayo tenAthI karma baMdhAyuM te vakhate je klezanA saMskAro paDyA ane bhoga vakhate je klezanA bhAvo thayA tenAthI je
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva klezanA saMskAro paDyA ane je karmano baMdha thayo te sarva bhAvinA klezanuM kAraNa thaze; kema ke bhogakALamAM thayelA kliSTa citathI je rAgAdinA saMskAro paDaze ane je karma baMdhAze te pharI janmAMtaramAM aneka Apattione prApta karIne klezanI paraMparAne prApta karAvaze, AthI ja Aebhogo, parityAgane yogya che sarva klezanI paraMparAnuM kAraNa hovAthI svazakti anusAra apramAdathI bhoganA parityAga mATe yatna karavo joIe. ane anya he bhadra ! A=bhogo, tArA paNa mohaviparyAsavALA cittamAM suMdara buddhine utpanna kare che=samyagdarzana thayeluM che, samyajJAna prApta thayeluM che topaNa bhoga pratye je gADha lipsA varte che te rUpa mohaviparyAsa cittamAM A bhogo mane sukha Ape che evI suMdarabuddhi varte che. paraMtu jo tuM cAritrarasanA AsvAdalane karIza to amArAthI nahIM kahevAyelA ja A bhogonI thoDI paNa spRhA karIza nahIM guru kahe che ke jo tuM saMyamagrahaNa karIne satata jinavacanathI AtmAne bhAvita karIza to kaSAyonA kSayopazamabhAvarUpa nirAkuLacetanA rUpa cAritrarasatA AsvAdanane prApta karIza tethI te cAritranA rasamAM magnatAne kAraNe amArI preraNA vagara ja viSayothI parAkkha thaIne adhika sukhamaya svAthyanA sukhano anubhava karanAra thaIza, di=je kAraNathI, koNa buddhimAna amRtane choDIne viSanI IcchA kare ?=buddhimAna puruSa amRtatulya jinavacananA bhAvanathI thatI cAritranI pariNatine choDIne kaSAyanA pariNatirUpa viSanI kaI rIte abhilASA kare ? arthAt kare nahIM. je vaLI, amArA upadezane prApta karIne A cAritrapariNAmanuM kadAcipaNAne kAraNe anirvAhakapaNuM, vaLI dhana, viSaya, strIAdi prakRtibhAvanA gamanathI ane sadAbhAvipaNAthI tuM nirvAhakapaNuM mAne che te paNa tuM mAna nahIM prastuta jIva mAne che ke huM cAritranA pariNAmane ghaNA zramathI keTaloka samaya karI zakIza, paraMtu satata karI zakIza nahIM, tethI cAritrato pariNAma mArA samasta jIvana sudhI nirvAhaka thaze nahIM ane dhana, viSaya strIAdi mArI prakRtirUpe thayelA hovAthI huM temAMthI sadA AnaMda laI zakIza ane mArI pAse sadA vidyamAna hovAthI jIvana sudhI mAro nirvAha tenAthI thaze ema tuM je mAne che e paNa mAna nahIM. je kAraNathI dhanAdi paNa dharmarahita jIvone sakalakAla rahenAra nathI arthAt jo puNya samApta thAya to A bhavamAM paNa dhana nAza pAme, strI paNa anukULa thavAne badale pratikULa thAya, zarIra paNa roga mATe samartha thAya tethI jo dharma nahIM hoya to A dhanAdithI paNa A bhava sudhI nirvAha thaze nahIM. kadAca thavA chatAM paNa puNyano sahakAra haze to dhanAdithI A jIvana sudhI sukhanA kAraNa rUpe rahevA chatAM paNa, vicArapUrvaka pravRtti karanArA jIvoe nirvAhakapaNAthI aMgIkAra karavA joIe nahIM arthAt A dhanAdi mane jIvananA aMta sudhI sukha Apaze e prakAre svIkAra karavA joIe nahIM, hiM=je kAraNathI, badhA roganA prakopahetu evuM apathya ane sakalakAlabhAvuka hovA chatAM paNa nirvAha karanAruM che e pramANe kahevAtuM nathI=dhana vagere AtmAnA bhAvoganA prakopano hetu hovAthI apathya anna jevA che tethI A jIvana sudhI vidyamAna hoya topaNa nirvAhaka che arthAt AnaMda ApanAra che ema kahevAya nahIM, ane sarva anartha samudAyanA pravartaka A dhanAdi che. te kAraNathI AmAM nirvAhakapaNAnI buddhi suMdara nathI.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 297 guru kahe che dhanAdi sarva jIvone rAgAdi utpanna karIne vartamAnamAM kleza karAve che. karmabaMdha karAve che, durgationI paraMparA karAve che. tethI te dhanAdimAM nirvAhakapaNAnI buddhi suMdara nathI. joke prastuta jIva samyagdarzana, samyajJAnavALo che. tethI mohathI rahita AtmAnI ja avasthA tene suMdara lAge che ane rAgAdibhAvo jIvanI viDaMbanA che tema jaNAya che. topaNa viSayonI gADha mUrchAne kAraNe A viSayo vagara huM svastha rahI zakIza nahIM tevI buddhi varte che. ane viSayono tyAga karIza to cAritranI pariNati huM sparzI zakIza nahIM tevuM jaNAvavAthI potAnI svasthatAnuM nirvAhaka dhanAdi che tevI buddhi varte che ane jyAre guNavAna guru te prakAre upadeza Ape che tyAre pUrvamAM je samyajJAna ane je samyagdarzana che te gurunA vacanathI cAritranA pAramArthika svarUpane ane bhogAdimAM rAgAdinI janakatAnA svarUpane vizeSathI jovA pravarte che. jenAthI viSayonI asAratAno kaMIka sUkSmabodha thAya che jenAthI cAritra abhimukha pariNAma thAya che AthI guru tene yuktipUrvaka bhogasAmagrI nirvAhaka nathI tevuM spaSTa batAve che jethI tenuM cAritramohanIya kaMIka zithila thAya. vaLI, cAritrane abhimukha karavA arthe guru kahe che. jIvatI A prakRti nathI=bhogAdimAMthI AnaMda levo e jIvanI prakRti nathI. je kAraNathI anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtavIrya ane anaMta AnaMda rUpa jIva che. vaLI, dhanaviSayAdimAM A pratibaMdha A jIvato karmamalajavita vibhrama che e pramANe tatvane jANanArAo mAne che arthAt guru kahe che ke jIvato nirAkula svabhAva e sukharUpa che, dhanAdimAM je rAgano pariNAma che te sukharUpa nathI. paraMtu karmamalajanita vibhrama che mATe te potAnuM nirvAhaka che ema kahI zakAya nahIM. AthI ja cAritrapariNAma paNa tyAM sudhI kadAcita che jyAM sudhI jIvavIrya ullasita thatuM nathI arthAt jIvanuM vAstavika nirvAhaka to cAritrano sukhAtmaka pariNAma che AthI ja jyAM sudhI jIva cAritranA svarUpanA bhAvatathI viziSTa ullAsavALo thato nathI, tyAM sudhI tene cAritrano pariNAma kadAcit prApta thAya che. AthI ja tane cAritrato pariNAma eka divasano nirvAhaka thaze tevuM bhAse che. vaLI, tenA ullAsamAM=cAritramohanIya toDavAne anukULa sarvIryanA ullAsamAM, te jasullasita thayelA vIryathI utpanna thayelA nirAkula pariNAmarUpa cAritrato pariNAma ja, nirvAhaka thavA mATe yogya che arthAt jeone cAritranA pariNAmane kAraNe satata samabhAvajanya sukhanI vRddhi thaI rahI che teone cAritrano pariNAma ja nirvAhaka bhAse che. kaMTaka jevI bhogAdi sAmagrI nirvAhaka bhAsatI nathI. AthI vidvAnoe tatvane jANanAra buddhimAna puruSoe, temAM ja= cAritranA pariNAmamAM ja yatna karavo joIe. tenA balathI ja=cAritranA baLathI ja, mahApuruSo pariSaha upasargone hasI kADhe che. arthAt pariSaha upasargane gaNakAratA nathI; kema ke samabhAvatA sukhamAM magna hovAne kAraNe pariSaha upasarga vyAkuLa karatA nathI. paraMtu samabhAvanI vRddhinA ja aMga bane che. dhanAdinI avagaNanA kare checAritranA sukhamAM magna hovAthI dhanAdika sukhanAM kAraNa nahIM jaNAvAne kAraNe dhanAdikanI upekSA kare che. rAgAdika gaNane nirjalana kare che cAritranA pariNAmathI ja kSayopazamabhAvathI vRddhi thatI hovAne kAraNe cAritranA bAdhaka rAgAdinuM nirdhalana kare che. karmanI
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva jAlanuM umUlana kare che cAritramohanIyatA udayajanya karmono samUha pUrvamAM prApta thayelo te cAritranA pariNAmathI ja vinAza pAme che. saMsArasAgarane tare che arthAt je karAtuM hoya te karAyuM e nyAyathI karmanA nAza dvArA saMsArasAgarathI taratA hovAne kAraNe saMsArasAgarathI tare che. ema kahevAya che. satata AnaMdarU5 mokSasthAnamAM anaMtakALa rahe che karmono nAza thavAthI saMsArathI para avasthArUpa mokSane pAmyA pachI sarva upadrava rahita evI mokSa avasthAmAM sadA rahe che. vaLI, mArA vaDe saMpAdana karAyelA jJAnathI tAro ajJAna rUpI aMdhakAra zuM gayo nathI ? athavA darzana vaDe mArA vaDe saMpAdita evA darzana vaDe, viparyAsarUpI vetAla zuM dUra karAyo nathI ? je kAraNathI mArA vacanamAM paNa cAritra ja paramArthathI nirvAhaka che, dhanAdi nirvAhaka nathI e pramANe mArA vacanamAM paNa, avizrabdhabuddhivALAnI jema vikalpa kare che=dhanAdi nirvAhaka thaze, cAritra nirvAhaka thaze ke nahIM e prakAranA vikalpa kare che. te kAraNathI jema jJAna-darzananA baLathI tane vizrvAsa thayo che ke mAruM ajJAna gayuM mAro viparyAsa gayo tema cAritra paNa mAro nirvAhaka thaze tevo vizvAsa kare jethI tAruM hita thAya te kAraNathI, he bhadra ! bhavatA vardhana rUpa A dhanAdine choDIne=dhanAdi pratyenI mUcchathI bhavanuM vardhana thAya che tethI mUcchanuM kAraNabhUta dhanAdinuM varjana karIne, mArI dayAthI apAtuM A cAritra tuM svIkAra kara=visaMgabhAvamAM javAne anukULa ucita evI AcaraNAne tuM svIkAra, jethI tArI vizeSa klezarAzino viccheda prApta thAya. ane zAsvata sthAnane tuM prApta kara. bhAvArtha : saupadezakanA atyaMta prayAsathI jyAre vivakSita jIvane saMsAranA vAstavika svarUpanuM yathArtha jJAna thAya che, jethI te jIvane saMsAra atyaMta raudra che tevo sthira nirNaya thAya che ane karmarahita avasthA ja jIvanI suMdara avasthA che tevo sthirabodha thAya che. tethI te jIvane sarva karmarahita avasthA pratye atyaMta rucirUpa samyagdarzanano pariNAma thAya che. tethI te jIvane jaNAya che ke sadguru taddana niHspRhI che phakta potAnI tuccha matine kAraNe teo mArA dhanAdi haraNa kare che ityAdi kuvikalpo potAne thayA hatA ane potAnI evI kuvicAraNA pratye jugupsA thAya che. vaLI gurunA upadezathI tene sthira nirNaya thAya che ke AtmA anAdino che, cAragatiomAM karmane kAraNe bhame che. tethI ekAMtavAdanA je kusaMskAro hatA te dUra thAya che. ane bA bhogamAMthI sukha thAya che anya koI sukha nathI e prakAranI sahaja vAsanAne kAraNe je mithyAtva vartatuM te paNa nivartana thAya che. Ama chatAM keTalAka jIvonuM cAritramohanIya atyaMta zithila hoya che. teone tatkAla ja bhogAdi pratyenI icchA nivartana pAme che. jema naMdiSeNa muni pAse AvanArA jIvone te mahAtmA saMsAranuM vAstavika svarUpa atyaMta saMvegapUrvaka batAve che, mokSanuM pAramArthika svarUpa batAve che, tenI prAptino upAya apramAdathI sevAyeluM cAritra che tema batAve che tyAre te jIvomAM bhoganI lAlasA tatkAla zAMta thAya che, cAritrano vIrya ullasita thAya che. tethI te sarva mahAtmAo bhagavAna pAse jaIne cAritra svIkArIne cAritranA mahAparAkrama dvArA Atmahita sAdhI zakyA. paraMtu keTalAka jIvonuM cAritramohanIya atyaMta baLavAna hoya che tethI, samyagdarzana prApta thavA chatAM bhoganI leza paNa virati karavAne abhimukha
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 299 pariNAma thato nathI. evA jIvane AzrayIne prastutamAM kahe che ke A jIvane dhanaviSayAdi rUpa kadannamAM gADha mUccha varte che. vaLI, keTalAka jIvone sarvaviratino pariNAma thato nathI. topaNa dhanAdimAM evI gADha mUccha nathI tevo samyakta pAmyA pachI dezaviratimAM udyama karanArA hoya che. vaLI keTalAka jIvonAM karmo balavAna hovAthI teone satata mArgAnusArI upadeza ApanArA mahAtmA maLe, vaLI teo pratidina dharmadezanA sAMbhaLe. vaLI sAMbhaLatI vakhate cAritranA pariNAma pratye atyaMta rAga thAya topaNa cAritranAM bAdhaka karmo pracura hovAthI teonuM sarvaviratine abhimukha sattva ullasita thatuM nathI. jema mallInAtha bhagavAne dIkSA grahaNa karI tatkAla ja kSapakazeNInuM vIrya ullasita thayuM; kema ke kSapakazeNInA bAdhaka karma zithila hatAM, jyAre vIrabhagavAne saMyama grahaNa karyuM, ghora upasargo, pariSahonI upekSA karIne samabhAvamAM yatna karatA hatA topaNa viziSTa samabhAvanAM bAdhaka karmo pracura hovAthI samAdhinI vRddhi arthe ja anAryadezamAM jAya che jyAM ghaNA upasargone kAraNe aMtaraMga daDha yatna thavAthI viziSTa samabhAvanAM bAdhaka karmo kSINa thAya che. tema je jIvonAM cAritramohanIyakarmo pracura che teone suguru tenI buddhi anusAra pratidina cAritranuM sUkSmasUkSmatara svarUpa batAve, dhanAdi sAmagrI kaI rIte klezaApAdaka karIne jIvano vinAza karanAra che tenuM sUkSma svarUpa batAve tyAre asaMgabhAvanA pariNati rUpa cAritranA svarUpane sAMbhaLIne ke tIrthakaraAdinI bhaktikALamAM tIrthakaronI yogamudrAnA darzana karIne ullasita vIryavALA thAya che. tenA baLathI teonuM cAritramohanIyakarma pratikSaNa kSINa kSINatara thAya che. vaLI jeo samyajJAna, samyagdarzana pAmyA pachI paNa pramAdabahula svabhAvavALA che tethI upadezanI sAmagrI vidyamAna hovA chatAM temAM atyaMta prayatna karatA nathI. bhagavAnanI bhaktikALamAM bhagavAnanA guNothI bhAvita thaIne bhagavAnanA nirmala guNothI AtmAne bhAvita karatA nathI. teo samyagdarzana pAmelA hoya topaNa pramAdane vaza samyaktathI pAtane pAme che. jyAre lAka yogya jIvo sadguru pAse Ave che. guru pAsethI tattvane sAMbhaLe che. ane sadguru paNa vAraMvAra cAritranuM jevuM svarUpa che tevuM sUkSma sUkSmatara tenI bhUmikA anusAra batAve che ane bhogAdinuM jevuM asAra svarUpa che tevuM ja sUkSma-sUkSmatara batAve che jenA baLathI te jIvonuM samyagdarzana kaMIka nirmaLa-nirmaLatara thAya che. AthI ja sadguru tevA jIvonA hitanI upekSA karyA vagara vAraMvAra tene thayelA samyagdarzanAdinA lAbhanuM smaraNa karAve che ane cAritra je paramArthathI jIva mATe nirvAhaka che, tema batAvIne tattvane abhimukha evI tenI dRSTine nirmaLa karavA yatna kare che. upanaya : dramakakRtamizrabhojanAgrahopanayaH (dezaviratidAnam) tato yathA mahAprayatnenApi bruvANe tasmina rasavatIpatAvitareNAbhihitaM, yaduta-na mayedaM svabhojanaM moktavyaM, yadyatra satyeva dIyate tato diiytaamaatmbhojnmiti| tathA'yamapi jIvaH saddharmagurubhirevaM bhUyo bhUyo'bhidhIyamAno'pi galiriva balIvardaH pAdaprasArikAmavalambyetthamAcakSIta, bhagavan ! nAhaM
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva dhanaviSayAdikaM kathaJcana moktuM pArayAmi, yadyatra vidyamAne'pi bhavati kiJciccAritraM tanme diiytaamiti| tato yathA vijJAya tasya rorasyAgrahavizeSaM sa sUrizcintayati sma nAsyedAnImanyaH zikSaNopAyo'sti, tato'smin satyeva dIyatAM, pazcAjjJAtamadIyAnaguNaH svayamevaitatkadannameSa vihAsyati evaM ca vicintya dApitaM tattena, bhuktamitareNa, tadupayogena zAntA bubhukSA, tanUbhUtA rogAH, pravarddhitamaJjanasalilajanitAdadhikataraM sukhaM, jAto manaHprasAdaH, prAdurbhUtA taddAyake tatra puruSe bhaktiH, abhihitazcAsau tena, yathA bhavAneva me nAtho, yenAhaM bhAgyavikalo'pyevamanukampita iti tathA dharmaguravo'pyevaM baddhAgrahatvenA'muJcati dhanaviSayAdikamatra jIve parikalayanti, na zakyate tAvadayamidAnIM sarvaviratiM grAhayituM, tadevaM sthite dezaviratistAvadasmai dIyatAM, tatpAlanenopalabdhaguNavizeSaH svayameva sarvasaGgaparityAgaM kariSyatItyAkalayya tathaiva kurvnti| tadanenaitaduktaM bhavati-ayamatra kramaH-prarUpya prathamaM prayatnataH sarvaviratiM, tataH sarvathA tatkaraNaparAGmukhamupalabhya jIvaM dezaviratiH prarUpaNIyA deyA vaa| prathamaM punardezaviratiprarUpaNe tasyAmeva pratibandhaM vidadhyAdayaM jIvaH, sAdhozca sUkSmaprANAtipAtAdAvanumatiH syaaditi| tatastasyA dezavirateH pAlanaM paramAnalezabhakSaNatulyaM vijJeyaM, tadupayogenaivAsya jIvasya prazAmyati manAga viSayAkAGkSAlakSaNA bubhukSA, tanUbhavanti rAgAdayo bhAvarogAH, pravarddhate jJAnadarzanasaMpAditAt samargalataraM svAbhAvikasvAsthyarUpaM prazamasukhaM, saMjAyate sadbhAvanayA manaHprasAdaH, prAdurbhavati taddAyakeSu guruSu paramopakAriNo mamaita iti bhAvayato bhaktiH, abhidhatte ca tAneSa jIvastadAnIM, yaduta-yUyameva me nAthAH, yairahamevaM durdArukalpatayA gADhamakarmaNyo'pi svasAmarthyena karmaNyatAM prApya guNabhAjanatAM nIta iti| nayArtha : dramake karela mizrabhojananA Agrahano upAya tyArapachI=sadgurue prastuta jIvane dhanAdi nivahaka nathI cAritra ja nirvAhaka che ane kaI rIte te cAritra mokSamAM vizrAMta thanAra che ema kahyuM tyArapachI, je rIte mahAprayatnathI paNa te rasavatIpati 53 chate tara 43 vAyu=drama 43 FthAnamA vAyuM, he 'yaduta'thI batAve cha - mArA vaDe A svabhojana mukAya tevuM nathI, jo A hote chate mAruM bhojana hote chate ja, apAya che to AtmIya bhojana Apo. te pramANe saddharmaguru vaDe A rIte dhana-viSayAdi nirvAhaka nathI cAritra nirvAhaka che e rIte, pharI pharI abhidhIyamAna paNa=kahevAto paNa, A paNa jIva gaLiyA baLadanI jema pAdaprasArikAnuM avalaMbana karIne, A pramANe=AgaLamAM kahe che e pramANe, kahe che, he bhagavaMta ! huM dhana-viSayAdine koI rIte mUkavA samartha nathI. jo A vidyamAna hote chate paNa dhanaviSayAdi vidyamAna hote chate paNa, kaMIka cAritra thAya kaMIka cAritra mArAmAM prApta thAya, to mane
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 301 Apo. tethI=prastuta jIve dharmagurune A pramANe kahyuM tethI, je pramANe te rAMkaDAnA AgrahavizeSane jANIne te sUrie vicAra karyo, hamaNAM AnA zikSaNano upAya anya nathI tene kadanna choDAvA mATeno anya upAya nathI, tethI A hote chate ja=dhana, viSayAdirUpa bhogasAmagrI hote chate ja, apAvo-paramAttarUpa cAritra apAvo, pAchaLathI jJAta mArA annanA guNavALo-paramAttanA guNo jAgyA che evo A jIva svayam A kadannano tyAga karaze, ane A rIte vicArIne temanA vaDe= sadguru vaDe, te= paramAnna, apAyuM. Itara vaDe-te bhikhArI vaDe, khavAyuM. tenA upayogathI bhUkha zAMta thaI=paramAnnanA sevanathI citta zAMta vRttivALuM thavAthI bhogonI lAlasA zAMta thaI, ane gRddhirUpa rogo alpa thayA, aMjana ane salilajanita sukhathI adhikatara sukha pravaddhita thayuM. manano prasAda thayo=viSayonI lAlasA alpa thavAne kAraNe sukhanI vRddhi thaI ane sukhano atizaya thavAthI mata adhika AnaMdita thayuM, tenA dAyaka te puruSamAM paramAttanA dAyaka te puruSamAM, bhakti prAdurbhata thaI. ane Aeguru, tenA vaDe kahevAyA, je pramANe tame ja mArA nAtha cho arthAt mAruM yoga kSema karanArA cho arthAt mArA doSothI rakSaNa karanArA cho ane mArAmAM guNonuM yoga karanArA cho mATe sAtha cho, je kAraNathI bhAgyavikala paNa evo huM A rIte pUrvamAM gurue je atyaMta saMvegapUrvaka paramAtra ApavA mATe yatna karyo e rIte, anukaMpita karAyo te pramANe dharmaguruo paNa A rIte pUrvamAM kahyuM ke prastuta jIva dharmagurune kahe che ke A dhana-viSayAdi huM choDI zakuM tema nathI te hote chate ja tame yatkiMcit cAritra Apo e rIte, baddha AgrahapaNAthI dhana-viSayAdikane nahIM choDatA evA A jIvatA viSayamAM kalpanA kare che - hamaNAM A jIva sarvavirati grahaNa karAvavA mATe zakya nathI. A pramANe sthiti hote chate dezavirati Ane apAvo tenA pAlanathI prApta thayelA guNavizeSavALo A jIva svayaM ja sarvasaMgano parityAga karaze e pramANe jANIne te pramANe ja kare che arthAt dezaviratinuM sUkSma svarUpa te rIte batAve che ke jethI dezaviratinA AcAranA baLathI mohanI AkuLatA alpaalpatara thAya, sarvaviratine abhimukha thAya tevuM nirmaLacitta pragaTe, te pramANe kare che. te kAraNathI AtA dvArA=sadgurue prastuta jIvamAM je vicAryuM enA dvArA, A kahevAyeluM thAya che - ahIM A krama che. prathama prayatnathI sarvaviratinI prarUpaNA karIne=jIvane samyagdarzana, samyajJAna prApta thayA pachI prathama je rIte sarvaviratinuM sUkSma-sUkSmatara bodha thAya ane sarvavirati jIva mATe vartamAnamAM kaI rIte sukhanA kAraNabhUta che, bhAvi sukhanI paraMparAnuM kaI rIte kAraNa che ItyAdi zrotAnI buddhi anusAra prayatnathI prathama sarvaviratinI prarUpaNA karIne, tyArapachI sarvathA tat karaNa parAkSukha jIvane jANIne jo te jIvane sarvaviratine abhimukha yatna karavAno kaMIka pariNAma che chatAM kaSTa sAdhyatAnA jJAnanA kAraNe grahaNa karavA mATe kSobha pAme che to vAraMvAra sarvaviratino sUkSmabodha karAvIne te jIvane sarvavirati prApta thAya tevo yatna karavo joIe ane jo te jIva sarvathA sarvaviratine svIkAravA mATe parAkkha che tema jANIne, te jIvane dezaviratinI prarUpaNA karavI joIe ane ApavI joIe,
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva vaLI, prathama dezaviratinI prarUpaNA karAye chate upadezaka yogya jIva samyakta pAme tyArapachI tene sarvaviratino yathArtha bodha thAya tevI prarUpaNA karyA vagara koI upadezakathI prathama ja dezaviratinI prarUpaNA karAye chate, A jIva temAM ja pratibaMdhane dhAraNa kare arthAt A dezavirati ja suMdara che, sarvavirati kaSTa sAdhya che tema vicArIne sarvaviratine grahaNa karavAne abhimukha zakti hovA chatAM yatna kare nahIM. ane sAdhune sUkSma prANAtipAta AdimAM anumati prApta thAya sarvaviratinI zakti hovA chatAM te jIva dezavirati svIkAre tyAre je sUkSma prANAtipAtanI te jIve virati karI nathI te aMzamAM sAdhune anumatinI prApti thAya. ethI tyArapachI sarvaviratinI zakti nathI ema jANIne dezavirati Ape tyArapachI, te dezaviratinuM pAlana paramAvalezabhakSaNa tulya jANavuM te jIva sarvavirati sAthe dezavirati kaI rIte kAraNabhAva rUpe joDAyelI che ane sarvaviratinI pariNati kaI rIte traNa guptisvarUpa che tenA paramArthane jANIne te sarvaviratinA pariNAmarUpa je traNa gupti che tenA aMzathI guptisvarUpa dezaviratinuM pAlana jo te jIva kare to paramAtralezabhakSaNa tulya tenuM dezaviratinuM pAlana jANavuM. tenA upayoga dvArA ja-paramAtralezanA upayoga dvArA ja, A jIvanI viSayanI AkAMkSArUpa bubhakSA thoDIka zAMta thAya che arthAt je je aMzathI guptino aMza dezaviratinA pAlanathI pragaTa thAya che te te aMzathI citta viSayomAM asaMzleSavALuM bane che tethI viSayonA sevananI manovRtti kaMIka alpa thavA rUpa icchAnuM zamana thavAthI citta zAMta thAya che. rAgAdi bhAvarogo alpa thAya che pUrvamAM je bhogAdimAM saMzleSato pariNAma hato te saMzleSato pariNAma alpa thAya che. jJAnadarzananA saMpAditathI adhikatara svAbhAvika svAthya 35 prazamasukha pravartamAna thAya che=jJAnadarzanakALamAM anaMtAnubaMdhInA zamanane kAraNe je prazamasukha hatuM tenAthI anaMtara apratyAkhyAna kaSAyanA zamanane kAraNe AtmAnI nirAkuLa avasthA rUpa svAbhAvika svAthya te rUpa prazamasukha praviddhamAna thAya che. sadbhAvanAthI manaprasAda thAya che dezavirati svIkAryA pachI svazakti anusAra te mahAtmA bAra bhAvanAothI, maitrIAdi cAra bhAvanAothI AtmAne bhAvita kare che tethI manamAM prasAda thAya che. tenA dAyaka evA gurumAM dezaviratinA sUkSmabodha karAvanArA gurumAM, A mArA paramopakArI che e prakAranI bhAvanAthI bhakti prAdurbhAva thAya che ane teone A jIva tyAre kahe che. zuM kahe che te yahutIthI batAve che - tame mArA nAtha cho mArA guNonuM rakSaNa karanArA ane apUrvaguNono yoga karanArA hovAthI sAtha cho. jeo vaDe huM A rIte durukalpapaNuM hovAne kAraNe duHkhe karIne ghaDI zakAya evuM svarUpa hovAne kAraNe, gADha akarmayavALo paNa=atyaMta prayatna vagara na ghaDI zakAya evo paNa, svasAmarthyathI karmaNyatAne prApta karAvIneeghaDI zakAya evI avasthAne prApta karAvIne, guNabhAjanatAne prApta karAvAyo. A jIva potAnI nirmalabuddhithI vicArIne gurune kahe che ke jema koI lAkaDuM pratimA rUpe ghaDavA mATe atyaMta ayogya hoya evo mAro jIva paNa dharmakSetramAM ghaDAvA mATe atyaMta ayogya hato. AthI ja ghaNA prayatna dvArA tame mArAmAM ghaDAvAnI yogyatA pragaTa karI ane jenA kAraNe atyAre samyajJAna, samyagdarzana
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva ane sarvaviratinuM baLa saMcaya thAya tevI dezivaratine pAmI zakyo te sarva tamAro ja mArA upara atyaMta upahAra che. upanaya : 303 sUridarzitabhagavanmahattvam tatastadanantaraM yathA tena sUdena taM vanIpakamupavezya madhuravacanaistasya manaH prahlAdayatA varNitA mahArAjaguNAH, darzitazcAtmano'pi tadbhRtyabhAvaH, grAhitaH so'pi vizeSatastadanucaratvaM, samutpAditaM tasya mahAnRpatereva vizeSaguNeSu kutUhalaM kathitastatparijJAnaheturvyAdhitanubhAvaH, prakAzitaM tasyApi kAraNaM bheSajatrayaM, samAdiSTaH pratikSaNaM tasya paribhogaH, dIpitaM tatparibhogabalena mahAnarendrArAdhanaM, pratipAditaM mahAnarendrArAdhakAnAM tatsamAnameva mahArAjyamiti tathA dharmaguravo'pi jJAnadarzanasaMpannaM pratipannadezaviratimapyenaM jIvamupalabhya viziSTatarasthairyasampAdanArthaM samastametadAcarantyeva, tathAhi - te taM pratyevaM brUyuH, yathA - bhadra ! yaduktaM bhavatA yaduta 'yUyameva me nAthA' iti, yuktametad bhavAdRzAM, kintu sAdhAraNaM naivaM vaktavyaM, yato bhavato'smAkaM ca paramAtmA sarvajJa eva bhagavAn paramo nAthaH, sa eva hi carAcarasyAsya tribhuvanasya pAlakatayA nAtho bhavitumarhati / vizeSataH punarye tatpraNIte'tra jJAnadarzanacAritrapradhAne darzane varttante jantavasteSAmasau nAthaH, asyaiva kiGkarabhAvaM pratipadya mahAtmAnaH kevalarAjyAsAdanena bhuvanamapyAtmakiGkaraM kurvanti, ye punaH pApiSThAH prANinaste'sya bhagavato nAmApi na jAnate, bhAvibhadrA eva sattvAH svakarmavivareNAsya darzanamAsAdayanti yatazca tvametAvatIM koTimadhyArUDho'tastvayA pratipanna eva bhAvato bhagavAn, kevalaM tAratamyabhedena saGkhyAtItAni tasya pratipattisthAnAni, tena vizeSapratipattinimittameSo'smAkaM yatnaH, yataH sAmAnyena jAnate'pyenaM bhagavantaM jantavaH sugurusampradAyamantareNa na vizeSato jaante| tadevaM te guravastasya jIvasya purato bhagavadvizeSaguNeSu tasya kautukamutpAdayanti, tajjJAnopAyabhUtaM rAgAdibhAvarogatAnavaM kathayanti, tasyApi kAraNaM jJAnadarzanacAritrarUpaM trayaM dIpayanti, tasya ca pratikSaNamAsevanamupadizanti, tadAsevanena bhagavadArAdhanaM nivedayanti, bhagavadArAdhanena paramapadaprAptiM mahArAjyAvAptikalpAM pratipAdayanti / panArtha : AcArya bhagavaMte batAvela bhagavAnanuM mahattva tethI tadbhutaMtara=prastuta jIve gurune A pramANe kahyuM tethI tyArapachI, je pramANe te bhikhArIne besADIne madhura vacanothI tenA manane prahlAdana karatA te rasoIyA vaDe mahArAjAnA guNo varNana karAyA ane potAno paNa temano bhRtyabhAva batAvAyo=ame paNa te mahArAjAnA sevaka chIe te
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva batAvAyuM, te paNa te dramaka paNa, vizeSathI tenA anucarapaNAne grAhita karAyo, te mahAtRpatinA ja vizeSa guNomAM kutUhala utpAdana karAyuM vizeSa jijJAsA utpanna karAvAI, tenA parijJAnano hetu paramAtmAnA vizeSa guNonA parijJAnano hetu, vyAdhino tanubhAva kahevAyo=jema jema kaSAyorUpI bhAvavyAdhi alpa thaze tema tema bhagavAnanA vizeSa guNonuM parijJAna thaze mATe paramAtmAnA vizeSa guNonI je tane jijJAsA thaI che tenA parijJAnano hetu vyAdhino alpabhAva ja che ema kahevAyuM, tenuM paNa kAraNa=vyAdhinA alpapaNAnuM paNa kAraNa, bheSajatraya prakAzita karAyuM samyajJAna, samyagdarzana, samyaphacAritra vyAdhinA alpabhAvanuM kAraNa che tema kahevAyuM. pratikSaNa teno paribhoga Adeza karAyo tAre satata traNa auSadhanuM sevana karavuM joIe arthAt zakti anusAra apramAdathI tatvano sUkSmabodha thAya tema samyajJAna meLavavuM joIe, te jJAnamAM dekhAyela sUkSma tatva ja sarva kalyANanuM kAraNa che tema bhAvana karIne tatvanI rucine ja atizaya karavI joIe ane zakti anusAra saMyamanI ucita AcaraNA karIne citta bAhya saMgothI para-paratara thAya tevo yatna karavo joIe tevo Adeza karAyo. tenA paribhoganA baLathI=bheSajatrayanA sevananA baLathI, mahAnarendranuM ArAdhana che ema pragaTa karAyuM arthAt haiyAne sparze te rIte ratnatrayInuM sevana karavAmAM Ave te aMzathI ja mahAnarendra evA tIrthakaronI ArAdhanA che tema dharmaguru vaDe batAvAyuM. mahAnarendranA ArAdhaka jIvone tat samAna ja mahArAjya che te pramANe pratipAdana karAyuM arthAta je mahAtmAo jinavacanAnusAra zrataadhyayana kare che, tatvanI ruci sUkSma-sUkSmatara kare che ane vItarAgatA guNothI AtmAne vAsita kare che teo tIrthaMkaranI ArAdhanAnA baLathI temanA samAna ja mahArAjyane prApta kare che tema pratipAdana karAyuM. te pramANe dharmaguru paNa jJAnadarzanasaMpanna pratipannadezavirativALA paNa A jIvane prApta karIne viziSTatara dhairya saMpAdana mATe samasta AnnapUrvamAM kahyuM e, AcaraNa kare ja che je pramANe pUrvamAM kathAnakamAM kahevAyuM te pramANe dharmaguruo paNa jyAre potAnA upadezanA baLathI koIka jIva bhagavAnanA vacananA paramArthanA bodharUpa jJAnane ane te bodha anusAra Atmahita sAdhavAnI rucirUpa darzanane pAme che ane koIka rIte dezaviratine prApta kare che tevA paNa jIvane jANIne te dezaviratinA pariNAmane viziSTatara sthiratAnA saMpAdana mATe pUrvamAM kahyuM e pramANe badhuM ja kare che. zuM kare che? te 'tathAdi'thI batAve che - te dharma guruo te jIva pratye A pramANe kahe che. zuM kahe che te 'vatha'thI batAve che - bhadra! tArA vaDe je kahevAyuM che "tame ja mArA nAtha cho." ema tArA mATe yukta che; paraMtu A pramANe sAmAnya kahevuM joIe nahIM, je kAraNathI tArA ane mArA sarvajJa bhagavAna paramAtmA parama tAtha che. te jIvane prastuta guruthI upakAra thayo che. ane prastuta jIvane yogakSema karanAra hovAthI te gurune te jIva
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 305 nAtha kahe te ucita che. paraMtu vItarAga sarvajJa ja sAmAnyathI sanmArga batAvIne jIvonA guNonuM rakSaNa karanAra ane guNonI vRddhine ka2nA2 hovAthI nAtha che anya koI nAtha nathI. anya guru paNa jinavacananuM ja kathana karIne yogya jIvone jinavacananA sevakabhAva prApta karAve che ane jeo jinavacananA sevakabhAvane prApta kare che teonA bhagavAna nAtha che. ddi=je kAraNathI, te ja=paramAtmA sarvajJa ja, carAcara evA A tribhuvananA pAlaka hovAthI nAtha thavA mATe yogya che. vizeSathI vaLI, je jIvo bhagavAnathI praNIta jJAna, darzana, cAritrapradhAna evA darzanamAM=zAsanamAM, varte che teonA=te jIvonA, A nAtha che=bhagavAna jagatanA jIvone sanmArga batAvIne sarvatra ucita pravRtti karavAno upadeza Ape che jenAthI mahAtmAo chakAyanuM pAlana kare che tethI saMsAravartI pRthvIkAyAdi acara jIvonuM ane trasa evA cara jIvonuM paNa rakSaNa thAya che tethI carAcara jIvonuM pAlana karanArA hovAthI bhagavAna sarvajIvonA nAtha che. vizeSathI vaLI jeo bhagavAnanA vacanAnusAra ratnatrayImAM yatna kare che teomAM bhagavAna apUrva guNono yoga karAve che ane pUrvamAM pragaTelA guNonuM rakSaNa kare che tethI te jIvonA vizeSathI nAtha che. AvA ja=sarvajJa bhagavAnanA ja, kiMkarabhAvane svIkArIne mahAtmAo kevalarAjyanI prApti dvArA bhuvanane paNa potAnuM kiMkara kare che. jeo nitya bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa karIne=bhagavAne zakya anuSThAnamAM apramAda karIne AtmAne guNonI samRddhivALo karavA yatna karavo joIe ane azakya anuSThAnamAM cittathI rAga dhAraNa karavo joIe ane bhAvana karavo joIe ke kyAre tevuM baLasaMcaya thAya ke huM te uttama anuSThAna sevIne vizeSa prakAranI guNasamRddhine pAmIza A prakAre jeo bhagavAnanI AjJAnuM nitya smaraNa karIne, ucita prayatna kare che, teo bhagavAnanA kiMkarabhAvane pAmelA che ane tenA baLathI ja uttarottara bhUmikAnA sattvanA saMcayane karIne te mahAtmAo kevalajJAna rUpI rAjyane prApta kare che. jethI jagatanA sarvabhAvo pratye asaMgabhAvavALA thavAthI bhuvanane paNa potAno kiMkara kare che. je vaLI pApiSTha prANIo che teo A bhagavAnanA nAmane paNa jANatA nathI. bhAvibhadra jIvo svakarmavivarathI AmanA darzanane prApta kare che=je jIvomAM gADhamohano udaya che teo saMsAranA AraMbha samAraMbha ja kare che, kvacit bAhyathI dharmAnuSThAna karatA hoya topaNa paramArthathI bhagavAnanA svarUpano bodha karAve te rUpe bhagavAnanA nAmane paNa jANatA nathI. vaLI, jeo bhAvibhadra jIvo che, teo tattvane jovAmAM bAdhaka evA potAnAM karmonA kSayopazamabhAvarUpa vivarathI kaMIka aMzathI vItarAgane vItarAgarUpe jANe che teo teTalA aMzamAM bhagavAnanA darzanane prApta kare che, ane je kAraNathI tuM ATalI bhUmikAmAM adhyArUDha cho=samyajJAna, samyagdarzana ane kaMIka aMzathI viratine prApta karIne paramAtmAnA pAramArthika svarUpane sUkSma joI zake evI bhUmikAmAM sthita cho, AthI tArA vaDe bhAvathI bhagavAna svIkArAyelA ja che=bhagavAnanA vacananuM avalaMbana laIne e ja mArA mATe zreya che e prakAranI pariNati vartatI hovAthI paramAtmAne ja nAtharUpe teM svIkAryA che, phakta
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva tAratamyanA bhedathI=bhagavAnanA sevakabhAvane svIkAravAnA tAratamyanA bhedathI, saMkhyAtIta tenAM pratipatti sthAno che=bhagavAnanA sevakabhAvane svIkAravAmAM saMkhyAtIta sthAno che, te kAraNathI bhAvathI sevakabhAva svIkAryo che topaNa uparanA sevakabhAvanI prApti tane thaI nathI te kAraNathI, vizeSa pratipatti nimitta A amAro yatna che tuM bhagavAnanA sevakabhAvane je pAmyo che tenAthI vizeSa sevakabhAvane pAme te nimite A amAro upadeza ApavAno yatna che, je kAraNathI jIvo A bhagavAnane sAmAnyathI jANe che, paNa sadgurunA saMpradAya vagara vizeSathI jANatA nathI=jeo saMsArathI bhaya pAmyA che ane jitavacanAnusAra saMsAranuM svarUpa jANIne tenA vistArano upAya sarvajJanuM vacana che tevI sthirabuddhivALA che tethI sarvajJanI upAsanA kare che. ane sarvajJatA vacanane jANavA kaMIka thata kare che evA jIvo A bhagavAnane sAmAnyathI jANe che chatAM sugurunA saMparka vagara paramAtmAnA svarUpane vizeSathI jANatA nathI. te kAraNathI bhagavAnanA vizeSa svarUpane jANatA nathI te kAraNathI, A pramANe-pUrvamAM varNana karyuM e pramANe, te guruo te jIvanI AgaLa bhagavAnanA guNonuM varNana kare che=bhagavAna kevI niSkala avasthAvALA che tevA guNonuM varNana kare che, saMsArI jIva mohakIkalAvALA hovAthI bhagavAnanA niSkala svarUpane carmacakSuthI joI zakatA nathI paraMtu zrutaparikarmitamatithI kaMIka joI zake che. tevA jIvone guruo jyAre potAnI vizeSa prakAranI zrutaparikarmitamatinA baLathI bhagavAnanA guNonuM varNana kare che tenAthI te jIvane paNa bhagavAnanuM niSkala svarUpa vizeSa vizeSatara dekhAya che. te vizeSa-vizeSatara bodha karAvavA arthe suguruo te jIvatI AgaLa bhagavAnanA guNonuM varNana kare che ane potAne paNa temanA kiMkara batAve che. ane te jIvane vizeSathI nAthapaNArUpe bhagavAnane grahaNa karAve che. upadezaka bhagavAnanA vizeSaguNonuM varNana karyA pachI kahe che ke ame paNa bhagavAna jevA niSkala thavA arthe temanA vacananuM ja sadA avalaMbana laIne temanA sevakabhAvane dhAraNa karIe chIe. vaLI prastuta jIva paNa bhagavAnanA mArgane pAmelA hovAthI bhagavAnanA kiMkarabhAvane pAmela che topaNa jema jema bhagavAnanA guNothI raMjita thaIne upara uparanI bhUmikAne pAmaze tema tema vizeSa kiMkarabhAva pAmaze tethI dharmaguruo te jIvane bhagavAnanuM sUkSmasvarUpa batAvIne vizeSathI nAthapaNA rUpe grahaNa karAve che. bhagavAnanA vizeSa guNomAM tene kautuka utpAdana karAve che=bhagavAnanA vizeSa guNone jANavA mATenI utkaTa jijJAsA utpanna karAve che, tenA jJAnanA upAyabhUta bhagavAnanA vizeSa guNonA jJAnanA upAyabhUta, rAgAdi bhAvarogonI alpatAne kahe che=jema jema rAgAdi bhAvaroga alpa thaze tema tema bhagavAnanA nirAkula svarUpanuM vizeSa vizeSa jJAna thaze, tenuM paNa kAraNa=rAgAdi bhAva roganI alpatAnuM paNa kAraNa, jJAna, darzana, cAritrarUpa traNa prakArane batAve che jema jema zrutaparikarmitamatithI sUkSmabodha karavAmAM Avaze jenA kAraNe sUkSmaruci pragaTa thaze ane jenAthI kaSAyonI vihvaLatA ghaTaze evI cAritranI pariNati pragaTa thaze te ratnatrayI ja rAgAdi bhAvaroganI alpatAnuM kAraNa che tema batAve che, ane pratikSaNa tenA ratnatrayInA, AsevAno upadeza Ape che, tenA Asevana
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 307 dvArA=pratikSaNa ratnatrayInA Asevana dvArA, bhagavAnanI ArAdhanAne nivedana kare che je mahAtmA saMsAranI nirguNatAne jANIne saMsAranA ucchedanA arthI che teo jIvanamAM pradhAnarUpe dharmane ja seve che. kvacit azakya pratikAra hoya to artha kAma seve tyAre paNa atyaMta saMvegagarbha arthakAmanI pravRtti kare che. tethI pratikSaNa ratnatrayanI ArAdhanA kare che ane tenA sevanathI ja temane bhagavAnanI ArAdhanA thAya che te pramANe sadguru nivedana kare che. bhagavAnanI ArAdhanAthI mahArAjayanI prApti jevI paramapadanI prAptinuM pratipAdana kare che=jeo satata bhagavAnanA smaraNa nIce sarva ucita pravRttio kare che teo bhagavAnanI ArAdhanA dvArA bhagavAna jevA aMtaraMga guNasaMpattirUpa paramapadane prApta kare che tema guru kahe che. Bdhanaya: jIvasya saMsAratyAgA'zaktikathanam evamapi kathayati hitakAriNi gRhItaguNasthiratAvidhAyini bhagavati dharmasUrau yathA asau vanIpakaH sUpakAravacanamavagamyAtmIyAkUtavazenetthamabhihitavAn yathA-nAthAH / kimbahunoktena ? na zaknomyahaM kathaJcanedaM kadanaM moktumiti tathA ayamapi jIvazcAritramohanIyena karmaNA vihvalIbhUtabuddhirevaM cintayet-aye ! yadevaM mahatA prabandhena punaH punarete bhagavanto mama dharmadezanAM kurvanti, tannUnaM mAM dhanaviSayakalatrAdikametadete tyAjayanti, na cAhaM tyaktuM zaknomi, tatkathayAmyeSAM sadbhAvaM yena niSkAraNaM bhUyo bhUyo bhagavantaH svagalatAluzoSamete na vidadhate tatastathaiva sa jIvaH svAbhiprAyaM gurubhyaH kthyediti| tato yathA tena rasavatIpatinA cintitaM-na mayA'yaM svabhojanatyAgaM kAritaH, kintarhi ? idaM bheSajatrayamAsevasvetyuktastatkimevameSa bhASate? aye ! svAbhiprAyaviDambito'yaM jAnItemadIyAnatyAjananimittametat samastaM vaagaaddmbrmiti| tato vihasya tenoktaM-bhadra ! nirAkulo bhava, nAdhunA bhavantaM kiJcittyAjayAmi, tavaiva pathyametattyajanamiti kRtvA vayaM brUmo, yadi punarbhavate na rocate, tato'trArthe ataH prabhRti tuussnniimaasissyaamhe| yatpunaretadanantarameva tava purato'smAbhirmahArAjaguNavarNanAdikaM vihitaM, karttavyatayA ca tava kiJcitsamAdiSTaM tattvayA kiM kiJcidavadhAritaM vA na veti? tathA dharmaguravo'pi sarvamidaM cintayanti vadanti ca, tacca spaSTataramiti svabuddhyaiva yojniiym| upanayArtha : saMsAratyAganI azaktinuM dramakanuM kathana hitakArI, grahaNa karAyelA guNanI sthiratAne karanArA bhagavAna dharmasUrIzvara A rIte paNa kahe chate je pramANe A valIpaka=bhikhArI, sUpakAranA vacanane jANIne potAnA AktanA vazathI potAnA abhiprAyanA pazathI, mA prabhArI jotyA. zuM bolyo ? te 'yathA'thI batAve cha - he nAtha ! vadhAre |
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva kahuM? huM koI rIte A kadanna choDavA samartha nathI. te pramANe A paNa jIva cAritramohanIyakarmathI vidvalIbhUta buddhivALo A pramANe ciMtavana kare che guNavAna guru bhogano tyAga karIne sarvathA asaMgabhAvane anukULa yatna karAvavA arthe cAritragrahaNa karAvavA mATe Agraha kare che tyAre potAnA cittamAM bhoga pratyenA pratibaMdharUpa cAritramohanIyakarmathI tyAganA kathanane sAMbhaLIne vikvalIbhUta thayelI buddhivALo arthAt huM tyAga karI zakIza nahIM tevI buddhivALo A jIva A pramANe vicAre che- are ! je A prakAre moTA vistArathI pharI pharI A bhagavAna mane dharmadezanA kare che, te kharekhara mArA A dhana, viSaya, kalatrAdino mane A dharmaguruo tyAga karAve che arthAt tyAga karAvavA yatna kare che. huM tyAga karavA mATe samartha nathI. te kAraNathI Amane dharmaguruone, sadbhAvane kahuM mArA cittanI pariNatine huM kahuM, jethI niSkAraNa svagaLAnA tAlukA zoSane A bhagavAna pharI pharI kare nahIM. tethI A pramANe te jIva vicAre che tethI, te jIva te prakAre ja=je prakAre potAno abhiprAya thayelo e prakAre ja, sva-abhiprAya gurune kahe che. tethI je pramANe te rasavatI vaDe vicArAyuM - mArA vaDe A jIva svabhojananA tyAgane karAvAyo nathI. paraMtu A bheSajatrayane tuM seva e pramANe kahevAto kema A pramANe bole che? arthAt huM A mArA kadaghane choDI zakuM tema nathI e pramANe kema bole che ? guru vicAre che - are ! sva-abhiprAyathI viDambita evo A jIva jANe che. mArA annanA tyAjananA nimitte A samasta vAgUADaMbara che-guruno A sarva vacanaprayoga che e pramANe A jIva jANe che, tethI hasIne temanA vaDe kahevAyuM guru vaDe kahevAyuM. he bhadra ! tuM nirAkula thA, hamaNAM tane ame kaMI tyAga karAvatA nathI. AvuM tyajana=kadavano tyAga, tane ja hita karanAra che, ethI karIne ame kahIe chIe. jo tane rucatuM nathI to A arthamAM kadAtA tyAganA viSayamAM, have pachI mauna rahIzuM. gurue jyAre tene viratinAM AvAraka karmono nAza thAya tenA arthe vAraMvAra viratino sUkSmabodha thAya e rIte viratino bodha karAvavA arthe upadeza Apyo chatAM te jIvane bhaya lAgyo ke A mahAtmA mane bhogavilAsano tyAga karAvavA arthe viratinuM sarva varNana kare che. ethI jyAre te gurune kahe che ke huM koI rIte A kadanna choDI zakuM tema nathI. tethI jaNAya che ke bhogavilAsa rUpa A kadanna che, AtmAnI vikRtine karanAra che tevo spaSTa bodha hovA chatAM A jIva bhogatyAga karavA samartha nathI tethI bhaya pAmIne gurune kahe che ke A kadannano tyAga karavo mArA mATe zakya nathI. tethI guru kahe che ke tuM nirAkula thA. hamaNAM ame tane kaMI tyAga karAvavA icchatA nathI. phakta A kadanna tyAga karavuM e tArA mATe pathya che tethI tAruM bhAvaArogya thAya e batAvavA arthe ame cAritranuM vAraMvAra varNana karIe chIe, chatAM te varNana jo tane rucatuM na hoya to have pachI te viSayamAM ame mauna laIzuM jethI tyAganA bhayathI tuM vihvaLa na thA. je vaLI. tenA anaMtara ja tArI AgaLa amArA vaDe mahArAjAnA gaNataM varNana Adi karAyaM-ca svarUpa batAvyA pachI tArI AgaLa paramAtmA kevA niSkala avasthAvALA che kevA jagatanA jIvo mATe upakAraka che ItyAdi guNonuM varNana karAyuM ane kartavyapaNAthI tane kaMIka kahevAyuM A bhagavAnanA
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 309 guNonuM varNana sAMbhaLyA pachI tAre pratidina zuM karavuM joIe jethI bhAvaArogyanI vRddhi thAya te viSayamAM kartavyapaNArUpe kaMIka kahevAyuM, te tArA vaDe kaMIka avadhAraNa karAyuM ke nahIM ? e pramANe sadguruo tene kahe che. te pramANe dharmaguruo paNa A sarva ciMtavana kare che ane kahe che. ane te spaSTatara che ethI svabuddhithI yojana karavuM. pUrvamAM je graMthakArazrIe kahyuM ke A jIvane kadakSanA tyAganA bhayathI gurunA vacananA paramArthane jANavAne badale vihvaLatA thaI ane tethI vihvaLa thaIne kahe che ke A kadazane tyAga karI zakIza nahIM. te sAMbhaLIne gurue je kaMI kahyuM te sarva dharmaguru paNa zrotAnA viSayamAM vicAre che ane ciMtavana kare che. ane te pUrvanA kathanathI spaSTatara che mATe graMthakArazrIe vistAra karyo nathI. paraMtu zrotAe svabuddhithI yojana ka2vuM ema sUcana kare che. upanaya : sthairyabhAvAbhimukhyam tato yathA 'asau vanIpako'vAdIt yathA nAtha ! na mayA kiJcidatra bhavatkathitamupalakSitaM, tathApi tAvakaiH komalAlApairullasito manAg manasi pramodaH, niveditazca tena vanIpakena 'nAdhunA kiJcittyAjayAmIdaM bhavantaM bhojanamiti, sUdavacanazravaNAnnaSTabhayAkUtena satA svacetaso vaidhuryakAraNabhUtastasya sUdasya samakSamAditaH prabhRti samasto'pyAtmavRttAntaH / abhihitazcAsau sUpakAro yaduta evaM sthite yanmayA vidheyaM tadAjJApayantu nAthAH, yenAdhunA'vadhArayAmIti / tathA'trApi viditataccittA yadA guravo vadanti yaduta na vayaM bhavantamazaknuvantaM sarvasaGgatyAgaM kArayAmaH, kevalaM yadidaM bhavataH sthirIkaraNArthamanekazo bhagavadguNavarNanAdikaM vayaM kurmaH yacca samyagjJAnadarzanacAritrANAmaGgIkRtAnAmeva bhavatA sAtatyamanupAlanAdikamupadizAmaH, tadatra bhavAn kiJcidavadhArayati vA na veti ? upanayArtha -- svairyabhAvanuM abhimukhapaNuM tyArapachI je pramANe A vatIpake kahyuM=A dramake kahyuM. zuM kahyuM ? te 'yathA'thI batAve che he nAtha ! mArA vaDe ahIM tamArA vaDe kahevAyeluM kaMIka jaNAyuM nathI topaNa tamArA komala AlApo vaDe manamAM thoDoka pramoda ullasita thayo. ane "te vanIpaka vaDe hamaNAM A bhojana kaMI ame tyAga karAvazuM nahIM." e prakAranA rasoIyAnA vacananA zravaNathI naSTa thayelA bhayanA AkUtavALA chatAM svacittanA vaidhuryanA kAraNabhUta te rasoIyAnI samakSa AdithI mAMDIne samasta paNa AtmAno vRttAnta nivedana karAyo, ane A sUpakAra=guru, kahevAyA. zuM kahevAyA ? te 'vadyuta'thI batAve che A pramANe sthita hote chate-pUrvamAM tame mane kadanna choDAvIne saMyamagrahaNa karAvavA arthe kaho cho e -
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva bhayathI tame je kahyuM te meM avadhAraNa kareluM nahIM ane have tame kahyuM ke have kadanna tyAga karAvazuM nahIM te sAMbhaLIne huM svastha thayo chuM ane pUrve asvasthatAne kAraNe tamArA dvArA batAvelo upadeza mAtra suMdara vacana vaDe meM sAMbhaLelo; paraMtu tenuM rahasya jANavA mATe meM yatna karelo nahIM A pramANe sthita hote chate, je mArA vaDe vidheya che te he nAtha ! AjJApana karo arthAt kaho jenAthI have huM avadhAraNa karuM arthAt tamArA ucita upadezane dRDha avadhAraNapUrvaka sAMbhaLuM. te pramANe ahIM paNa=saMsAramAM paNa, vidita tat cittavALA=yogya zrotAnA jANelA cittavALA, jyAre dharmaguruo kahe che. zuM kahe che ? te 'yaduta'thI batAve che ame asamartha evA tane sarvasaMgano tyAga karAvatA nathI, kevala je A tArA sthirIkaraNa mATe=tane prApta thayela samyagdarzana-samyajJAnane dRDha karavA arthe, aneka vakhata bhagavAnanA guNonuM varNana Adi ame karIe chIe ane je tArA vaDe aMgIkRta ja samyajJAna, darzana ane cAritranA sAtatyane anupAlanAdikano upadeza ApIe chIe arthAt je samyajJAna, samyagdarzana ane je dezavirati svIkArI che te dezavirati, sarvaviratine anukULa zaktinA saMcayanuM kAraNa bane te rIte satata anupAlana karavAno upadeza ame ApIe chIe. te kAraNathI ja ahIM=A mArA upadezamAM, kaMIka avadhAraNa karyuM ke nahIM ? - svAkUtakathanam tadA vadatyevaM jIvo - bhagavan ! nAhaM samyakkiJcidavadhArayAmi, tathApi yauSmAkINapezalavacanairmoditacitto yadA yadA kathayanti bhagavantastadA tadA zUnyahRdayo'pi visphAritekSaNaH kila budhyamAna ivetyAkarNayaMstiSThAmi / kutaH punarmAdRzAM viziSTatattvAbhinivezaH ? yato'haM mahatA'pi prayatnena tattvamArgaM vyAcakSANeSu bhagavatsu supta iva, matta ivonmatta iva, sammUrcchanaja iva, zokApana iva, mUrcchita iva, sarvathA zUnyahRdayo na kiJcillakSayAmi yacca maccetaso vaisaMsthulyakAraNaM tadAkarNayantu bhagavantaHtataH saMjAtapazcAttApo'yaM jIvo gurusamakSaM garhate svaduzcaritAni, jugupsate svaduSTabhASitAni, prakaTayati pUrvakAlabhAvinaH samastAnapi kuvikalpAn, nivedayatyAditaH prabhRti niHzeSamAtmavRttAntamiti / dramaka dvArA potAnA AkUtanuM kathana tyAre A jIva kahe che he bhagavaMta, meM samyag kaMI avadhAraNa karyuM nathI topaNa tamArAM madhura vacano vaDe mohitacittavALo huM jyAre jyAre bhagavAna kahe che tyAre tyAre zUnyahRdayavALo paNa visphAritacakSuvALo kharekhara budhyamAnanI jema sAMbhaLato rahuM chuM. vaLI, amArA jevAne viziSTa tattvano abhiniveza kyAMthI thAya ? arthAt zUnyahRdayavALo thaIne sAMbhaLuM che tethI viziSTa tattvano abhiniveza mArA jevAne thaI zake nahIM, je kAraNathI moTA paNa prayatnathI tattvanA mArgane kahenAra bhagavAna hote chate suptanI jema, mattanI jema, unmattanI jema, samnacchitanI jema, zoka pAmelAnI jema, mUcchitanI jema, sarvathA zUnyahRdayavALo huM kAMI jANato nathI ane je mArA cittanuM visaMsthUlatAnuM kAraNa che tene
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 311 bhagavAna sAMbhaLo. tethI=te jIva A pramANe kahe che tethI, saMjAta pazcAttApavALo=jyAre gurue sUkSma tattvo kahyAM te vakhate zUnyanI jema pote mUrkha ceSTA karI tenA pratye pazcAttApavALo thayelo, A jIva guru samakSa potAnA duzcaritanI gaha kare che. svaduSTa bhASitanI jugupsA kare che. pUrvakAlabhAvI badhA paNa kuvikalpone pragaTa kare che. prathamathI mAMDI niHzeSa AtmavRttAMta gurune nivedana kare che. jyAre pote pramAda kare che teno pazcAttApa thAya tenA mATe guru saMyamanuM sUkSmasvarUpa batAvatA hatA tyAre paNa mane kadanna tyAga karAve che, e prakAranA kuvikalpathI pote dhyAnapUrvaka tattvanuM zravaNa karyuM nahIM. teno pazcAttApa thAya che tyAre jIva potAnA te prakAranA pramAdanI garhA kare che. ane upadezane dhyAnapUrvaka nahIM sAMbhaLavavAne kAraNe mohane vaza te svIkArAyelA dezaviratine atizaya karavAmAM pramAda karyo hoya, lIdhelAM vratomAM aticAro sevyA hoya te sarvaduSTa caritranI guru AgaLa gaha kare che. ane pramAdane vaza saMsAramAM je duSTabhASaNo karyAM che. te sarvane smRtimAM lAvIne tenA malina saMskAro nAza karavAne arthe guru AgaLa pragaTa karIne jugupsA kare che. vaLI, pUrvakALamAM je samasta kuvikalpo karyA te sarva gurune nivedana kare che. A rIte kAyika, vAcika ane mAnasika potAnI samasta pravRtti jIvananA prAraMbhathI mAMDIne atyAra sudhI pote je kuvikalpo karyA che te sarva gurune nivedana kare che. jethI guNavAna guru tenI pariNatino nirNaya karIne zuM ucita karavuM joIe tenA mATe ucita upadeza Ape. guroruparyAsthA vadati ca-jAnAmyahaM bhagavanto mama hitakaraNalAlasAH santo bahuzo nindanti viSayAdikaM, varNayanti saGgatyAgaM, prazaMsanti tatrasthAnAM prazamasukhAtirekaM, zlAghante tatkAryabhUtaM paramapadaM, tathApi karmaparatantratayA'haM bhakSitabahumAhiSadadhivRntAkasaMghAta iva nidrAM pItAmantrapUtatIvraviSa iva vihvalatAM, dhanaviSayAdiSvanAdibhavAbhyAsavazena bhavantIM mUrcchA na kathaJcinnivArayituM pArayAmi / tayA ca vihvalIbhUtacetaso me bhagavatAM sambandhinIM dharmadezanAM mahAnidrA'vaSTabdhahRdayasyeva puruSasya pratibodhakanaroccAritAM zabdaparamparAM samAkarNayato'pi gADhamudvegakAriNIva pratibhAsate / atha ca tasyA mAdhuryaM, gAmbhIryamudAratAM, pariNAmasundaratAM ca paryAlocayataH punarantarA'ntarA cittAhlAdo'pi saMpadyate / etadapi pUrvoktaM yad bhagavadbhirabhyadhAyi yaduta nAzaknuvantaM vayaM saGgatyAgaM kArayAma iti, tato mayA naSTabhayavaidhuryeNa bhagavatAM purataH kathayituM zakitaM, itarathA yadA yadA bhagavanto dezanAyAM pravarttante sma tadA tadA mama cetasi vikalpaH prAdurabhUt-aye ! svayaM niHspRhAstAvadete, kevalaM mAM dhanaviSayAdikaM tyAjayanti, na cAhaM hAtuM zaknomi tadeSa vyarthakaH prayAso'mISAmityevaM cintayannapi bhayAtirekAnna svAkUtamapi prakaTayituM pAritavAniti / tadevaM sthite yanmayA vidheyamevaMvidhazaktinA tatra tatra bhagavantaH zrIsUraya eva pramANamiti /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva dramakanI guru upara AsthA vaLI, A jIva kahe che - huM jANuM chuM mArA hitane karavAnI lAlasAvALA chatAM bhagavAna ghaNI vakhata viSayAdinI niMdA kare che arthAt viSayonI asAratA haiyAne sparze te rIte sUkSma-sUkSmatara batAvavA yatna kare che, saMgatyAganuM varNana kare che jenuM citta bhAvathI bAhyadravyo pratye asaMgabhAvavALuM che teone bAhyadravyonI prApti ke aprAptimAM koI kleza thato nathI. paraMtu sadA sarva avasthAmAM nirAkula svarUpe rahI zake che. AthI ja asaMgabhAvavALA munio AhAra vApare che topaNa AhArasaMjJA ullasita thatI nathI. ane saMgavALA gRhasthone AhAra vAparavAnA kriyAkALamAM AhAranA saMzleSarUpa AhAra saMjJA ullasita thAya che e prakAre saMgatyAganuM varNana kare che. temAM rahelA mahAtmAonA=saMganA tyAgamAM rahelA mahAtmAonA, prazamasukhanA atirekanI prazaMsA kare che teomAM satata vadhatA jatA prazamasukhanI prazaMsA kare che. tenA kAryabhUta paramapadanI zlAghA kare che-prazamasukhanA atizayatA kAryabhUta sarvakarma rahita mukta avasthAnI zlAghA kare che. topaNa=bhagavAna mArA hitane karanArA che. mATe ja A sarvakathana kare che ane huM jANuM chuM topaNa, bheMsanuM dahIM ghaNuM khAdhuM hoya athavA rIMgaNAto samUha khAdho hoya te jema nidrAne nivAravA samartha banato nathI tenI jema, maMtra vaDe pavitra nahIM kareluM tIvra viSa pIdhuM che jeNe te vihvaLatAne nivAravA samartha banato nathI. tenI jema karmaparataMtratAne kAraNe anAdinA bhavaabhyAsanA vazathI dhanaviSayAdimAM thatI mUcchane koI rIte nivAraNa karavA mATe huM samartha thato nathI. prastuta jIva samyagdarzana, samyajJAna ane dezavirati guNasthAnakane pAmela che. tethI, guNavAna guru kevaLa tenA hita arthe ja saMgatyAganI prazaMsA kare che. prazamasukhanuM varNana kare che. mokSanI haMmezAM prazaMsA kare che. ane viSayAdi jIvane mATe atyaMta ahitakArI che tema vAraMvAra batAve che te sarva e jIvane te rIte ja bhAse che, topaNa pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanI parataMtratAne kAraNe jyAre jyAre bhagavAnanA vacanathI bhAvita cittavALo nathI. tyAre tyAre tattvane jovAmAM nidrAnI prakRtivALo bane che. viSayonA anAdinA saMskArone kAraNe viSayo pratyeno abhimukhabhAva thAya che tyAre vihvaLatAne anubhave che ane bhogAdimAM anAdino abhyAsa hovAne kAraNe bhogAdimAM thatI mUccha anarthakArI che tema jANavA chatAM nivAraNa karavA samartha nathI te prakAre sadguru AgaLa prakAzana kare che. mahAnidrAthI avaSTabdha hRdayavALA puruSanI jema pratibodhane karanArA tarathI uccArita zabdaparaMparArUpa bhagavAna saMbaMdhI dharmadezavAne sAMbhaLatA paNa tenAthI=mUrchAthI, vidvalIbhUta cittavALA evA mane gADha udvega karanArInI jema pratibhAsa thAya che. prastuta jIva gurune kahe che ke mArAmAM nidrA, vilvalatA ke dhanaviSayAdi mUccha varte che. tethI mUrchAne kAraNe vidyulIbhUta thayelo huM chuM ane tattvane yathArtha jANuM chuM chatAM mahAnidrAthI avaSTabdha hRdayavALA puruSanI jema nidrAnI avasthAne kAraNe tattva tarapha upayoga jato nathI, viSayone abhimukha citta jAya che.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 313 vastutaH viSayonI anarthakAritA jANuM chuM chatAM tattvane jovAmAM nidrAnI avasthA hovAne kAraNe viSayone abhimukha jatuM citta rokI zakato nathI. tethI pratibodhaka puruSathI uccArita zabdaparaMparA jevI tamA2A saMbaMdhI dharmadezanAne huM sAMbhaLuM chuM tethI 52mArthathI prIti thavI joIe chatAM viSayonI mUrcchathI vihvalita thayelo hovAne kAraNe huM viSayono tyAga karI zakIza nahIM e pramANe vicAra thavAthI suMdara paNa tamArI dharmadezanA mane gADha udvega ka2nA2InI jevI pratibhAsa thAya che arthAt paramArthathI udvega karanArI bhAsatI nathI topaNa tenA paramArthane jANavAne abhimukha huM thaI zakato nathI. ane vaLI, tenA=dharmadezanAnA, mAdhuryanuM, gAmbhIryanuM, udAratAnuM, pariNAma suMdaratAnuM paryAlocana karatA evA mane vacavacamAM cittano AhlAda paNa thAya che. guNavAna guru jIvanI yogyatA joIne tene tattvanI prApti thAya tad arthe je madhura bhASAmAM kahe che te mAdhuryane kAraNe prastuta jIvane cittamAM AhlAda thAya che. vaLI, guNavAna guru mokSanuM svarUpa e rIte samajAve che ke jethI jIvane sAkSAt nahIM dekhAtuM paNa mokSanuM svarUpa zrutanA baLathI kaMIka dekhAya te mokSanuM kAraNa yogamArganuM sevana kaI rIte ane prakarSathI yogamArga munio seve che te kaI rIte vItarAgatAne vizrAMta thAya che tenuM gaMbhIra rahasya batAve che. te gAMbhIryane joIne jIvane cittamAM AnaMda thAya che. vaLI, niHspRhI muni zrotA pAsethI koI apekSA vagara kevaLa yogya jIvanA kalyANa arthe mokSamArgano yogya upadeza Ape che te rUpa udAratAne joIne cittamAM AnaMda thAya che. vaLI, mahAtmA dvArA apAyelo upadeza jo samyag pariNamana pAme to temAM pariNAma suMdaratA che. te sarva dekhAvAthI prastuta jIvane vacavacamAM AnaMda thAya che. ane mahAtmA susAdhunI jema traNaguptimAM udyama karavAno upadeza Ape che tevuM potAnuM sAmarthya nathI e vicArIne kaMIka gADha udvega paNa thAya che. asamartha A paNa pUrvamAM kaheluM je bhagavAna vaDe kahevAyuM - zuM kahevAyuM te 'vadyuta'thI batAve che evA tane ame saMgatyAga karAvatA nathI. tethI naSTabhayanA vaidhuryavALA mArA vaDe tamArI AgaLa kahevA mATe samartha thavAyuM. itarathA=jo tane huM saMgatyAga karAvato nathI ema na kIdhuM tyAre, jyAre jyAre bhagavAna evA guru dezanAne pravartAve che, tyAre tyAre mArA cittamAM vikalpa thayela, zuM vikalpa thayela ? te batAve che kharekhara svayaM A mahAtmA niHspRhI che kevala dhana, viSayAdi mane tyAga karAve che ane huM choDavA mATe samartha nathI. te kAraNathI Amano=A mahAtmAto, A vyartha prayAsa che. e pramANe ciMtavana karatA paNa bhayanA atirekane kAraNe=tame tyAga karAvavA iccho cho ane huM tyAga karavA samartha nathI e prakAranA bhayanA atirekane kAraNe, potAno irAdo paNa huM pragaTa karavA samartha thayo nahIM, A pramANe sthita hote chate=tamane mArI sthiti zuM che ema meM kahyuM e pramANe sthita hote chate, je AvA prakAranI zaktivALA mArA vaDe karAvuM joIe=bhogano tyAga karAvA sivAya je zakya hoya tevA prakAranA zaktivALA evA mArA vaDe je kartavya che, temAM=te kartavyamAM, bhagavAna sUri ja pramANa che=bhagavAna sUrIzvara ja AjJA Ape te pramANe huM karIza, = -
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva upanaya : gurovizeSataH sUcanam tato yathA asau paurogavastasmai vanIpakAya punaH prapaJcato nivedya prAcInamazeSamarthaM tataH svakIyabheSajatrayasya yogyAyogyavibhAgaM pUrvaM mahAnarendrasaMpradAyitamAcacakSe, taM covAca yathA 'bhadra ! kRcchrasAdhyatvamato mahAyatnamantareNa na rogopazamaste dRzyate, tasmAdatraiva rAjamandire prayato bhUtvA dhyAyannanavaratamenaM samastagadoddalanakSamavIryAtizayaM mahArAjendra bheSajatrayopabhogaM cAharnizaM kurvaannstissttheti| iyaM ca taddayA tava paricArikA, tataH pratipannaM samastaM tena, sthitaH kiyantamapi kAlaM vidhAyaikadeze tadbhikSAbhAjanamanArataM tadeva paalyniti'| tadidamatraivaM yojanIyam-yadA'yaM jIvaH prAguktanyAyena nivedya svAbhiprAyaM gurubhyaH punarupadezaM yAcate tadA te tadanukampayA pUrvoktaM punarapi samastaM pratipAdya pazcAttasya vyutpAdanArthaM yenAyaM kAlAntareNApi na vyabhicaratIti dharmasAmagryAH sudurlabhatAM darzayanto rAgAdInAM bhAvarogANAM cAtiprabalatAM khyApayantaH svAtantryaparijihIrSayA cAtmanaH saanyjsmitthmaacksste| upanayArtha: dramakane gurunuM vizeSatAthI sUcana tyArapachI=jyAre A jIve kahyuM ke tame kaho te ja pramANe che tyArapachI, je pramANe A rasoIyAe=AvA AcAryae, te bhikhArIne te zrAvakane, pharI paNa vistArathI prAcIna azeSa arthane nivedana karIne tyArapachI pUrvamAM mahAnarendrathI saMpradAyita evA svakIyabheSajatrayanA yogya ayogya vibhAgane kahe che te dharmAcArya kahe che ke pUrvamAM mahAnarendra vaDe mane prApta thayeluM che evo potAnA bheSajatrayano yogya ayogyano vibhAga che te huM tane kahuM chuM. ane tene te zrAvakane, AcArya kahe che, je vathA'thI batAve che - he bhadra ! tuM chusAdhya cho. AthI mahAprayatna vagara tArA rogano upazama dekhAto nathI. te kAraNathI A ja rAjamaMdiramAM prayatnathI rahIne samastaroganA uddalanamAM samartha vIryAtizayavALA A mahAnarendranuM satata dhyAna karato ane pratidina bheSajatrayanA upabhogane karato tuM rahe, mahAtmA prastuta jIvane kahe che ke tuM phasAdhya cho. tethI tAruM cAritramohanIyakarma ghaNA prayatnathI tUTe tema che. AthI ja ATalo upadeza sAMbhaLavA chatAM paNa bhogane abhimukhabhAva kSINa thato nathI. mATe bhoganI icchArUpa rogano upazama mahAprayatna vagara tane thAya tema nathI tethI bhagavAnanA zAsanamAM satata prayatnavALo thA. arthAt bhagavAnanA zAsanamAM svarUpane vAraMvAra te rIte bhAvana kara ke jethI tAraka evuM bhagavAnanuM zAsana tane sadA smRtimAM rahe ane A bhagavAnanA zAsanamAM tIrthakaronuM dhyAna karavAthI badhA rogono nAza zIdhra thAya che. mATe satata bhagavAnanI yoganirodha avasthAnuM, tattvakAya avasthAnuM sadA
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva smRtimAM rahe te rIte bhAvana kara ane pratidina navA navA sUkSmabodha rUpa samyajJAnamAM, sUkSmabodhapUrvaka tattvanI rucimAM ane zakti anusAra apramAdathI ucita kriyA karIne asaMgabhAva pragaTe te rIte cAritramAM yatna kara. jethI kaSTathI nivartana pAme tevAM paNa karma tAruM anartha karI zake nahIM. ane A tayAsadgurunI dayA, tArI paricArikA che arthAt haMmezAM tAro roga upazama thAya tenI ciMtA karanArI che. tethI saMyoga anusAra tane nitya navo navo sUkSma tatvano bodha karAvaze. jethI, roganI vRddhi thAya nahIM tethI tuM kRcchusAdhya cho ityAdi sadgurue tene kahyuM tethI, samasta rAjamaMdiramAM rahIne je karavAnuM kahyuM te samasta, tenA vaDe svIkArAyuM. ekadezamAM te bhikSA bhAjanane karIne satata ja tenuM pAlana karato keTaloka paNa kALa tyAM rahyo=te rAjamaMdiramAM rahyo, te A paNa ahIM prastuta jIvamAM, A rIte yojavuM AgaLa batAve che te rIte joDavuM. jyAre A jIva pUrvamAM kahelA vyAyathI potAnA gurune svaabhiprAyanuM nivedana karIne pharI upadezanI yAcanA kare che tyAre te AcArya te jIvanI anukaMpAthI pUrvamAM kaheluM pharI paNa samasta pratipAdana karIne pAchaLathI tenA vyutpAdana mATe je upadeza Apyo tene jIvanamAM saMpanna karavA arthe, jenA kAraNe je upadezane sAMbhaLIne te jIvanamAM utAre jenA kAraNe, A=prastuta jIva, kAlAMtaramAM paNa vyabhicArane pAme nahIM te upadezathI viparIta pravRtti kare nahIM, ethI dharmasAmagrInI sudurlabhatAne batAvatA rAgAdi bhAvarogonI atiprabaLatAne khyApana karatA tArAmAM rAgAdi bhAva rogo atiprabaLa che mATe tenAthI AtmAnuM rakSaNa karavA mATe ucita prayatno karavA joIe e pramANe batAvatA ane AtmAnI svataMtratAno parihAra karavAnI IcchAthI sAMjasa saralapaNAthI A pramANe kahe che=A jIva potAnuM svataMtrapaNuM tyAga karIne guNavAnane parataMtra thAya tevI icchAthI kaMIka lAgaNIthI A pramANe kahe che. bhAvarogANAM sAdhyAsAdhyatvavicAraH yathA-bhadra ! yAdRzI sAmagrI bhavataH saMpannA nAdhanyAnAmIdRzI kathaJcana saMpadyate na hi vayamapAtre prayAsaM kurmo, yato bhAgavatIyamAjJA-yogebhya eva jIvebhyo jJAnadarzanacAritrANi deyAni, nAyogyebhyaH, ayogyadattAni hi tAni na svArthasaMsAdhakAni saMjAyante, pratyuta vaiparItyApattyA'narthasantatiM varddhayanti, tathA coktam-dharmAnuSThAnavaitathyAtpratyapAyo mahAn bhvet| raudraduHkhaughajanako, dusspryuktaadivaussdhaat||1|| jJAtaM cAsmAbhirbhagavadAdiSTaM sugurupAramparyAt jJAtaM bhagavatprasAdAdeva taducitAnucitAnAM jIvAnAM lakSaNam, etAnyeva hi jJAnadarzanacAritrANi bhagavatA teSAM jIvAnAM saGgrahaparicchedakArakANi prtipaaditaani| tatra yeSAmAdyAvasthAyAmapi kathyamAnAni tAni prItiM janayanti, tatsevinazcAnye pratibhAsante, ye ca sukhenaiva tAni pratipadyante, yeSAM sevyamAnAni ca drAgeva vizeSaM darzayanti, te laghukarmANaH pratyAsannamokSAH sudAruvadrUpanirmANasya teSAM yogyAH, tathA bhAvarogocchedaM prati susAdhyAste vijnyeyaaH| yeSAM punarAdyAvasare pratipAdyamAnAni tAni na pratibhAnti, tadanuSThAnaparAyaNAMzcAnyAn
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva ye'vadhIrayanti, sadguruvihitamahAprayatnena ca ye pratibudhyante, tathA''sevyamAnAni tAni yeSAM kAlakSepeNa vizeSaM darzayanti, punaH punaraticArakArakA, nizcayena te gurukarmANo vyavahitamokSA madhyamadAruvadrUpanirmANasya sadguruparizIlanayA teSAM yogyatAM pratipadyante tathA bhAvarogopazamaM prati te kRcchrasAdhyA mntvyaaH| yebhyaH punaretAni nivedyamAnAni na kathaJcana rocante, prayatnazatairapi saMpAdyamAnAni yeSu na kramante, tadupadeSTAramapi pratyuta ye dviSanti, te mahApApA abhavyAH, ata evaikAntena teSAmayogyAH, tathA bhAvavyAdhinibarhaNaM pratyasAdhyAste'vagantavyA iti| tadidaM saumya ! yad bhagavatpAdaprasAdenAsmAbhilakSaNamavadhAritaM, anena lakSaNena yathA tvamAtmasvarUpaM kathayasi, yathA ca vayaM bhavatsvarUpaM lakSayAmaH, tathA tvaM parizIlanAgamyaH kRcchrasAdhyo varttase evaM ca sthite na bhavato mahAprayatnavyatirekeNa raagaadirogopshmmuplbhaamhe| bhAvarogonA sAdhyatva-asAdhyatvano vicAra zuM kahe che ? te "rathA'thI batAve che - bhadra ! jevA prakAranI sAmagrI tane prApta thaI che, adhanya jIvone AvI sAmagrI kyAre prApta thatI nathI. saMsAranA vAstavika svarUpano bodha karAvyA pachI Atmahita mATe utkaTa icchA karAve tevA uttamapuruSono yoga, zArIrika Adi sarva anukULatAo ke jenA baLathI dharma sAdhI zakAya tevI sarvasAmagrI tane prApta thaI che. apuNyavALA jIvone AvI sAmagrI kyAreya prApta thAya nahIM. =je kAraNathI, ame apAtratAmAM prayatna karatA nathI arthAt tuM dhanya che evuM jANIne ja ame tArA mATe prayatna karIe chIe, kema nirarthaka prayatna karatA nathI ? tethI kahe che, je kAraNathI bhagavAnanI A AjJA che. yogya jIvone jJAna, darzana, cAritra ApavA joIe. ayogya jIvone nahIM. ayogya jIvone apAyelA jJAna, darzana, cAritra, svArthasaMsAdhaka thatA nathI. UlaTuM vaiparItyanI prApti, anarthatI saMtatine vadhAre che. ane te pramANe yogya jIvone dharma Apavo joIe ayogya jIvone ApavAthI anartha thAya che te pramANe, kahevAyuM che - dharmaanuSThAnanA vaitathyathI=viparIta AcaraNAthI, raudra duHkhanA samUhano janaka pratyapAya mahAna thAya che, jema kharAba rIte sevAyelA auSadhathI roganI vRddhi thAya che ane amArA vaDe bhagavad AdiSTa sugurunA pAraMparyathI jJAta cheH pUrvamAM kahyuM ke A bhagavAnanI AjJA ke yogyane devuM joIe, ayogyane nahIM e suguruparaMparAthI amArA vaDe jaNAya che. bhagavAnanA prasAdathI tenA ucita anucita jIvonuM lakSaNa jJAta che bhagavAnanuM vacana potAne sakhya pariNamana pAmeluM che tenAthI dharma ApavAne yogya ane ayogya jIvonuM lakSaNa pote jANe che. A jJAna, darzana, cAritra bhagavAna vaDe te jIvonA saMgraha ane paricchedakArI batAvAyA che. tyAM jeone Adya avasthAmAM paNa kahevAtA te prItine paNa pedA kare che ane tenA
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 317 sevanArA anya pratibhAsa thAya che ratnatrayInA sevanArA teo jANI zake che. ane jeo sukhathI ja teone svIkAre che-ratnatrayIne jeo sukhathI ja svIkAre che, ane jeonA sevana karAtA jJAna, darzana, cAritra zIdhra vizeSane batAve che. te laghukarmavALA pratyAsanna mokSavALA, rUpanirmANa mATe suMdara dArunI jema pratimA ghaDavA mATe suMdara lAkaDAnI jema, teone yogya che-ratnatrayIne yogya che. ane bhAvaroganA uccheda pratye te susAdhya jANavA. mahAtmAo sUkSmabuddhipUrvaka ratnatrayInuM svarUpa koI yogya zrotA pAse kahe ane te yogyazrotA dharmanI Adya avasthAmAM ja hoya to paNa te ratnatrayInA svarUpane sAMbhaLIne tenA pratye tene atyaMta prIti thAya che ane tevuM ja svarUpa tene atyaMta prItikara thavAne kAraNe tevA ja svarUpavALI ratnatrayI sevanArA, nirlepacittavALA, mahAtmAone joIne A mahAtmAo ratnatrayIne sevanArA che tema pratibhAsa thAya che. ane sukhapUrvaka teo ratnatrayIne svIkAre che arthAt atyaMta prItikara evI ratnatrayI ghaNA upadeza AdinA prayAsa vagara teo ratnatrayIne svIkAre che. ane ratnatrayIne svIkAryA pachI tenA sevanathI zIdhra ja nirlepa cittane prApta kare che. jema gautamasvAmIne prApta karIne paMdaraso tApasoe gautamasvAmI pAsethI ratnatrayInuM svarUpa sAMbhaLIne sukhapUrvaka teono svIkAra karyo ane ratnatrayInA sevanathI zIdhra asaMgabhAvane pAmIne kevalajJAnane pAmyA tevA jIvo laghukarmavALA, atiAsanna mokSavALA che ane jema koI lAkaDuM mUrti ghaDavA mATe atisuMdara hoya tema teo dharmanI prApti arthe atyaMta yogya che. ane bhAvaroganA cheda pratye teo susAdhya jANavA. vaLI, jeone Adya avasaramAM=dharmasAMbhaLavAnA prathama avasaramAM, pratipAdana karAtA te=jJAna, darzana, cAritra, pratibhAsa thatAM nathI, tadanuSThAnamAM parAyaNa jIvonI je avagaNanA kare che ratnatrayI anuSThAna karanArA evA susAdhuonA AcArone joIe tenA pratye Adara thato nathI, paraMtu upekSA thAya che, ane sadguruthI vihita mahAprayatnathI jeo pratibodha pAme che. ane sevana karatA evA tega jJAna, darzana, cAritra, jeone kAlakSepathI vizeSa=ghaNA kALanA sevanathI kaMIka guNasaMpattine pragaTa kare che. pharI pharI aticAra karanArA svIkArAyelA ratnatrayInA sevanamAM aticAra karanArA, nizcayathI teo gurukarmavALA=bhAre karmavALA, vyavadhAnathI mokSane pAmanArA, rUpanirmANa mATe madhyama yogyatAvALA lAkaDAnI jema, sarunA parizIlanathI teonI yogyatAne-ratnatrayInI yogyatAne prApta kare che. ane bhAvaroganA upazama pratye teo kucchasAdhya jANavA-ghaNA kaSTathI bhAvaArogyane prApta karAvI zakAya evA jANavA. je jIvo kaMIka tattvane abhimukha thayA che tethI yogya upadezakanI pAse saMsAranA vAstavika svarUpane jANIne saMsAranA ucchedanA upAyanA arthI thayA che, chatAM mahAtmA jyAre ratnatrayInuM svarUpa batAvIne saMsAranA ucchedano upAya jIvanI pariNatirUpa A ratnatrayI che ema kahe che tyAre teone ratnatrayInuM pAramArthika svarUpa pratibhAsana thatuM nathI. paraMtu sthUlathI bAhya dharmanAM anuSThAno ja saMsAranA ucchedanuM kAraNa che te pramANe pratibhAsa thAya che. tethI telapAtradhAraka puruSanI jema ratnatrayInA anuSThAnamAM tatpara
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva evA susAdhune teo jANI zakatA nathI. paraMtu mAtra bAhya AcaraNapradhAna tyAgIone ja dharmaparAyaNa jANI zake che. tethI, telapAtradhAraka puruSanI jema mohanA unmelanamAM tatpara susAdhuonI teo upekSA kare che. ane mAtra bAhya tyAgapradhAna jIvone ja kharA ArAdhaka mAne che. ane sadgurunA karAyelA mahAprayatnathI teo sUkSmabodhane prApta kare che tyAre teone mohanA unmelanane anukULa zubha anuSThAno je prakAre sevavAM joIe te prakAre ja yathAvatuM bhAse che. tethI, sadgurunA mahAprayatnathI teo bodha pAmelA thAya che chatAM paNa koIka rIte utsAhita thaIne teo saMyama grahaNa kare ke dezaviratigrahaNa kare ane dezaviratinAM ke sarvaviratinAM anuSThAno aMtaraMgabhAvanAM kAraNa bane te rIte Asevana kare to paNa teone te anuSThAno zIdhra guNavizeSane prApta karAvatAM nathI. paraMtu ghaNAkALa sudhI te anuSThAna seve tyAre kaMIka guNo pragaTe che; kema ke pharI pharI aticArone sevanArA te jIvo hoya che tethI nizcaya thAya che ke teo gurukarmavALA che. arthAt bhAre karmavALA che, ghaNA prayatnathI mokSa sAdhI zake tevA che. ane jema, madhyama yogyatAvALA lAkaDAmAMthI jema pratimAnuM nirmANa sukara nathI tema A jIvone guNasthAnakanI vRddhi zIdhra thatI nathI. paraMtu gurunA ghaNA prayatnathI thAya che. mATe te jIvo bhAva rogonA nAza pratye kRchusAdhya che. vaLI, jeone A jJAna, darzana, cAritra nivedana karatAM paNa koI rIte rucatAM nathI, seMkaDo prayatnathI paNa saMpAdana karAtAM jJAna, darzana, cAritra teomAM saMkramaNa pAmatAM nathI=pragaTa thatAM nathI, UlaTuM jeo tenA upadeza detArA pratye paNa dveSa kare che te mahApApI abhavya che arthAt ayogya che. AthI ja ekAMtathI teo ayogya che kRcchusAdhya jIvo kaMIka ayogya hovA chatAM ekAMte ayogya tathI paraMtu dharmane atyaMta vimukha evA bhavyajIvo ke abhavyajIvo ekAMtathI ayogya che. ane bhAvavyAdhinA dUra karavA pratye teo asAdhya jANavA. sUkSma tattvane batAvanArA mahAtmAo saMsAranuM jevuM svarUpa che tevuM raudrasvarUpa batAve che. tenA nAzano upAya ratnatrayI che tema batAve che chatAM jeone saMsAranA bhogomAM ja atyaMta sArabuddhi che teone ratnatrayInI pariNatimAM ruci thatI nathI. ane upadezaka pratye ja teo dveSa kare che. ane vicAre che ke A mahAtmA niSkAraNa yogya jIvone bhogavilAsanAM sukhothI bhraSTa karIne duHkhI kare che. tethI teone upadezaka pratye ja dveSa thAya che. te bhAvarogane maTADavA mATe asAdhya rogavALA che; kema ke utkaTa bhogano rAga teone mUDha banAve che. te kAraNathI te saumya ! A je bhagavAnanA pAdaprasAdathI amArA vaDe lakSaNa avadhAraNa karAyuM che susAdhya, kRcchusAdhya, ane asAdhya jIvonuM lakSaNa avadhAraNa karAyuM che, A lakSaNa dvArA je pramANe tuM potAnuM svarUpa kahe che ane je pramANe ame tAruM svarUpa joIe chIe te pramANe tuM parizIlanathI gamya=ghaNA prayatnathI mArgane pAme evo kRcchusAdhya varte che ane A pramANe sthiti hote chate, mahAprayatna vagara tArA rAgAdi rogonuM upazama ame prApta karazuM nahIM.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 319 upanaya : dezaviratigrahaH tasmAdvatsa ! yadyadyApi na bhavataH sarvasaGgatyAgazaktirvidyate tato'tra vitate bhAgavate pravacane kRtvA bhAvato'vicalamavasthAnaM, vihAyAzeSAkAGkSAvizeSAn, bhagavantamevAcintyavIryAtizayaparipUrNatayA niHzeSadoSazoSaNasahiSNumanavarataM cetasi gADhabhaktyA vyavasthApayan dezavirata evAvatiSThasva, kevalamanavaratametadeva jJAnadarzanacAritrarUpaM trayamuttarottarakrameNa viziSTaM viziSTataraM viziSTatamaM bhavatA yatnenA''sevanIyaM, evamAcarataste bhaviSyati rAgAdirogopazamo, nAnyatheti yA ceyamIdRzI sadupadezadAne pravarttamAnAnAM bhagavatAM saddharmagurUNAmasya jIvasyopari dayA saiva asya paramArthataH paripAlanakSamA paricArikA vijJeyA, tato'yaM jIvaH pratipadyate tadAnIM tadguruvacanaM, karoti yAvajjIvaM mayaitadevaM karttavyamiti nizcayaM, tiSThati dezavirataH kiyantamapi kAlamatra bhagavanmatamandire, pAlayati dhanaviSayakuTumbAdyAdhArabhUtaM bhikSApAtrakalpaM jiivitvym| upanayArtha : dramaka dvArA dezaviratinuM grahaNa te kAraNathI=mahAprayatnathI tArA rAgAdine upazama thaze te kAraNathI, he vatsa ! jo hajI paNa tArI sarvasaMgatyAgazakti vidyamAna nathI to A vistRta bhagavAnanA pravacanamAM bhAvathI avicala avasthAna karIne, azeSa AkAMkSAvizeSone tyAga karIne, aciMtya vItyaMtizayathI paripUrNapaNArUpe niHzeSadoSatA zoSaNamAM sahiSNu evA bhagavAnane satata cittamAM gADhabhaktithI vyavasthApana karato dezavirativALo ja rahe. tenI phasAdhyatA jANIne sadguru kahe che ke telapAtradhAraka puruSanI jema satata saMsAranA ucchedamAM tArI zakti jo vidyamAna nathI to bhagavAnanuM pravacana aneka guNothI yukta che tethI satata bhagavAnanA pravacanathI AtmAne bhAvita karavA yatna kara jethI bhAvathI bhagavAnanA zAsanamAM tAruM avasthAna avicalita rahe. anyathA cittamAM asamAdhi thaze to dravyathI bhagavAnanA zAsanamAM avasthAna hovA chatAM bhAvathI bhagavAnanuM zAsana cittamAMthI nAza pAmaze. vaLI, nirarthaka evI vizeSa icchAono tyAga karIne sadA bhagavAnane ja cittamAM sthApana kara arthAt A bhagavAna aciMtya vIryanA atizayathI paripUrNa che mATe temanA svarUpanA bhAvanathI huM paNa temanI jema aciMtya vIryavALo thAuM te prakAre gADha bhaktithI sadA temanuM smaraNa kara; kema ke te bhagavAna ja tArA AtmAmAM rahelA vizeSa doSanA zoSaNamAM samartha che. tethI cittamAM vAraMvAra bhagavAnanA svarUpanuM paryAlocana karavAthI tArAmAM rahelA doSo satata kSINa-kSINatara thaze tethI pramAda vagara te rIte dezavirati pALa ke jethI zIghra telapAtradhAraka puruSanI jema saMsAranA ucchedanuM baLasaMcaya thAya.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva kevala satata A jJAna, darzana, cAritrarUpa traya uttarottara kramathI viziSTa-viziSTatara, viziSTatama tArA vaDe yatnathI sevana karavuM joIe. A rIte=pUrvamAM gurue kahyuM e rIte, AcaratA tane rAgAdi rogo upazama thaze arthAt sarvaviratinA pAlanane anukULa mahAbalasaMcayamAM vighnakArI evA rAgAdi rogono upazama thaze, anyathA nahIM thAya=jo pUrvamAM kahyuM e pramANe yatna karIza nahIM ane mane jJAna, darzana, maLyuM che tema mAnIne svabhUmikAnusAra svIkArAyelA dezaviratinA sevanamAtramAM saMtoSathI rahIza to rAgAdi rogano upazama thaze nahIM, ane je A AvA prakAranI saupadezanA dAnanA viSayamAM pravartatA bhagavAna evA saddharmaguruonI A jIva upara dayA che te ja paramArthathI AnI dezaviratine pALanAra zrAvakanI, paripAlanamAM samartha paricArikA jANavI. tyArapachI A jIva te gurunuM vacana svIkAre che= gurue je kahyuM te svIkAra kare che, yAvajjIva mArA vaDe A=gurue kahyuM e, e pramANe karavuM joIe ema nizcaya kare che. dezavirativALo keTaloka kAla A bhagavaMtanA matarUpI maMdiramAM rahe che. dhana, viSaya, kuTuMbaAdinA AdhArabhUta bhikSAnA pAtra jevuM jIvitavyanuM pAlana kare che. dharmotsAhamAndyam 320 tasminnavasare evaM ca tiSThatastasya yo vRttAntaH saMpannaH so'dhunA pratipAdyate / tatra yaduktaM yadutasA taddayA dadAti tasmai tattritayamaharnizaM kevalaM tatra kadanne'timUrcchitasya vanIpakasya na tasminnAdara iti tadihApi tulyamevAvaseyaM, tathAhi - guroH sambandhinI dayA sampAdayatyevAsya jIvasyAnArataM vizeSato jJAnAdIni, tathApi karmaparatantratayA dhanAdiSu mUrcchitacitto'yaM na tAni samyag bahumanyate, anyacca yathA 'asau kathAnakokto mohavazena tat kubhojanaM bhUri bhuGkte, taddayAdattaM punaH paramAnnamupadaMzakalpaM kalpayati tathA'yamapi jIvo mahAmohAdhyAtamAnaso dhanopArjanaviSayopabhogAdiSu gADhamAdriyate, gurudayayopanItaM tu vrataniyamAdikamanAdareNA'ntarA'ntarA sevate vA na vA / yathA - asau taddayoparodhena tadaJjanaM kvacideva netrayornidhatte tathA'yamapi jIvaH sadgurubhiranukampayA preryamANo'pi yadi paraM tadanurodhenaiva pravarttate tathA jJAnamabhyasyati tadapi kvacideva, na sarvadA, yathA ca- 'asau tattIrthodakaM pAtuM tadvacanenaiva pravarttate' tathA'yamapi jIvaH pramAdaparAyattatayA'nukampAparagurucodanayaiva samyagdarzanamuttarottaravizeSairuddIpayati na svotsAheneti / dharmanA utsAhanI maMdatA ane te avasaramAM=sadgurunA hitaciMtAnA upadezane sAMbhaLIne temanA vacanAnusAra yAvava mAre karavuM joIe ema saMkalpa karIne A jIva te rAjamaMdiramAM rahe che te avasaramAM, ane A rIte rahetA=pUrvamAM kahyA pramANe gurunA vacanAnusAra ucita pravRtti karatA, evA teno vRttAMta prApta thayo te have kahevAya che=kathAnakamAM kahevAya che. tyAM=kathAnakamAM, je kahevAyuM, zuM kahevAyuM ? te
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 'vastuta'thI batAve che te taddayA=gurunI dayA, tene-te jIvane, te tritayane=jJAna, darzana, cAritrarUpa tritayane, pratidina Ape che. kevala te kadannamAM ati mUcchita evA te rAMkaDAne temAM Adara nathI=paramAnnane grahaNa karavAmAM Adara nathI. te=kathAnakamAM kahyuM te, ahIM paNa=jIvanA viSayamAM paNa, tulya ja jANavuM, te A pramANe gurusaMbaMdhI dayA A jIvane satata vizeSathI jJAnAdi saMpAdita kare che=satata te jIvane zrutajJAna, zrutajJAna dvArA samyak ruci thAya te prakAre kathana ane tenA cAritranI anusAra pariNati pragaTa thAya tevo marmasparzI bodha satata saMpAdana kare che. topaNa karmanuM parataMtrapaNuM hovAthI=prastuta jIvanuM baliSTha evA cAritramohanIya karmanuM parataMtrapaNuM hovAthI dhanAdimAM mUcchita cittavALo A jIva tene=guru dvArA batAvAyelA ratnatrayInA sUkSmasvarUpane, samyag bahumAna karato nathI=atyaMta AtmAmAM pariNamata pAmela te prakAre upayukta thaIne grahaNa karato nathI; kema ke dhanAdinI mUrchA atyaMta upayukta thavAmAM skhalanA kare che. ane bIjuM, je pramANe A kathAnakamAM kahevAyelo A jIva mohanA vazathI te kubhojanane khUba khAya che. vaLI, tenI dayAthI apAyeluM paramAnna upadaMzakalpa=kubhojana karyA pachI thoDuMka tenuM AsvAdana karavAtulya, mAne che. te pramANe A paNa jIva mahAmohathI AdhyAta mAnasavALo=upadezakanA vacanone sAMbhaLIne tenA vacanathI cittane vAsita karavAne badale dhanAdinI mUrchAne kAraNe mArAthI A tyAga azakya e prakAranA mAnasavALo, dhanaupArjana viSayaupabhoga AdimAM gADha yatna kare che. vaLI, gurunI dayAthI apAtuM vrataniyama Adine anAdarathI ja vacavacamAM seve che. athavA sevato nathI=gurunA upadezane sAMbhaLIne kaMIka gurunA vacanane kAraNe vrataniyamAdi vacavacamAM seve che to kyAreka tenI upekSA karIne sukhano arthI jIva sukhanA upAyabhUta dhanAdimAM ja prayatnazIla rahe che. je pramANe A taddayAnA uparodhathI=gurunI dayAnA AgrahathI, te aMjanane=vimalAloka aMjanane, kyAreka ja netramAM AMje che te pramANe A paNa jIva sadguru vaDe anukaMpAthI preraNA karAto paNa jo vaLI temanA anurodhathI ja pravarte che=gurunI preraNAthI ja pravarte che tyAre jJAnano abhyAsa kare che. paNa kyAreka ja kare che, sarvadA karato nathI=potAnA saMyoga anusAra je zakti che te pramANe sadA karato nathI. ane je pramANe A dramaka te tIrthodakane pIvA mATe temanA vacanathI ja pravarte che. te pramANe A paNa jIva pramAdaparAyaNapaNuM hovAthI anukaMpAmAM tatpara gurunI preraNAthI ja samyagdarzanane uttarottara vizeSathI upina kare che, sva-utsAhathI nahIM. 321 - prastuta jIva saMsAranA yathArtha svarUpane jANanAra che. mokSano arthI che. teno upAya ratnatrayInI vRddhi che. tevo sthira nirNaya che topaNa mohane vaza gRhakAryamAM atyaMta vyagra rahe che. tethI potAnA saMyoga anusAra ane zakti anusAra saMsAranA ucchedanA kAraNIbhUta navA navA jJAna-adhyayana mATe svayaM utsAhita thato nathI. paraMtu jyAre jyAre guru preraNA kare che tyAre tyAre paNa koIka vakhata navuM navuM zrutaadhyayana karavA prayatna kare che. ane vicAre che ke mArAM anya gRhakArya sIdAya che. tethI saMyoga ane zakti anusAra paNa jJAnaadhyayanamAM kyAreka ja varte che. vaLI, saMsAranA vAstavika svarUpanuM bhAvana karIne ane mukta avasthAnI sArabhUtatAnuM bhAvana karIne ane tenI prApti mATe jinavacanAnusAra apramAdathI karAyelo yatna ja kAraNa che te prakAranA sat tIrthodakatulya samyagdarzanane vizuddha-vizuddhatara karavA mATe svayaM utsAhita thato nathI.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva paraMtu guru jyAre te prakArano upadeza Ape che tyAre temanA vacanathI ja prerAIne samyagdarzananI adhika adhika zuddhi karavA yatna kare che. AthI ja AvA jIvone guruAdinI preraNA na maLe to prApta thayeluM samyagdarzana paNa AkarSa dvArA pAtane pAme che. tethI karuNApara evA guru tenI hitaciMtA arthe vAraMvAra preraNA kare che. Gunaya : mandasaMvegavidhIyamAnavratamAhAtmyaM tadanabhijJatA ca yattu vizeSeNa punarabhihitaM yathA-sa vanIpakaH saMbhrameNa taddayayA bhUri vitIrNaM tatparamAnaM stokaM bhuktvA zeSamanAdareNa svabhAjane vidhatte, tatsAnnidhyena tatkadannamabhivarddhate, tatastad bhakSayato'pi divAnizaM na niSThAM yAti, tato'sau tuSyati, na ca jAnIte kasyedaM mAhAtmyaM, kevalaM tatra gRddhAtmA bheSajatrayasya paribhogaM zithilayan kAlaM nayati, tathA cApathyabhojinastasya te rogA nocchidyante, kevalaM yadantarA'ntarA taddayoparodhena tatparamAnnAdikamasau manAg prAzayati, tAvanmAtreNa te rogA yApyAvasthAM gtaastisstthnti| yadA punaranAtmajJatayA bhRzataramapathyaM sevate, tadA ye rogAH kvacidAtmIyaM vikAraM darzayantaH zUladAhamUrchA'rocakAdIni janayanti, tatastairasau bAdhyata iti' tadatrApi jIve samAnamavaboddhavyaM, tathAhi-yadA kvacidavasare cAturmAsakAdau dayAparItacittA guravo'sya jIvasya purato viziSTataraviratigrAhaNArthamaNuvratavidhiM visphArayanti, tadA'pyayaM jIvaH prabalacAritrAvaraNatayA mandavIryollAsastIvrasaMvegena kAnicideva vratAni gRhNAti, tadidaM bahordattasya stokabhakSaNamabhidhIyate, kAnicitpunavratAni dayAparItagurUparodhena mnso'nbhipretaanypynggiikroti| so'yaM zeSasya bhAjane nikSepo draSTavyaH, tacca vratAGgIkaraNaM mandasaMvegenApi kriyamANamanuSaGgata eva viSayadhanAdInyatra bhave bhavAntare vaa'bhivrddhyti| tadidaM paramAnasannidhAnenetarasyAbhivarddhanamabhihitaM, te ca tatprabhAvasaMpannA viSayAdayo dRDhakAraNatayA'navarataM bhuJAnasyApyasya jIvasya na niSThAM prtipdynte| tato'yaM jIvaH suranarabhaveSu varttamAnastAM tathAbhUtAmAtmavibhUtimupalabhya harSamudvahati, na cAyaM varAko lakSayati yathAete dhanaviSayAdayo dharmamAhAtmyena mamopanamante tatkimatra harSeNa? sa eva bhagavAna dharmaH gADhataraM kartuM yukta iti| tato'yamalakSitasadbhAvasteSu viSayAdiSu pratibaddhacitto jJAnadarzanadezacAritrANi zithilayati, kevalaM jAnannapyajAnAna iva mohadoSeNa nirarthakaM kAlamativAhayati, evaM cAsya varttamAnasya draviNAdiSu pratibaddhamAnasasya dharmAnuSThAne mandAdarasya bhUyasA'pi kAlena rAgAdayo bhAvarogA naiva saMcchidyante, kintu tAvatA'pi sadanuSThAnena gurUparodhato mandasaMvegatayApi vidhIyamAnenaitAvAn guNaH saMpadyate, yaduta-te bhAvarogA yApyatAM nIyanta iti|
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva 323 upanayArtha: maMda saMvegathI karAtA vratanuM mAhAsya ane tenI anabhijJatA vizeSathI pharI je kahevAyuM, je A pramANe - te bhikhArI saMbhramathI tenI dayA vaDe ghaNuM apAyeluM te paramAtra thoDuM khAIne zeSa anAdarathI svabhAjanamAM nAkhe che. tenA sAMnidhyathIete paramAra sAMnidhyathI, te kadatta paNa vadhe che. tethI tene divasarAta bhakSaNa karatAM paNa=paramAtrathI mizrita kadattane bhakSaNa karatAM paNa, niSThAne pAmatuM nathI kadatta pUrNa thatuM nathI. tethI A bhikhArI toSa pAme che. ane jANato nathI ke konuM A mAhAtma che arthAt mAruM bhojananuM pAtra khAlI thatuM nathI temAM gurue ApelA paramANanuM mAhAbhya che ke mArA kadattanuM mAhAtma che e jANato nathI. kevala temAM vRddhi pAmelA kadaghamAM, gRddha thayelo AtmA auSadhatrayanA paribhogane zithila karatotraratnatrayInA sevanane zithila karato, kALa pasAra kare che ane te pramANe apaththabhojI evA tenA te rogo uccheda pAmatA nathI. kevala je je vacavacamAM taddayAnA AgrahathI te paramAnna Adi A jIva thoDuMka khAya che, eTalA mAtrathI te rogo yApya avasthAne-maMda avasthAne, pAmelA rahe che. jyAre vaLI, anAtmajJapaNAne kAraNe pote kupathya sevIne AtmAnuM ahita karI rahyo che evuM ajJAna hovAne kAraNe, atyaMta apathya seve che tyAre te rogo AtmIya vikArane batAvatA zUla, dAha, mUccha arocakAdine utpanna kare che. tethI teo vaDe A dramaka bAdhA pAme che. te=je kathAnakamAM kahyuM ke, A paNa jIvamAM samAna jANavuM. te A pramANe jyAre koIka avasararUpa cAturmAsa AdimAM dayA parItacittavALA guruo A jIvatI AgaLa viziSTatara viratine grahaNa karavA mATe aNuvratanI vidhine visphArita kare che. arthAt aNuvrato kaI rIte guNavRddhine karIne jIvane vartamAnamAM sukha Ape che, bhAvinI sukha paraMparAne kare che ane sarvaviratine anukUla balAdhAna kare che ItyAdi vistArathI kahe che. tyAre A paNa jIva prabala cAritraAvaraNapaNAne kAraNe maMdavIrya ullAsavALo tIvrasaMvegathI keTalAMka ja vratone grahaNa kare che te A ghaNA apAyelAmAMthI tenuM stoka bhakSaNa kahevAya che. keTalAMka vrato dayAparItagurunA uparodhathI manane abhipreta paNa svIkAra kare che. te A gurunA AgrahathI svIkArAyelAM vrato, zeSane bhAjatamAM vikSepa jANavo je tIvra saMvegapUrvaka vrato svIkArAyAM tenA sivAyanAM zeSa vratone bhAjatamAM vikSepa jANavo, ane maMda saMvegathI paNa karAtuM te vrataaMgIkAra anuSaMgathI ja viSayadhatAdine A bhavamAM ane bhavAMtaramAM vRddhi kare che. te A paramAtranA saMvidhAnathI ItaranuM kadanuM, abhivardhana kahevAyuM ane taprabhAvasaMpanna te viSayAdi=paramAvanA kada sAthe prakSepane kAraNe tenA prabhAvathI saMpanna te viSayAdi, daDha kAraNapaNuM hovAne kAraNe dhanAdi rUpa kadanI prApti pratye tIvra athavA maMda saMvegapUrvaka sevAyelAM vratonuM daDha kAraNapaNuM hovAne kAraNe, satata bhogavatA paNa A jIvanI niSThAne prApta karatA nathI te kadattarUpa viSayAdi nAza pAmatA nathI, tethI A jIva deva, manuSyabhavamAM vartato tevA prakAranI AtmavibhUtirUpa tene mArA puNyathI uttama bhogasAmagrI mane
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva 324 prApta thaI che tevA prakAranI potAnI AtmavibhUti rUpa te kadannane, prApta karIne harSa vahana kare che ane A varAka=prastuta jIva, jANato nathI. zuM jANato nathI ? te 'thA'thI batAve che - A dhanaviSayAdi dharmanA mAhAtmyathI mane prApta thAya che te kAraNathI AmAM=dhanaviSayAdimAM, harSa karavAthI zuM ? arthAt harSa karavuM yukta nathI. te ja bhagavAna dharma atyaMta karavA mATe yukta che e pramANe A varAka jANato nathI ema anvaya che. tethI A jIva alakSita sadbhAvavALo=dhanAdinI prAptinuM mukhya kAraNa koNa che tenA paramArthane nahIM jANanAro, te viSayAdimAM pratibaddha cittavALo jJAna, darzana, deza cAritrane zithila kare che. kevala jANavA chatAM paNa=pUrvamAM yathArtha bodha karelo hovAthI spaSTa nirNaya hovA chatAM paNa, ajANatAnI jema=dhanAdi pratyenI mUrchAne kAraNe je pAramArthika bodha che tene jANavAmAM apravRttacitta thavAthI ajANatAnI jema, mohadoSane kAraNe nirarthaka kAla pasAra kare che= uttarottara saMsAranI hAnine anukULa udyama karIne manuSyajanmane saphala karavAnuM choDIne prApta thayelA manuSyabhavano kALa nirarthaka pasAra kare che. ane A rIte=jANavA chatAM paNa mUrkhanI jema manuSyabhavano samaya nirarthaka pasAra kare che e rIte, draviNaAdimAM pratibaddha mAnasavALA, dharmAnuSThAnamAM maMda AdaravALA vartatA evA A jIvane ghaNA paNa kAlathI rAgAdi bhAvarogo ucchedane pAmatA nathI ja, paraMtu gurunA uparodhathI maMdasaMvegapaNAthI paNa karAtA teTalA paNa saanuSThAnathI ATalo ja guNa prApta thAya che. je 'vastuta'thI batAve che te bhAvarogo yApyatAne prApta kare che=kaMIka maMdatAne prApta kare che. - upanaya : mUrcchayA parigrahAdA jIvasya pravRttiH 'yadA punarayaM jIvo'nAtmajJatayA gADhataraM viSayadhanAdiSu gRddhiM vidhatte, tatazcAdatte bhUriparigrahaM, samArabhate mahAjAlakalpaM vANijyaM, samAcarati kRSyAdikaM, vidhApayati tathAvidhAnanyAMzca sadA''rambhAn, tadA te rAgAdayo bhAvarogAH prabalasahakArikAraNakalApamAsAdya nAnA''kArAn vikArAn darzayantyeva, nAnAdaravihitamanuSThAnamAtraM tatra trANam / tatazcAyaM jIvaH kvacitpIDyate akANDazUlakalpayA dhanavyayacintayA, kvaciddandahyate parerSyAdAhena kvacinmumUrSuriva mUrcchAmanubhavati sarvasvaharaNena kvacid bAdhyate kAmajvarasantApena, kvacit zardimiva kAryate balAduttamarNairgRhItadhananiryAtanAM, kvacijjADyamiva saMpadyate jAnato'pyasyaivaMvidhA pravRttiriti pravAdena lokamadhye mUrkhatvaM, kvacittAmyati hatpArzvavedanAtulyayA iSTaviyogAniSTasamprayogAdipIDayA, kvacitprabhavati pramattasya punarapi mithyAtvonmAdasantApaH kvacid bhavati sadanuSThAnalakSaNe pathye bhRzatararamarocakaH, tadevamevaMvidhairvikAraistAvatIM koTimadhyArUDho'pi khalveSa jIvospathyasevanAsakto bAdhyata' iti /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva upanayArtha : 325 mUrchAthI parigraha AdimAM jIvanI pravRtti vaLI, jyAre A jIva anAtmajJapaNAthI=dehathI bhinna mAro AtmA che, zAzvata che, tenuM hita dhanAdi nathI paraMtu nirAkulacetanA che te prakArano kaMIka bodha hovA chatAM tenI aspaSTatA thavAne kAraNe anAtmajJapaNAthI, gADhatara viSaya-dhanAdimAM vRddhine kare che ane tethI ghaNuM parigraha grahaNa kare che, mahAjAla jevuM vANijya kare che, kRSyAdi AcaraNa kare che evA prakAranA anya AraMbhone sadA kare che tyAre te rAgAdi bhAvarogo prabaLa sahakArikAraNakalApane pAmIne=te prakAranA AraMbhasamAraMbharUpa prabala sahakArIkAraNarUpa samUhane pAmIne, nAnA=vividha, prakAranA vikArone batAve che. anAdarathI karAyeluM anuSThAnamAtra tyAM trANa thatuM nathI=gurunA uparodhathI svIkArAyela dezaviratinuM anuSThAna tIvra saMvegapUrvaka karavAnA ayatnarUpa Adara rahita sevAyeluM anuSThAnamAtra bhAvarogonA vikArothI rakSaNa karanAra banatuM nathI, ane tethI A jIva kyAreka akAMDa zUlakalpa dhanavyayanI ciMtAthI pIDAya che. maMdasaMvegathI sevAyeluM saanuSThAna hovAne kAraNe cittavRttimAM dhanAdino pratibaMdha alpa thayelo nahIM hovAne kA2Ne koIka nimitte dhanavyaya thAya te joIne te jIva vihvaLa thAya che arthAt jo tIvrasaMvegathI sanuSThAna sevyAM hota to tuccha dhanAdino rAga kSINa thayo hovAthI dhanAdinA nAzamAM paNa te jIvane pIDA thAya nahIM. paraMtu mAtra kriyArUpa anuSThAna sevAyelAM hovAne kA2Ne dhanAdinA nAzamAM tatkAla ja jIva du:khI thAya che. kvacit paranI irSyAnA dAhathI atyaMta baLe che, kyAreka maravAnI icchAvALAnI jema sarvasvaharaNathI mUrchAne anubhave che. potAnA gRhaAdimAM koI corI Adi thaI hoya ane sarvasva haraNa thayuM hoya tyAre jANe maravAnI icchAvALo na hoya tema dhananI icchAthI vyAkuLa thayA kare che. kyAreka kAmajvaranA saMtApathI bAdhA pAme che, kyAreka mAganArAo vaDe baLathI grahaNa karAyelA dhananI niryAtatAne zardInI jema karAvAya che, kyAreka jADyanI jema jANavA chatAM paNa AvA prakAranI pravRtti=kaSAyone paravaza mUDhatAthI thAya tevI pravRtti, kare che. ethI pravAdathI lokamAM mUrkhapaNAne prApta kare che, kvacit be pArzvanA vedanAtulyapaNAthI iSTaviyoga ane aniSTasaMprayoga Adi pIDAthI paritApane pAme che. kyAreka pramatta evA tene pharI paNa mithyAtvatA utpAdano saMtApa prabhava pAme che. kyAreka saanuSThAnalakSaNa pathyamAM atyaMta arocakavALo thAya che. te kAraNathI AvA prakAranA vikArothI teTalI koTimAM adhyArUDha paNa=sanmArganI prApti thavAne kAraNe samyajJAna, samyagdarzana ane dezaviratine pAmelo teTalI koTimAM adhyArUDha paNa, apathyasevanamAM Asakta A jIva bAdhA pAme che=pUrvamAM varNana karyuM evA vikAro vaDe bAdhAne pAme che.
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva jIvasya gurorupAlaMbhaH tatastadanantaraM yadavAci yaduta 'sa vanIpakastathAvidhairvikArairupadruto dRSTastaddayayA, tato'pathyabhojitAmadhikRtyopAlabdhastayA, tenoktaM 'nAhamabhilASAtirekeNa svayametatparihartumutsahe, tato'muto'pathyasevanAdvAraNIyo'haM bhavatyA', pratipatraM tayA, tatastadvacanakaraNena jAtastasya manAga vizeSaH, kevalaM sA yadA'bhyaNe tadaivAsau tadapathyaM pariharati, nAnyadA, sA cAnekasattvapratijAgaraNAkuleti na sarvadA tatsannidhau bhavati, tato'sau mutkalo'pathyamAsevamAnaH punarapi vikAraiH pIDyata ev'| tadetadapyatra jIvavyatikare sadRzaM varttate, kevalaM guroryA jIvasyopari dayA saiva prAdhAnyAtpArthakyena kI vivkssitaa| tatazcAyaM paramArthaH-te guravo dayAparItacittAH pramAdinamenaM jIvamupalabhyAnekapIDAparyAkulatayA krandantamevamupAlabhante, yathA 'bhoH kathitamevedaM prAgeva bhavato, na durlabhAH khalu viSayAsaktacittairmana:santApAH, na dUravarttinyo dhanArjanarakSaNapravaNAnAM nAnA vyApadaH, tathApi bhavatastatraiva gADhataraM pratibandhaH, yatpunaretadazeSaklezarAzimahA'jIrNavirekakAritayA paramasvAsthyakAraNaM jJAnadarzanacAritratrayaM tadanAdareNAvalokayasi tvaM, tadatra kiM kurmo vayam ? yadi kiJcid brUmastato bhavAnAkulIbhavati, tato dRSTavRttAntA vayaM bhavantamanekopadravarupadrUyamAnaM pazyanto'pi tUSNImAsmahe, na punarAkulatAbhayAd bhavantamamArga prasthitamapi vArayAmaH, AdaravatAmeva puMsA viruddhakarmANi pariharatAM jJAnadarzanadezacAritrANyanutiSThatAM tAni vikAranivAraNAyAlaM, nAnAdaravatAM, yadA cAsmAkaM pazyatAmapi tvaM rAgAdirogairabhibhUyase tadA 'bhavadgurava' iti kRtvA vayamapyupAlambhabhAjanaM loke bhaviSyAma' iti| so'yaM taddayAvihitastadupAlambha ityucyte| saMsArI jIvane gurunI prApti tathI tyArapachI he vAyu=thAnamA vAyu. zuM vAyu ? te 'yaduta'thI batAve cha - bhikhArI tevA prakAranA vikArothI upadravane pAmato tadayAthI jovAyo tethI apaththabhojitAne AzrayIne teNI vaDe tayA vaDe, upAlaMbha apAyo, tenA vaDe kahevAyuM dramaka vaDe kahevAyuM, huM abhilASanA atirekane kAraNe-kadanna pratyenA abhilASanA atirekane kAraNe, svayaM A=kadannane, parihAra karavA mATe utsAhita thato nathI. tethI have pachI apathyanA sevanathI teNI vaDeetaddayA vaDe, mane vAraNa karavuM joIe. tadayA vaDe svIkArAyuM, tyArapachI tenA vacananA karaNathI taddayAnA vacananA sevanathI, tene te jIvane, kaMIka vizeSa thayuM kaMIka bhAvarogo zAMta thavAthI svasthatA thaI. kevala te tadayA, jyAre pAse che tyAre ja A jIva te apaththaro parihAra kare che, avyadA nahIM. jyAre jyAre guru te te anuSThAna viSayaka sUkSmabodha karAve che. tyAre tyAre te jIva apramAdapUrvaka tIvrasaMga thAya te rIte te sadanuSThAna seve che, tethI apathyano parihAra thAya che. paraMtu jyAre guru dUravartI
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 327 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva che, jyAre pramAdapUrvaka te dharma anuSThAno seve che, jethI te anuSThAnathI paNa vizeSa lAbha thato nathI. ane teegurunI dayA, aneka jIvonA pratijAgaraNamAM Akula che aneka ziSyo, zrAvako Adine sanmArgamAM apramAdanI preraNA karavAmAM vyApAravALI che. ethI sarvadA tenI sannidhimAM=prastuta jIvanA sAnnidhyamAM, nathI, tethI A jIva mutkala-gurunI preraNAthI rahita, apathyane sevato pharI paNa vikAro vaDe pIDAya ja che. te A paNa jIvanA viSayamAM sadaza jANavuM. kevala gurunI je jIvanA upara dayA che te ja prAdhAnyathI pArthakyapaNA vaDe kartA vivakSita karAya che gurunI dayA gurusvarUpa ja che topaNa gurumAM yogya jIvanA kalyANa karavAnA abhilASa rUpa je dayAno pariNAma che te pariNAma pradhAnapaNAthI satata yogya jIvane sanmArgamAM preraNA kare che. tethI yogya jIvanA hitamAM guruno dayAno pariNAma pradhAna che mATe gurunI dayA ane guruno pariNAma abheda hovA chatAM pRthapha batAvIne te gurunI dayA A jIvanA hitamAM vyApAravALI che, te pramANe vivakSA karAI che. tethI A paramArtha che. dayAparInnacittavALA guruo pramAdI evA A jIvane joIne aneka prakAranI pIDAthI paryAkulapaNAthI kaMdana karatA evA tene upAlaMbha Ape che arthAt jyAre jyAre A jIva saMsAramAM klezonA nimittone pAme che, tyAre tyAre guru pAse kahe che ke te te prakAranA viSamasaMyogathI huM vyAkuLa chuM tethI svasthatAthI dharma karI zakato nathI tema potAnI haiyAnI vyathA kahe che tyAre guru tene upAlaMbha Ape che. je A pramANe - pUrvamAM ja tane amArA vaDe A kahevAyuM che. viSayaAsaktacittavALA jIvone mananA saMtApo durlabha nathI. dhana-arjata rakSaNapravaNa jIvone judA judA prakAranI Apattio dUravartI nathI. topaNa tane tyAM ja gADhatara pratibaMdha che. je vaLI A azeSa klezarazirUpa mahA ajIrNatA virecana karanArapaNuM hovAthI paramasvAsthanuM kAraNa jJAna, darzana, cAritratraya che tene tuM anAdarathI avalokana kare che arthAt mAtra kriyAthI seve che, guNaniSpattinuM kAraNa thAya te rIte apramAdathI sevato nathI. te kAraNathI=ratnatrayIne apramAdathI sevato nathI te kAraNathI, ahIM=saMsAramAM nimittone pAmIne tane kleza thAya che emAM, ame zuM kahIe ? jo ame kaMIka kahIe chIe to tuM Akula thAya che arthAt A guru mate sarvavirati grahaNa karavAnuM kahe che. e mArAthI zakya nathI ema mAnIne tuM AkuLa thAya che. tethI amArA vacanathI tuM Akula thAya che tethI, dRSTavRttAMtavALA evA ame aneka upadravothI tane jovA chatAM paNa mauna dhAraNa karIe chIe=jyAre jyAre te jIva guru pAse Ave tyAre tyAre AnuM cita aneka upadravothI vyAkula hovAne kAraNe upadezanI zravaNa Adi kriyAmAM paNa te prakAre daDha avadhAnapUrvaka yatna karato nathI te joIne tenI upadravavALI avasthAne guru jANavA chatAM paNa mauna dhAraNa kare che. vaLI, AkulatAnA bhayathI amArgamAM prasthita paNa tane ame vAratA nathI. viruddhakarmone parihAra karatA jJAna, darzana, dezacAritranA anuSThAna karatA evA AdaravALA ja puruSonAM jJAna, darzana, cAritranAM anuSThAno, vikAranA nivAraNa mATe samartha che=jeone ratnatrayI pratye atyaMta
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva Adara che ane ratnatrayIthI viruddha kRtyono parihAra karI rahyA che te jIvo jJAna, darzana, ane dezaviratinAM anuSThAno te rIte seve che ke jethI sarvaviratine anukULa baLasaMcaya AtmAmAM thAya. tevA jIvonAM te anuSThAno mohatA vikAronA nivAraNa mATe samartha che. anAdaravALA jIvonAM tahIMjeo jJAna, darzana, ane dezaviratinAM anuSThAno pramAdapUrvaka seve che, paraMtu daDhapraNidhAnapUrvaka uttarottara vRddhinuM kAraNa bane te rIte sevatA nathI, tevA anAdaravALA jIvonAM anuSThAno mohatA vikAronuM nivAraNa karavA samartha nathI ane jyAre amArA jotAM paNa tuM rAgAdi rogothI abhibhava pAme che. tyAre tArA guru che jethI karIne ame paNa lokamAM upAlaMbhanuM bhAjana thaIzuM. te A taddayAthI vihita tenuM upAlaMbha che e pramANe kahevAya che. upanaya : prArthanA gurorudyamazca tato'yaM jIvo gurUnabhidadhIta-bhagavan ! anAdibhavAbhyastatayA mAM mohayantIme tRSNAlaulyAdayo bhAvAH, tatastadvazago'haM na sadA''rambhaparigrahaM jAnannapi taddoSavipAkaM moktuM zaknomi, tato bhagavadbhirnAhamapekSaNIyo, nivAraNIyo yatnato'satpravRttiM kurvANaH, kadAcida bhavanmAhAtmyenaiva me stokastokAM doSaviratiM kurvataH pariNativizeSeNa sarvadoSatyAge'pi zaktiH saMpatsyata iti, tataH pratipadyante tadvacanaM guravaH, codayanti pramAdyantaM kvacidavasare, saMpadyate prAkpravRttapIDopazamaH tadvacanakaraNena, pravarddhante jJAnAdayo guNAstatprasAdena, so'yaM taddayAvacanakaraNena manAgArogyalakSaNaH saMjAto vizeSa ityucyate, kevalamayaM jIvo viziSTapariNAmavikalatayA yadaiva te codayanti tadaiva svahitamanaceSTate, taccodanA'bhAve punaH zithilayati satkarttavyaM, pravarttate nirbharaM bhUyo'pi sadArambhaparigrahakaraNe, tatazcollasanti rAgAdayo, janayanti manaHzarIravividhabAdhAH, tatastadavasthaiva vihvalateti, teSAM tu bhagavatAM gurUNAM yathA'yaM prastutajIvaH saccodanAdAnadvAreNa paripAlyastathA bahavo'nye'pi tathAvidhA vidyante tatazca samastAnugrahapravaNAste kadAcideva vivakSitajIvacodanAmAcaranti, zeSakAlaM tu mutkalatayA svA'hitamanutiSThantamenaM na kazcidvArayati, tatazcAyamanantarokto'narthaH saMpadyata iti so'yaM taddayAsannidhAnavirahAdapathyasevanena punA rogavikArAvirbhAva itybhidhiiyte| 6panayArtha : dramakanI prArthanA ane guruno udhama tethI A jIva gurune kahe che - he bhagavan! anAdibhavatA abhyastapaNAne kAraNe A tRSNA, lolyAdibhAvo mane moha utpanna kare che. tethI tene vaza thayelotramohane vaza thayelo, tenA doSatA
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 329 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva vipAkane jANavA chatAM paNa huM sadA AraMbha-parigrahane choDavA mATe samartha thato nathI. tethI huM tamArA dvArA upekSaNIya nathI arthAt tamArI preraNAthI ja mAro doSa kaMIka alpa thaze. yatnathI asat pravRttine karato huM nivAraNa karavA yogya chuM, kadAcit tamArA ja mAhAbhyathI thoDI thoDI doSanI viratine karatA mane pariNativizeSathI sarvadoSanA tyAgamAM paNa zakti prApta thaze e pramANe prastuta jIva sadgurune kahe che. tethI samyajJAna, darzana, dezavirativALA A jIvane sarvaviratinI utkaTa icchA che. paraMtu atAdinA saMskAro ane te saMskAronA udhdhodhaka mohanAM ApAdaka evAM karmo balavAna zaktivALAM che, tethI upadezanA AlaMbanathI ja tivartana pAmI zake tema che, svayaM svabaLathI te prakAranA bhAvone karavA mATe te jIva samartha nathI; chatAM satata upadezanA baLathI kaMIka cAritramohanIya karmanA kSayathI te prakAre guNasaMpattine pragaTa karI zake tevo che ema sUcita thAya che. tethI=prastuta jIve gurune potAnuM haiyuM nivedana karyuM tethI, guru tenA vacanane svIkAre che arthAt have pachI ame tane satata asat pravRtti nivAraNa karavA mATe prayatna karIzuM e pramANe svIkAre che. koIka avasaramAM pramAda karatA tene preraNA kare che=dharmaanuSThAna karatI vakhate paNa pramAdavaza te daDhapraNidhAnapUrvaka kriyAo karato na hoya tyAre te prakAre apramAdathI karavAnI preraNA kare che. temanA vacananA karaNathI gurunI preraNAnA vacananA karaNathI, pUrvamAM pravRtta pIDAno upazama thAya cheegurunA vacananI preraNAthI upayogapUrvaka sadanuSThAna karavAne kAraNe vItarAganA vacanathI bhAvita thayeluM citta thavAthI kaSAyo alpa-alpatara thAya che. tethI pUrvamAM kaSAyone vaza nimitone pAmIne je pIDA thatI hatI te pIDAno upazama thAya che. tat prasAdathI jJAnAdi guNo vadhe che gurunA prasAdathI jJAna, darzana ane cAritranA guNo vadhe che arthAt pratidina navA navA adhyayanathI sUkSma tatvono bodha thAya che, pUrva karatAM tatvanI ruci sUkSma-sUkSmatara thavAthI darzananI zuddhi vadhe che ane bAhyapadArtho cittane sparze tevI cAritranI pariNati paNa vizeSe vRddhi pAme che. te A=jJAnAdi guNonI vRddhi thAya che te A, taddayAnA vacananA karaNathI thoDo ArogyalakSaNa thayelo vizeSa che, e pramANe kahevAya che. kevala viziSTa pariNAmanuM vikalapaNuM hovAthI saMvegapUrvakanI guruvacananI preraNA vagara svayaM apramAda kare tevA viziSTa pariNAmanuM vikalapaNuM hovAthI, jyAre ja teo= guru, preraNA kare che tyAre ja A jIva svahita kare che tyAre ja apramAdapUrvaka saanuSThAna kare che. temanA preraNAnA abhAvamAM vaLI, sat kartavya zithila kare che jJAna, darzana, cAritranAM ucita anuSThAno sevato nathI ane seve che te, apramAdathI sevato nathI, pharI asat AraMbha ane parigrahanI vRddhimAM atyaMta varte che=saMsAranI pravRttiomAM vadhAre rasa le che tethI dharmanA anuSThAnakALamAM paNa tevuM ja mAnasa hovAthI pramAdapara dharmAnuSThAna kare che. jethI upazamane prApta karI zakato nathI ane tyArapachI rAgAdi ullasita thAya che. mana ane zarIranI vividha bAdhAo thAya che=rAgAdine kAraNe nimitto pramANe mAnasika kleza thAya che ane dhanAdinI icchAne kAraNe atyaMta pravRtti kare che tethI
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva zarIranI bAdhA thAya che. tethI tadmavastha ja vihvalatA rahe che=gurunI preraNA nathI tyAre je dharmAnuSThAna seve che tenAthI vihvalatA alpa-alpatara thatI nathI paraMtu je vidhvalatA che te taavastha ja rahe che, vaLI te bhagavAna gurune je pramANe A prastuta jIva sat preraNA ApavA dvArA paripAlya che te pramANe tevA prakAranA anya paNa ghaNA jIvo vidyamAna che ane tethI=ghaNA jIvo gurune mATe paripAlya che tethI, badhA jIvonA anugrahamAM tatpara evA teo kyAreka ja vivakSita jIvane preraNA kare che. vaLI, zeSakAlamAM mutkalapaNuM hovAne kAraNegurunA sAnnidhyathI rahitapaNuM hovAne kAraNe, svaahita karatA evA Ane koI vAraNa karatuM nathI ane tethI A jIva anaMtaramAM kahevAyelA anarthavALo thAya che. te A taddayAnA sannidhAnanA virahathI apathya sevanane kAraNe pharI rogavikArano AvirbhAva che, e pramANe kahevAya che. svAnubhavakathanaM prArthanA ca tato yathA punastena dramakeNa tasmai sUdAya svavRttAntaM nivedyedamabhihitaM yaduta - nAthAstathA yatadhvaM yathA na me svapnAnte'pi pIDopajAyate, tatastenoktaM iyaM taddayA vyagratayA na samyak tavA'pathyanivAraNaM vidhatte, tataH karomyanyAM nirvyagrAM tava paricArikAM, kevalaM tadvacanakAriNA bhavatA bhAvyaM, tataH pratipannaM tattena, dattA tasmai niHsAdhAraNI sadbuddhirnAma paricArikA sUdena, tatastadguNena nivRttaM tasyA'pathyalAmpaTyaM, tatastanUbhUtA rogAH nivRttaprAyAstadvikArAH, saMpannA manAk zarIre sukhAsikA, varddhitazcAnanda iti / tathaiSa vyatikaro jIve'pi samAno varttate, tathAhi yathA dhAvannandho bhittistambhAdau labdhAsphoTo vedanAvihvalastAmAsphoTavedanAM parasmai kathayati, tathA'yamapi jIvo yadA gurunivAritAcaraNena dRSTApAyatvAt saMjAtapratyayo bhavati tadA tAnanekaprakArAnapAyAn gurubhyo nivedayati, yaduta'bhagavan ! ahaM yadA yuSmannivAraNayA na gRhNAmi stenAhataM, na karomi viruddharAjyAtikramaM, nAcarAmi vezyAdigamanaM, nAnutiSThAmi tathAvidhamanyadapi dharmalokaviruddhaM, na rajyAmi mahArambhaparigrahayoH, tadA mAM lokaH sAdhutayA gRhNAti, mayi vizrambhaM vidhatte, zlAghAM cAcarati, tathA na jAnAmi zarIrAyAsajanitaM duHkhaM, saMpadyate hRdayasvAsthyaM dharmazcaivaM tiSThatAM sugatiprApako bhavatItibhAvanayA bhavati cittAnanda iti / yadA tu yuSmannivAraNA na bhavati, bhavantIM vA tAmanapekSya nirbhayatayA 'na jAnanti mAM gurava', ityabhiprAyeNa dhanamUrcchanayA gRhNAmi stenAhRtAdikaM, viSayalaulyena gacchAmi vezyAdikaM, samAcarAmi tAdRzamanyadapi bhagavannivAritaM, tadA lokAdazlAghAM, rAjakulAtsarvasvaharaNaM, zarIrakhedaM, manastApamaparAMzca samastAnanarthAnihaloka eva prApnomi, pApaM ca durgatigarttapAtaheturevaM varttamAnAnAM bhavatIticintayA dandahyamAnahRdayaH kSaNamapi sukhaM na labhe'hamiti / tasmAnnAthAH ! tathA kurudhvaM yUyaM yathA'hamanavarataM yuSmadvacanAcaraNasannAhena satatametasmAdanarthazarajAlAdrakSito bhavAmi' iti /
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva dramaka vaDe potAnA anubhavanuM kathana tathA prArthanA tyArapachI je pramANe pharI te dramaka vaDe te rasoIyAne svavRttAMta nivedana karIne A kahevAyuM. zuM kahevAyuM ? te "yahuti thI batAve che - he nAtha ! te pramANe yatna karo je pramANe mane svaptAMtamAM paNa pIDA thAya nahIM. tethI tenA vaDe te rasoIyA vaDe, kahevAyuM, A taddayA vyagra hovAne kAraNe aneka jIvonA hitamAM vyagra hovAne kAraNe, samyak tArA apathyanuM nivAraNa karatI nathI. tethI anya tirthagra tArI paricArikAne huM karuM, kevala tenA vacanakArI evA tArA vaDe thavuM joIe tethI tenA vaDe te dramaka vaDe tenuM te rasoIyAnuM, vacana svIkArAyuM. tene te dramukane, niHsAdhAraNa evI subuddhi nAmanI paricArikA rasoIyA vaDe apAI. tyArapachI tenA guNathI subuddhi nAmanI paricArikAnA guNathI, tenuM te dramakatuM, apathyanuM lAMpatya nivRtta thayuM, tethI rogo alpa thayA. tenA vikAro nivRttaprAyaH thayA=roganA vikAro ghaNA alpa thayA. zarIramAM thoDIka sukhAsikA prApta thaI ane AnaMdanI vRddhi thaI, te pramANe ja A vyatikara A prasaMga, jIvamAM paNa samAna varte che. te A pramANe - je pramANe doDato AMdhaLo bhIMta, thAMbhalA AdimAM prApta thayelA AsphoTavALo, vedanAthI vihvaLa thayelo te AsphoTanI vedanAne, bIjAne kahe che. te pramANe A paNa jIva jyAre guruthI tivArita AcaraNAthI guru dvArA nivAraNa karAyelA AcaraNane sevavAthI, daSTa apAyapaNuM hovAthIkate pravRtti karavAne kAraNe pratyakSa thatA atartho dekhAtA hovAne kAraNe, saMjAta pratyayavALo thAya cheegurunA vacanamAM vizrvAsavALo thAya che. tyAre te aneka prakAranA atarthone gurune nivedana kare che. je "dura'thI batAve che - he bhagavaMta ! huM jyAre tamArA nivAraNathI corInuM grahaNa karato nathI, viruddha rAjyAtikrama karato nathI, vezyAdigamata Acarato nathI, te prakAranuM anya paNa lokaviruddha anuSThAna karato nathI. ane mahAAraMbhaparigrahamAM raMjita thato nathI, tyAre mane loka sAdhupaNAthI grahaNa kare che=A puruSa suMdara prakRtivALo che tema mAne che. mArAmAM vizvAsa mUke che. ane zlAghAne kare che mArI zlAghA kare che ane te rIte AraMbha-samAraMbhanA nivAraNano pariNAma hovAthI huM saMtoSathI jIvuM chuM te rIte, zarIraAyAsajanita duHkhane huM jANato nathI. hRdayanuM svAstha prApta thAya che. ane A rIte karatAM anucita pravRttionA tyAgapUrvaka saMtoSathI jIvanavyavasthAmAM yatna karatAM, sugatino prApaka dharma thAya che. e prakAranI bhAvanAthI cittamAM AnaMda thAya che arthAt gurunA vacanathI bhAvita thaIne huM saMtoSapUrvaka jJAna-adhyayana AdinI pravRtti karuM chuM ane AraMbha-samAraMbhanuM nivAraNa karuM chuM tethI svasthatAvALuM citta sugatinA prApaka dharmarUpa che, te prakAranI bhAvanAthI cittamAM AnaMda varte che. vaLI, jyAre tamArI nivAraNA thatI nathI athavA thatI paNa tamArI nivAraNAnI apekSA rAkhyA vagara nirbhayapaNAthI mane guru jANatA nathI e abhiprAya vaDe dhanamUcchathI corIno mAlaAdi grahaNa karuM chuM, viSayanI lolupatAthI vezyAdikanuM sevana karuM chuM, tevA prakAranA anya paNa=AraMbhasamAraMbhanI vRddhinI vRddhi thAya tevA prakArano anya paNa, tamArAthI vivArita huM AcaruM chuM. tyAre lokothI azlAghAne, rAjakulathI sarvasva haraNane, zarIranA kheda ane mananA tAparUpa bIjA paNa
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva samasta anarthone A lokamAM ja prApta karuM chuM ane A rIte vartamAna jIvone durgatinA gartanA pAtano hetu thAya che, e prakAranI ciMtAthI atyaMta baLatA hRdayavALo huM kSaNa paNa sukhane prApta karato nathI. te kAraNathI he nAtha ! te pramANe tame karo jethI tamArA vacananA AcaraNanA bakhtarathI satata huM A atarthonAM bANonA jALAthI rakSita thAuM. gurubhyaH sadbuddhiprAptiH tatastadAkarNya guravo brUyuH-bhadra ! yadetatparapratyayenA'kAryavarjanaM, kAdAcitkametat, kevalaM tathA'pi kriyamANasya tasyetarasya ca dRSTa eva bhavatA vizeSaH, vayaM cAnekasattvopakArakaraNavyagrAH, na sadA satrihitA bhavantaM vArayituM pArayAmaH, evaM ca sthite na yAvad bhavataH svakIyA sadbuddhiH saMpannA, tAvadeSA'smannivAritA''caraNanibandhanA'narthaparamparA bhavantI na vinivarttate, sadbuddhireva hi parapratyayamanapekSya svapratyayenaiva jIvamakAryAnivArayati, tato mucyate'narthebhya iti| tato'yaM jIvo brUyAtnAthAH ! sA'pi bhavatprasAdAdeva yadi paraM mama saMpatsyate, nAnyathA, tato guravo'bhidadhyuH-bhadra ! dIyate sadbuddhiH, vacanAyattA hi sA mAdRzAM varttate, kevalaM dIyamAnA'pi sA puNyabhAjAmeva jantUnAM samyak pariNamati, netareSAM, yataH puNyabhAja eva tasyAmAdaravanto jAyante, nApare, tadabhAvabhAvino hi dehinAM sarve'narthAH, tadAyattAnyeva sakalakalyANAni, tasyAmeva ca ye mahAtmAno yatante ta eva bhagavantaM sarvajJamArAdhayanti, netare, tatsaMpAdanArthaH khalveSa mAdRzAM vacanaprapaJcaH, sadbuddhivikalAnAM hi puruSANAM vyavahArataH saMjAtAnyapi jJAnAdIni nAsaMjAtebhyo viziSyante, svakAryA'karaNAt, kimbahunoktena? sadabuddhivikalaH puruSo na pazUnatizete, tasmAdyadi te'sti sukhAkAGkSA, duHkhebhyo vA yadi bibheSi, tato'syAmasmAbhirdIyamAnAyAM sadabuddhau yatno vidheyaH, tasyAM hi yatnavatA samArAdhitaM pravacanaM, bahumato bhuvanabhartA, paritoSitA vayaM, aGgIkRtaM lokottarayAnaM, parityaktA lokasaMjJA, samAsevitA dharmacAritA, samuttArito bhavodadherAtmA bhvteti| tato bhagavatAM saddharmagurUNAmevaMvidhavaco'mRtapravAhaprahlAditahRdayo'yaM jIvastadvacanaM tatheti prtipdyte| guru bhagavaMto pAsethI sadgaddhinI prApti tyArapachI tene sAMbhaLIne guru bole che - he bhadra! je A parapratyayathI akAryanuM varjana che je A gurunA vacanathI nirNaya karIne akAryanuM varjana che, e kadAcitka che jyAre jyAre upadezanuM zravaNa thAya che tyAre tyAre kSaNabhara te upadezathI bhAvita citta hoya che eTalo ja alpakALa te akAryanuM varjata che paraMtu pharI anAdinA saMskAro jIvane akArya karavA preraNA kare che. kevala topaNa= mArI preraNAthI teM je kyAreka akAryanuM varjana karyuM topaNa, karAtA evA teno ane Itarano bheda tArA vaDe jovAyo che=amArA upadezathI kyAreka je akAryanuM varjana karyuM tenAthI je lAbha thayo ane
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva akAryanuM varjana na karyuM tenAthI je ahita thayuM te bheda tArA vaDe jovAyo che ane ame aneka jIvonA upakAra karavAmAM vyagra chIe sadA sannihita evA tane vAravA mATe samartha nathI ane A pramANe sthita hote chate=ame satata tane vAravA mATe samartha nathI e pramANe sthita hote chate, jyAM sudhI tane svakIya sadguddhi saMpanna nathI, tyAM sudhI A amArAthI nivAraNa karAyelI AcaraNA che kAraNa jene evI anarthanI paraMparA thatI nivartana pAmatI nathI=jyAM sudhI tane svakIya sadguddhi prApta thaI nathI tyAM sudhI ame je vastunuM nivAraNa karIe chIe tevuM tuM AcaraNA karIne tenAthI je anarthaparaMparAne prApta kare che te nivartana pAmatI nathI. ddi=je kAraNathI, sarbuddhi ja parapratyayanI apekSA rAkhyA vagara=paranA bodhanI apekSA rAkhyA vagara, svapratyayathI ja=svapratyayanA baLathI ja jIvane akAryamAM nivAraNa kare che, tethI anarthothI mukAya che=sabuddhivALo jIva anarthothI mukAya che e pramANe sadguru kahe che. tyArapachI A jIva kahe che - he nAtha ! te paNa=sabuddhi paNa, jo vaLI mane prApta thaze to tamArA prasAdathI ja mane prApta thaze. anyathA nahIM thAya=mane sabuddhi prApta thAya tevo yatna tame karazo nahIM to thaze nahIM. tethI guru kahe che - he bhadra ! sadguddhi apAya che=amArA vaDe apAya che. di=je kAraNathI, te=sabuddhi, mArA jevAne vacana AdhIna varte che=upadeza rUpa ja amArAthI ApavI zakya che, kevala apAtI paNa te=gurudvArA apAtI paNa te sarbuddhi, puNyazALI jIvone ja samyak pariNamana pAme che=je jIvone sabuddhine pariNamata pamADavAne anukULa sUkSma mArgAnusArI, kSayopazama varte che evA jIvone ja samyak pariNamana pAme che, itara jIvone nahIM=sarbuddhinA arthI paNa satbuddhine samyak pariNamata pamADI zake tevA kSayopazama bhAvanA puNyathI rahita jIvone apAtI paNa sarbuddhi pariNamata pAmatI nathI, je kAraNathI puNyavALA jIvo ja=sabuddhinA hArdane sparzI zake tevA kSayopazamavALA jIvo ja, temAM=sabuddhimAM, AdaravALA thAya che=guru pAsethI prApta karyA pachI punaH punaH anuzIlana karIne te sabuddhine sthira karavAnA yatnavALA thAya che. bIjA jIvo thatA nathI=sarbuddhi game che, sadguru pAsethI saddabuddhinuM svarUpa jANe che chatAM sadguddhinuM pAramArthika tattva sparzI zake tevA puNyazALI jeo nathI teo guru pAsethI sabuddhine zravaNa karyA pachI paNa gurunA vacanAnusAra tenA rahasyane sparzIne sthira karavAne yatnavALA thatA nathI. AthI ja atyAra sudhI pUrvamAM prastuta yogya jIvane paNa gurue satbuddhi ApavAno yatna karyo nahIM. have tenA hArdane sparze tevI nirmaLatA jIvamAM pragaTa thaI che tethI ja sadguru kahe che ke taddayAthI anya sarbuddhi nAmanI tArI paricArikA karAya. tenA abhAvabhAvi=sabuddhinA abhAvabhAvi, ja jIvone sarva anartho che. tene AdhIna ja=sadguddhine AdhIne ja, sakala kalyANo che ane temAM ja je mahAtmAo yatna kare che teo ja bhagavAna sarvajJanI ArAdhanA kare che=saddhi je kaMI salAha Ape temAM ja tenA vacana anusAra je mahAtmAo yatna kare che. teo ja bhagavAna sarvajJanI ArAdhanA kare che, itara nahIM=jeone satbuddhi maLI nathI. teo
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva sthUlathI bAhya tapa tyAganI AcaraNA karatA hoya, anya dharmonAM kRtyo karatA hoya ane te kRtyomAM leza paNa sabuddhino aMza na hoya to teonI sarva AcaraNAthI teo bhagavAna sarvajJanI leza paNa ArAdhanA karatA nathI. tenA saMpAdana arthavALo=prastuta jIvamAM saddabuddhinA saMpAdana arthavALo, mArA jevAno A vacana prapaMca che vacanano vistAra che. di=je kAraNathI, sadgaddhivikala puruSone vyavahArathI thayelAM paNa jJAna, darzana, cAritra nahIM thayelAothI jeone jJAna, darzana, cAritra thayAM nathI teothI, vizeSa nathI; kema ke svakAryanuM akaraNa che=jJAna, darzana, cAritranA kAryanuM akaraNa che. vadhAre kahevAthI zuM ? saddabuddhino vikala puruSa pazune oLaMgato nathI. te kAraNathI tane sukhanI AkAMkSA che athavA du:khothI jo tuM bhaya pAme che, to amArA vaDe apAtI A sadabuddhimAM yatna karavo joIe. temAM yatvavALA puruSa vaDe pravacana ArAdhita karAyuM, bhuvanabhartA evA bhagavAna bahumAna karAyA. ame paritoSita karAyA arthAt guru paNa yogya jIvone sadgaddhi prApta thAya che tyAre paritoSa pAme che. lokottarayAta svIkArAyuM mokSamAM javAnA prabaLa kAraNabhUta evuM lokottara vAhana svIkArAyuM, lokasaMjJA tyAga karAI=jeo sadgaddhi vagara je kAMI dharma kare che te sarva lokasaMjJA svarUpa che ane je mahAtmA sabuddhine svIkAre che teo lokasaMjJAno tyAga karIne sadgaddhinA baLathI vItarAgatulya thavAnA yatnavALA thAya che. dharmacAritA AcaraNa karAI sabuddhinA sevanathI je koI dharmanI AcaraNA thAya che te sarva AcaraNA pAramArthika dharmaAcaraNA bane che. tArA vaDe bhavodadhithI AtmA samurArita karAyo tethIsaddabuddhimAM yatna karavAthI sarvahitanI paraMparA thAya che tethI, bhagavAna saddharmagurunAM AvAM vacanorUpI amRtanA pravAhathI pralAdita thayelA hadayavALo A jIva temanuM vacana te pramANe ja svIkAre che arthAt avazya huM A sabuddhimAM yatna karIza jethI mAruM sarva hita thAya te pramANe svIkAre che. upanaya : upadezadAnam tataste tasmai dadhurupadezaM yaduta-saumya ! idamevAtra paramaguhyaM samyagavadhAraNIyaM bhavatA, yadutayAvadeSa jIvo viparyAsavazena duHkhAtmakeSu dhanaviSayAdiSu sukhAdhyAropaM vidhatte, sukhAtmakeSu vairAgyatapaHsaMyamAdiSu duHkhAdhyAropaM kurute, tAvadevAsya duHkhasambandhaH, yadA punaranena viditaM bhavati-viSayeSu pravRttirduHkhaM, dhanAdyAkAGkSAnivRttiH sukhaM, tadA'yamazeSecchAvicchedena nirAkulatayA svAbhAvikasukhAvirbhAvAt satatAnando bhvti| anyacca bhavato'yaM paramArthaH kathyate, 'yathA yathA'yaM puruSo niHspRhIbhavati tathA tathA'sya pAtratayA sakalAH saMpadaH saMpadyante, yathA yathA saMpadabhilASI bhavati, tathA tathA tadayogyatAmiva nizcitya tAstato gADhataraM dUrIbhavanti' tadidaM nizcitya bhavatA sarvatra sAMsArikapadArthasAthai nAsthA vidheyA, tataste svapnadazAyAmapi pIDAgandho'pi manaHzarIrayo va saMpatsyata iti|
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva upanayArtha: 335 upadezanuM dAna tethI=prastuta jIve sarbuddhi svIkAravAno kRtanizcaya batAvyo tethI, teo=guru, tene upadeza Ape che. te A pramANe - he saumya ! ahIM=bhagavAnanA pravacanamAM, A ja parama rahasya che je tArA vaDe samyak avadhAraNa karavuM joIe. zuM rahasya che ? te'yadyuta'thI batAve che je pramANe A jIva viparyAsanA vazathI=zarIrathI pote bhinna hovA chatAM zarIra huM chuM, zarIrajanya sukha e sukha che te prakAranA viparyAsanA vazathI, duHkhAtmaka evA dhanaviSaya AdimAM sukhanuM adhyAropaNa kare che=dhanaviSayAdi jIvane icchA utpanna karIne AkuLa karAve che AkuLa thayelA jIva tenI prApti mATe tenA rakSaNa mATe te te prakAranA yatno karIne kleza pAme che jethI duHkhAtmaka hovA chatAM paNa dhanaviSayAdinI prAptimAM ja mane sukha thAya che e prakArano adhyAropa kare che. sukhAtmaka vairAgya-tapa-saMyamaAdimAM duHkhano adhyAropa kare che arthAt jIvatI nirAkuLa avasthAnA saMvedanarUpa ja viraktabhAva che tethI sukhAtmaka che tapa paNa icchAnA zamanarUpa hovAthI ane icchAnA zamanane anukULa vyApArarUpa hovAthI sukhAtmaka che ane saMyama paNa pAMca IndriyonI AkuLatAnA abhAvarUpa hovAthI sukhAtmaka che chatAM anAdinA abhyAsane vaza viSayomAM sukhabuddhi hovAthI sukhAtmaka evA vairAgyAdi bhAvomAM je prakAranuM sukha che teno pAramArthika spaSTabodha nahIM hovAthI ane iSTa evA viSayonA tyAgAdirUpa hovAthI duHkhano adhyAropa A jIva kare che. tyAM sudhI ja A jIvane du:khano saMbaMdha che=viSayonI prApti mATenI icchA Adijanya duHkhono saMbaMdha che, jyAre vaLI A jIva vaDe vidita thAya che=sUkSma tattva jaNAya che. zuM vidita thAya che ? e spaSTa kare che. viSayomAM pravRtti duHkha che=viSayone joIne icchA thAya che te duHkha che. tenA mATe zrama che te duHkha che viSayonI prAptithI paNa viSayomAMthI sukha AvatuM nathI paraMtu viSayonI icchAthI AkuLa thayelo jIva meM viSayo meLavyA e prakAranI buddhithI kSaNabhara tene sukhano abhimAna mAtra thAya che. dhanAdi AkAMkSAnI nivRtti sukha che-dhananI AkAMkSA, mAnasanmAnanI AkAMkSA, sAtAnI AkAMkSA ke potAnAthI bhinna evI koIpaNa padArtha AkAMkSA te sarvanI nivRtti e sukha che. AthI ja mahAtmAo tattvatA bhAvanathI ane zAstravacananA bhAvanathI sarvaprakAranI AkAMkSAnI nivRtti mATe ja yatna kare che. tyAre=pUrvamAM kahyuM e prakAre bodha jyAre e jIvane prApta thAya che tyAre, azeSa icchAnA vicchedathI arthAt icchA duHkharUpa jaNAvAthI, ane icchAnI nivRtti sukharUpa jaNAvAthI sukhano arthI evo jIva tattvanA bhAvana dvArA azeSa icchAno viccheda kare che tenAthI nirAkulapaNuM hovAne kAraNe=jema jema icchA kSINa-kSINatara thAya che tema tema anicchA thavAthI nirAkulapaNuM hovAne kAraNe, svAbhAvika sukhano AvirbhAva thavAthI=AtmAnI svastha avasthArUpa sukhano AvirbhAva thavAthI A jIvane satata AnaMda thAya che.
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 prathama prastAva sadguru te jIvane sarbuddhi ApatAM kahe che ke padArthanA vAstavika svarUpanA avalokananI nirmaLabuddhi e sadguddhi che. ane padArthanA vAstavika avalokanamAM mUDhatAvALI buddhi e durbuddhi che. ane je jIvo viSayomAM mUDha che teone viSayonI prApti thAya che e sukharUpa jaNAya che. paraMtu viSayonI icchA AtmAmAM kaMTakatulya che te dekhAtuM nathI. ane viSayonA sevanathI AtmAne mohanuM viSa vadhe che te dekhAtuM nathI. te mUDhatA che. vaLI, vairAgya eTale viSayomAM viraktabhAva che ane viSayomAM virakta hoya to viSayonI icchAjanya kleza prApta thAya nahIM tevI buddhi thAya che. chatAM sUkSmabuddhi pragaTa thayelI nahIM hovAthI vairAgya duHkharUpa che tevuM mithyA AropaNa thAya che. vaLI, tapa te AtmAne mohathI anAkULa thavAne anukuLa evA bhAvothI AtmAne bhAvita karavAnI ucita kriyArUpa che. tethI jema jema jIva tapa seve che tema mohanI AkuLatA alpa thavAthI sukha thAya che chatAM mUDha jIvone tapa kaSTa Atmaka dekhAya che ane bhoga pravRtti sukhAtmaka dekhAya che. vaLI saMyama mohanA pariNAmathI AtmAne rakSita karavAne anukULa traNaguptino pariNAma che. tethI zatruthI rakSita thayelo AtmA sukhI thAya che. mATe saMyama sukhAtmaka che chatAM mUDhatAne kAraNe indriyonA viSayomAM sukhanuM saMvedana jeone varte che teone indriyono saMyama du:khAtmaka bhAse che, paraMtu jenAmAM mUDhatA dUra thAya che tenAmAM sadguddhi pragaTe che. tethI sabuddhinA baLathI potAnA AtmAmAM vartatA klezabhAvone klezarUpe joI zake che ane aklezarUpe vartatA bhAvone aklezarUpe joI zake che. tethI sadguddhinA baLathI aklezane pragaTa karavA arthe svazakti anusAra vairAgya, tapa saMyamamAM ja sadA yatna kare che. ane klezanA varjana arthe klezanA kAraNIbhUta viSayothI AtmAne sadA dUra rAkhavA yatna kare che. phakta sadguddhine guru pAsethI prApta karyA pachI jeo vAraMvAra sabuddhinA pAramArthika svarUpanuM avalokana karIne mUDhatA rahita vastunA avalokanathI potAnI prajJAne pragaTa karI che teo guru pAsethI prApta thayelI sadguddhine AtmAmAM atyaMta sthira karIne sukhapUrvaka mohanA upadravothI AtmAnuM rakSaNa karIne sadA hitAnukUla pravRtti karIne uttara-uttaranA guNasthAnakane prApta kare che. 339 ane atya=guru kahe che vaLI anya, tane A paramArtha kahevAya che-- 'je je pramANe A puruSa niHspRhI thAya che=sabuddhinA bhAvanane kAraNe sUkSmabodha thavAthI zrAvaka avasthAmAM hoya topaNa je je pramANe niHspRhI thAya che, te te prakAre AnI pAtratAne kAraNe badhI saMpattio prApta thAya che ane je je pramANe saMpattino abhilASI thAya che=viSayo pratyenI mUrchAne kAraNe sajbuddhi nahIM hovAthI saMpattino abhilASI thAya che te te pramANe tenI ayogyatAne jANe nirNaya karIne teo=saMpattio, tenAthI=te jIvathI, gADhatara dUra thAya che,' te kAraNathI=niHspRhIne badhI saMpattio prApta thAya che ane spRhAvALAthI te saMpattio dUra thAya che te kAraNathI, A nirNaya karIne=kArya kAraNabhAvanI vyavasthA anusAra niHspRhIone saMpattio maLe che saspRhIone vipattio maLe che e nizcaya karIne, tAre sarvatra sAMsArika padArthonA samUhamAM AsthA karavI joIe nahIM=A sAMsArika dhanAdi tane kAlAMtaramAM sahAya karaze e prakAre AsthA karavI joIe nahIM paraMtu niHspRhI citta ja sadA sarva avasthAmAM tane sahAya karaze. te pramANe sthira vizvAsa dhAraNa karavo joIe. tethI=sAMsArika
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 339 padArthomAM jo tuM AsthA nahIM kare tethI, tane svapna avasthAmAM paNa mana ane zarIranI pIDAnI gaMdha paNa prApta thaze nahIM, tethI A jIva te upadezane amRtanI jema grahaNa kare che=gurue satbuddhi ApI ane 'anyattva'thI je sarva kahyuM te sarvane A jIva jANe amRtanuM pAna karato na hoya tema grahaNa kare che. tethI te dharmaguruo Ane sarbuddhi saMpanna thaI che ethI karIne have A jIva anyathA thaze nahIM= sadguddhinA vacanathI anya prakAranI pravRttivALo thaze nahIM, ethI tenA pratye nizciMta thAya che. gurue sadguddhi ApI ane 'anya--'thI kahyuM ke jema jema jIva niHspRha bane che tema tema te jIvane bAhya saMpattio svAbhAvika prApta thAya che ane jema jema jIva bAhyapadArthanI abhilASA kare che tema tema te saMpattio dUra jAya che; kema ke niHspRhacittathI puNyaprakRtio jAgRta thAya che, vidyamAna puNyaprakRtio atizayavALI thAya che ane pApaprakRtio pUrvamAM baMdhAyelI hoya te paNa niHspRhacittanA baLathI puNyarUpe saMkramaNa pAme che. mATe sarva sukhanuM eka kAraNa niHspRhacitta ja che. tethI jema jema tuM niHspRhacittanuM bhAvana karIza tema tema svapnamAM paNa tane pIDAnI gaMdha prApta thaze nahIM. A sarva vacana tAtparyane sparze tema te jIva sAMbhaLe che. tethI tenA mukha upara ja harSanA bhAvo abhivyakta thAya che ane apUrva tattvanI prApti thaI che tevo sthira vizvAsa tenA mukhanA bhAvo, vacananA udgAro AdithI guru jANe che tethI gurune sthira vizvAsa thayo ke have A jIva svabhUmikAnusAra sarva ucita pravRttio karIne sadA guNasthAnakanI vRddhi karaze, paraMtu vicAryA vagara saMsAranI pravRtti nahIM kare ane mUDhatAthI dharmanI pravRtti niSphaLa thAya tevo paNa prayatna nahIM kare; kema ke vairAgya, tapa, saMyamAdi je rIte svasthatAnAM kAraNa bane te rIte ja zakti anusAra sevavAnI salAha te jIvane avazya sadguddhithI prApta thaze. tethI tenA viSayamAM guru nizcita bane che arthAt vagara preraNAe satata A jIva sabuddhinA baLathI sukhapUrvaka saMsArasamudrane ta2ze tevA sthira vizvAsavALA bane che. sadbuddhiprabhAvaH tato'yaM jIvastamupadezamamRtamiva gRhnniiyaat| tataste dharmaguravaH saMpannA sadbuddhirasyetikRtvA nedAnImeSo'nyathA bhaviSyatIti taM prati nizcintA bhaveyuriti / tataH prAdurbhUtasadbuddhirayaM jIvo yadyapi zrAvakAvasthAyAM varttamAnaH kurute viSayopabhogaM, Adatte dhanAdikaM, tathApi yastatrAbhiSvaGgo'tRptikAraNabhUtaH sana bhavati tato jJAnadarzanadezacAritreSu pratibaddhAntaHkaraNasya tasya te draviNabhogAdayo yAvanta eva saMpadyante tAvanta eva santoSamutpAdayanti / tato'yaM sadbuddhiprabhAvAdeva tadAnIM yathA jJAnAdiSu yatate na tathA dhanAdiSu tato'pUrvA na varddhante rAgAdayaH, tanUprabhavanti prAcInAH, tathA pUrvopacitakarmapariNativazena yadyapi kvacidavasa kAciccharIramanasorbAdhA saMpadyate, tathApi sA niranubandhatayA na ciramavatiSThate, tato jAnIte tadA'yaM jIvaH santoSAsantoSayorguNadoSavizeSaM, saMjAyate cottaraguNaskandanena cittapramoda kRti /
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva sabuddhino prabhAva tyArapachI=prastuta jIvanA viSayamAM guru nizcita bane che tyArapachI, prAdurbhata thayelA sadgaddhivALo A jIva joke zrAvaka avasthAmAM vartato viSayabhoga kare che. dhanAdine grahaNa kare che. topaNa tyAM dhanAdimAM, atRptinA kAraNabhUta je abhiLaMga che te thato nathI rAga thato nathI. tethI=bhoga pravRtti Adi kare che temAM rAga thato nathI tethI, jJAna, darzana, dezacAritramAM pratibaddha aMtakaraNavALA evA tene=pote je ratnatrayInI pariNati prApta karI che tene ja atizaya karavA arthe pratibaddhacittavALA evA tene, je dhanabhogAdi jeTalAM prApta thAya che teTalA ja saMtoSane utpAdana kare che arthAt je dhanabhogAdimAM te pravRtti kare che tenAthI rAganI vRddhi thatI nathI paraMtu te bhogAdi pratye je maMda maMda IcchA paDI che te tenI prAptithI zAMta thAya che paraMtu adhika adhika prAptinA abhilASathI te vyAkuLa thato nathI. tethI=prApta thayelA bhogAdimAM saMtoSa thAya che tethI, A=prastuta jIva, sabuddhinA prabhAvathI ja tyAre zrAvaka avasthAmAM, je prakAre jJAnAdimAM yatna kare che te prakAre dhanAdimAM yatna karatA nathI. arthAt pratidina navuM navuM zratagrahaNa karavA yatna kare che. bhagavAnanA vacanamAM ruci daDha thAya te rIte saMsAranuM svarUpa bhAvana karIne darzanazuddhi karavA yatna kare che. ane viSayo pratyeno saMzleSa kSINakSINatara thAya tevo yatna kare che. jyAre dhanAdimAM mUcchadi thAya tevo koI yatna karato nathI. tethI apUrva evA rAgAdi vRddhi pAmatA nathI=pUrvamAM je sabuddhinA abhAvane kAraNe nimittone pAmIne pUrvamAM je rAgAdi hoya tenA karatAM vizeSa prakAranA rAgAdi vadhatA hatA te have vRddhi pAmatA nathI. pUrvanA rAgAdi alpa-alpatara thAya che ane pUrva upacitakarmanI pariNatinA vAzathIsabuddhinI prAptinA pUrvamAM je rAgAdibhAvo karyA tenAthI baMdhAyelAM karma ane AtmAmAM rAgAdinA saMskAro tenA vazathI, joke koIka avasaramAM zarIranI ane mananI bAdhA thAya che=bhogAdinI pravRtti karavAne kAraNe zarIranI bAdhA thAya che ane manamAM tenA abhilASarUpa rAga thavAne kAraNe matanI bAdhA thAya che, topaNa te zarIranI ane mananI bAdhA, viratubaMdhapaNuM hovAne kAraNe cirakALa rahetI nathI=bhogonI pravRtti karavAnI ane bhogaviSayaka icchA rUpa je bAdhA hatI te sadbuddhine kAraNe haNAyelI hovAthI, jevI ja te bAdhA thAya ke tarata te jIvamAM rahelI saddabuddhi tene padArthanA vAstavika svarUpanuM jJAna karAve che jethI te bAdhA uttarottara pravAha rUpe rahetI nathI paraMtu alpakALamAM zAMta thAya che. tethI A jIva tyAre saMtoSa asaMtoSanA guNadoSavizeSane jANe che saMtoSajanya sukhano anubhava ane asaMtoSajanya doSano anubhava che tenA bhedane jANe che ane uttaraguNanA AskaMdanathI cittamAM pramoda thAya che. sabuddhinI prAptine kAraNe potAne sahaja yatnathI jeTalA bhogo prApta thAya che teTalAthI ja saMtoSa thAya che, adhika meLavavAnI icchA thatI nathI paraMtu adhika adhika ratnatrayInI vRddhinI icchA thAya che. tethI
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 336 bhogAdinI icchA maMda che, je saMtoSano pariNAma che, tenA kA2Ne citta asaMgabhAvavALuM varte che. te guNane te jIva jANe che. ane pUrvamAM AtmakalyANanI icchA hovA chatAM bhogAdimAM gADha mUrcchane kAraNe adhika adhika meLavavAnI lAlasArUpa je asaMtoSa hato taddanya vihvaLatArUpa doSane te jIva jANe che. tethI haMmezAM prApta thayelA bhogomAM saMtuSTa rahIne jJAnAdinI vRddhimAM yatna kare che. tethI sabuddhithI prerAyelA evA tene uttaranA guNonI prApti thAya che. jenAthI pUrva pUrva karatAM adhika adhika cittamAM pramoda thAya che. upanaya : sadbuddhidattasAvadhAnI dolAyitamanazca tato yathA tena vanIpakena tayA sabuddhyA paricArikayA saha paryAlocitaM - bhadre ! kinnimittaH khalveSa mama dehacetasoH pramodaH ? tayA ca kadannalaulyavarjanaM bheSajatrayAsevanaM ca tasya kAraNamAkhyAtaM, tatra yuktizcopanyastA tadihApi samAnameva, tathAhi - sabuddhyaiva saha paryyAlocayantreSa jIvo lakSayati yaduta - yadetatsvAbhAvikaM dehamanonivRttirUpaM sukhamAvirbhUtaM mama asya nibandhanaM viSayAdiSvabhiSvaGgatyAgo jJAnAdyAcaraNaM ca, tathAhi - prAgabhyAsavazena viSayAdiSu pravarttamAno'pyeSa jIvaH sadbuddhikalitaH sannevaM bhAvayati-na yuktamIdRzaM vidhAtuM mAdRzAM tato gRddhivikalatayA nivarttate cetaso'nubandhaH, tataH saMpadyate prazamasukhAsiketyayamatra yukterupanyAso vijJeya iti / tataH yadupalabdhasukharasena tena roreNa tasyAH paricArikAyAH purato'bhihitaM yaduta - bhadre ! sarvathA'dhunA muJcAmIdaM kadannaM, yenAtyantikametatsukhaM me saMpadyata iti, tayoktaMcAviMdaM kevalaM samyagAlocya mucyatAM bhavatA, yataste'tyantavallabhametad, tato yadi mukte'pi tavAtra snehabandho'nuvarttate tadvarataramasyA'tyAga eva, yatastIvralaulyavikalatayA bhuJjAnasyApIdaM bheSajatrayA'' sevanaguNenAdhunA yApyatA te vidyate, sA'pi cAtyantadurlabhA, yadi punarasya sarvatyAgaM vidhAya tvametadgocaraM smaraNamapi kariSyasi tato rogA bhUyo'pi prakopaM yAsyanti, tadvacanamAkarNya tasya dolAyitA buddhiH, kiM karavANIti na saMjAto manasi nizcaya iti| tadidamatrApi jIve tulyaM varttate, tathAhi - yadA'yaM sAMsArikakAryeSu cittAnubandhatroTana jJAnAdyAcaraNe dRDhamanuraktatayA gRhasthAvasthAyAmapi varttamAno vijJAtasaMtoSasukhasvarUpo bhavati, tadA'syA'vicchinnaprazamasukhavAJchayA prAdurbhavatyeva sarvasaMgatyAgabuddhiH, paryyAlocayati cAtmIyasadbuddhyA sArddhaM yaduta - kimahamasya vidhAne samartho na veti ? tataH sadbuddhiprasAdAdevedameSa lakSayatyeva, yathAanAdibhavA'bhyAsavazena svarasapravRttireSa jIvo viSayAdiSu tato yadi niHzeSadoSanivRttilakSaNAM bhAgavatImapi dIkSAmurarIkRtya punarayaM tAmanAdirUDhakarmajanitAM prakRtimanuvartamAno viSayAdispRhayA'pyAtmAnaM viDambayiSyati, tato'syAdita eva tadanaGgIkaraNaM zreyaskaraM yatastIvrAbhiSvaGgarahito viSayAdiSu
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva varttamAno gRhastho'pi dravyastavaM jJAnAdyAcaraNapradhAnaM kurvANaH karmAjIrNajaraNena rAgAdibhAvarogatanutAmadhikRtya yApyatAM labhate, na ceyamapyanAdau bhavabhramaNe kvacidavAptapUrvA'nena jiivenaato'tyntdurlbheym| yadi tu pravrajyAM pratipadya punarviSayAdyabhilASaM vidhatte, tataH pratijJAtA'karaNena bRhattaracittasaMklezaprAptergurutara- rAgAdyudrekeNa tAmapi yApyatAM na labhate, tato yAvadevaM nirUpayatyayaM jIvaH tAvadasya cAritramohanIyakarmA - zairanuvarttamAnairvidhuritA satI pUrva pravRttA'pi sarvasaMgatyAgabuddhiH punrdolaayte| tataH saMpadyate vIryahAniH, tato'valambate khalvayamevaMvidhAni kadAlambanAni yadutasIdati tAvadadhunA mamedaM kuTumbakaM, manmukhanirIkSakaM cedaM na varttate madvirahe, ataH kathamakANDa eva muJcAmi ? yadi vA'dyApyasaMjAtabalo'yaM tanayaH, apariNIteyaM duhitA, proSitabhartRkeyaM bhaginI mRtapatikA vA, ataH pAlanIyA mameyaM, tathA nAdyApi gRhadhUrdharaNakSamo'yaM bhrAtA, jarAjarjaritazarIrAvimau mAtApitarau, snehakAtarau ca, garbhavatIyaM bhAryA dRDhamanuraktahRdayA ca, na jIvati madvirahitA, ataH kathamevaM visaMsthalaM parityajAmi ? / yadi vA vidyate me bhUridhananicayaH, santi bahavo'dhamarNAH, asti ca suparIkSitabhaktirbhUyAn parikaro bandhuvargazca, tadayaM poSyo me varttate, tasmAdudgrAhya draviNaM lokebhyaH, kRtvA bandhuparikarAdhInaM, vidhAya dharmadvAreNa dhanaviniyogaM, anujJAtaH svarabhasena sarvermAtApitrAdibhirvihitAzeSagRhasthakRtya eva dIkSAmaGgIkariSye, kimanenAkANDaviDvareNeti ? / upanayArtha : 340 dramakane satbuddhi vaDe apAyela sAvadhAnI ane AMdolita mana tyArapachI je pramANe te vanIpaka vaDe te satbuddhi paricArikA sAthe paryAlocana karAyuM - he bhadre ! kayA nimitte A mane deha ane cittano pramoda che ? ane kadannanA laulyanuM varjana=saMsAranA bhogorUpa lolupatAnuM varjana, ane bheSajayanuM Asevata=ratnatrayInuM A sevana, tenuM kAraNa=deha ane cittanA sukhanI vRddhinuM kAraNa, teNI vaDe=sabuddhi vaDe, kahevAyuM. ane tyAM yukti upanyAsa karAI=kathAnakamAM deha ane cittanA pramodanI yukti upanyAsa karAI. te ahIM paNa=prastuta jIvamAM paNa, samAna ja che. te A pramANe - sabuddhinI sAthe=bhagavAnanA vacananAM paramArthane jonArI nirmaLabuddhinI sAthe, paryAloyana 'zto khA bhava bhAge che. zuM bhAge che ? te 'yaduta thI jatAve che je A dehanA ane mananA nivRttirUpa svAbhAvika sukha mane AvirbhUta thayuM AvuM kAraNa viSayAdimAM abhiSyaMgano tyAga=saMzleSa karAve evA rAgano tyAga, ane jJAnAdinuM AcaraNa che. sadguddhine kA2Ne jyAre jyAre te jIvane viSayano abhilASa thAya che tyAre paNa te viSayo zalya jevA che; kema ke icchA rUpI pIDAthI AkrAMta che. tethI te zalyane kADhavA mATe pratipakSa bhAvana dvArA icchAne zAMta ka2vA yatna kare che. chatAM icchA zAMta na thAya to A viSayanuM sevana viSa jevuM che. tevI buddhi sthira hovAthI
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva anuraktapaNAthI gRhastha avasthAmAM vartato paNa A jIva vijJAta saMtoSasukhasvarUpavALo thAya che. tyAre Aje A jIvane, avicchinna prazamasukhanI vAMchAne kAraNe sarvasaMgatyAganI buddhi prAdurbhAva thAya ja che. ane AtmIya sabuddhi sAthe paryAlocana kare che. zuM paryAlocana kare che ? te "yatathI batAve che - zuM huM AnA sarva saMganA tyAga dvArA avicchinna prazamasukhanA, vidhAnamAM samartha chuM ke nahIM ? tyArapachI sabuddhinA prasAdathI ja A jIva Ane jANe ja che=AgaLamAM batAve che ene jANe ja che. je pramANe - anAdi bhavaabhyAsanA vazathI viSayAdimAM A jIva svarasapravRttivALo che. tethI jo niHzeSadoSanivRtarU5 bhAgavatI paNa dIkSAne svIkArIneetraNa guptionA baLathI AtmAmAM vartatA sarvadoSo cittavRttimAM upayoga pravarte tevA prakAranI niHzeSa doSanI nivRttirUpa bhagavAne batAvelI dIkSAne svIkArIne, pharI A jIva anAdi rUDha karmajanita te prakRtine anuvartana karato viSayAdinI spRhAthI paNa=viSayAdinA sevanathI nahIM paraMtu viSayAdinI spRhAthI paNa, AtmAne viDaMbita karaze to Ane potAnA AtmAne, prathamathI ja tenuM avaMgIkaraNa-bhAgavatI dIkSAno asvIkAra zreyaskara che. je kAraNathI tIvra abhiLaMga rahita-A viSayAdinI IcchA zalya jevI che ItyAdi bhAvanAothI tene zAMta karavAnA yatnapUrvaka azakya parihAra jaNAya tyAre bhogAdimAM yatna karato zrAvaka tIvra abhiLaMga rahita, viSayAdimAM vartato viSayAdinuM sevana karato, gRhastha paNa jJAnAdi AcaraNApradhAna dravyastavane karato svabhUmikAnusAra navA navA zrutaadhyayananI AcaraNA, jitavacanamAM amUDha daSTine sthira karavAnI AcaraNA, zakti anusAra dezaviratipAlananI AcaraNA pradhAna che jemAM evuM dravyastava karato, karmanA ajIrNanA jaraNathI-karmajanya je ajIrNa AtmAmAM varte che te alpa thavAthI, rAgAdi bhAvonI tasutAne AzrayIne yApyatAne pAme che upazAMtatAne pAme che ane A paNa kaSAyonI alpatA paNa, anAdi bhavabhramaNamAM A jIva vaDe kyAre paNa pUrve prApta nathI. AthI A rAgAdi bhAva rogonI alpatA, atyaMta durlabha che. vaLI, jo pravrayA svIkArIne pharI viSayAdinA abhilASane kare che=A jIva viSayAdinuM smaraNa thavAthI ke pUrvanA atisevanane kAraNe teno abhilASa kare che, tethI pratijJAtA akaraNa dvArA dIkSAgrahaNa karatI vakhate pratijJA karelI ke have huM sarva sAvaghatA parihArapUrvaka samabhAvamAM udyama karIza te pratijJAtA akaraNathI, bRhattara cittanA saMklezanI prApti thavAne kAraNe=pratijJA pratye upekSA karIne pratijJAtA viruddha AcaraNA rUpa viSayonA smaraNa svarUpa bRhatara cittanA saMklezanI prApti thavAne kAraNe, gurUtara rAgAdino udraka thavAthI gRhastha avasthAmAM saMyamano abhilASa karato hato tyAre je rAgAdi hatA tenAthI atizaya adhika evA rAgAdino udraka thavAthI, te paNa yApyatAne=gRhasthaavasthAmAM je prakAranI kaSAyonI zAMtatAne prApta karato hato te paNa yApyatAne, pAmato nathI. tethI jayAM sudhI A pramANe=pUrvamAM varNana karyuM e pramANe, A jIva nirUpaNa kare che=sadbuddhi dvArA vicAraNA kare che, tyAM sudhImAM anuvartamAna evA cAritramohanIyakarmAza vaDe vidhura thayelI chatI pUrvapravRtta paNa AvI sarva saMgatyAganI buddhi pharI dolAyamAna thAya che jyAre sadabuddhi dvArA A jIva vicAra kare che tyAre
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva anuraktapaNAthI gRhastha avasthAmAM vartato paNa A jIva vijJAtasaMtoSasukhasvarUpavALo thAya che. tyAre Ave=A jIvane, avicchinna prazamasukhanI vAMchAne kAraNe sarvasaMgatyAganI buddhi prAdurbhAva thAya ja che. ane AtmIya sadguddhi sAthe paryAlocana kare che. zuM paryAlocana kare che ? te 'thavuta'thI batAve che zuM huM AnA=sarva saMganA tyAga dvArA avicchinna prazamasukhatA, vidhAnamAM samartha chuM nahIM ? tyArapachI sarbuddhinA prasAdathI ja A jIva Ave jANe ja che=AgaLamAM batAve che ene jANe ja che. je pramANe anAdi bhavaabhyAsanA vazathI viSayAdimAM A jIva svarasapravRttivALo che. tethI jo niHzeSadoSanivRttarUpa bhAgavatI paNa dIkSAne svIkArIne-traNa guptionA baLathI AtmAmAM vartatA sarvadoSo cittavRttimAM upayoga pravarte tevA prakAranI niHzeSa doSanI nivRttirUpa bhagavAne batAvelI dIkSAne svIkArIne, pharI A jIva anAdi rUDha karmajanita te prakRtine anuvartana karato viSayAdinI spRhAthI paNa=viSayAdinA sevanathI nahIM paraMtu viSayAdinI spRhAthI paNa, AtmAne viDaMbita karaze to Ane=potAnA AtmAne, prathamathI ja tenuM anaMgIkaraNa=bhAgavatI dIkSAno asvIkAra zreyaskara che. je kAraNathI tIvra abhiSyaMga rahita=A viSayAdinI icchA zalya jevI che ityAdi bhAvanAothI tene zAMta karavAnA yatnapUrvaka azakyaparihAra jaNAya tyAre bhogAdimAM yatna karato zrAvaka tIvra abhiSyaMga rahita, viSayAdimAM vartato=viSayAdinuM sevana karato, gRhastha paNa jJAnAdi AcaraNApradhAna dravyastavane karato=svabhUmikAnusAra navA navA zrutaadhyayananI AcaraNA, jinavacanamAM amUDha dRSTine sthira karavAnI AcaraNA, zakti anusAra dezaviratipAlananI AcaraNA pradhAna che jemAM evuM dravyastava karato, karmanA ajIrNanA jaraNathI=karmajanya je ajIrNa AtmAmAM varte che te alpa thavAthI, rAgAdi bhAvonI tanutAne AzrayIne yApyatAne pAme che-upazAMtatAne pAme che ane A paNa=kaSAyonI alpatA paNa, anAdi bhavabhramaNamAM A jIva vaDe kyAre paNa pUrve prApta nathI. AthI A=rAgAdi bhAvarogonI alpatA, atyaMta durlabha che. vaLI, jo pravrajyA svIkArIne pharI viSayAdinA abhilASane kare che=A jIva viSayAdinuM smaraNa thavAthI ke pUrvanA atisevanane kAraNe teno abhilASa kare che, tethI pratijJAnA akaraNa dvArA=dIkSAgrahaNa karatI vakhate pratijJA karelI ke have huM sarva sAvadhatA parihArapUrvaka samabhAvamAM udyama karIza te pratijJAnA akaraNathI, bRhattara cittanA saMklezanI prApti thavAne kAraNe=pratijJA pratye upekSA karIne pratijJAnA viruddha AcaraNA rUpa viSayonA smaraNa svarUpa bRhatara cittanA saMklezanI prApti thavAne kAraNe, gurutara rAgAdino udreka thavAthI=gRhasthaavasthAmAM saMyamano abhilASa karato hato tyAre je rAgAdi hatA tenAthI atizaya adhika evA rAgAdino udreka thavAthI, te paNa yApyatAne=gRhasthaavasthAmAM je prakAranI kaSAyonI zAMtatAne prApta karato hato te paNa yApyatAne, pAmato nathI. tethI jayAM sudhI A pramANe=pUrvamAM varNana karyuM e pramANe, A jIva nirUpaNa kare che=sabuddhi dvArA vicAraNA kare che, tyAM sudhImAM anuvartamAna evA cAritramohanIyakarmAMza vaDe vidhura thayelI chatI pUrvapravRtta paNa AvI sarva saMgatyAganI buddhi pharI dolAyamAna thAya che=jyAre satbuddhi dvArA A jIva vicAra kare che tyAre te 342 =
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 343 bhoga pratye potAnA valaNane karAve evA anuvartamAna cAritramohanIya karmo vaDe tenI sarva saMgatyAganI buddhi je pragaTa thayelI te vidhurita thAya che arthAt kSINa thAya che. tethI sarva saMgatyAgane anukULa je pariNAmo thayelA te dolAyamAna thAya che. sabuddhivALA jIvane vicAra Ave che ke huM sarva saMgano tyAga karIza pachI vartamAnamAM kyAreka kyAreka viSayo pratyenI thoDI paNa je tRSNA thAya che ane tenA sevanathI te tRSNAne huM zAMta karuM chuM te sarva saMganA tyAgathI zAMta nahIM thAya to bAhya saMganA tyAga dvArA huM asaMgabhAvamAM javA mATe je prakAre icchuM chuM te prakAre jaI zakIza nahIM to avicchinna sukha to prApta thaze nahIM, paraMtu citta haMmezAM viSayonA saMsmaraNathI klezavALuM raheze. tethI vIryarAti prApta thAya che=pUrvamAM batAvyuM e pramANe Alocana karavAthI te jIvanI buddhi dolAyamAna thaI tethI sarva saMgatyAgane anukULa je vIrya ullasita hatuM tenI hAni thAya che, tethI A jIva AvA prakAranA kadAlaMbato le che arthAt keTalAka jIvo potAnI sarva saMgatyAganI buddhi dolAyamAna thAya tyAre saAlaMbana laIne vicAre che ke huM zuM karuM jethI sarva saMgatyAga karyA pachI svapnamAM paNa viSayonI spRhA mane na thAya ane evA sAtvika jIvo sarvaviratinuM grahaNa vilaMbita karIne paNa sarvaviratinA zaktinA saMcaya arthe pratimA Adi grahaNanAM AlaMbano paNa le che. to vaLI, keTalAka jIva kaAlaMbana paNa lenArA hoya che. tene sAme rAkhIne ahIM kahe che ke A jIva AvA prakAranA kaAlaMbano le che. kevA kaAlaMbano le che te "duta'thI batAve che - hamaNAM mAruM kuTuMba sIdAya che, mArA mukhane jonAra A mAruM kuTuMba mArA virahamAM rahI zakaze nahIM. AthI kevI rIte akAMDa ja acAnaka ja, huM kuTuMbano tyAga karuM? athavA hajI paNa asaMjAta balavALo A putra che. nahIM paraNAyelI A putrI che athavA A bahena patithI tyAga karAyelI che athavA marI gayelA pativALI che. AthI mane A pAlana karavA yogya che ane hajI paNa gRhanI dhurAne dhAraNa karavAne samartha A bhAI nathI. jarAthI jarjarita zarIravALAM A mAtA-pitA che ane mArA pratye snehathI kAyaratAvALAM che. A patnI garbhavALI che ane daDha anurakta hRdayavALI che=mArAmAM atyaMta rAgavALI che. mArA vagara jIvaze nahIM. AthI A rIte visaMsthala huM kevI rIte tyAga karuM=saMyamanA pariNAmanuM Alocana karavAthI saMyamanA sukhanI utkaTa icchA thaI e rIte, vicAryA vagara skUlabuddhithI tyAga karuM. athavA mAre ghaNA dhanano saMcaya vidyamAna che. ghaNA mArA devAdAro che. ane suparIkSita bhaktivALo ghaNo parivAra ane baMdhuvarga che, te kAraNathI A mane poSya varte che te kAraNathI=ghaNA devAdAro che ane mAro poSavarga che te kAraNathI, loko pAsethI dhanate grahaNa karIne, baMdhuparikarane AdhIna karIne ugharANInuM dhana baMdhu ane parivArane AdhIna karIne, dharma dvArA dhanaviniyogane karIne=bhagavaMtabhakti Adi uttama kAryomAM dhanano vyaya karIne, svecchAthI mAtApitA Adi sarva vaDe anujJAta=saMyama mATe anujJA apAyelo, karyA che azeSa gRhasthakRtya jeNe evo ja huM dIkSAne aMgIkAra karIza. A akAMDa vivara vaDe zuM?-akALe saMyamagrahaNa karavA rUpa prasaMga vaDe zuM?
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 upanaya : upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva pravrajyAkAThinyavicAraH anyacca yadidaM pravrajanaM nAma sAkSAd bAhubhyAM taraNametat svayaMbhUramaNasya varttate, pratisrotogamanametadgaGgAyAH, carvaNemetadayoyavAnAM, bhakSaNametadayogolakAnAM, bharaNametatsUkSmapavanena kambalamutkolyAH, bhedanametat zirasA suragireH, mAnagrahaNametatkuzAgreNa nIranidheH, nayanametadabindupAtaM dhAvatA yojanazataM tailApUrNapAtryAH, tADanametat savyApasavyabhramaNazIlASTacakravivaragAminA zilImukhena vAmalocane putrikAyAH, bhramaNametadanapekSitapAdapAtaM nizAtakaravAladhArAyAmiti, yato'tra parisoDhavyAH pariSahAH, nirAkarttavyA divyAdyupasargAH, vidhAtavyA samastapApayoganivRttiH, voDhavyo yAvatkathaM suragiriguruH zIlabhAro, varttayitavyaH sakalakAlaM mAdhukaryA varttanayA''tmA, niSTaptavyo vikRSTatapobhirdehaH, svAtmIbhAvamAnetavyaH saMyamaH, samunmUlayitavyA rAgAdayo, niroddhavyo hArdatamaH prasaraH, kimbahunA ? nihantavyo 'pramattacittairmohamahAvetAla iti / mRduzayanAhAralAlitapAlitaM ca mAmakaM zarIraM, tathA aparikarmitamadyApi cittaM, tannaitAvataH prAyeNa mahAbhArasyodvahane sAmarthyam / atha caitadapyasti, na yAvatsakaladvandvavicchedadvAreNa bhAgavatI dIkSA'bhyupagatA, na tAvatsampUrNaM prazamasukhamazeSaklezavitroTalakSaNo vA mokSo'vApyata iti / na jAnImaH, kiM kurmahe ? tato'yameva jIvo'navAptakarttavyanirNayaH sandehadolArUDhahRdayaH kiyantamapi kAlaM cintayantrevAvatiSThate / upanayArtha -- dIkSAnI kaThinatAno vicAra ane bIjuM, A pravrajana=saMyama e sAkSAt bAhu dvArA=be bhujA dvArA, svayaMbhUramaNanuM taraNa che. gaMgAnuM pratisrotagamata A=pravrajana, che. lokhaMDanA javonuM carvaNa che=cAvavAnI kriyA che. ayogolakanuM= lokhaMDanA goLAonuM, bhakSaNa A=pravrajata, che. kaMbalanI mutkolInuM sUkSmapavanathI bharaNa A=pravrajana, che. mAthA vaDe suragirinuM=meruparvatanuM, bhedana A che=toDavAno prayatna pravrajana che. taNakhalAnA agrabhAgathI samudranuM mApa kADhavuM A=pravrajata, che. telathI ApUrNa evA pAtranuM biMdu pAta vagara so yojana sudhI doDatA laI javA rUpa A=pravrajana che. savyApasavyabhramaNa=DAbA-jamaNArUpe bhramaNasvabhAvavALA ATha cakranA vivaragAmI evA bANa vaDe pUtaLInA vAmalocanamAM tADana A che=rAdhAvedhane karavA jevuM A pravrajana che. tIkSNa talavAranI dhArA upara anapekSita pAdanA pAtavALuM bhramaNa=yatnapUrvakanA pAdapAtatulya nahIM paraMtu zIghra zIghra pAdanA pAtavALA bhramaNa jevuM A=pravrajana che. A sarvakathano prAyaH sarva asaMbhavI jaNAya che. paraMtu jIvamAM koIka divya zakti Ave to te divyazaktinA baLathI svayaMbhUramaNa samudra paNa tarI zake che ane anya sarva paNa azakya kathano te divyazaktinA baLathI
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 345 karI zake che tema je mahAtmAmAM atyaMta mUDhatAno parihAra thayo che, jethI bAhyapadArtho pratye saMzleSa nathI tevA aMtaraMga divyazaktivALA mATe svayaMbhUramaNa samudra taravA tulya duSkara kArya paNa thaI zake che. AthI ja anAdikALathI mahAsamudratulya cAra gationA paribhramaNa rUpa saMsArasamudrane jIva tarI zakyo nahIM. chatAM jeo saMsAranA vAstavika svarUpanA avalokanathI ullasita thayelA vIryavALA che tevA divyazaktivALA jIvo ja saMyamanI dhurAne vahana karavA samartha bane che. A prakAre prastuta kathanathI jIva bhAvana kare che ane tenA pUrvanA kathanathI te vicAre che ke hajI mAre kauTuMbikanA keTalAMka kAryo karavAnA bAkI che ane mAruM citta kaMIka abhivRMgavALuM che tethI acAnaka dIkSA grahaNa karIza to A sarva kAryomAMthI je kAryo karavAnAM bAkI che te kAryanuM smaraNa saMyama grahaNa karyA pachI cittavRttimAM usthita thaze to be bAhathI saMsAra samudrane taravAmAM te smaraNa mane vijJabhUta thaze. A prakAranA tAtparyathI sabuddhivALo prastuta jIva sarva vicAra kare che. ane kema pravrayA ati duSkara che? te batAvatAM kahe che. je kAraNathI ahIM pravrajyAmAM pariSaho sahana karavA joIe=pariSadakALamAM cittavRttine samabhAvane anukULa pravartAvavI joIe. divyAdi upasargo nirAkaraNa karavA joIe upasargakALamAM paNa viprakaMpa citta thAya te prakAre yatna karavo joIe. samasta pApayoganI nivRtti karavI joIe mana, vacana ane kAyAnA yogone jinavacanathI niyaMtrita pravartAvIne AzravatA rodhamAM prayatna karavo joIe. yAvat jIvana sudhI parvatanA bhAra jevo zIlano bhAra sahana karavo joIe=aDhAra hajAra zIlAMganI dhurAne smaraNa karIne te pramANe ja traNeya yogone pravartAvavA joIe. sakalakAla mAdhukarI vartanathI AtmAne pravartAvavo joIe=bhramaranI upamAthI bhikSA grahaNa karavI joIe. vikRSTa tapa vaDe dehane tapAvavo joIe arthAt dehanI puSTikRta vikAro na thAya tad arthe ane svAdhyAyAdimAM vyAghAta na thAya te maryAdAnusAra zaktinA prakarSathI tapamAM udyama karavo joIe. svAtmabhAvarUpe saMyamane prApta karavo joIe pAMce Indriyo ane matano saMvara jIvatI prakRtirUpe prApta karavo joIe, rAgAdione mUla sahita ubhUla karavA joIe=rAgAdinA mULabhUta viparyAsa sahita rAgAdino nAza karavo joIe. hadayasaMbaMdhI aMdhakArano prasara virodha karavo joIe=AtmAmAM jinavacanAnusAra sUkSmabodhano je abhAva che te hadayamAM aMdhakArano prasAra che ane saMyama grahaNa karyA pachI satata navuM navuM zruta bhaNIne te aMdhakAranA prasarano virodha karavo joIe. vadhAre zuM kahevuM? apramattacitta vaDe moharUpI mahAvetAlano nAza karavo joIe. A sarva duSkara kArya che. mATe saMyamagrahaNa svayaMbhUramaNa samudra taravA Adi svarUpa che. e pramANe sadgaddhinA baLathI prastuta jIva paryAlocana kare che. vaLI vicAre che ke mRduzayana ane mRduAhArathI lAlitapAlita mAruM A zarIra che. ane hajI paNa mAruM citta aparikarmita che arthAt saMsAranA uccheda mATe duSkara paNa sarva kAryo karavA joIe jethI zIdhra saMsArano uccheda thAya paraMtu te sarva karavA mATe mAruM citta hajI paNa parikarmita nathI. te kAraNathI ATalA mahAbhAra=pUrvamAM varNana karyuM ke sarvavirati mahAparvatane vahana karavA tulya che eTalA mahAbhArane prAyaH vahana karavAmAM sAmarthya nathI arthAt mArAmAM tenuM dhRtibaLa nathI ane vaLI,
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAvanA A paNa che=AgaLamAM kahe che e paNa che. jyAM sudhI sakala dvandranA viccheda dvArArAga, dveSa, rati, arati ItyAdi sarva kaMThonA viccheda dvArA, bhAgavatI dIkSA svIkArAI nathI tyAM sudhI saMpUrNa prazamasukha athavA azeSa klezanA vidroTatalakSaNa mokSa prApta karAto nathI, ethI=saMyamanA bhArane anukUla mAruM sAmarthya nathI ane saMyama vagara saMpUrNa prazamasukha nathI ethI, huM jANato nathI zuM karuM? tethI A ja jIva nahIM prApta thayelA kartavyanA nirNayavALo saMdehanA dolAmAM ArUDha thayelA hadayavALoH saMdeharUpI hIMcakAmAM dolAyamAna thayelA cittavALo, keTaloka paNa kALa ciMtavana karato rahe che arthAt sabuddhi sAthe ucita nirNaya karavA mATe vAraMvAra saMsAranuM raudra svarUpa ane tenA vistArano upAya sarvavirati che. ane tenA mATe potAnI zakti nathI ke che teno nirNaya karavA arthe ane jo zakti vagara grahaNa karIza to tyAM gayA pachI bhogo vagerenuM smaraNa thaze tethI saMsAra vRddhi pAmaze ane mahAdheryathI huM upazama sukhamAM yatna karIza to uttarottara sukha vRddhi pAmaze, mATe mAre mArI zakti anusAra zuM karavuM ucita che tenA viSayaka ciMtavana karato ja keTalAka kALa sudhI rahe che. 6panaya : AsvAditaprazamasukhasya saMvegavRddhiH vairAgye sthitaprajJatA tato yaduktaM yaduta-anyadA tena vanIpakena mahAkalyANakA''pUrNodareNa tatkadannaM lIlayA kathaJcit prAzitaM, tatastRptyuttarakAlaM bhuktatvAttasya yathAvasthitaireva guNaiH kuthitatvavirasatvanindyatvAdibhizcetasi pratibhAtaM, tataH saMjAto'sya tasyopari vyalIkIbhAvaH, tatastyaktavyamevedaM mayeti siddhAntIkRtya svamanasA tattyAgArthamAdiSTA sadabuddhiH, tayA'bhihitaM dharmabodhakaraNa sArddha paryAlocya mucyatAmetaditi, tatastadantike gatvA niveditaH svAbhiprAyo vanIpakena, tenApi nikAcanApUrvaM tyAjito'sau tatkadannaM, kSAlitaM vimalajalaistadbhAjanaM, pUritaM paramAnena, vihitastaddine mahotsavaH, jAtaM janapravAdavazena tasya vanIpakasyA'bhidhAnaM sapuNyaka iti| tadidaM vRttAntAntaramasyApi jIvasya dolAyamAnabuddhastathA gRhasthAvasthAyAM vartamAnasya kvacitsaMbhavatItyavagantavyaM, tathAhi-yadA'yaM jIvo viditaprazamasukhAsvAdo bhavati bhavaprapaJcA-dviraktacittastathApi kenacidAlambanena gRhamadhivasati tadA karotyeva viziSTataraM taponiyamAbhyAsaM, sa eSa prmaanaabhyvhaaro'bhidhiiyte| yattu tasyAmavasthAyAmanAdareNArthopArjanaM, kAmAsevanaM vA tallIlayA kadazanaprAzanamiti vijnyeym| tato yadA bhAryA vA vyalIkamAcaret, putro vA durvinItatAM kuryAt, duhitA vA vinayamatilaGghayet, bhaginI vA viparItacAritAmanuceSTeta, bhrAtA vA dharmadvAreNa dhanavyayaM vidhIyamAnaM na bahu manyate, jananIjanako vA gRhakarttavyeSu zithilo'yamiti janasamakSamAkrozetAM, bandhuvargo vA vyabhicAraM bhajeta, parikaro vA''jJA pratikUlayet, svadeho vA'tilAlitapAlito'pi khalajanavadrogAdikaM vikAramAdarzayet, dhananicayo vA akANDa eva vidyullatAvilasitamanuvidadhyAt,
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 347 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva tadA'sya paramAnatRptasya kubhojanamiva samasto'pi saMsAravistAraH sutarAM yathAvasthitasvarUpeNa manasi pratibhAsayet, tatastadA'yaM viviktena cetasA prAdurbhUtasaMvegaH sannevaM bhAvayet aye ! yadarthamahaM vijJAtaparamArtho'pi svakAryamavadhIrya sadanamadhivasAmi tasya svajanadhanAderevaMvidhaH pariNAmaH, tathApi mamA'paryAlocitakAriNo nAsyopari snehaH pravarttamAno nivarttate, nUnamavidyAvilasitamevedaM, yadIdRze'pyatra cetasaH pratibandhaH, tatkimarthamanarthavyAmUDhahRdayaH khalvahamAtmAnaM vaJcayAmi, tasmAnmuJcAmIdaM sakalaM jambAlakalpaM kozikAkArakITasyevAtmabandhanamAtraphalaM bahirantaraGgasaGgakadambakam, yadyapi yadA yadA paryAlocyate tadA tadA viSayasnehakalAkulitacetasi duSkaro'sya tyAgaH pratibhAsate, tathA'pi tyaktavyamevedaM mayA pazcAdyadbhAvyaM tdbhvissyti| athavA kimatra yadbhAvyam ? na bhaviSyatyeva me kiJcitparityakte'sminnasundaraM, kintarhi ? nirupacaritazcittapramoda eva saMjaniSyate, tato yAvadeSa jIvo'tra parigrahakardame gaja iva nimagno'vasIdati tAvadevAsyA'yamatidustyajaH pratibhAsate, yadA punarayametasmAnirgato bhavati tadA'yaM jIvaH sati viveke nAsya dhanaviSayAdeH saMmukhamapi nirIkSate ko hi nAma sakarNako loke mahArAjyAbhiSekamAsAdya punazcANDAlabhAvamAtmano'bhilaSet? tadevameSa jIvastyaktavyamevedaM mayA, nAsti tyajataH kazcidapAyaH iti sthitapakSaM kroti| upanayArtha :AsvAdita prazamasukhavALA kramane saMveganI vRddhi ane vairAgyamAM sthira buddhi tyArapachI je kahevAyuM kathAmAM kahevAyuM, zuM kahevAyuM ? te 'thI batAve che - acadA mahAkalyANaka ApUrNa udaravALA=zaktinA prakarSathI mahAkalyANanuM bhojana karelA evA, te rAMkaDAe te kadanna lIlAthI kaMIka khAdhuM. tethI tRptinA uttarakAlamAM mahAkalyANanA bhojanathI tRptinA uttarakAlamAM, muktapaNuM hovAthI tenA cittamAM kuthitatva, virasatva nindavAdi yathAvasthita guNo vaDe pratibhAsa thayuM. tethI Ane=prastuta jIvane, tenA upara-kadala upara, lIkIbhAva thayo dhRNAno bhAva thayo, tethI A mArA vaDe tyAga karavo joIe e pramANe svamatathI nirNaya karIne tenA tyAga mATe sabuddhi puchAvAI. tenA vaDe kahevAyuM=sabuddhi vaDe kahevAyuM, dharmabodhakaratI sAthe paryAlocana karIne A tyAga karAvo. tyArapachI temanA pAse jaIne dharmabodhakara pAse jaIne, te rAMkaDA vaDe potAno abhiprAya nivedana karAyo, tenA vaDe paNa sadaguru vaDe paNa nikAcatApUrvaka A jIva te kadattane tyAga karAyo saMyamagrahaNa karatA pUrve je saMyamanI duHsAdhyatA Adi batAve che te rUpa nikAcanA pUrvaka te kadanna tyAga karAyuM. vimalajala vaDe te bhAjala dhovAyuM arthAt uttama anuzAsana ApavA rUpa vimalajalathI te deharUpI bhAjana dhovAyuM. paramAtrathI tenuM bhAjana pUrNa karAyuM=cAritrarUpa paramAtrathI tenuM bhAjana pUrNa karAyuM, te divase mahotsava karAyo. janapravAdanA vazathI te bhikhArInuM nAma sapuSpaka e pramANe thayuM arthAt saMyama ApatI vakhate je tenA guNane anurUpa nAma apAya che te nAma tenA guNano vAcaka
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva hovAthI te sapuSpaka thayo. te prakAranI gRhastha avasthAmAM vartamAna dolAyamAna buddhivALA A paNa jIvato te A vRtAMtAMtara kathAnakamAM vakIpakanA viSayamAM kahyuM ke A vRtAMtAMtara, kyAreka saMbhave che e pramANe jANavuM. te A pramANe - jayAre A jIva jANelA prazamasukhanA AsvAdavALo, bhavaprapaMcathI viraktacittavALo thAya che to paNa koIka AlaMbanathI gharamAM vase che. tyAre viziSTatara tapaniyamano abhyAsa kare che svabhUmikAnusAra bAhya tapa ane navuM navuM zAstrazravaNa bhAvata thAya ane rAgAdi klezo zAMta-zAMtatara thAya te prakAre bhAvanAothI AtmAne vAsita kare tevA bAhya ane atyaMtara viziSTatara tapaniyamano abhyAsa kare che, te ja paramAtranuM AsvAdana kahevAya che. vaLI, je te avasthAmAM anAdarathI artha upArjana athavA kAmasevana kare che te lIlAthI kadAnA sevana jevuM jANavuM=rAgAdi vRddhi na kare ane saMyoga anusAra azakyaparihAra hoya tevA arthaupArjana ke kAmasevananI pravRtti kare che. tethI jyAre bhAryA viparIta AcaraNA kare che athavA putra durvinItatAne pAme che athavA putrI vinayanuM atilaMghana kare che athavA bhaginI viparIta AcaraNAvALI ceSTA kare che athavA bhAI dharma dvArA karAtA dhanavyayane bahu mAnato nathI arthAt tuM A kare che te ucita nathI ema kahe che athavA mAtApitA gRhakartavyamAM A zithila che e pramANe loko AgaLa Akroza kare che athavA baMdhuvarga vyabhicArane pAme che baMdhuvarga zatrupaNAne pAme che athavA parivAra AjJAnuM ullaMghana kare che athavA ati lAlita paNa potAno deha khalapuruSanI jema rogAdi vikArane batAve che athavA dhanano samUha paNa akAMDa ja vIjaLInA vilasitane anusaraNa kare che-vIjaLInA camakArAnI jema nAza pAme che. tyAre paramAtrathI tRpta thayelA A jIva=pUrvamAM kahevA prasaMgomAMthI koIka prasaMga bane tyAre A jIvane, kubhojananI jema samasta paNa saMsArano vistAra atyaMta yathAvasthita svarUpathI manamAM pratibhAsa pAme che arthAt pUrvokta prasaMgamAMthI koI prasaMga bane tyAre saMsAranuM svarUpa ja AvuM che ema pUrvamAM jANato hovA chatAM ane paramAtrathI kaMIka tRpta hovA chatAM thoDI paNa je saMsAranA pratyenI AsthA hatI jethI saMyamagrahaNa karavuM duSkara jaNAtuM hatuM te tevA prakAranA saMsAranA viSama nimittone joIne spaSTa dekhAya che ke saMsAranuM A prakAranuM ja viSama svarUpa che. mATe tucchabhogonI AsthAne choDIne sadA paramAtrathI tRpta rahI zake e prakAre vIrya ullasita thAya evuM saMsAranuM yathAvasthita svarUpa tenA cittamAM pratibhAsa thAya che. tethI tyAre A jIva vivikta citta vaDe prAdurbhata saMvegavALo chatAM=saMsAranA bhAvothI nirlepa cittathI prAdurbhata thayelA saMvegavALo chatAM, A pramANe vicAre che. zuM vicAre che ? te batAve che - kharekhara jenA mATe huM vijJAta paramArthavALo paNa svakAryanI avagaNanA karIne saMyamagrahaNa karIne, sarva udyamathI mohatAzarUpa svikAryanI avagaNanA karIne, gharamAM vasuM chuM te svajana, dhana Adino AvA prakArano pariNAma che-game tyAre viparIta pravRtti thAya evA prakArano pariNAma che, chatAM paNa aparyAlocita karanAra evA mane AnA upara pravartato sneha nivartana pAmato nathI. kharekhara A avidyA vilasita ja che mUDhatA ApAdaka ajJAna vilasita ja A che AvA caMcala bhAvavALA
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 349 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva svajanaAdimAM snehano anubaMdha varte che e ajJAna vilasita ja che. je kAraNathI AvA prakAramAM paNa AmAMAvA prakAranA svarUpavALA paNa saMsAramAM, cittano pratibaMdha che ajJAna vilasita ja A saMsAra che evuM spaSTa anubhavathI jaNAya che evA prakAranA ja A saMsAramAM cittano pratibaMdha che, te kAraNe anarthathI vyAmUDhahadayavALo evo kharekhara huM AtmAne kema ThaguM arthAt A saMsAranI sarvapravRttio anartha karanArI che chatAM teno vicAra karyA vagara vyAmUDhahadayavALo evo huM kema potAnA AtmAne ThaguM arthAt AtmAne ThagavuM ucita nathI. te kAraNathI huM A sakala jambAlakalpa mohanA jALA jevA, kozika AkAravALA kIDAnI jema AtmAne baMdhanamAtra phalavALA, bahiraMga-aMtaraMga saMganA samUhano huM tyAga karuM arthAt kozika kIDo potAnI lALathI ja potAne vIMTALe che ane temAM gUMgaLAya tema AtmAne snehalA baMdhanamAtra phalavALo ane tenA kAraNe sarva prakAranA klezanA phalavALo bahiraMga-aMtaraMga saMgano samUha che teno huM tyAga karuM. joke jyAre jyAre paryAlocana kare che tyAganA svarUpanuM paryAlocana kare che, tyAre tyAre viSayanA snehanA kalAthI Akulita cittamAM Avo tyAga bahiraMga ane aMtaraMga saMgano tyAga, duSkara pratibhAsa thAya che. topaNa A bahiraMga ane aMtaraMga saMgano samUha, mArA vaDe tyAga karavo joIe, pAchaLathI je thavAnuM hoya te thaze athavA AmAM=sarvatyAgamAM, je bhAvya zuM che ? arthAt thavAnuM zuM che ? A parityAga karAye chate mane asuMdara kaMI ja thaze nahIM-cittamAM viSayonA smaraNarUpa AkuLatA svarUpa kaMI asuMdara thaze nahIM, to zuM thaze ? tethI kahe che. tirupacarita citta pramoda ja thaze bAhyasarvasaMganA tyAgathI aMtaraMga kaSAyonA klezano kolAhala zAMta thavAthI cittanI nirAkula avasthArUpa tirupacarita cittano pramoda ja thaze. tethI=saddabuddhinA samAgamanA baLathI A jIva saMsArano tyAga viSayaka vicAro kare che tethI, jyAM sudhI A jIva A parigraha rUpI kAdavamAM nimagnagajanI jema=kAdavamAM khUMcelA gajanI jema, sIdAya che. tyAM sudhI ja Ane=A jIvane, A=bAhyaparigraha, ane aMtara parigraha duttvaja pratibhAsa thAya che. jyAre vaLI A jIva AnAthI=parigraharUpI kAdavathI, nirgata thAya che sarva saMgano tyAga karIne saMyama grahaNa kare che tyAre A jIva vivekavALo hote chate sarva aMtaraMga ane bahiraMga saMgano tyAga karIne mAruM hita sAdhavuM che tevo viveka hote chate, A dhanaviSayAditA sanmukha paNa joto nathI=bAhya koI jIvatI sAthe saMganA pariNAmathI nirIkSaNa karato nathI, je kAraNathI kayo buddhimAna puruSa lokamAM mahArAjyAbhiSekane pAmIne vaLI, AtmAnA cAlAlabhAvanI abhilASA kare arthAt jyAre A jIva gRhastha avasthAmAM che tyAre prasaMge prasaMge bAhyapadArthonA saMsargane kAraNe maMda maMda paNa saMganI buddhi varte che tethI jyAM sudhI te parigraharUpI kAdavavALI saMsAraavasthAmAM nimagna rahe che tyAre A jIvane parigraha viSayaka saMgano tyAga duSkara jaNAya che. paraMtu saMsAranA pAramArthika svarUpane jovAnI nirmaLadaSTi pragaTa thayelI hovAthI mohathI anAkuLa evA munibhAva pratye atyaMta rAga varte che tethI jyAre saMsArano tyAga kare che tyAre
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ ztso upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva bAhyasaMsargano tyAga thavAne kAraNe ane munibhAvanA pariNAmano sparza thavAne kAraNe te jIva bAhya dhanaviSayAdinI sanmukha paNa joto nathI. AthI ja saMyamagrahaNa karyA pachI bhaktavarga ke ziSyavarga ke koI pratye paNa sneha na thAya te rIte saMyamanA kaMDakomAM udyama karIne nirAkula sukhamAM ja sadA yatna kare che. tethI saMyamanA asaMgapariNAma rUpa mahArAjayane pAmIne koI buddhimAna puruSa potAnA pUrvatA cAlAlabhAvanI icchA kare nahIM. tema vivekayukta mahAtmA saMyamagrahaNa karyA pachI kyAre paNa bAhyapadArthomAM saMganI buddhi karIne potAnA cAnDAlabhAvane pragaTa karavA yatna kare tahIM. te kAraNathI A rIte-pUrvamAM varNana karyuM e pramANe paryAlocana karyuM e rIte, A jIva mArA vaDe tyAga karavo joIe, tyAga karatA evA mane koI artha nathI e prakAre sthitapakSa kare che e prakAre potAnI prakRtinA sabhyam samAlocana dvArA sthira nirNaya kare che. upanaya : dIkSA''dAnam tatazca punaH sadbuddhyA paryAlocayannevaM nizcinute yaduta-praSTavyA mayA'tra prayojane saddharmaguravaH, tato gatvA tatsamIpe tebhyaH savinayaM svAkUtaM nivedayati, tataste tamupadvhayanti, 'sAdhu bhadra ! sundaraste'dhyavasAyaH, kevalaM mahApuruSakSuNNo'yaM mArgaH, trAsahetuH kAtaranarANAM, tato'tra pravartitukAmena bhavatA gADhamavalambanIyaM dhairya, na khalu viziSTacittAvaSTambhavikalAH pumAMso'sya paryantagAminaH saMpadyante,' seyaM nikAcanA vijJeyA, tato'yaM jIvastadguruvacanaM tatheti bhAvataH prtipdyte| tato guravaH samyak parIkSya sannihitagItArthazca sArddha paryAlocya yogyatAmenaM prvraajyeyuriti| tatazca samastasaGgatyAgakAraNaM kadannatyAjanatulyaM varttate, AjanmA''locanAdApanapurassaraM prAyazcittena tajjIvitavyasya vizodhanaM vimalajalai janakSAlanakalpaM vijJeyaM, cAritrA''ropaNaM tu tasyaiva paramAnnapUraNasadRzamavagantavyamiti bhavati ca sadgurUpadezaprasAdAdevAsya jIvasya dIkSAgrahaNakAle bhavyapramodahetuzcaityasaMghAdipUjApradhAno'nyeSAmapi sanmArgapravRttikAraNabhUto mahAnutsava iti| upanayArtha: dIkSAnuM grahaNa ane tyArapachI=have mAre saMsArano tyAga karavo che evo sthira nirNaya karyA pachI, pharI saddabuddhi sAthe paryAlocana karato A jIva A pramANe nirNaya kare che arthAt prathama svabuddhi anusAra potAnI zakti sarvaviratine anukULa che tevo sthira nirNaya karyA pachI A viSayamAM bhagavAnanI AjJArUpa sabuddhi zuM kahe che teno UhApoha kare che. tenAthI te jIvane A prakArano nirNaya thAya che.
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 351 zuM nirNaya thAya che ? te 'ku'thI batAve che - A prayojatamAM sarva saMgatyAga karIne huM Atmahita sAdhavA IcchuM chuM e prayojanamAM, sadharmaguruo mArA vaDe puchAvA joIe. tyArapachI temanA samIpe jaIne teone vinayapUrvaka potAno IrAdo nivedana kare che. tethI teo tene te jIvane, upabRhaNA kare che arthAt te ucita zaktino saMcaya karIne atizaya hita sAdhavA arthe je abhilASa karyo che te suMdara che e prakAre upabRhaNA kare che ane te upabRhaNA spaSTa kare che. sAruM, he bhadra ! suMdara tAro adhyavasAya che. kevala mahApuruSothI sevAyelo A mArga che=atyaMta dhIrapuruSothI sevAyelo A cAritrano patha che. kAyara jIvone trAsano hetu che jeone potAnA mana, vacana, kAyAnA yogo pratye prabhutva nathI ane bAhyapadArthone avalaMbIne bhAvo karavAmAM abhyastabhAvavALA che teo mohatI sAme subhaTanI jema laDavAmAM kAyara puruSo che teone trAsano hetu che arthAt saMyamagrahaNa klezano hetu che. tethI dhIrapuruSono A mArga che tethI, AmAM=saMyamamAM, pravartavAnI icchAvALA tArA vaDe gADha vairyanuM avalaMbana levuM joIe arthAt apramAdapUrvaka jitavacanAnusAra yatna thAya evuM gheryanuM avalaMbana levuM joIe. kharekhara viziSTa cittanA avakhaMbhathI vikala puruSo mohanI sAme subhaTanI jema mAre laDavuM che e prakAre karAyelo saMkalpa jIvana sudhI daDha pravarte tevA viziSTa cittanA avakhaMbha vagaranA jIvo, AnA paryantagAmitragrahaNa karAyelA vratanA uttarottara vRddhirUpa aMtima bhAgane pAmatA nathI te A nikAcatA jANavI=kevala mahApuruSathI sevAyelo A mArga che. ItyAdithI mAMDIne atyAra sudhI kahyuM e tenA pariNAmane daDha karavA arthe gurue karelI nikAcanA jANavI. tethIegurue saMyamanA grahaNa karavAnA pariNAmane atyaMta sthira karavA arthe je nikAcanA karI tethI, A jIva gurunA te vacanane te pramANe bhAvathI svIkAre che arthAt have pachI gADha dhairyapUrvaka huM mohatAza mATe avazya udhama karIza e prakArano sthira saMkalpa thAya te prakAre aMtakaraNanI pariNatithI te gurunuM vacana svIkAre che. tyArapachI guru samyapha parIkSA karIne ane pAse rahelA gItArthonI sAthe yogyatAnuM paryAlocana karIne=A jIvanI yogyatA che ke nahIM tenuM paryAlocana karIne, Ane dIkSA Ape che ane tyArapachI samasta saMgatyAganuM karAvavuM e kadaghanA tyAjatatulya varte che. AjanmanI AlocanAne ApavA pUrvaka prAyazcittathI tenA jIvitavyanuM vizodhana vimalajala vaDe bhAjala dhovAkalpa jANavuM, temAM ja te jIvamAM ja, cAritranuM AropaNa vaLI paramAnnatA pUraNasadaza jANavuM. gItArtho tenI yogyatA jANyA pachI pravrajyA ApavA pUrve saMsAranA sarva saMgono tyAga karAve che te kadannanA tyAgatulya che; kema ke te saMganA kAraNe ja jIvane gRhastha avasthAmAM kaMIka snehanA ke kaMIka SAdinA bhAvo thatA hatA, tethI jIvanA Arogyano nAzaka te saMga hato ane dIkSAgrahaNa karatA pUrve potAnA jIvanamAM je kaMI pApo sevAyAM che te sarvane te jIva gurune nivedana kare che ane guru paNa tenA pApane anurUpa ane AlocanAkALamAM vartatA saMveganA pariNAmane anurUpa kayA prakAranA prAyazcittathI te pAponA adhyavasAyonI zuddhi thaze te prakAre prAyazcitta Ape che. jethI te pApanA saMskAro ane te pApanA
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3para upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva sevanathI baMdhAyeluM karma nAza pAme che. jethI teno AtmA te malinabhAva rahita thAya che. tethI vizuddha koTinI matijJAnanI pariNatirUpa tenuM AtmArUpI bhAjana bane che. jethI nirmaLa thayeluM citta vratanA AropaNakALamAM vratanA pariNAmane sparze tevuM svaccha bane che. tyArapachI zAstravidhi anusAra cAritranuM AropaNa mahAtmAo kare che ane daDhapraNidhAnapUrvaka te jIva te vratonI maryAdAne dhAraNa kare che je enA cittamAM nirmaLatA karavA rUpa paramAnnanA pUraNa sadaza che. ane sadgurunA upadezanA prasAdathI ja A jIvanA dIkSA grahaNakALamAM bhavyajIvonA pramodano hetu evo caityasaMghAdipUjApradhAna anya paNa jIvone sanmArganI pravRttinA kAraNabhUta mahAna utsava thAya che arthAt jyAre A jIva dIkSAgrahaNa karavA tatpara thAya che tyAre te dIkSA grahaNa karavA viSayaka zuM ucitavidhi che? tenuM zAstramaryAdAnusAra bodha guru karAve che. jethI te gurunA upadezanA prasAdathI te mahAtmA caityapUjA, saMghapUjA vagere ucita kRtyo che. pradhAna jemAM evo mahAutsava kare che je bhavyajIvonA mATe pramodano hetu bane che ane anya paNa ghaNA jIvone sanmArganI pravRttinuM kAraNa bane che; kema ke ucita kALe karAyelI ucita pravRtti joIne yogya jIvone te pravRtti karavAno abhilASa thAya che. dIkSitasya sapuNyakatvaM sArthakam tathA saMjAyate gurUNAmapi samuttArito'smAbhirayaM saMsArakAntArAditi bhAvanayA cittaparitoSaH, tataH pravatta[rddha. mu]te teSAmasyopari gurutarA dayA, tatprasAdAdevAsya jIvasya vimalatarIbhavati sadbuddhiH, tatastAdRzasadanuSThAnavilokanena lokato varNavAdotpattiH, saMpadyate pravacanodbhAsanA, tatazcedaM tena samAnaM vijJeyaM, yadavAci kathAnake yadutadharmabodhakaro haSTastaddayA pramadoddhurA / sadabuddhirvarddhitA''nandA, muditaM raajmndirm||417|| tato'GgIkRtamandarA''kAraviratimahAbhAramenaM jIvaM tadA zlAghante bhaktibharanirbharatayA romAJcAJcitavapuSo bhavyalokAH, yaduta-dhanyaH, kRtArtho'yaM, sulabdhamasya mahAtmano janma, yasyAsya satpravRttidarzanena nizcIyate saMjAtA bhagavadavalokanA, saMpannaH saddharmasUripAdaprasAdaH, tata evA''virbhUtA sundarA buddhiH, tataH kRto'nena bahirantaraGgasaGgatyAgaH, svIkRtaM jJAnAditrayaM, nirdalitaprAyA rAgAdayaH, na hyapuNyavatAmeSa vyatikaraH saMbhavati, tato'yaM jIvaH sapuNyaka iti janaistadA sayuktikamabhidhIyata iti| dIkSita thayela DhamakanA sapuSpaka nAmanI sArthakatA ane gurune paNa amArA vaDe A jIva saMsArarUpI aTavImAMthI uddhAra karAyo e prakAranI bhAvanAthI ciraparitoSa thAya che arthAt mane ziSyano lAbha thayo ke mArI ziSyaparSadA vRddhi pAmI
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 / prathama prastAva 353 te kRta cittano paritoSa thato nathI paraMtu saMsArarUpI aTavImAM rahelo A jIva saMyamanA pAlana dvArA uttamacittanI viziSTa-viziSTatara niSpatti karIne zIghra saMsArano aMta karaze tenA smaraNane kAraNe potAnA prayatnane saphala jotA gurunA cittamAM paritoSa thAya che. tethI=ziSya AdinI spRhA nathI ane mAtra tenA hitanI ja icchA che tethI, teonI=gurunI, A jIva para gurutara dayA pravardhamAna thAya che arthAt satata tene jinavacanAnusAra ucitabhAvo karAvAne anukULa yatna karAve tevI gurutara dayA A jIva para vRddhine pAme che. tenA prasAdathI ja=gurunA prasAdathI ja, A jIvanI sarbuddhi vimalItara bane che=dIkSAgrahaNa karyA pUrve je gurunA upadezathI sarbuddhi prApta thayelI te vizeSa nirmaLatara bane che; kema ke gurunA satata anuzAsananA baLathI suvizuddha anuSThAnanA sevana dvArA te jIvane saMyamanI pariNatinA upazamabhAvanA sukhano spaSTa-spaSTatara anubhava thAya che. tethI nirAkula cetanA ja sukharUpa che ane icchAnI AkuLatA ja du:kha rUpa che ane tapasaMyamanI sarva kriyAo nirAkulatA pratye prabaLa kAraNa che. te prakArano pUrvamAM sadguddhithI thayelo je bodha hato te adhika spaSTatara thAya che. tethI=gurunA prasAdathI prastuta jIvane vimalItara sabuddhi prApta thaI tethI, tevA prakAranA saanuSThAnanA vilokana dvArA=gurunA prasAdathI vimalItara buddhithI niyaMtrita daDhapraNidhAnapUrvaka prastuta jIva je saanuSThAna seve che tenA vilokana dvArA, lokothI varNavAdanI utpatti thAya che=A mahAtmAe dIkSAgrahaNa karIne kevuM suMdara citta nirmANa karyuM che ke jethI prazamarasathI vAsita sarva tenI pravRttio dekhAya e prakAranA varNavAdanI utpatti che, pravacananI udbhAsanA prApta thAya che=lokomAM thatA tenA varNavAdane kAraNe bhagavAnanuM zAsana kevuM ramya che e prakAre bhagavAnanA zAsananI khyAti prApta thAya che. tethI=A prakAranI tenI vimalabuddhi thAya che lokomAM varNavAda thAya che pravacanamAM udbhAsanA thAya che tethI, A=hamaNAM kahyuM e, tenA samAna jANavuM=AgaLanA zlokamAM-417mAM kahyuM tenA samAna jANavuM, AgaLanA zloka-417mAM zuM batAvyuM ? te batAvavA arthe kahe che-- je kathAnakamAM kahevAyuM tenA samAna jANavuM. kathAnakamAM zuM kahevAyuM ? te 'yadyuta'thI batAve che- dharmabodhakara harSita thayA=pUrvamAM kahyuM ke A jIva saMsArathI uddhRta karAyo e bhAvanAthI gurune paritoSa thayo. e dharmabodhakara harSita thayA, enA dvArA kahevAyuM, taddayA pramodathI uddhara thaI=gurunI dayAharSathI harSita thaI, pUrvamAM kahyuM ke A jIvanI para gurunI dayA atizaya thaI e kathana dvArA kahevAyuM. sarbuddhi vadbhuita AnaMdavALI thaI gurunA prasAdathI jIvatI vimalItara buddhi thaI e kathana AnA dvArA kahevAyuM. rAjamaMdira AnaMdita thayuM=te jIvanA saanuSThAnanA avalokanathI lokomAM varNavAda thayo ane pravacananI udbhAsanA thaI e kathana rAjamaMdira AnaMdita thayuM AnA dvArA kahevAyuM. tyArapachI bhaktithI bharAyelA nirbharapaNAne kAraNe romAMcita thayelA zarIravALA bhavya loko tyAre aMgIkAra karAyelA parvatanA AkAravALA viratinA mahAbhAravALA evA A jIvanI zlAghA kare che. kaI rIte zlAghA kare che ? te 'vadyuta'thI batAve che dhanya che, A kRtArtha che, A mahAtmAno janma sulabdha che=suMdara prApta thayo che. je kAraNathI AnI sat pravRttinA darzanathI bhagavAnanI avalokanA thayelI nizcita karAya che arthAt je -
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa4 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva jIvone nirmaLa prajJA che te jIvo saMyamagrahaNa karanAra prastuta jIva je prakAre prazAMta mudrAthI sarva ucita pravRttio kare che tene joIne yogya jIvone pariNAma thAya che ke kharekhara A jIve manuSyabhavane pAmIne je karavA jevuM che te prApta karyuM che mATe kRtArtha che. AthI ja puNyazALI che. tethI dhanya che; kema ke pAramArthika puNyanuM phaLa sukha che ane A jIvane mohanI anAkuLatAne kAraNe te prakAranuM zreSTha sukha varte che. mATe dhavya che. vaLI, A mahAtmAno janma suMdara prApta thayo che jethI bhavaparaMparAnA ucchedanA kAraNabhUta zAMtarasatI vRddhi thAya tevA saMyamayogamAM satata yatna kare che ane A mahAtmAnI saMyamayoganI sampravRttinA darzanathI nirNaya thAya che ke A mahAtmAnA cittamAM bhagavAnanA vacananA pariNamatabhUta avalokatA prApta thaI che. vaLI, saddharmasUrino pAdaprasAda thayo che=bhagavAnanA vacanAnusAra mokSamArgamAM satata pravartAve evA uttamaguruno yoga prApta thayo che. tethI tevA uttamagurunA saMbaMdhathI ja, suMdara buddhi AvirbhAva thaI che=sarva yatnathI ja saMsAranA uccheda karavAnI suMdara buddhi utpanna thaI che. tethI ja A mahAtmAne suMdara buddhi utpanna thaI che tethI ja, AnA vaDe=A mahAtmA vaDe, bahiraMga ane aMtaraMga saMgano tyAga karAyo che=bAhya svajanAdino tyAga karAyo che ane aMtaraMga anAdinA abhyasta rAgAdibhAvono tyAga karAyo che, jJAnAditraya svIkRta karAyA che=jitavacanAnusAra sUkSmabodha, jitavacanamAM daDha ruci ane jitavacanAnusAra aMtaraMga udyama karIne kSayopazamabhAva rUpe kaSAyo karAyA che jenAthI kSamAdibhAvo rUpa cAritranI vRddhi A mahAtmA karI rahyA che. rAgAdi lilitaprAya: che=anAdinA abhyasta rAgAdibhAvo ratnatrayInA sevananA baLathI naSTaprAya che. di=je kAraNathI, apuNyazALIone A vyatikara saMbhavato nathI=bhagavad avalokanathI mAMDIne rAgAdi naSTaprAyaH thayA che e vyatikara apuNyazALIne saMbhavato nathI. tethI puNyanA prakarSavALo che tethI, A jIva sapuNyaka che. e pramANe loko vaDe=ziSTa loko vaDe, tyAre sayuktika kahevAya che-tenA uttamacita Adine joIne svaanubhava anusAra loko vaDe kahevAya che. upanaya : rAgAdibhAvarogatAnavavizeSaH tatastadanantaraM yaduktaM, yathA- tasya vanIpakasyApathyAbhAve nAsti parisphuTA dehe rogapIDA, yadi syAtpUrvadoSajA kvacidavasare sApi sUkSmA bhavati, tathA jhaTiti nivarttate, tacca cArubheSajatrayamanavaratamAsevate, tatastasya dhRtibalAdIni varddhante, kevalaM bahutvAdrogasantate dyApi nIrogo bhavati, vizeSastu mahAna saMpannaH, tthaahi"H pretamUta: praIiNI, tuM vImatsavanA sa tAvadeSa saMpanno, mAnuSAkAradhArakaH' / / 428 / /
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva 3kk iti tadatrApi jIve tulyaM varttate, tathAhi-bhAvasAraM parimuktagRhAdidvandvasyA'sya kAraNA'bhAvAna bhavatyevAbhivyaktA kAcidrAgAdibAdhA, atha kathaJcit prAgupacitakarmodayavazena saMjAyate tathA'pi sA sUkSmaiva bhavati, na cirakAlamavatiSThate tato'yaM lokavyApArAdinirapekSo'navarataM vAcanApracchanAparAvarttanA'nuprekSAdharmakathAlakSaNapaJcaprakArasvAdhyAyavidhAnadvAreNa jJAnamabhivarddhayati, pravacanonatikarazAstrAbhyAsAdinA samyagdarzanaM sthiratAM lambhayati, viziSTatarataponiyamAdyanuzIlanayA cAritramapi sAtmIbhAvaM nayati, tadidaM bhAvato bhessjtrysevnmbhidhiiyte| tatastatpariNatyA prAdurbhavantyevAsya dhIdhRtismRtibalA''dhAnAdayo guNavizeSAH, kevalamanekabhavopAttakarmapracayaprabhavA bhUyAMsaH khalu rAgAdayo bhAvarogAH, tato nAyamadyApi nIrogaH saMpadyate, kintu rogatAnavavizeSo bRhattamaH saMjAtaH / tathAhiyo'yaM jIvo gADhamanAryakAryA''caraNaratiH svasaMvedanena prAganubhUtaH so'dhunA dharmAcaraNena prItimanubhavannanubhUyata iti| upanayArtha : rAgAdi bhAvarogonI vizeSathI tanatA tethI=A jIva sapuNyaka che tethI, tyArapachI je kahevAyuM=kathAnakamAM je kahevAyuM. zuM kahevAyuM che? te "yathA'thI batAve che - te vatIpakanA dehamAM apathyano abhAva hote chate rogapIDA spaSTa nathI. jo vaLI pUrvadoSathI thanArI pIDA kvacit avasaramAM thAya che te paNa sUkSma thAya che ane jaldI rivartana pAme che ane te suMdara bheSajatrayane satata seve che-te dramaka satata seve che, tethI tenAM dhRti, balAdi vadhe che. kevala rogasaMtatinuM bahupaNuM hovAthI hajI paNa roga vagarano nathI paraMtu mahAna vizeSa prApta thayuM=ghaNo roga alpa thayo, te A pramANe - je pretabhUta gADha bIbhatsadarzanavALo pUrvamAM hato te A manuSyaAkAradhAraka thayo. te A paNa jIvamAM tulya varte che te A pramANe - bhAvasAra=sarva dvabdonA umUlanano pariNAma che pradhAna jemAM evA bhAvathI yukta, parimukta gRhAdi dvandavALA evA Aneka A jIvane, kAraNanA abhAvane kAraNe abhivyakta koI rAgAdinI bAdhA thatI nathI ja=gRhAdi pratyenI atyaMta pratibaMdhane TALelI che ane bAhyapadArthonA pratibaMdhane viSayAMtararUpe sAdhujIvanamAM anyatra ziSyAdimAM na kare tevA bhAvasAra parimuktagRhAdi dvaddhavALo thayelo che tethI dvadhu utpanna kare tevI gRhAdisAmagrI nathI ane saMyamanA vezamAM paNa koI sAthe snehalA koI pratibaMdho kare tevI prakRti nathI tethI, hraddhanA kAraNabhUta sAmagrInA abhAvane kAraNe A jIvane koI rAgAdi pIDA abhivyakta thatI nathI, phakta rAgAdi naSTa nathI tethI maMda maMda cittamAM kaMI zAMta-zAMta thatAM paNa varte che tethI, rAgAdi rogo AtmAmAM hovA chatAM upayoga rUpe abhivyakta thatA nathI, have koIka rIte pUrvamAM upacita karmanA udayatA vazathI thAya che=rAgAdi abhivyakta thAya che. topaNa ta=rAgAdi,
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa6 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva sUkSma ja thAya che, cirakAla rahetA nathI. pUrvamAM rAgAdi karavAnI prakRti suabhyastha hovAne kAraNe tenAthI saMcita karAyelAM rAgAdi ApAdaka karmonA vazathI kvacit sahavartI sAdhuo sAthe ke anya koI paricita vyakti sAthe ke zAtA AdimAM rAgAdibhAvo thAya che to paNa tattvathI atyaMta bhAvita citta hovAne kAraNe te rAgAdi atyaMta sUkSma ja thAya che. tethI te rAgAdi pUrvamAM saMsAra avasthAmAM cirakALa vidyamAna rahetA hatA tema vidyamAna rahetA nathI paraMtu atyaMta jAgRtine kAraNe te mahAtmA zIdhra ja jinavacanAnusAra upayoga pravartAvIne te rAgAdino nAza kare che. tethI=A mahAtmAne bhAvasAra gRhAdi dvandano parihAra karelo che mATe rAgAdi prAyaH thatA nathI tethI, lokavyApArAdi nirapekSa A jIva loko je rIte dehAdi sAthe abhedabuddhi karIne pravarte te prakAranA vyApArathI nirapekSa ane AdipadathI karmane parataMtra evA mohanA vyApArathI nirapekSa evo A jIva, satata vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA ane dharmakathA lakSaNa pAMca prakAranA svAdhyAyanA sevana dvArA jJAnanI vRddhi kare che=saMyamagrahaNa karavAthI mAMDIne navuM navuM zratagrahaNa kare che. koI sthAnamAM saMzaya thAya to gurune pRcchA karIne saMzayanuM vivartana kare che. nirmIta evA sUtraarthanuM parAvartana karIne sthira paricita kare che. ane te sUtra-arthanA sUkSma bhAvonuM te rIte anuprekSaNa kare che. jethI te sUtro-artho kaI rIte mohatAzanuM kAraNa bane che teno paramArthathI bodha thAya te rUpa anuprekSA kare che. ane yogya jIvone bodha karAvI zake tevI saMpanna bhUmikA hoya to dharmakathArUpa paNa svAdhyAya kare che ane tenA dvArA satata mohatAzanA paramArthano sUkSmabodha thAya te prakAre jJAnanI vRddhi kare che. pravacanaunnatikara zAstraabhyAsAdi dvArA samyagdarzananI sthiratAne prApta kare che=darzanazAstrano abhyAsa karIne bhagavAnanuM pravacana kaSAdithI zuddha e prakAre sthira nirNaya thAya te prakAre yatna kare che. jenAthI samyagdarzata sthiratAne prApta kare che. viziSTatara tapaniyamaAdinA anuzIlanathI cAritrane paNa sAtmabhAvane prApta kare che=saMyama grahaNa karyA pachI te mahAtmA potAnA mohatAzane anukULa daDhavIrya ullasita karavA arthe viziSTatara tapa, niyamAdi AcAronuM pAlana kare che. jenAthI pUrvamAM pragaTa thayelI asaMganI pariNatirUpa cAritra paNa atizaya atizayatara thAya che. te A=vAcanAdi dvArA jJAnavRddhi Adi kare che ema pUrvamAM kahyuM te A, bhAvathI auSadhatrayanuM sevana kahevAya che arthAt jJAnanA sevanathI jJAnAvaraNIya karma toDIne sUkSma mUDhatAno abhAva kare che. darzanAcAranuM sevana karIne tatvanI rucipUrvaka karatAM adhika sthiratara kare che. cAritrAcAranuM sevana karIne asaMgapariNati atizaya kare che. te bhAvathI auSadhatrayanuM sevana kahevAyuM che. tenAthI=bheSajatrayanA sevanathI, tenI pariNatine kAraNe=te auSadhanA sevanathI te te karmanA kSayopazamathI janya pariNatinI prAptine kAraNe, Ane=A jIvane, buddhi, dhRti, smRti, balanuM AdhAra vagere guNavizeSo pragaTe che=bhagavAnanA vacananA rahasyane sUkSma sparzI zake tevI nirmaLabuddhi pragaTe che, mohatAzane anukULa dRDha yatna karI zake tevI gheryarUpa dhRti pragaTe che, viziSTa tattvano bodha
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 357 sUkSma-sUkSmatara pragaTe che. vaLI pUrva karatAM mohanAzane anukULa adhika balanuM adhAna thAya che tethI bheSajatrayane kAraNe A sarva guNavizeSa pragaTa thAya che. kevala aneka bhavothI grahaNa karAyelA, karma prapaMcathI utpanna thayelA kharekhara ghaNA rAgAdi bhAvarogo che arthAt A jIve pUrvanA dareka dareka bhavomAM rAgAdibhAvo karIne ghaNA saMskAro daDha karyA che ane rAgAdinI vRddhi kare evAM ghaNAM karmono saMcaya karyo che tethI AtmAmAM ghaNA rAgAdi bhAvarogo vidyamAna che. phakta auSadhatrayanA sevanathI upayoga rUpe te rogo prAyaH abhivyakta thatA nathI, paraMtu vizuddha upayoganA baLathI kSINa-kSINatara thAya che. tethI=rAgAdi bhAvarogo ghaNA che tethI, A jIva hajI paNa nIrogane prApta karato nathI=pUrNa Arogyane prApta karato nathI. paraMtu ghaNA roganI alpatAvizeSavALo thayo, te A pramANe - je A jIva svasaMvedanathI pUrvanA anubhUta gADha anArya kAryonI AcaraNAmAM rativALo hato te hamaNAM=te jIva hamaNAM, dharmanI AcaraNAthI prItine anubhavato dekhAya che=A jIva pUrvamAM je je prakAranA rAgAdibhAvone vaza thaIne anucita kAryonI AcaraNAmAM rativALo thato dekhAto hato te ja have nirbudgha avasthA pratye prItine kAraNe saMganI vRtti alpa-alpa thAya te prakAre prItine anubhavato jAya che. prAptajJAnAditrikaviniyogecchA tato yathA bheSajatrayopabhogamAhAtmyenaiva rorakAlAbhyastatucchatAklIbatAlaulyazokamohabhramAdIn bhAvAn virahayya sa vanIpako manAgudAracittaH saMpanna ityuktam, tathA'yamapi jIvo jJAnAdyabhyAsaprabhAvenaivA'nAdikAlaparicitAnapi tucchatAdibhAvAnavadhIrya kiJcinmAtraM sphItamAnasa iva saMjAta ityuktamiti lakSyate / yatpunarabhihitaM yaduta tena vanIpakena sA sadbuddhiH pRSTA haSTena, yathA- bhadre ! kena karmaNA mayaitad bheSajatrayamavAptam ? tayoktaM svayaM dattamevAtra loke labhyate tadetajjanmAntare kvaciddattapUrvaM tvayeti / tatastena cintitaM-yadi dattaM labhyate tataH punarapi mahatA yatnena satpAtrebhyaH prayacchAmi, yenedaM sakalakalyANatubhUtaM janmAntare'pi mamA'kSayyaM saMpadyata iti / tadidamatrApi jIve samAnaM varttate, tathAhi jJAnadarzanacAritrA''caraNajanitaM prazamA''nandaM vedayamAno'yaM jIvaH sadbuddhiprasAdAdevedamAkalayati, yaduta - yadidaM jJAnAditrayamazeSakalyANaparamparAsaMpAdakamatidurlabhamapi mayA kathaJcidavAptaM, nedaM prAcInazubhA''caraNavyatirekeNa ghaTate, tadasyAnuguNaM vihitaM mayA prAgapi kiJcidavadAtaM karma yenedamAsAditamiti / tatazceyamAvirbhavatyasya cintA, yaduta - kathaM punaretatsakalakAlamavicchedena mayA labhyate, tato'yametaddAnamevAsya lAbhakAraNaM nizcinute, tato'vadhArayatyevaM prayacchAmIdamadhunA yathAzakti satpAtrebhyo, yena saMpadyate me samIhitasiddhiriti / 1
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva dramakane potAne prApta thayela jJAnAdi trayanA viniyoganI icchA tethI A jIva dharmanI AcaraNA dvArA prItine anubhavato dekhAya che tethI, je pramANe bheSajatrayanA upabhoganA mAhAbhyathI bhikhArI avasthAnA kAlamAM abhyasta, evA tucchatA, napuMsakatA, laulya, zoka, mohabhramAdi bhAvono tyAga karIne te rAMkaDo kaMIka udAra cittavALo thayo e pramANe kahevAyuM pUrvamAM kathAnakamAM kahevAyuM. e pramANe- A paNa jIva jJAnAdi abhyAsanA prabhAvathI ja= saMyamagrahaNa karyA pachI satata navuM navuM adhyayana, bhagavAnanA vacanamAM sthiraruci ane asaMgabhAvamAM daDhayatna karavA rUpa jJAnAdi abhyAsanA prabhAvathI ja, anAdikALathI paricita paNa tucchatAdi bhAvonI avagaNanA karIne kaMIka mAtrAmAM zuddha mAnasa jevo thayo e pramANe kahevAyeluM e jaNAya che kathAnakatA kathanathI jaNAya che. arthAt kathAnakamAM kahyuM ke te bhikhArI tucchAdi bhAvono tyAga karIne kaMI udAracitta saMpanna thayo te kathana dvArA e prApta thAya che ke saMyama grahaNa karyA pachI A mahAtmA paNa satata ratnatrayInA abhyAsanA baLathI bAghanimitto anusAra bhAvo karavAno anAdino abhyAsa hovAthI te tucchabhAvo potAne thAya tema che topaNa te bhAvonI avagaNanA karIne kaMIka slIta mAnasavALo thAya che tethI tucchabhAvo thavAnA saMskAra vidyamAna hovA chatAM prAyaH te tucchabhAvo na thAya te rIte ja saMyamanI sarva ucitakriyAo kare che e pramANe jaNAya che. je vaLI, kahevAyuM=kathAnakamAM kahevAyuM, zuM kahevAyuM ? te 'duta'thI batAve che - harSita thayelA evA te rAMkaDA vaDe sadabuddhi puchAI=paramAttanA bhojanane kAraNe harSita thayelA evA te bhikhArI vaDe sabuddhine puchAyuM, zuM puchAyuM ? te 'rathA'thI kahe che - he bhadre ! sabuddhi kayA karmathI mArA vaDe A auSadhadraya prApta karAyuM ? teNI vaDe=saddabuddhi vaDe, kahevAyuM A lokamAM svayaM ja apAyeluM prApta thAya che=janmAMtaramAM prApta thAya che. te kAraNathI AkaratnatrayI, janmAMtaramAM tArA vaDe kyAreka apAI che tethI=sabuddhie A pramANe kahyuM tethI, tenA vaDe=saMyama grahaNa karela evA A jIva vaDe, vicArAyuM jo apAyeluM prApta thAya che to punaH paNa moTA prayatnathI sat pAtrone huM ApuM A ratnatrayI ApuM jenAthI A sakalakalyANanA hetubhUta janmAMtaramAM paNa mane akSaya prApta thAya. A paNa jIvamAM te A samAna varte che. te A pramANe - jJAna, darzana, cAritranI AcaraNAthI jaDita prazamanA AnaMdane anubhavato A jIva sadabuddhinA prasAdathI ja=gurue ApelI nirmaLabuddhinA prasAdathI ja, A jANe che=AgaLa kahe che e jANe che. zuM jANe che ? te "yatathI batAve che - je A jJAnAditraya azeSakalyANanI paraMparAnuM saMpAdaka atidurlabha paNa mArA vaDe koIka rIte prApta karAyuM e pUrvanI zubha AcaraNA vagara ghaTatuM nathI, te kAraNathI ene anuguNa=vartamAnamAM ratnatrayInI prApti thaI ene anurU5, mArA vaDe pUrvamAM paNa=pUrvabhavamAM paNa, kaMIka suMdara karma karAyuM che, jenAthI= je suMdara karmathI, A ratnatrayI prApta karAI ane tethI Ane dramakate, A ciMtA-vicAraNA, AvirbhAva thAya che ane te vicAraNA "vasutA'thI batAve che - kevI rIte ? vaLI, A=ratnatrayI, sakalakA=jyAM sudhI huM saMsAramAM chuM tyAM sudhI, avicchedathI mArA vaDe prApta karAya, tethI=A prakAranI dramakatI
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva vicAraNA thaI tethI, AnuM dAna ja=ratnatrayInuM dAna ja, AvA lAbhanuM kAraNa=ratnatrayInA lAbhanuM kAraNa A=kamaka, nizcita kare che. tethI A pramANe avadhAraNa kare che=A pramANe nizcaya kare che. have, AnetraratnatrayIne, yathAzakti sapAtrone huM AvuM jethI mane samIhita siddhinI prApti thAya= avicchedathI janma-janmAMtaramAM ratnatrayInI prApti rU5 samIhita siddhi thAya. Gunaya : mahatkRtagauravasya gatirekaH yathA ca asau dramakastathA cintayannapi mahArAjAdyabhimato'hamityavalepenedaM manyate, yaduta-yadi mAM kazcidAgatya prArthayiSyati tato'haM dAsyAmi, netarathA, ityabhiprAyeNa ditsurapi yAcakaM pratIkSamANazcirakAlamavatiSThate sma tatra ca mandire ye lokAsteSAM tadbheSajatrayaM cArutaramastyeva, ye'pi tatra tatkAlapraviSTatayA tena vikalAste'nyebhya eva tad bhUri labhante, tato'sau vanIpako dizo nibhAlayannAste, na kazcittajjighRkSayA tatsamIpamupatiSThata iti, tathA'yamapi jIvazcintayati, yaduta-vidyate me bhagavadavalokanA, bahumato'haM dharmasUripAdAnAM, nUnamanavaratamanuvarttate mamopari sadanugrahapravaNA taddayA, samunmIlitA me manasi lezataH sadbuddhiH, zlAghito'haM samastalokaistaddvAreNa, tataH sapuNyatayA kila lokottamo varte'hamiti, ato mithyAbhimAnaM vitanute, bhavati cAtyantanirguNasyApi jantormahadbhiH kRtagauravasya cetasi gatirekaH, atra cedamevodAharaNaM, anyathA kathamayaM jIvaH samastajaghanyatAmAtmano vismRtyetthaM pragalbhate? tato'yaM bhAvayati yadi mAM vinayapurassaraM kazcidarthitayA jJAnAdisvarUpaM praznayiSyati tato'haM tattasmai pratipAdayiSyAmi, nAparathA, tatastAdRzAkUtaviDambito'yaM bhUyAMsamapi kAlamavatiSThamAno'tra maunIndrapravacane na kathaJcittathAvidhaM pratIcchakamAsAdayati, yato'tra bhavane varttante ye jIvAste svata eva jJAnadarzanacAritratrayaM sundarataramAbibhrate, naivaMvidha(sya)sambandhinamupadezamapekSante, ye'pyadhunaiva labdhakarmavivarAH sanmArgAbhimukhacittavRttayo'dyApi viziSTajJAnAdirahitA vidyante'tra kecijjIvAH, te'pyamuSya prastutajIvasya saMmukhamapi na nirIkSante, yato'tra bhagavanmate vidyante bhUritamA mahAmatayaH sadbodhAdividhAnapaTavo'nya eva mahAtmAno, yebhyaste prANinastajjJAnadarzanacAritratrayamapariklezena yathecchayA prApnuvanti, tato'yaM jIvo'nAsAditatadarthI vyarthakamAtmaguNotsekamanuvarttamAnazciramapyAsIta, na kathaJcana svArthaM pussnniiyaaditi| upanayArtha: moTA vaDe karAyela gauravathI garvano atireka ane je pramANe A dramaka tevuM ciMtavana karato paNa=bhUtakALamAM meM ApyuM che tethI mane A bhavamAM
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva bheSajatraya maLyuM che tethI A bhavamAM paNa huM A bheSajatraya yogya pAtrane ApuM te prakAre ciMtavana karato paNa, mahArAjAAdine abhimata huM chuM e prakAre avalepathIetIrthako ane mahApuruSonI mArA upara kRpA che tethI huM kAMIka mahAna chuM e prakAranA alpa evA mAnatA vazathI A pramANe mAne che. zuM mAne che ? te 'vata'thI batAve che - jo mArI pAse koI AvIne prArthanA karaze arthAt A traNa auSadha mArI pAse mAMgaze to huM ApIza, ItarathA nahIM ApuM, A prakAranA abhiprAyathI ApavAnI IcchAvALo paNa mAnane vaza loko prArthanA karaze to huM ApIza e prakAre ApavAnI icchAvALo paNa, yAcakanI pratIkSA karato=tenI pAsethI ratnatrayInI yAcanA karanArA yogya jIvonI pratIkSA karato, cirakALa besI rahyo. ane te rAjamaMdiramAM je loko che teone te auSadhatraya suMdaratara che ja arthAt jema A rAjamaMdire praveza pAmelA A dramakate A bheSajatraya prApta thayA che tema je loko A rAjamaMdiramAM praveza pAmelA che teone A bheSajatraya A dramaka karatAM paNa suMdaratA prApta thayeluM ja che. je vaLI, tyAM=ne rAjamaMdiramAM, tatkAla praviSTapaNAne kAraNe tenAthI vikala cheete bheSajatrayathI rahita che teo anya pAsethI ja te=auSadhatraya, atyaMta prApta kare che. tethI A bhikhArI dizAne joto arthAt potAnI pAse koI mAgavA Avaze e prakAre dizAne joto, bese che tene grahaNa karavAnI IcchAthI=bheSajatrayane grahaNa karavAnI IcchAthI, tenI samIpe-te bhikhArI pAse, koI AvatuM nathI. te pramANe A paNa jIva=prastuta evo saMyamane pAmelo paNa jIva, vicAre che. zuM vicAre che te "yatathI batAve che - mArA upara bhagavAnanI avalokanA vidyamAna che arthAt bhagavAnanuM zAsana mane samyapha pariNamana pAmyuM che tethI huM bhagavAnane kRpApAtra thayo chuM, huM dharmasUrine bahumata chuM=mAruM niHspRhI cAritranuM citta joIne dharmasUrio mane puNyazALI mAne che. kharekhara saanugrahamAM pravaNa temanI dayA mArA upara satata pravarte che-satata huM saMyamanA pariNAmonI vRddhi karuM tad arthe satata mane navuM navuM cutaadhyayana karAve che, sAraNA, vAraNAdi karIne saMyamanA kaMDakonI vRddhi karAve che te suMdara anugrahamAM tatpara evI temanI dayA mArA upara varte che. mArA manamAM lezathI sadbuddhi pragaTa thayelI che arthAt saMsAranuM vAstavika svarUpa, mokSanuM nirbaddha avasthAvALuM svarUpa huM yathArtha joI zakuM chuM ane tevI siddha avasthAnI prAptino upAya evo dharma kaI bhUmikAmAM kevI sevavo joIe eno lezathI huM nirNaya karI zake tevI sadbuddhi mArAmAM pragaTa thayelI che. huM samasta loko vaDe tenA dvArA=sadbuddhi dvArA, prazaMsA karAyo chuM=sadabuddhine kAraNe vivekapUrvaka meM saMyamagrahaNa karyuM. vivekapUrvaka saMyama grahaNa karyA pachI nirbaddha avasthAnI vRddhimAM yatna karuM chuM tenA upAya rUpe zAstraadhyayana Adi ucita kriyAo karuM chuM je sadabuddhinuM kArya che, tenA dvArA sarva ziSTa loko mArI prazaMsA kare che, tethI, sapuSyapaNAne kAraNe=atipuNyazALI hovAne kAraNe, huM lokottama vartu . e prakAre AnAthI-ciMtavatathI, mithyAbhimAnane vistAra che ghaNA guNothI yukta hovA chatAM leza mAtakaSAyane vaza prastuta mahAtmA paNa mithyAbhimAnane vistAre che. moTA puruSothI
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 361 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva karAyelA gauravavALA atyaMta nirguNa paNa jIvatA cittamAM garvano atireka thAya che arthAt moTA puruSothI karAyelI prazaMsAvALA guNasaMpanna jIvane to potAnA guNone kAraNe garvano atireka thAya che paraMtu jeomAM koI guNa nathI tevA jIvo paNa moTA puruSothI mAna prApta kare to garvano atireka thAya che. AthI guNasaMpanna evA A jIvane bhagavAnanI kRpA ane saddagurunI kRpAne kAraNe huM guNasaMpanna chuM e prakArano garvano atireka thAya che. ane ahIM guNasaMpanna jIvate paNa moTA puruSothI mAna maLe to garvano atireka thAya emAM, A ja=moTA puruSathI karAyela gorava ja, udAharaNa che. anyathA=jo A jIvane garvano atireka na thayo hoya to, kevI rIte A jIva potAnI samasta jaghanyatAne bhUlIne A pramANe garva kare ? arthAt kare nahIM pUrvamAM potAnI atituccha mati hatI tethI potAnI jaghanyatAno vicAra kare ane saddagurunA prasAdathI potAne je kaMIka guNasaMpatti prApta thaI che teno vicAra kare, to potAnI pUrva avasthAnA smaraNane kAraNe kyAreya garva thAya nahIM. vaLI vicAra Ave ke uttama puruSonA prasAdathI je kaMIka uttamatA prApta karI che tethI haMmezAM uttama puruSonuM AlaMbana laIne mArI uttamatAnI ja vRddhi karuM, vyartha garva karavo ucita nathI. Ama chatAM anAdinA mohanA gADha saMskArane kAraNe kaMIka guNasaMpatti prApta thaI tenA harSane kAraNe huM kAMIka puNyazALI chuM. tethI pUrvanI avasthAno vicAra nahIM karyo mATe garva thayo tethI, A jIva bhAvata kare che, jo vinayapUrvaka mane koI arthIpaNAthI jJAnAdinA svarUpane pUchaze to huM te=jJAnAdi, tene=pUchanArane, pratipAdana karIza, aparathA karIza nahIM. tethIkaleza garvane kAraNe A prakAranuM bhAvata kare che tethI, tevA prakAranA IrAdAthI viDaMbita koI mAMgaze to ApIza e prakAranA garvathI yukta AzayathI viDaMbita, A jIva ghaNo paNa kAla A motIndra pravacanamAM vartato koI rIte tevA prakAranA pratIcchakane=jJAnAdinA svarUpanA puchanArane prApta karato nathI. je kAraNathI A bhavanamAM je jIvo varte che teo svataH ja jJAna, darzana cAritra trayane suMdaratA ja dhAraNa kare che= prastuta jIve je jJAna, darzana cAritra rU5 auSadhadraya prApta karyuM che tenA karatA adhika suMdara te jIvoe auSadhadraya prApta karyuM che, AvA prakAranA jIva saMbaMdhI upadezanI apekSA rAkhatA nathIete jIvo apekSA rAkhatA nathI, ane je vaLI, hamaNAM ja labdhakarmavivaravALA=bhagavAnanA zAsanamAM praveza thAya tevA prAthamika bhUmikAnA kSayopazamabhAvavALA, sanmArgane abhimukha cittavRttivALA hajI paNa viziSTa jJAnAdithI rahita keTalAka jIvo ahIM vidyamAna che te paNa A prastuta jIvatA sabhukha paNa jotA nathI. je kAraNathI A bhagavAnanA matamAM ghaNA mahAmativALA sambodhaAdi vidhAnamAM paTu avya ja mahAtmAo vidyamAna che jethI te prANIo=navA praveza pAmelA jIvo, te jJAna, darzana, cAritratraya=je jJAna, darzana, cAritratraya prastuta jIva pAse che te jJAna, darzana, cAritratraya, apariphlezathI= alpazramathI, yathecchA pramANekapotAnI zakti pramANe prApta kare che. tethI tahIM prApta karAyelA tenA arthIvALotraratnatrayInI prAptino arthI koI jIva tene prApta thayo nathI tevo, A jIva vyartha AtmAnA guNanA utsakane dhAraNa karato cirakALa paNa bese che. koI svArtha prApta karato nathI.
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva Bunaya: paropakArArthaM paropadezaprayAsaH tatastadanantaraM yathA 'tena sapuNyakena sA sadbuddhistaddAnopAyaM paripRSTA, tayA coktaM-bhadra ! nirgatya ghoSaNApUrvakaM bhavatA diiytaamiti| tato'sau tatra rAjakule ghoSayanuccaiHzabdena yaduta-'madIyaM bheSajatrayaM bho lokAH ! lAta lAta' ityevaM paryaTati sma, tatastasmAtpUtkurvataH kecittathAvidhAstucchaprakRtayo gRhItavanto'nyeSAM punarmahatAM sa hAsyaprAyaH pratibhAsate sma, hIlitazcAnekAkAram, tato niveditastena sadbuddhavRttAntaH, tayA'bhihitaM-bhadra ! bhavato rorabhAvaM smarantaH khalvete lokA bhadramanAdareNAvalokayanti, tena na gRhNanti bhavatA dIyamAnaM, tato yadi bhadrasya samasti samastajanagrAhaNAbhilASaH, tato'yaM tadupAyo mAmake cetasi parisphurati, yaduta-nidhAyedaM bheSajatrayaM vizAlAyAM kASThapAtryAM tatastAM mahArAjasadanAjire yatra pradeze samastajanAH pazyanti tasmin vimucya tato vizrabdhamAnaso'vatiSThasva, kA te cintA? yato'jJAtasvAmibhAvAH sAdhAraNametaditi buddhyA tathAkRtaM sarve'pi grahISyanti, kiM vA tena? yoko'pi sadguNaH puruSastadAdadyAt tato bhaviSyati te manorathaparipUrtiriti, tatastathaiva kRtaM samastaM tatteneti, tathA'yamapi jIvo'nAsAditajJAnAdinikSepapAtraH sadbuddhiparyAlocAdevedaM jAnIte yaduta-na maunamAlambamAnaiH pareSAM jJAnAdyAdhAnaM vidhAtuM pAryate, na ca jJAnAdisaMpAdanaM vihAyAnyaH paramArthataH paropakAraH saMbhavati, avAptasanmArgeNa ca puruSeNa janmAntare'pi tasyAvicchedanamabhilaSatA paropakArakaraNapareNa bhavitavyaM, tasyaiva puruSaguNotkarSAvirbhAvakatvAt, yataH paropakAraH samyak kriyamANo dhIratAmabhivarddhayati, dInatAmapakarSati, udAracittatAM vidhatte, AtmambharitAM mocayati, cetovaimalyaM vitanute, prbhutvmaavirbhaavyti| tato'sau prAdurbhUtavIryollAsaH, praNaSTarajomohaH, paropakArakaraNaparaH puruSo janmAntareSvapyuttarottarakrameNa cArutaraM sanmArgavizeSamAsAdayati, na punastataH prtipttiiti| tadidamavetya svayamupetyApi jJAnAdisvarUpaprakAzane yathAzakti pravartitavyaM, na praabhyrthnmpekssnniiymiti| tato'yaM jIvo'tra bhagavanmate vartamAno dezakAlAdyapekSayA'parAparasthAneSu paribhraman mahatA prapaJcena kurute bhavyebhyo jJAnadarzanacAritrarUpamArgapratipAdanaM, seyaM ghoSaNA vijnyeyaa| tatastathA kathayato'smAt prastutajIvAdye mandataramatayaste tadupadiSTAni jJAnAdIni kadAcid gRhNIyuH, ye punarmahAmatayasteSAmeSa doSapuJjatAM prAktanImasyAnusmaratAM hAsyaprAyaH pratibhAsate, hIlanocitazca teSAmayaM jIvaH, yattu na hIlayanti sa teSAmeva guNo, na punrsyeti|
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 363 upanayArtha: paropakAra mATe parane upadezano prayAsa tethI=koI yogya jIva tenI pAse ratnatrayInI prApti arthe Avato nathI tethI, tyArapachI tadanaMtara je pramANe te sapuNyaka vaDe te sadgaddhi tenA dAnanA upAyane puchAI ane tenA vaDe kahevAyuM=sabuddhi vaDe kahevAyuM, ke he bhadra ! bahAra nIkaLIne ghoSaNApUrvaka tArA vaDe apAvo A auSadha yogya jIvone apAya, tethI=sabuddhie ghoSaNApUrvaka ApavAnuM kahyuM tethI, te rAjakulamAM moTA zabdothI ghoSaNA karato A jIva pharato hato ema atraya che. kevI rIte ghoSaNA karato hato, te "yahutathI batAve che - mAruM A bheSajaya he loko ! tame lo lo e pramANe ghoSaNA karato hato, tethI ghoSaNApUrvaka A jIva pharato hato tethI, pokAra karatA evA tenA pAsethI keTalAka tevA prakAranA tucchaprakRtivALA grahaNa karatA hatA. vaLI, anya evA mahAna puruSone te hAsyaprAyaH pratibhAsato hato ane aneka AkAre hIlanA karAyo moTA puruSo dvArA hIlanA karAyo. tethI moTA puruSothI te hIlavA pAmyo tethI, tenA vaDe=prastuta jIva vaDe, sabuddhine vRtAMta nivedana karAyo=A rIte pokAra karIne huM lokone bheSajatraya grahaNa karavAnuM kahuM chuM tethI moTA puruSone hAsyAspada banuM chuM ane teo mArI hIlanA kare che e prakAre potAno vRttAMta buddhine teNe nivedana karyo, teNI vaDe kahevAyuM=saddabuddhi vaDe kahevAyuM, he bhadra ! tArA rorabhAvane smaraNa karatA A loko bhadra evA tane anAdarathI avalokana kare che. te kAraNathI tArA vaDe apAtuM bheSajatraya grahaNa karatA nathI A maMdiramAM rahelA yogya loko tArI pAsethI bheSajatraya grahaNa karatA nathI, tethI tArA pUrvanA bhikhArI bhAvanuM smaraNa karIne A loko grahaNa karatA nathI tethI, jo bhadra evA tane badhA jatathI grAhaNano abhilASa che=badhA ja jIvo mArI pAsethI A auSadha grahaNa kare evo abhilASa che, to A teno upAya=AgaLamAM kahe che e badhAne bheSajatraya ApavAno upAya, mArA cittamAM skuraNa thAya chesabuddhi kahe che ke mane A prakArano vicAra skuraNa thAya che. je 'yahutathI batAve che - A bheSajatrayane vizALa evA kASThapAtramAM mUkIne tyArapachI mahArAjanA sadananA AMgaNArUpa je pradezamAM badhA jato tene jue che=te bheSajavALI vizALakASThapAtrane jue che, temAMete sthAnamAM, mUkIneete bheSajatrayavALI peTIne mUkIne, tyArapachI vizvasvamAnasavALo tuM rahe arthAt nakkI tAruM auSadha sarva yogyajIvo niHsaMkoca grahaNa karaze e prakAranA vizvasta mAnasavALo tuM rahe, tane ciMtA karavAnI zI jarUra che? je kAraNathI ajJAta svAmibhAvavALA=A bheSajatraya koNe mUkyuM che te svAmInA viSayamAM ajJAta bhAvavALA, jIvo A sAdhAraNa che=A peTImAM mukAyeluM auSadha badhAne mATe sAmAnya che evI buddhithI tevA prakAranuM karAyeluM=vizAla peTImAM mUkIne badhA loko rAjamaMdiramAM praveza karatA hoya tevA sthAnamAM sthApana thAya te prakAre karAyeluM, bhaiSajatraya sarva paNa grahaNa karaze. athavA badhA grahaNa kare tenAthI zuM? eka paNa saguNavALo puruSa tene grahaNa kare=samyaka auSadha sevana kare tevA saNavALo eka paNa puruSa te bheSajatrayane grahaNa kare, to tArA manorathanI pUrti thaze arthAt vizuddha AzayapUrvaka
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva yogya jIvane apAyeluM te auSadha avicchinnarUpe tane janmajanmAMtaramAM prApta thAya e prakAranA tArA manorathanI pUrti thaze. tethI=sabuddhie A prakAranI salAha ApI tethI, te pramANe ja=je pramANe sadguddhie bheSajatrayane kASThapAtramAM mUkIne yogya sthAne sthApana karavAnuM kahyuM te prakAre ja, te=te kRtya, samasta tenA vaDe karAyuM=te jIva vaDe karAyuM, te pramANe anAsAditajJAna Adi nikSepanA pAtravALo A paNa jIva=zAstraadhyayana karIne viziSTa mArgAnusArI buddhi prApta thaI che svapara kalyANano atyaMta arthI che chatAM potAne prApta thayela jJAnAdi tenI pAsethI grahaNa karela evA yogya jIvonI tene prApti thaI nathI tevo A paNa jIva, satbuddhi sAthe paryAlocanathI ja A jANe che= AgaLamAM batAve che e jANe che, zuM jANe che ? te 'thavrutta'thI batAve che mauna AlaMbana karatA evA mArA vaDe bIjAone jJAnAdi AdhAna karavA mATe samartha thavAtuM nathI ane jJAnAdi saMpAdanane choDIne=pote samyajJAnAdi prApta karyA pachI yogya jIvomAM tenuM saMpAdana karyA vagara, paramArthathI anya paropakAra saMbhavato nathI. avApta sanmArgavALA puruSa dvArA janmAMtaramAM paNa tenA avicchedane abhilaSatA=potAne sUkSmabodhapUrvaka ratnatrayIno mArga prApta thayo che evA puruSa vaDe janmAMtaramAM paNa te mArganA avicchedathI abhilASA karatAM evA puruSe paropakAramAM tatpara thavuM joIe; kema ke tenuM ja=potAne sUkSmatattvanI prApti thAya ane te sUkSmatattva yogya jIvone ApavA dvArA paropakAra karavAmAM Ave tenuM ja, puruSaguNanA utkarSanuM AvirbhAvakapaNuM che=mokSane anukULa puruSano je guNa tenA utkarSanuM AvirbhAvakapaNuM che, tethI paropakAra karanArane janmAMtaramAM mokSamArga sulabha bane che, mATe sanmArganI prApti thayA pachI paropakAraparAyaNa thavuM joIe ema anvaya che, je kAraNathI samyak rIte karAto paropakAra dhIratAnI abhivRddhi kare che=bhagavAnanA zAsananA sUkSma rahasyane jANyA pachI yogya jIvone te mArga kaI rIte samyak prApta thAya tevuM samyag Alocana karyA pachI je rIte temano paropakAra thAya te prakAre karAto paropakAra upadezakamAM dhIratAnI vRddhi kare che arthAt kaSAyothI AkuLa thayA vagara ucita upakAranI pravRtti karavAthI mohanAzane anukULa potAnI dhIratAnI vRddhi kare che. dInatAno apakarSa kare che=kaSAyone paravaza mokSamArgane nahIM jonArA jIvomAM dInatA hoya che ane te dInatA bhagavAnanA zAsanane pAmyA pachI naSTaprAyaH che topaNa je azaMthI sUkSmatattva dekhAtuM nathI te aMzathI teTalI dInatA te mahAtmAmAM paNa varte che te dInatAno apakarSa dhIratApUrvaka karAyelA paropakArathI thAya che; kema ke upakArakALamAM upadezakanA cittamAM paNa pUrva-pUrva karatAM adhika sUkSmatattva AvirbhAva pAme che ane jema jema sUkSma-sUkSmamArga dekhAya che tema tema adRSTa evA kalyANanA Azayano apakarSa thavA rUpa dInatAno apakarSa thAya che. udAracittatAne AdhAna kare che= paropakAra karavAnI kriyA udAra cittatAne AdhAna kare che arthAt potAnA hitanI jema sarva yogya jIvonuM hita thAo tevA uttamacittanI niSpatti kare che. AtmambharitAno tyAga karAve che=anAdikALathI jIvamAM vartatI svArthavRttine kSINa-kSINatara kare che. cittanA vaimalyano vistAra kare che=zAstramAM saMpanna thayelA mahAtmA yogya jIvone saMsArathI vistAravALA zuddha AzayapUrvaka mArgane batAve che tyAre te --
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 365 mahAtmAonuM citta bhagavAnanA vacanathI bhAvita thaIne yogya jIvamAM te bhAvo niSpanna thAya te prakAre upadeza ApatA hovAthI te mahAtmAnuM citta paNa vizeSa prakAranI nirmalatAne pAme che arthAt vItarAgatAne Asanna-Asannatara thAya che tevA prabhutvano AvirbhAva kare che= yogya jIvanA upakAra arthe karAtI pravRttithI potAnAmAM paNa upadezanA viSayabhUta guNo daDha-daDhatara thavAthI potAnA AtmA upara potAnuM prabhutva vizeSarUpe pragaTa thAya che. tethI=paropakArathI A sarvaguNo thAya che tethI, prAdurbhata vIryanA ullAsavALo, nAza pAmyAM che karmarUpa raja ane moha jevAM evo, paropakAra karavAmAM tatpara A puruSa janmAMtaramAM paNa uttarottaranA kramathI=pUrva-pUrvanA bhava karatAM uttarottaranA bhavamAM adhika adhika guNasaMpatti pragaTe te prakAranA kramathI, suMdaratara sanmArgavizeSane prApta kare che. paraMtu tenAthI=sanmArgathI, pAta pAmato nathI. je upadezaka bhagavAnanA vacanathI atyaMta bhAvita che te mahAtmA yogya jIvane sanmArganuM svarUpa batAve che, tyAre te bolatA vacanaprayogo potAnA AtmAne sparzIne yogya jIvanA upakAra arthe pravartAve che. tethI te upadezakanA haiyAmAM te bolatAM vacanothI ane paropakAra karavAnA AzayathI ja mohanAzane anukULa vIrSollAsa prAdurbhAva thAya che. je kaMI karmo nAza karyA pachI avaziSTa rahelAM che, temAMthI paNa rAga ane mohanAM ApAdaka karmo paNa vizeSathI nAza pAme che. ane bIjAnA kalyANanA vizuddha AzayathI baMdhAyelA puNyanA baLathI janmAMtaramAM tevI uttama sAmagrIne pAmIne te mahAtmAnuM mokSamArgane anukULa vIrya viziSTa ullasita thAya che. jethI vizeSa-vizeSa karmanAza karIne mokSaprApti na thAya tyAM sudhI dareka bhavomAM pUrva-pUrva karatAM adhika nirmaLa-nirmaLatara bhagavAnano mArga prApta kare che, paraMtu prApta thayelA mArgathI te mahAtmA pAta pAmatA nathI. te A jANIne sadabuddhinA vacanathI je pUrvamAM kahyuM te sarva jANIne, svayaM svIkArIne paNa= buddhinI salAha svayaM svIkArIne paNa, jJAnAdi svarUpanA prakAzanamAM yathAzakti pravartana karavuM joIe. paranI abhyarthanAnI apekSA rAkhavI joIe nahIM yogya jIvo sanmArganI pRcchA karaze to huM kahIza e prakAranI bIjAnI prArthanAnI apekSA rAkhavI joIe nahIM. tethI=sabuddhithI A prakAre prastuta jIvane nirNaya thayo tethI, A jIva A bhagavAnanA matamAM vartato dezakALAdinI apekSAthI aparaaparasthAnamAM paribhramaNa karato bhavyajIvone moTA vistArathI jJAna, darzana cAritrarUpa mArgane pratipAdana kare che te A ghoSaNA jANavI arthAt A bhagavAnano mArga lyo ! A mArga lyo ! e prakAre pUrvamAM je kathAnakamAM kahyuM te rUpa A ghoSaNA jANavI. tethI te pramANe kathana karatA prastuta A jIvathI jeo maMdatara mativALA che teo temanAthI upadiSTa jJAnAdine kyAreka grahaNa kare che=A mahAtmA dezakAla apekSAe anya anya sthAnamAM vicaratA bhavyajIvone mahAna vistArathI ratnatrayInuM sUkSmasUkSmatara svarUpa te te jIvone yogyatA anusAra batAve che, tethI je jIvo prastuta jIva karatAM maMda mativALA che te jIvo te mahAtmAnA upadezathI kyAreka ratnatrayInA pariNAmane prApta kare che arthAt atyaMta arthI ane upayukta thaIne teo sAMbhaLe che tyAre teomAM paNa potAnI bhUmikAnusAra paNa
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva ratnatrayIno pariNAma pragaTa thAya che. vaLI, jeo mahAmativALA che AnI prAntanI=pUrvanI, doSapuMjatAne anusmaraNa karatA teone A jIva hAsyaprAyaH pratibhAse che ane teone A jIva hIlatAne ucita che. vaLI, je hIlanA karatA nathI te mahAtmAo AnI hIlanA karatA nathI, te teono ja guNa che paraMtu A jIvato nahIM. je mahAmativALA che teo padArthanA vAstavika svarUpane jonArA che tethI, A jIva pUrvamAM kevo tucchamativALo hato te paNa teone dekhAya che ane Aje yogya jIvonA upakAra arthe sanmArganuM khyApana karato paNa dekhAya che ane te mahAmativALA mahAtmAo jevI mahAmati A jIvane hajI prApta thaI nathI, tethI te jIvanI bhUtakALanI sthitinuM smaraNa karIne A jIva hAsyaprAyaH bhAse che. tethI tevA mahAtmAo mATe A jIva hIlanApAtra che chatAM uttama puruSo koInI paNa pUrvanI kharAba prakRtine joIne tenI hIlanA karatA nathI chatAM A jIvanI pUrvanI kharAba prakRtinI apekSAe to A jIva hIlanAne pAtra ja che. upanaya : jJAnAdyupadezasarvAnugrAhakatArthaM kathAkRtiH tato'yaM cintayati-kathaM punarayaM jJAnAdyupadezaH sarvAnugrAhako bhaviSyati? iti, tataH sadbuddhibalAdevedaM lakSayati yaduta na sAkSAnmayA dIyamAno'yamamISAM samastalokAnAmupAdeyatAM pratipadyate, tasmAdevaM kariSye yaduta-yAnyetAni jJAnadarzanacAritrANi bhagavanmatasArabhUtAni pratipAdyAni varttante, tAnyekasyAM granthapaddhatau jJeyazraddheyAnuSTheyArthaviracanena viSayaviSayiNorabhedopacAradvAreNa vyavasthApya tatastAM granthapaddhatimatra maunIndre pravacane bhavyajanasamakSaM mutkalAM muJcAmi, tatastasyAM vartamAnAni tAni samastajanAdeyAni bhaviSyanti, kiJcayokasyApi jantostAni bhAvataH pariNameyuH, tatastatkartuma kiM na paryAptam ? iti tadidamavadhAryAnena jIveneyamupamitibhavaprapaJcA nAma kathA yathArthAbhidhAnA prakRSTazabdArthavikalatayA suvarNapAtryAdivyavacchedena kASThapAtrIsthAnIyA nihitajJAnadarzanacAritrabheSajatrayI tathaiva vidhaasyte| upanayArtha:jJAna AdinA upadezathI sarvanI anugrAhakatA mATe prastuta kathAnI racanA tyArapachI=ghoSaNApUrvaka sarva bhavyajIvone A mahAtmA vistArathI ratnatrayInuM svarUpa batAvIne upakAra kare che tyArapachI, A vicAre che. kevI rIte vaLI A jJAnAdino upadeza sarvajIvono anugrAhaka thaze ? tethI A prakAre vicAre che tethI, saddabuddhinA balathI ja A jANe che=prastuta jIva AgaLamAM kahe che te jANe che. zuM jANe che ? te "yata'thI batAve che - sAkSAt mArA vaDe apAto A upadeza A sarvalokonI upAdeyatAne prApta karAto nathI. te kAraNathI A pramANe huM karIza. zuM karIza ? te 'kutathI batAve che -
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva 367 je A jJAna, darzana, cAritra bhagavAnanA matanA sArabhUta pratipAdya varte che. teone ekagraMtha paddhatimAM zeya, zraddheya, anuSThaya arthatA vibhAgathI viSaya viSayinA abheda upacAra dvArA vyavasthApana karIne, tyArapachI te graMthapaddhatine A bhagavAnanA pravacanamAM yogya jIva samakSa mutkalane mUkuM=khullI mUkuM, tethI temAMete graMthapaddhatimAM, vartamAna samasta janaAdeya te=jJAna, darzana, cAritra, thaze arthAt A jIva vicAre che ke bhagavAnanA matamAM je kAMI vistAra che te sarva ratnatrayI svarUpa ja che ane te ratnatrayImAMthI jJAnano viSaya zeya padArtho che. darzanano viSaya zraddheya padArtho che ane cAritrano viSaya anuddheya AcaraNAo che. te sarvane huM koIka evA graMthamAM e rIte nibaddha karuM ke jethI mArAthI maMdabuddhivALA jIvo bhagavAnanA zAsanamAM rahelA te bhAvone jovA samartha nathI teone prastuta graMthathI te bhAvonI prApti thAya ane A rIte graMthamAM tibaddha thayelA te sarva padArtho vartamAnamAM rahelA yogya jIvone ane bhaviSyamAM thanArA yogya jIvone prastuta graMthathI prApta thaze. uttama pariNAmathI A prakAranA paropakArano Azaya graMthakArazrIe thayelo che. vaLI, te mahAtmA vicAre che ke eka paNa jIvane paramArthathI jo te ratnatrayI pariNamana pAme to te graMthanA kartA evA mane zuM paryApta nathI? arthAt mAro karAyelo graMtharacanAno zrama saphala che. te A avadhAraNa karIne= pUrvamAM varNana karyuM te A nirNaya karIne, A jIva vaDe A upamitibhavaprapaMca yathArtha nAmavALI kathA, prakRSTa zabdArthanuM vikalapaNuM hovAne kAraNe suvarNapAtra AdinA vyavacchedathI kASThapAtrIsthAnIya, sthApana kareluM che jJAna, darzana, cAritra bheSajatraya jemAM evI kathA te prakAre ja karAze-prastuta kathA je prakAre karavAnI pratijJA karI che te prakAre ja karAze. kathAzravaNe vijJaptiH tatraivaM sthite bho bhavyAH ! zrUyatAM bhavadbhiriyamabhyarthanA yathA-tenApi roreNa tathA prayuktaM tadbheSajatrayamupAdAya ye rogiNaH samyagupabhuJjate te nIrogatAmAskandanti, yujyate ca tatteSAM gRhItuM, tasya grahaNe roropakArasaMpatteH, tathA mAdRzA'pi bhagavadavalokanayA'vAptasadgurupAdaprasAdena tadanubhAvAvirbhUtasadbuddhitayA yadasyAM kathAyAM viracayiSyate jJAnAditrayaM tallAsyanti ye jIvAsteSAM tadrAgAdibhAvaroganibarhaNaM saMpatsyata eva, na khalu vakturguNadoSAvapekSya vAcyAH padArthAH svArthasAdhane pravarttante, tathAhi-yadyapi svayaM bubhukSAkSAmaH puruSaH svAmisaMbandhinamAhAravizeSaM tadAdezenaiva taducitaparijanAya prakaTayan na bhojanAyotsavaM kalayati tathA'pyasAvAhAravizeSastaM parijanaM tarpayatyeva, na vaktRdoSeNa svarUpaM virahayati, tathehApi yojanIyaM tathAhi-svayaM jJAnAdyaparipUrNenApi mayA bhagavadAgamAnusAreNa niveditAni jJAnAdIni ye bhavyasattvA grahISyanti, teSAM rAgAdibubhukSopazamena svAsthyaM kariSyantyeva, svarUpaM hi tttessaamiti| kiJca yadyapi bhagavatsiddhAntamadhyAsInamekaikaM padamAkarNyamAnaM bhAvataH sakalaM rAgAdirogajAlaM samunmUlayituM paTiSThameva, svAdhInaM ca tadAkarNanaM bhavatAM, tathA yadyapi cirantanamahApuruSopanibaddhakathAprabandhazravaNenApi
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva sadbhAvanayA kriyamANena rAgAditroTanaM sundarataraM saMbhavatyeva, tathA'pyamunopAyena saMsArasAgaraM taritukAme mayi paramakaruNaikarasAH santaH prastutakathAprabandhamapi sarve'pi bhavantaH shrotumrhntiiti| upamitibhavaprapaMyA kathA zravaNa mATe vinaMtI tyAM=graMthakArazrIe kahyuM ke kASThapAtramAM, sthApata karIne ratnatrayInuM sthApana thAya te rIte kathA kahevAze temAM, A pramANe sthita hote chate graMthakArazrIe kahyuM ke lokonA paropakAra karIne potAnuM hita sAdhavA arthe graMthakArazrI A kathA karaze e pramANe sthita hote chate, he bhavyajIvo ! tame A eka abhyarthanA sAMbhaLo je A pramANe - te paNa rAMkaDA vaDe te pramANe prayukta=kASThapAtramAM bheSajatraya sthApana karIne lokonA upakAra arthe rAjavyavahAranA AvAgamananA sthAnamAM sthApana karyuM te prakAre prayukta, te bheSajatrayane grahaNa karIne je rogIo saman upayoga kare che te nIrogatAne prApta kare che. ane teone tevA jIvone, te grahaNa karavuM yogya che; kema ke tenA grahaNamAMebheSajatrayatA grahaNamAM, rAMkaDAnA upakAranI prApti che arthAt prastuta bhikhArIe te auSadhatraya yogya jIvone ApIne potAne janma-janmAMtaramAM avicchatra maLe te AzayathI je bheSajatraya peTImAM sthApana karela te Azaya saphaLa thavAthI te bhikhArIne upakAranI prApti che. te pramANe mArA jevA paNa bhagavAnanI avalokavAnA kAraNe prApta thayelA sadgurunA prasAdathI tenA anubhAvathI Avirbhata thayelA sadgaddhipaNAne kAraNe je A kathAmAM jJAnAditrayanI racanA karAze, tene jJAnAditrayane, je jIvo grahaNa karaze teonA te rAgAdi bhAva rogonuM nirbahaNa thaze ja. je pramANe dRSTAMtamAM kahyuM te pramANe graMthakArazrIe bhagavAnanI avalokanAne kAraNe sadagaranI kapAdRSTi prApta thaI ane te kRpAdRSTinA kAraNe ja ghaNA zramathI te mahAtmAmAM buddhi pragaTa thaI jene kAraNe yogya jIvonA upakAra arthe graMthakArazrI AgaLamAM batAve che. e prakAre kathAnI racanA karaze jemAM jJAnAditrayanuM sthApana che. tethI je jIvo te kathAne mAtra kathArUpe nahIM paraMtu te kathAnA paramArthane sparze te rIte adhyayana karaze teone te adhyayananA baLathI ratnatrayInI prApti thaze. jenA kAraNe te jIvonA rAgAdi-bhAvarogo atyaMta kSINa-kSINatara thaze ja. kema teonA rAgAdi-bhAvarogo kSINa-kSINatara thaze ja? te spaSTa karavA arthe kahe che. vaktAnA guNadoSanI apekSA rAkhIne vAcyapadArtho svaarthanA sAdhanamAM pravartatA nathI. te A pramANe - joke svayaM bhUkhathI kSINa thayelo puruSa svAmInA saMbaMdhI AhAravizeSane temanA AdezathI ja=svAmInA AdezathI ja, tenA ucita parijanane prakaTa karato bhojana mATe utsavane karato nathI=bhojana mATe badhAne AmaMtraNa Apato nathI. topaNa A AhAravizeSa te parijanane tRpti kare ja che. vaktAnA doSathI=bhojana mATe AmaMtraNa na ApyuM e prakAranA vaktAnA doSathI, svarUpano tyAga karato nathI arthAt te bhojana karanArane tRpti thatI nathI. tema banatuM nathI. paraMtu tRpti karavAnuM tenuM svarUpa te bhojana tyAga karatuM nathI. te pramANe ahIM paNa yojana karavuM. te A pramANe - svayaM jJAnAdi
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva 369 aparipUrNa paNa mArA vaDe bhagavAnanA Agama anusArathI nivedana karAyelA jJAnAdi je bhavyajIvo grahaNa karaze, teonA rAgAdi rUpa bhUkhanA upazamanathI svAthyane karaze ja, hiM=je kAraNathI, teonuM=jJAnAditrayarUpa auSadhanuM, te svarUpa che=rAgAdi bumukSAnuM zamana karavuM te svarUpa che. vaLI, joke bhagavAnanA siddhAMtanA madhyamAM raheluM eka eka paNa pada bhAvathI saMbhaLAtuM sakala rAgAdi rogajAlane ubhUlana karavA mATe paTijha che=bhagavAnanA siddhAMtamAM rahelA eka eka sAmAyika Adi padane AzrayIne paNa ghaNA jIvo sAmAyika padanA hArdane sparzIne tatkAla rAgAdi rogonA samUhano nAza karIne kevalajJAna pAmyA, tethI sarvajJavacanAnusAra kahevAyelAM dareka pado bhAvathI saMbhaLAtA sarvarAgAdi roganA samUhane nAza karavA mATe atyaMta samartha che ane tenuM sAMbhaLavuM tamone svAdhIna che. arthAt graMthakArazrI AmaMtraNa Ape to ja tenI sAMbhaLavAnI kriyA thAya tema nathI. paraMtu jema svAmInA AdezathI tenA ucita parijana mATe karAyeluM bhojana AmaMtraNa vagara paNa teo bhojana kare to tRpti thAya che tema, tamone svAdhIna evuM bhagavAnanA vacananuM smaraNa tame karazo to avazya tamArA rAgAdi rogo nAza pAmaze. mATe graMthakArazrInA AmaMtraNanI apekSA rAkhyA vagara yogya jIvo prastuta kathAnuM adhyayana karIne ratnatrayInI prApti dvArA Arogyane prApta karo e prakAranA AzayathI graMthakArazrIe A kathAnI racanA karI che. ane joke sadbhAvanAthI karAtA kathAnA hArdane sparze te prakAranA upayogI karAtA, ciraMtana mahApuruSothI upanibaddha kathAnA prabandhanA zravaNathI paNa=pUrvanA mahApuruSo dvArA racAyelA kathAnA vistAranA zravaNathI paNa, rAgAditroTana suMdaratara saMbhave ja che to paNa A upAyathI=yogya jIvone sanmArganA dAnarUpa A upAyathI, saMsArasAgarane taravAnI icchAvALA mArAmAM parama karuNAnA ekarasa chatAM prastuta kathAnA prabandhane paNa sarva paNa tame sAMbhaLavA mATe yogya chokakathA sAMbhaLavI tamane ucita che. pIvopasaMhAra tadevametatkathAnakaM prAyaH pratipadamupanItaM, yatpunarantarAntarA kiJcitropanItaM tasyApyanenaivAnusAreNa svabuddhyaivopanayaH kAryaH / bhavatyeva gRhItasaGketAnAmupamAnadarzanAdupameyapratItiH, ata evedaM kathAnakamAdAvasyaivArthasya darzanArthamupanyastaM, yato'syAM kathAyAM na bhaviSyati prAyeNa nirupanayaH padopanyAsaH, tato'tra zikSitAnAM sukhenaiva tadavagatirbhaviSyatItyalamativistareNeti / iha hi jIvamapekSya mayA nijaM, yadidamuktamadaH sakale jane / lagati saMbhavamAtratayA tvaho, gaditamAtmani cAru vicAryatAm / / 1 / / nindA''tmanaH pravacane paramaH prabhAvo, rAgAdidoSagaNadauSTyamaniSTatA ca / prAkkarmaNAmatibahuzca bhavaprapaJcaH, prakhyApitaM sakalametadihAdyapIThe / / 2 / /
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | prathama prastAva saMsAre'tra nirAdike vicaratA jIvena duHkhAkare, jainendraM matamApya durlabhataraM jnyaanaadirtntrym| labdhe tatra vivekinA''daravatA bhAvyaM sadA varddhane tasyai(sye)vAdyakathAnakena bhvtaamityetdaaveditm||3|| ityupamitibhavaprapaJcAyAM kathAyAM pIThabandho nAma prathamaH prastAvaH smaaptH||1|| pIThabaMdhano upasaMhAra A sarva kathAnuM nigamata karatAM tad va'thI kahe che. pUrvamAM je rIte varNana karyuM e rIte A kathAnaka=pUrvamAM kahela e kathAnaka prAyaH pratyeka padamAM upavIta che je vaLI vacavacamAM kaMIka upavIta nathI=upameya dvArA spaSTatA karI nathI. teno paNa A ja prakAranA vacanAnusArathI svabuddhi dvArA upanaya karavo joIe. kaI rIte svabuddhithI upAya karavo joIe ? tethI kahe che. gRhIta saMketavALA jIvone upamAnanA darzanathI upameyanI pratIti thAya che. jeoe prastuta prabaMdha dvArA saMketano bodha karyo che ke A graMtha mAtra kathAnaka nathI, paraMtu upamA dvArA upameyano bodha karAvIne ratnatrayIrUpa mokSamArganI prApti karAvavA arthe che. tethI te prakArano saMketa jeone prApta thayo che teone AgaLanA kathAnakamAM upamAnanuM darzana thavAthI upameyanI pratIti thAya ja che. AthI ja=eka vakhata upamAna dvArA upameya batAvavAmAM Ave to e prakAre upameyanI yojananI prajJA vivekI puruSane pragaTa thAya ja che AthI ja, A kathAnaka A ja arthane batAvavA mATe AdimAM upacAsa karAyo che kathAnA prAraMbha pUrve pIThikAmAM kaI rIte potAno jIva ratnatrayIne prApta karI zakyo te arthane batAvavA arthe AdimAM batAvyuM che ane teno upameya paNa batAvAyo che. jenAthI kaI rIte upamAna dvArA upameyanuM jJAna thaI zake tevo bodha thavAthI yogya jIva AgaLanI kathAne paNa te prakAre jovA samartha bane. je kAraNathI A kathAmAM=AgaLanI kahevAtI kathAmAM, prAyaH karIne tirupataya pada upacAsa thaze nahIM, te kAraNathI ahIM=pIThikAmAM, zikSita jIvone=kaI rIte upamAna dvArA upameyano bodha karavo te prakAre zikSita jIvone, sukhathI ja tenI avagati thaze=AgaLamAM kahevAyelI kathA dvArA upameyano bodha thaze. ethI ati vistArathI saryuM. ahIM jIvanI apekSAe mArA vaDe potAnuM je A kahevAyuM-pUrvanA kathAnakamAM kahevAyuM e, badhA ja jIvomAM saMbhAvanAmAtrapaNAthI lAge che=yojana thAya che. vaLI, potAnAmAM kahevAyelo suMdara vicAra karAvo-yogya jIvo vaDe pUrvamAM kathAnakamAM varNana karyuM te prakAre potAnAmAM paNa yathArtha yojana karI zake te pramANe vicAra karAvo, AtmAnI niMdA, pravacanamAM parama prabhAva, rAgAdi doSagaNanI duSTatA ane aniSTatA ane pUrvakano atibahu bhavaprapaMca, sakala A ahIM AdyapIThamAM kahevAyuM che-pIThikAnA kathanamAM kahevAyuM che. du:khanA Akara=duHkhanI khANasamA tirAdika=Adi
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | prathama prastAva 371 vagaranA, A saMsAramAM vicaratA jIva vaDe jevendra matane pAmIne jJAnAdi ratnatraya durlabhatara che. AdaravALA evA vivekI puruSa vaDe te prApta thaye chata=ratnatrayI prApta thaye chate, A ja Adha kathAnaka dvArA tamoe sadA tenA ja varjhanamAM yatna karavo joIe e Avedana karAyuM che=A anAdi saMsAra che je duHkhane karanAruM che temAM potAno AtmA sadA paribhramaNa karI rahyo che ane te paribhramaNamAM atyaMta durlabhatara evA jJAnAdi ratnatrayane koIka rIte prApta karela che arthAt saMsAramAM ratnaciMtAmaNi AdinI prApti durlabha che tenA karatAM paNa durlabhatara evI jIvatA pariNAmarUpa ratnatrayI che. ane jene A ratnatrayI atyaMta durlabha che tevo viveka che ane tenA pratye jene atyaMta Adara che tevA jIve AgaLamAM batAvela kathAnaka dvArA sadA tenA varjhanamAM yatna karavo joIe e prakAre batAvAyuM che. ethI A pIThikAbaMdha vAMcIne mAtra saMtoSa mAnavo joIe nahIM. paraMtu bhagavAnanA zAsanamAM vartatA jIvone potAnI bhUmikAnusAra je prakAranI ratnatrayI maLI hoya tenI sadA vRddhi thAya te prakAre nipuNaprajJAthI prastuta pIThikAbaMdhanuM avalokana karavuM joIe, punaH punaH bhAvana karavuM joIe. jethI graMthakArazrIne yogya jIvonA upakAranuM je paNa prayojana che te paNa siddha thAya ane potAno AtmA paNa durlabhatara evI ratnatrayIne pAmIne saMsAranI viDaMbanAthI zIdhra rakSita thAya te prakAre yatna karavo joIe. A prakAre upamitibhavaprapaMcA nAmanI kathAmAM pIThabaMdha nAmano prathama prastAva samApta thayo. pahelo prastAva saMpUrNa anusaMdhAnaH upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-2 (dvitIya prastAva)
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 vizeSa noMdha
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ kliSTacittA jagatsarvaM, manyante duSTamAnasam / zuddhAbhisandhayaH sarvaM, zuddhacittaM vijAnate / / kliSTa cittavALA jIvo sarva jagatane duSTa mAnasavALA mAne che, zuddha abhiprAyavALA jIvo sarva jagatane zuddha cittavALA jANe che. 'KUT : prakAzaka hitirtha gai." mRtadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phlehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. - Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : 32457410 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com