Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0. pUjyazrI kAnajI svAmI smAraka TrasTa aMtargata pUjya kahAna gurudeva smRtigraMtha prakAzana puSpa : 87 dravyathI sAmAnya che ne nitya che je kALathI, abheda che je kSetrathI ne eka che je bhAvathI; akhaMDa che drava kSetra temaja kALabhAvathI te vaLI, dravadraSTi karI emAM ramuM nita huM aho ! AnaMdathI. draSTino viSaya eka pAThyapustaka | saMkalana : rajanIbhAI gosalIyA U.S.A. pravacanakartA : DaoN. paM. hukamacaMda bhAritna
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyazrI kAnajI svAmI smAraka TrasTa aMtargata pUjya kahAna gurudeva smRtigraMtha prakAzana puSpa : 87 draSTino viSaya - eka pAThyapustaka pravacanakartA Do. hukamacaMda bhArillA zrI ToDaramala smAraka bhavana, e-4, bApUnagara, jayapura - 302015 saMkalana rajanIbhAI gosalIyA hiMdI vinIta, B.E. (Civil), MBA (U.S.A) 12506 gunIyara roDa, glenaDela, merIlenDa 20718, yu.esa.e. i email : rajnigosalia@hotmail.com prakAzaka pUjya zrI kAnajIsvAmI smAraka TrasTa 173/175 mumbAdevI roDa, muMbaI - 400 002
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ -: prAptisthAna : zrI sImaMdhara bhagavAna digaMbara jina maMdira 173/175 mumbAdevI roDa, muMbaI - 400 002 TelI-pheksa : 23425241/23446099 zrI paMDita ToDaramala smAraka bhavana e-4, bApunagara, jayapura - 302015 phona : 0141-2705581 pUjya zrI kAnajIsvAmI smAraka TrasTa kahAna nagara, lAma roDa, devalAlI - 422401 TelI-pheksa : 0253-2491044 - 1 TAIpa seTIMga : samIra pArekha -krieTIva peja seTarsa 'pArasa'DI-12/91, cittaraMjana nagara, Ara.ena.gAMdhI mArga, vidyAvihAra (I) muMbaI - 37 phona(o) 2676 0142 phonaH 98690 08907 2007458 prathama AvRtti - prata: 1000 vIra nirvANa saM. 2537, vikrama saMvata : 2067 sane tA. 2-9-2011 (parvAdhirAja paryuSaNa parva) * paDatara kiMmata - rU. 36 /-* vecANa kiMmata - rU. 10/ namra vinaMtI zrI vItarAgI deva-zAstra-gurubhyo namaH vItarAgamArganA prabhAvaka AdhyAtmika satpuruSa pUjya zrI kAnajIsvAmI ne agaNita vaMdana karI prastuta graMtha ApanA karakamalomAM sAdara samarpita che. teno vinaya ane bahumAnapUrvaka svAdhyAya karazo. zrI jinavANInI koIpaNa prakAre azAtanA karazo nahIM. temAM DAgha pADazo nahIM, phADazo nahIM, bagADazo nahIM tema ja sUvAnA palaMga para ke jamIna para, agara jyAM-tyAM ayogya sthAne rAkhazo nahIM. jinavANI (zAstrajI) e bhagavAnanI vANI che ane bhagavAnanI vANI jinavara barobara che, tethI jinezvara deva samAna ja jinavANInuM bahumAna karI ane marma samajI ratnatrayanI prApti karatAM nikaTa bhavya banI javAya che. pUjyazrI kAnajIsvAmI smAraka TrasTa, devalAlI mudraNa : nileza pArekha - pArasa prinTsa, gAlA naM.32, siMgha InDasTrIala esTeTa, rAmamaMdira roDa, oNpha esa.vI.roDa, goregAma (ve), muMbaI - 400103 phona : 98210 15079
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya nivedana pUjyazrI kAnajI svAmI smAraka TrasTa aMtargata pUjya kahAna gurudevazrI smRti graMtha prakAzananuM 87muM puSpa draSTino viSaya gujarAtImAM prakAzita karatAM amo harSano anubhava karIe chIe. | gujarAtI mumukSu samAja adhyAtmatatvano sulabhatAthI lAbha laI zake e bhAvanAthI prerAI A gujarAtI saMkalana prakAzita karavAmAM Avela che. A kRtinAM muLa lekhaka-pravacanakAra DaoN. hukamacaMdajI bhArIlla to saMpUrNa mumukSu samAjanI samasta gatividhionAM AdhAra staMbha che emano jeTalo AbhAra mAnavAmAM Ave te ocho che. temanA mULa draSTi kA viSaya" nAmanA hiMdI pustakamAM samAviSTa anekavidha mudrAonuM judA judA prakaraNomAM vargIkaraNa karIne pAThyapustakarUpe prastuta karavAno A saMkalanamAM eka navo prayAsa karavAmAM Avyo che, te badala zrI rajanIbhAI gosalIyAnAM amo AbhArI chIe. A pustakanA TAipaseTIMga ane DijhAInIMga mATe me. krIeTIva peja seTarsanA zrI samIra pArekha tathA samayasara suMdara mudraNa kAma karI ApavA badala me. pArasa prInTsanA zrI rAjubhAI pArekhanAM AbhArI chIe. aMtamAM A kRtinAM mAdhyamathI jinAgamanAM marmane samaja samasta vAcakagaNa Atmahitane prApta thAo eja bhAvanA. pUjyazrI kAnajIsvAmI smAraka TrasTa TrasTIgaNa
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA samyagdarzanayugapravartaka paramakRpALu pUjya gurudeva zrIkAnajIsvAmI jene trikALI dhruva bhagavAna AtmA, jJAyakabhAva, paramapariNAmikabhAva, kAraNaparamAtmA, kAraNasamayasAra Adi aneka nAmothI abhihita karatA hatA ane jeno Azraya laIne mokSamahelanI prathama sITI samAna samyagdarzana prApta karavAnI vAraMvAra preraNA ApatA hatA, te draSTi kA viSaya upara paMDItavarya Do. hukamacaMdajI bhArile I.sa.ra000 nI zibiromAM karelA navA mArmika pravacanomAMthI saMpAdita hiMdI pustaka "daSTi kA viSaya"nuM A gujarAtI rUpAMtara pAThakonA hAthamAM mUkyAM prasannatA thAya che. - pUjya gurudevazrInI svAnubhUtimaMDitavANI sAMbhaLavA chatAM tathA teozrInA alaukika pravacanonA pustako varSothI vAMcavA chatAM ApaNane samyagdarzana kema thatuM nathI ? ahIM samajAvyA mujaba tenuM mukhya kAraNa phakta e ja che ke teozrIe pratipAdita karelI jinAgamanI A sauthI mahatvapUrNa viSayavastu draSTinA viSaya" ne samajavAmAM ApaNI kyAMka bhUla rahI jAya che. je prakAranI paryAya vinAnA jJAyakabhAvano Azraya levAnuM pU. gurudevazrI ApaNane pharamAvatA hatA, te paryAyanuM vAstavika svarUpa ApaNe samajyA nathI. daSTinA viSayamAM paryAya kaI rIte sAmela nathI ane kaI rIte sAmela che e samajavAmAM thatI sUkSma bhUlane kAraNe jemAM ApaNe ahaMpaNuM sthApavAnuM che, jemAM ApaNuM sarvasva samarpaNa karavAnuM che; e draSTinA viSayano Azraya ApaNe laI zaktA nathI ane tethI zuddhAtmAnI prAptithI ApaNe vaMcita rahI jaIe chIe.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ * draSTino viSaya draSTinA viSaya saMbaMdhI thatI AvI bhUlo kaI rIte TaLe, te Do. bhArillajIe bahu khUbIthI A nava pravacano dvArA samajAvyuM che. tenA parathI bra. yazapAlajI jaine saMpAdita karelA hiMdI pustaka, 'draSTivA viSaya no gujarAtI bhASAmAM sIdho anuvAda karavAne badale tene eka pAThyapustakanA rUpamAM prastuta karavAno A namra prayAsa che. mULa pustakamAM je nava pravacano kramasara chApavAmAM AvyAM che, temAMthI mukhya viSayone cUMTIne te dareka viSayanuM judA judA prakaraNa tarIke ahIM saMkalana karavAmAM AvyuM che. te dareka viSaya para A pravacanomAM apAyelI mAhitIne mudrAo (bullets) nA rUpamAM dareka prakaraNamAM saMgrahita karavAmAM AvI che. jo ke AmAM bane teTaluM ochuM punarAvartana thAya tenuM dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che, tema chatAM keTaluMka punarAvartana anivAryapaNe AvI jAya te svAbhAvika ja che. AzA che ke pAThakonA abhiprAyane draDha banAvavAmAM te madadarUpa thaze. . A pustakanI viziSTatA e paNa che ke pUrvokta nava pravacano uparAMta jaina adhyAtma akeDemI opha northa amerikA (JAANA - jAnA') dvArA eDIsana, nyujarsImAM julAI 2002 mAM yojAyelA dvitIya AdhyAtmika zibira daramyAna Do. bhArillajIe A ja viSaya para ApelA pravacano ane praznottaronuM paNa AmAM saMkalana karavAmAM AvyuM che. prakaraNa 1 : "bhUmikA', prakaraNa 5 : dravya-sAmAnya tathA prakaraNa 13 : jJAnagoSTi - e badhAM A zibiranI ja upaja che. - 'draSTinA viSaya ne sAMgopAMga samajavA mATe jeno AdhAra ahIM mukhyapaNe levAmAM Avyo che evA mULa viSayono pariziSTarUpe samAveza karyo che, jethI vAcakone temano saMdarbha sahelAIthI maLI rahe. pustaka
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA * vii vAMcavAnI zarUAta karatA pahelAM A pariziSTa vAMcI javA sujJa pAThakone namra vinaMtI che. draSTinA viSaya' paranI A carcAnuM mULa mukhyatveDo. bhArillajIe lakhelA samayasAra gAthA 7 paranA anuzIlanamAM che; tethI eka rIte jotAM, A pustaka te anuzIlananuM paNa anuzIlana che; kAraNa ke e mULa carcAnuM A vistRtikaraNa ane vizeSa spaSTIkaraNa ja che. A eka pAThyapustaka hovAthI pustakanA aMte parIkSApatra' rUpe " keTalAka prazno ApavAmAM AvyAM che. vAcakone vinaMtI che ke pahelAM potAnI meLAe te praznonA uttaro ApyAM bAda temanA javAbo pustakamAMthI meLavI le. A saMkalanane mAnanIya paMDIta zrI abhayakumArajI zAstrI, devalAlIe kALajIpUrvaka tapAsyuM che ane zrI kAMtibhAI moTANIe tenuM prapharIDIMga karI ApyuM che, te badala teo banne prati AbhAra vyakata karuM chuM. draSTinA viSaya paranuM A saMkalana jijJAsu jIvone sanAtana vItarAga zAsanamAM prarUpita trikALI dhruva bhagavAna AtmAnA svarUpa viSe sAco ane pAko nirNaya karavAmAM madadarUpa thAo - e ja abhyarthanA. - saMkalanakAra prastuta pustaka 'draSTino viSaya gujarAtI prakAzana khAte zrI jecaMdabhAI zIvalAla gosalIyA parivAra haste : rajanIbhAI taraphathI rUA.15,000/ sAbhAra prApta thayA che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA prakaraNa viSaya pAnA | - - 9 ka ja 111 ......... ... pAThyakrama bhUmikA ............ 2. svacatuSTaya. 3. draSTino viSaya 4. paryAyanuM vAstavika svarUpa pa. dravya-sAmAnya. 6. kSetra-pradezono abheda ................ 7. kALa-paryAyono abheda ........ 8. bhAva guNono abheda . 9. vistArakrama ane pravAhakama . 10. paryAya kaI rIte sAmela che ? 11. tattvavyavasthAmAM draSTino viSaya . 12. upasaMhAra .. 13. jJAnagoSTi. 14. parIkSApatra.... 15. parIkSApatranA uttaro ........................ pariziSTa 1. pramANajJAna, zrutajJAna ane nayanuM svarUpa 2. dravyArthika-paryAyArthika naya.......... ........ 3. anvayadravyArthika naya................... .......... 4. pravacanasAra gAthA 99.......... 5. samayasAra anuzIlana - gAthA che....................118 che je 8 x 9 9 Au" .......... $ $ $ ja 115
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 1 bhUmikA ApaNe jo bhagavAna banavuM hoya to kyA AtmAnuM dhyAna karavuM joIe ? kyA AtmAne ApaNI draSTimAM rAkhavo joIe ? jene potAnI zraddhAnuM zraddheya, potAnA jJAnanuM jJeya ane potAnA dhyAnanuM dhyeya banAvyA sivAya koIne samyagdarzana prApta thatuM nathI, jenA sivAya koI bhagavAna banI zakatuM nathI, eTalo mahatvapUrNa A viSaya che. tenI carcA A pustakamAM che. 'samayasAra paramAgamanI chaThThI-sAtamI gAthAnA AdhAra para e carcA ahIM cAlI rahI che ke 'draSTino viSaya' zuM che ? draSTinA viSayamAM paryAya sAmela che ke nahIM ? tathA e paryAyano vAstavika artha zuM che? 'draSTinA viSayamAM paryAya sAmela nathI' - pUjyazrI gurudeve kahelA A kathananI carcA A rIte samayasAra paramAgamanI chaThThI ane sAtamI gAthAnA AdhAra para A pustakamAM karavAmAM AvI che. - dravyadraSTi, paryAyadaSTi - e pramANe 'draSTi' zabdano je prayoga che, te samyagdarzanano sUcaka nathI, paraMtu apekSAno sUcaka che. dravyadraSTi eTale dravyArthikanayanI apekSAthI ane paryAyadraSTi eTale paryAyArthikanayanI apekSAthI. je bhagavAna AtmAmAM potApaNuM sthApavAnuM nAma samyagdarzana che, je bhagavAna AtmAne potArUpa jANavAnuM nAma
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya sabhyajJAna che ane je bhagavAna AtmAmAM ramaNa karavAnuM nAma sabhyazcAritra che; te ja bhagavAna AtmAmAM ApaNe potApaNuM sthApavAnuM che, tene ja potArUpa jANavAno che ane tenuM ja dhyAna karavAnuM che. jo e bhagavAna AtmAnA svarUpane samajavAmAM koI bhUla rahI jaze, to mithyAtvano abhAva nahIM thAya. je rIte dehAdika parapadArthamAM ekatvane kAraNe mithyAtva ja rahe che, te ja rIte jo ApaNe koI anya padArthane AtmA jANIne temAM ekatva sthApita karI daIzuM, to ApaNane mithyAdarzananI ja prApti thaze. draSTino viSaya samajyA vinA na to samyagdarzananI prApti thaI zake che ane na to samyajJAnanI. AtmAnuM dhyAna paNa e vinA saMbhava nathI. samyagdarzana-jJAna-cAritrano mULa AdhAra to draSTino viSayabhUta bhagavAna AtmA ja che. enA Azraya vinA samyagdarzana-jJAna-cAritranI utpatti thaI zakatI nathI to pachI AgaLanI to vAta ja zuM karIe ? draSTino viSaya eTale te bhagavAna AtmA je vAstavamAM huM chuM ane jenA sivAya huM anya kAMI nathI. ApaNe AkhI duniyAne be bhAgomAM vaheMcavAnI che. eka bAju rAkhavAno che ApaNo AtmA ke je draSTino viSaya che ane bIjI bAju rAkhavAnuM che AkhA jagatane. AkhA jagatamAM strI, putra, makAna, jAyadAda to Ave ja che, paNa sAthe ApaNAM paMcaparameSTi paNa AvI jAya che. teo paNa ApaNAthI para che ne ? tethI teomAM paNa ApaNe potApaNuM sthApita karavAnuM nathI. atyAre ApaNe '"huM'' kahetAM zarIra ane AtmAne meLavIne kahIe chIe, paNa te barAbara nathI. to sAco ''huM'' koNa che, te ApaNe zilpI ane mUrtinA udAharaNathI samajIe.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA ApaNe jANIe ja chIe tema cha phuTa lAMbA pattharamAMthI zilpI pAMca phuTanI pratimA banAve che. cha phuTanA pASANane kaMDAravAnI zarUAta karatA pahelAM ja zilpIne e barAbara ja khyAlamAM hoya che ke pAMca phaTanI pratimA kevI haze. mUrtinA nAka, kAna, AMkha vigere kyAM, kevAM ane kevaDAM haze tenI cokkasa mAhitI patthara kaMDAratA pahelAM ja tenI draSTimAM hoya che. jeTalI suMdara pratimA prathama tenI draSTimAM haze teTalI ja suMdara pratimA pachI pattharamAMthI banaze. athavA bIjA zabdomAM kahIe to jevI pratimA enA draSTinA viSayamAM pahelAM haze, tevI ja pratimA tene prApta thaze. evI ja rIte ApaNAM dravya-guNa-paryAyavALA pramANanA AtmAmAMthI draSTinA viSaya bhagavAna AtmAne kaMDArIne prApta karavAno che. ApaNI draSTimAM A bhagavAna AtmAnuM svarUpa samyaphaprakAre jeTaluM - spaSTa haze te pramANe ApaNane tenI prApti thaze. ApaNe bhagavAna mahAvIra jevA banavA mATe zuM karavAnuM che ? strI, putra, makAna, jAyadAda, rAga-dveSa Adi kAMI ja temanI pAse nathI ane ApaNI pAse che, te badhAne ApaNe choDavAnA che. ApaNe bahArathI kAMI maLavAnuM nathI. bhagavAna AtmA to aMdara taiyAra ja che, basa phakta kApakUpa ja ApaNe karavAnI che. ane e kApakUpa sauthI prathama ApaNe draSTimAM karavAnI che. jema zilpI TAMkaNI to pachI calAve che, pahelAM to pratimAnuM svarUpa potAnA jJAnamAM nakkI kare che, tema ApaNe sau prathama ApaNA jJAnamAM bhagavAna AtmAnA svarUpa viSe sAco ane pAko nirNaya karavAno che. TAMkaNI to pachI cAlaze, eTale ke kriyA-cAritra to pachI thaze, pahelAM to ApaNe te bhagavAna AtmAnA svarUpane ApaNI draSTimAM bilakula barAbara besADavAnuM che. * draSTino viSaya eTale te bhagavAna AtmA jene ApaNe draSTimAM rAkhavAno che, jemAM ApaNe ApaNuM potApaNuM sthApavAnuM che, huM A ja chuM ema jANavAnuM ane mAnavAnuM che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ - draSTino viSaya * A je tAjamahAla che ne ? te jamIna para to pachIthI banyo haze, pahelAM to kAgaLa para banyo haze; ane te pahelAM paNa te tenA banAvanAranA magajamAM banyo haze. Avo suMdara tAjamahAla to tene tyAreya dekhAto haze jyAre teNe kAma zarU karAvyuM haze. bhagavAna AtmAnI prAptinA Icchuka jIve paNa potAnuM sAcuM svarUpa potAnI draSTimAM A rIte pahelethI ja rAkhavAnuM che. dhyAna rahe, tAjamahAlanuM udAharaNa eTaluM baMdhabesatuM nathI jeTaluM pratimAnuM che. tAjamahAla to pattharone joDI joDIne (bhegA karIne banAvavAmAM Avyo hato jyAre pratimA to pattharane toDI toDIne (kotarIne) banAvavAmAM Ave che, je vadhu baMdha besatuM che. kAraNa ke daSTinA viSaya bhagavAna AtmAne pramANanA viSaya AtmAmAMthI toDI toDIne (kotarIne, kApakUpa karIne) kADhavAmAM Ave che. * pramANanA viSayabhUta AtmadravyamAMthI draSTinA viSayabhUta AtmAne kotarIne kADhavAnA pahelA pagalAM tarIke upacarita asadbhata vyavahAranayathI AtmAnA kahevAya evA) strI, putra, makAna, jAyadAda tathA (anupacarita asabhUta vyavahAranayathI je AtmAnA kahevAya evA) zarIra AdinI kApakUpanI vAta to ApaNe A pahelAM kahI cUkyA chIe. have (upacarita sabhUtavyavahAranayanA viSaya) rAgadveSAdi vikArI bhAvo viSe vAta karIe chIe ke A rAgadveSAdi bhAvo ApaNA AtmAnAM ja bhAva che, paraMtu te paranA lakSe pedA thayA che, tethI ApaNe temane paranA khAtAmAM nAkhIe chIe. teo "sva" nI sImAmAM nathI, tethI teomAM potApaNuM sthApita karavAlAyaka nathI, teo mArI cIja che ema mAnavAlAyaka nathI. jema putrano rAga' putramAM thato nathI, paraMtu putranA lakSe ApaNAmAM thAya che, tethI ApaNe tene putranA khAtAmAM nAkhIe chIe, tevI ja rIte bhagavAnano rAga' bhagavAnamAM thato nathI - bhagavAna to vItarAgI che - paNa te rAga bhagavAnanA lakSe ApaNAmAM thAya che,
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA jema parapatinA saMyogathI thayeluM saMtAna apamAnanuM kAraNa bane che, duHkhanuM kAraNa bane che, tene potAnuM mAnavA koI taiyAra hotuM nathI; paraMtu svapatinA saMyogathI thayelA saMtAnane sau koI potAnuM mAne che, sanmAna Ape che ane te saMtAna mAtAnuM gaurava vadhAre che. tevI ja rIte ApaNI vikArI paryAya je paranA saMyogathI pedA thaI che, paranA lakSe pedA thaI che, te potAnI mAnavAlAyaka nathI, paraMtu samyagdarzana-jJAna-cAritranI paryAya-svapatinA saMyoganI jema potAnA lakSathI pedA thaI che tethI te ApaNI ja che. have draSTinA viSayarUpa pratimAne kotaravA eka pagaluM AgaLa jaIe chIe. A je samyagdarzana-jJAna-cAritranI nirmaLa paryAya che, arahaMta dazA che, siddha dazA che; te paNa huM nathI, kAraNa ke huM to anAdi anaMta chuM. jo huM A nirmaLa paryAyane mArAmAM sAmela karIza to mAruM je anAdianaMta svarUpa che, te khaMDita thaI jaze, tethI huM te-paryAyothI paNa rahita chuM. Ama (anupacarita sadbhUtavyavahAranayanA viSayabhUta) samyagdarzana, jJAna, cAritra Adi nirmaLa paryAyono paNa draSTinA viSayamAM samAveza thato nathI. Ama strI, putra, makAna, jAyadAda tathA zarIrAdi ane vikArI tathA avikArI paryAyo paNa jemAM nathI evA draSTinA viSaya trikALI dhruva bhagavAna AtmAnI vAta to sAmAnya rIte badhA mumukSuo jANe che, paraMtu dravya-kSetra-kALa-bhAvavALA draSTinA viSayanI vAta bahu ochA loko jANe che, tethI teone A viSe muMjhavaNa thAya te svAbhAvika che. A muMjhavaNanuM kAraNa e che ke draSTinA viSayamAMthI je paryAyane kADhavAmAM AvI che, te paryAyano vAstavika artha zuM che ? zuM teno artha phakta rAgadveSamohAdinI vikArI paryAya ane samyagdarzana-jJAna-cAritranI nirmaLa paryAya jeTalo ja che ? bhAI ! eno artha eTalo ja nathI, paraMtu tenAthI paNa vadhu che.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino' viSaya pradezabhedanuM nAma paNa paryAya che, guNabhedanuM nAma paNa paryAya che, kALabhedanuM nAma paNa paryAya che, dravyanA vizeSanuM nAma paNa paryAya che; jyAre pradezonI akhaMDatAnuM nAma dravya che, guNonI akhaMDatAnuM nAma dravya che, kALanI akhaMDatAnuM nAma dravya che ane dravyamAM sAmAnyanuM nAma paNa dravya che. 6 AvI paryAyo vagaranA AtmAne ApaNe draSTimAM sthApavAno che, tene ApaNe potAno mAnavAno che, temAM ApaNe potApaNuM sthApavAnuM che, ane e nirNaya karavAno che ke A ja huM chuM ane enA sivAya huM bIjuM koI nathI. ahIMthI 'draSTino viSaya' - pustakano prAraMbha thAya che.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 2 svacatuSTayA * draSTino viSaya eTale dravyadraSTino viSaya. dravya eTale zuM? dravya zabdano upayoga jinavANImAM traNa rIte karavAmAM Ave che : 1. gukhaparyayavat dravyam - te dravya, jene zAstrIya bhASAmAM pramANanuM dravya kahevAmAM Ave che. e dravya-guNa ane paryAya sahita hoya che. A dravya te draSTino viSaya nathI. 2. dareka vastumAM cAra cIjo hoya che : dravya, kSetra, kALa ane bhAva. A catuSTayamAM je dravya AvyuM te paNa draSTino viSaya nathI. 3. paryAyArthikanayanA viSayane paryAya ane dravyArthikanayanA viSayane dravya kahevAmAM Ave che. A dravya te draSTino viSaya che. pramANanA dravyamAMthI draSTinA viSaya Adravyane kotarIne kADhavAnuM jema dUdhamAM ghI che te sAcI vAta che, paraMtu te aNaghaDa hAthothI nikaLatuM nathI. dUdhamAMthI ghI kADhavAnI eka khAsa vidhI che, je sivAya anya koI vidhIthI te kADhI zakAtuM nathI. tevI ja rIte draSTinA viSayane kADhavAnI paNa eka khAsa vidhI che. e vidhI che to saraLa, paNa te tene samajavA mATe upayogane kendrita karavo paDaze.'
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ - draSTino viSaya . * pramANanA dravyamAM dravya-kSetra-kALa ane bhAva e cAra cIjo che. kharekhara to A cAra judI judI cIjo nathI paraMtu eka ja vastune jovAnA cAra draSTikoNa che. dareka vastune A cAra draSTikoNothI jovAmAM Ave che. jema ke lagnanI AmaMtraNa patrikAmAM - konuM? e dravyanuM sUcaka che, kayAM ? e kSetranuM sUcaka che, kyAre ? e kALanuM sUcaka che, zuM? e bhAvanuM sUcaka che. jo AmAMthI eka paNa cIja nahi hoya to AmaMtraNa patrikA khaMDita thaI jaze arthAt te AmaMtraNa patrikA nahi rahe. o cAra cIjothI pramANanuM dravya bane che, jemAMthI ApaNe draSTinA viSayane kADhavAno che. 0 A eka niyama che ke dareka vastu svacatuSTayathI yukta hoya che. vastu tenuM ja nAma che ke je svacatuSTayathI yukta hoya. Ama vastu tene kahe che, jemAM cAra cIjo maLI Ave. jo cAra cIjomAMthI eka paNa khaMDita thaI gaI, to te vastu che ane avastu gadheDAnA zIMgaDA samAna hoya che. vastumAM prApta thatI te cAra cIjo che - dravya, kSetra, kALa, bhAva. dravyano artha che vastu, kSetrano artha che pradeza, kALano artha che paryAya ane bhAvano artha che guNa. jemAM dravya, guNa, paryAya ane pradeza sAmela hoya, tenuM nAma ja vastu che. . * AcAryakalpa paMDita ToDaramalajIe paNa "mokSamArgaprakAzaka' mAM lakhyuM che ke anAdinidhana vastuo bhinna-bhinna potAnI maryAdA sahita pariNamita thAya che. ahIM anAdinidhana kahIne kALanI vAta kahI che.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ svacatuSTaya - 'jyAre draSTinA viSayamAM paryAyano niSedha karavAmAM Ave che. tyAre ApaNe kALa nAmanA aMzano niSedha samajI laIe chIe; paraMtu vastunA je cAra aMza - dravya, kSetra, kALa, bhAva che; temAM je kALAza che, te to draSTinA viSayamAM sAmela che. sauthI moTo khataro to e ja che ke 'kALa aMzane paryAya samajIne teno niSedha karI devAmAM Ave che. AcArya samantabha paNa e ja kahyuM che ke koLa vinA akhaMDa vastu svIkArI ja zakAtI nathI. kALa vinA to vastu gadheDAnA zIMgaDA samAna che. AcArya samantabha "Apya-mImAMsA' mAM lakhyuM che - sadeva sarva ko necchetsvarUpAdicatuSTayAt / sava vipasA, vatiSThare che A duniyAmAM evo koNa mUrkha che, je vastune svarUpa catuSTayanI apekSAe sarUpe svIkAra nahIM kare ane evo koNa che, je vastune paracatuSTayanI apekSAe nAstirUpa svIkAra nahIM kare ? jo koI evo haze to paNa te potAnI vAtane siddha karI zakaze nahIM. arthAt je teNe dravya-kSetra-kALa-bhAva A cAra cIjo svIkArI nahIM to vastu-vyavasthA ja banaze nahIM. sarvavizuddhajJAna adhikAramAM paNa AcArya amRtacaMdradeve lakhyuM che na dravyeNa khaMDayAmi, na kSetreNa khaMDayAmi, na kAlena khaMDayAmi, na bhAvena vaMDayAmi arthAtu nato huMdravyathI khaMDita chuM, na kSetrathI khaMDita chuM, nakALathI khaMDita chuM, na bhAvathI khaMDita chuM, huM to eka akhaMDatatva chuM. bhAratane sana 1947mAM AjhAdI maLI. je aMgrejo ema kaheta ke bhAratane AjhAdI to ApI daIe chIe, paraMtu dilhI amArA kabajAmAM raheze, to bhArata kSetrathI khaMDita thaI gayuM ema kahevAta. athavA jo aMgrejo
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya ema kaheta ke bhAratane AjhAdI to ApI daIe chIe, paraMtu dasa varSa mATe ja AjhAdI maLaze. jo dasa varSamAM koI sAruM kAma na karyuM ane kyAMka gaDabaDa thaI, to agIyAramA varSamAM ame AjhAdI chInavI laIzuM, to te AjhAdI kALathI khaMDita thaI gaI ema kahevAta. AjhAdI enuM nAma nathI ke je kSetrathI khaMDita thaI jAya athavA je kALathI khaMDita thaI jAya. tevI ja rIte je vastumAMthI kALa nAmano aMza kADhI nAkhavAmAM Ave to te vastu kALathI khaMDita thaI jaze ane pachI te vastu ja nahIM rahe. ahIM draSTinA viSayamAM je garabaDa thavAnI AzaMkA che, te e rIte che ke ApaNane ema lAge che ke paryAyanA niSedhamAM kALanI akhaMDatA khaMDita thaI rahI che arthAt paryAyano niSedha karavAthI bhagavAna AtmA kALathI akhaMDita rahI zakto nathI. AthI huM e vAtanuM pratipAdana karavAnI koziza karI rahyo chuM ke draSTinA viSayamAM paryAyArthikanayanI viSayabhUta paryAya na hovA chatAM paNa draSTinI viSayabhUta vastu kALathI akhaMDita ja che. * jemAM dravya, kSetra, kALa ane bhAva A cAra cIjo hoya, tenuM nAma vastu che. AtmA eka vastu che, dravya che. AtmAnuM asaMkhyapradezIpaNuM tenuM kSetra che. asaMkhyAta pradeza kSetra nathI, kAraNa ke asaMkhyAta pradeza kahevAthI asaMkhyAtano bheda Ubho thaI jAya che, pachI te eka AtmA raheto nathI. asaMkhyAtapradezIpaNuM athavA asaMkhyano abheda-tenuM nAma kSetra che. anaMta guNono abheda, AtmAno bhAva che. anAdi-anaMtatA teno kALa che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ svacatuSTaya. * pUjya gurudevazrI temanA pravacanomAM aneka vAra trikALI dhruva bhagavAna AtmA' kahetA hatA. teozrI trikALI" kahIne kALanI akhaMDatA darzAvatA hatA. tevI ja rIte asaMkhyAtapradezI kahIne kSetranI akhaMDatA temaja anaMtaguNono akhaMDapiMDa kahIne guNonI akhaMDatA darzAvatA hatA. pachI A badhAnA samagrarUpa evo bhagavAna AtmA arthAt huM eka vastu chuM - ema kahetA hatA. A rIte teozrI cAreya vizeSaNono prayoga karatA hatA. teozrI trikALI' zabda to avazya bolatA hatA.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 3 - draSTino viSaya * dravyArthikanayano viSaya e ja draSTino viSaya che. AthI draSTinA viSayane samajavA mATe dravyArthikanayanA svarUpane, tenA viSayane sArI rIte samajavo ja joIze. paramabhAvaprakAzana cakramAM je dravyArthika-paryAyArthikanayanuM prakaraNa meM lakhyuM che, tenA prAraMbhanA 4-5 pAnAmAM AnuM vistArathI varNana che. A vAtane samajavA mATe te prakaraNanuM adhyayana UMDANathI karavuM. joIe. (saMdarbha mATe juo pariziSTa) * vastu sAmAnya vizeSAtmaka che. bhedAbhadAtmaka che, nityAnityAtmaka che, ekAnekAtmaka che. vastu dravyanI apekSA sAmAnya paNa che ane vizeSa paNa che; kALanI apekSA nitya paNa che ane anitya paNa che; kSetranI apekSA bheda paNa che ane abheda paNa che tathA bhAvanI apekSA eka paNa che ane aneka paNa che. A rIte vastunI A ATha vizeSatAo che. arthAt * vastu eka paNa che, aneka paNa che; nitya paNa che, anitya paNa che; bheda paNa che, abheda paNa che; sAmAnya paNa che ane vizeSa paNa che. * dravyArthikanayanA viSayane dravya' kahe che ane paryAyArthikanayanA viSayane 'paryAya' kahe che. vastunA sAmAnya, nitya, abheda ane eka aMzo dravyArthikanayanA viSaya bane che. ane tethI temane dravya' saMjJA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya che; vastunA vizeSa bheda, anitya ane aneka aMzo paryAyAdikanayanA viSaya bane che ane tethI temane 'paryAya' saMjJA che. 13 * Ama vastu pramANano viSaya che. emAMthI sAmAnya, abheda, nitya ane eka e cAra to dravyArthikanayanA viSaya che ane teo draSTinA viSayamAM sAmela che tathA vizeSa, bheda, anitya ane aneka e cAra paryAyArthiMkanayanA viSaya che ane teo draSTinA viSayamAM sAmela nathI. sAmAnya, abheda, nitya ane eka - e dravyArthikanayanA viSaya che. vastu to eka che; paraMtu enI A cAra vizeSatAo che. e cAra hovAthI bheda thaI gayo; tethI e 'cArapaNuM' paNa paryAyArthikanayano viSaya bane che. paraMtu A cAreyano abheda dravyArthikanayano viSaya che, te ja draSTino viSaya che ane temAM paryAya sAmela nathI. Ama A draSTinA viSayamAM paryAyArthinayanA viSaya-vastunA e cAra aMzo sAmela nathI, jemanI paryAya saMjJA che tathA te cAra aMzo sAmela che, jemanI dravya saMjJA che. dhyAna rahe ke dravya saMjJA jemane che te cAra aMzono paNa bheda draSTinA viSayamAM sAmela nathI paraMtu te cAreya aMzono abheda ja draSTino viSaya che. AnuM ja nAma che paryAyathI rahita draSTino viSaya. prazna:- dravya zabdano prayoga to aneka arthomAM thAya che. emAMthI draSTino viSaya kayuM dravya che ? uttara:- pratyeka vastu dravya, kSetra, kALa ane bhAvamaya hoya che. vastunA A cAra pakSomAM dravya paNa eka pakSa che, je sAmAnyavizeSAtmaka hoya che. A rIte vastunA sAmAnya-vizeSAtmaka pakSane paNa dravya kahe che ane mULa vastune paNa dravya kahe che. A banne dravyo dravyadraSTinA viSaya banatA nathI.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya Ama (1) eka dravya to jIva, pudgala Adi cha dravyovALA dravyane kahe che. (2) sAmAnya-vizeSAdi cAra pakSomAMthI sAmAnyavizeSanA sammilitarUpane paNa dravya kahe che. (3) trIjuM-sAmAnya, abheda, nitya ane eka-A cAreyanA sammilitarUpanuM nAma paNa dravya che. A rIte A traNeyanuM nAma dravya che; paraMtu draSTino viSaya trIjA arthavALuM dravya ja che; pahelA ane bIjA arthavALuM nahi; ane draSTinA viSaya e dravyamAM paryAya sAmela nathI. * dravyArthikanayano viSaya ja draSTino viSaya che; kAraNa ke dravyArthikanayano viSaya abheda che ane abheda nirvikalpatAno janaka che. paryAyArthikanayano viSaya bheda che ane bheda vikalpano janaka hovAthI draSTino viSaya thaI zakato nathI. * pravacanasAranI 114mI gAthAmAM "gmya 13 jiLya' lakhyuM che arthAt je paryAyane gauNa karIne ekalA dravyanA pakSane grahaNa kare che, te dravyArthikanaya che ane je dravyane gauNa karIne paryAyane grahaNa kare che, te paryAyArthikanaya che. ahIM spaSTarUpe "gauNa karIne lakhyuM che, abhAva karIne nahIM. "gauNa karavAno artha sattAnI asvIkRti nathI. * A saMdarbhamAM samayasAra anuzIlananuM nIce jaNAveluM kathana dravya che : "paryAyadraSTino viSaya banavAne kAraNe vizeSa, aneka, bheda temaja anityatAne paryAya kahevAya che ane dravyadraSTino viSaya banavAne kAraNe sAmAnya, eka, abheda temaja nityatAne dravya kahevAya che. A ja dravya dravyadraSTino viSaya bane che ane enA ja Azraye samyagdarzanajJAna-cAritranI prApti thAya che. A dravyamAM sAmAnyanA rUpamAM dravya, ekanA rUpamAM anaMta guNono akhaMDa piMDa, abhedanA rUpamAM asaMkhya pradezono akhaMDa piMDa ane nityanA rUpamAM anaMtAnaMta paryAyono
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya sAmAnyAMza athavA vRttino anusUtithI racita pravAha sAmela che. Ama draSTinA viSayamAM dravya-kSetra-kALa-bhAvanI akhaMDatA-ekatA vidyamAna rahe che."" 15 paryAya ane dravyanA saMbaMdhamAM atyAre jeTalo paNa bhrama utpanna thayo che, te badho dravya ane paryAya, dravyArthika ane paryAyArthiMkanayanA vAstavika svarUpa nahIM samajavAnA kAraNe thayo che. ApaNe dravya-guNa-paryAyanA rUpamAM vastuvyavasthAne to samajyA chIe paraMtu svadravya-svakSetra-svakALa ane svabhAvanA rUpamAM vastuvyavasthAnuM adhyayana ApaNe bArIkAIthI karyuM nathI. 'dravya' zabdanA paNa aneka artha thAya che. svadravya-kSetra-kALa-bhAvanA be-be bhAgamAMthI eka eka bhAganuM nAma paryAya che ane bIjA bhAganuM nAma dravya che. are bhAI ! kALane paNa paryAya kahevAya che, paraMtu jo vastumAMthI paryAyanA nAme kALane kADhI nAkhazuM to pachI vastu ja banI zakatI nathI. laukika vyavahAramAM paNa jo koIne padhAravAnuM nimaMtraNa ApavuM hoya to kyAM, kyAre, zA mATe - A praznono uttara emAM hovo joIe, mAtra 'padhArajo' eTaluM kahevuM pUratuM nathI. paraMtu emAM A badhI Avazyaka vAto hovI joIe. jo lagnanI AmaMtraNa patrikA ApavI hoya, jo temAM vara-kanyAno alaMkAra temaja guNa sahita nAmollekha hoya, kRpAbhilASI temaja darzanAbhilASI-emanA paNa nAma lakhyAM hoya; paraMtu jo temAM samaya ane sthAna na lakhyAM hoya, to koI paNa vyakti lagnamAM AvI zakaze nahi. A rIte jo laukika vyavahAramAM koI kAryanuM Ayojana dravya 1. samayasAra anuzIlana (gujarAtI) bhAga 1, pAnuM 85
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ - draSTino viSaya kSetra-kALa-bhAva vinA thaI zakatuM nathI, to pachI vastu paNa kALa vinA samagra vastu kahI zakAtI nathI. jo paryAyanA nAme kALane vastumAMthI kADhI nAkhavAmAM Ave to te saMpUrNa vastu nahIM kahevAya. vizeSa, aneka, bheda temaja anityatA - A badhA paryAyArthikanayanA viSaya hovAthI paryAya che. teo paryAya hovAnuM eka mAtra kAraNa e che ke teo paryAyArthikanayanA viSaya che. sAmAnya, eka, abheda temaja nityatA A badhA dravyArthikanayanA viSaya hovAthI dravya che. A cAreyano abheda eka dravya ja dravyadraSTino viSaya che ane tenA ja Azraye samyagdarzana-jJAna-cAritranI prApti thAya che. draSTinA viSayabhUta A dravyamAM sAmAnyanA rUpamAM dravya, ekanA rUpamAM anaMtaguNono akhaMDapiMDa, abhedanA rUpamAM asaMkhyapradezono akhaMDapiMDa ane nityanA rUpamAM anaMtAnaMta paryAyono sAmAnyAMza-A badhAne sAmela karavAmAM AvyAM che. anaMtAnaMta paryAyonA sAmAnyAMzane ja "vRttino anusmRtithI racita pravAha kahevAmAM Ave che. huM ahIM jANI karIne "paryAya zabdano prayoga karavA mAMgato nathI. jo huM AnI jagyAe ema kahyuM ke draSTinA viSayamAM paryAyono anusUtithI racita pravAha sAmela che, to lokone lAge che ke meM draSTinA viSayamAM paryAyane sAmela karI dIdhI che ! are bhAI! paryAyonA pravAhathI alaga koI anya nitya nathI. draSTinA viSayamAM A nityano niSedha nathI. ahIM niSedha to pradezabheda, guNabhedano che. be guNomAM lakSaNabheda hovAthI tenA lakSyathI vikalpanI utpatti thAya che ane amedavastu khyAlamAM AvatI nathI, tethI draSTinA viSayamAM guNabhedano niSedha karyo che. A ja saMdarbhamAM sAtamI gAthAnA paMDita jayacaMdajI dvArA likhita
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya - - 17 bhAvArthamAM uThAvAyelA prazno ane tenA apAyelA uttaranuM je spaSTIkaraNa pU. gurudeve karyuM che, te paNa draSTavya che :' tyAre ahIM ziSyane prazna thAya che ke - paryAya paNa dravyano ja bheda che, avastu to nathI; to tene vyavahAra kema kahI zakAya ? prathama ziSyano prazna barAbara samajavo joIe. bheda je paryAya che te dravyano ja potAno aMza che, avastu eTale ke paravastu to nathI. jema zarIra para che, karma para che. ema paryAya para che ema nathI. paryAya to svadravyano aMza che tethI svavastu che, potAnI che, potAmAM che, nizcaya che. to tene vyavahAra kema kahevAya ? bhASA to sAdI che, paNa bhAva ghaNo UMDo che, bhAI ! aho! juone paMDita jayacaMdajIe kevo sarasa khulAso karyo che ! tenuM samAdhAna - e to kharuM che. paryAya vastuno ja bheda che paNa ahIM dravyadraSTithI abhedane pradhAna karIne upadeza che. dravya ane paryAya banne AtmAnI cIja che. paryAya che te paNa vastu che, avastu nathI. paraMtu ahIM paryAyadraSTi choDAvIne dravyadraSTi karAvavAnuM prayojana che. tethI abhedane mukhya karI upadeza che. abhedadraSTimAM bhedane gauNa karavAthI ja abheda sArI rIte mAlUma paDI zake che. tethI bhedane gauNa karIne tene vyavahAra kahyo che. ahIM bhedane gauNa karIne eTale abhAva karIne ema nahIM, paNa bhedane amukhya rAkhIne eTale ke bhedanuM lakSa choDIne tene vyavahAra kahyo che. vyavahAra kaho ke asatyArtha kaho; paryAyane gauNa karIne asatyArtha kahI che, abhAva karIne nahIM. ahIM evo abhiprAya che ke bhedadraSTimAM nirvikalpa dazA thatI nathI. anaMta guNono dharanAra dharma evo je abheda AtmA temAM jJAna, darzana, cAritra, prabhutA, svacchatA evA anaMta guNonA bheda jo lakSamAM levA jaze to rAga utpanna thaze, samyagdarzana nahIM thAya. nava tatvanA bheda
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 - - draSTino viSaya pADavA e vAta to dUra rahI paNa guNa ane guNIno bheda pADavA jAya tyAM paNa nirvikalpa dazA thatI nathI. vastu ane enI zaktio evo je bheda te draSTino viSaya nathI. draSTino viSaya to abheda, akhaMDa, eka jJAyaka che.. draSTi pote paryAya che paNa paryAya te draSTinuM dhyeya nathI." draSTinA viSayanA saMdarbhamAM pU. gurudevazrInA kathanone vAraMvAra udhRta karIne huM e batAvavA mAguM chuM ke mArA kathano pU. gurudevazrInA kathanothI maLatA nathI, ema nathI. * A pramANe pU. gurudevazrIe guNabhedanA saMbaMdhamAM kahyuM che ke anaMtaguNAtmaka, anaMtadharmAtmaka bhagavAna AtmAnA jJAna, darzana, cAritra, prabhutA, svacchatA Adi anaMtaguNone lakSamAM levAthI rAga ja utpanna thAya che. navatatvonA bhedanI vAta to dUra rahI, jo guNa-guNIno bheda paNa Ubho thaze to nirvikalpa dazA nahIM thAya. vastu ane enI zaktio-evo bheda paNa draSTino viSaya banato nathI. draSTino viSaya to abheda, akhaMDa, eka jJAyakabhAva ja che. draSTi svayaM paryAya che, te paNa draSTinA viSayamAM AvatI nathI, te paNa dhyAnanuM dhyeya banatI nathI. draSTinA viSayamAM guNano bheda, pradezano bheda, kALano bheda Adi koI paNa bheda sAmela nathI. lokone ema lAge che ke guNo ane pradezomAM mAtra temano bheda kADhI nAkhyo che ane guNone tathA pradezone rAkhI lIdhA che, jyAre paryAyone draSTinA viSayamAMthI saMpUrNapaNe kADhI nAkhI che. are bhAI! ema nathI. je pramANe guNabhedane tathA pradezabhedane, teo paryAyArthikanayanA viSaya hovAthI, draSTinA viSayamAMthI kADhI nAkhyAM che; te ja pramANe paryAyabhedane paNa draSTinA viSayamAMthI to kADhI nAkhyo che; paraMtu anusUtithI racita paryAyono pravAha to draSTinA viSayamAM sAmela che ja. 1 pravacana ratnAkara bhAga 1, pAnuM 113-114
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya - - 19 * draSTinA viSayanI ahIM kahelI vyAkhyAne nIce batAvelA cArTa parathI sahelAIthI samajI zakAze. ' dravyArthikanayanI paryAyArthikanayanI apekSAe apekSAe dravya -dravya. 1. sAmAnya. 5. vizeSa guNa vastu - kSetra.... 2. abheda. 6. bheda paryAya] kALa... 3. nitya.... 7. anitya bhAva. 4. eka... 8. aneka * sAmAnya, abheda, nitya ane eka - A cAreya dravyArthikanayanA viSaya hovAthI dravya' kahevAya che; vizeSa, bheda, anitya ane aneka - A cAreya paryAyArthikanayanA viSaya hovAthI paryAya kahevAya che. * sAmAnya, abheda, nitya ane eka - A cAreyano abheda eka te dravyadraSTino viSaya che. tene ja ApaNe ApaNI zraddhAnuM zraddheya, jJAnanuM zeya ane dhyAnanuM dhyeya banAvavAnuM che. tenA ja AzrayathI samyagdarzananI prApti thAya che. (harigIta) VdravyathI sAmAnya che ne nitya che je kALathI, abheda che je kSetrathI ne eka che je bhAvathI; akhaMDa che drava kSetra temaja kALa bhAvathI te vaLI, dravadraSTi karI emAM ramuM nita huM aho ! AnaMdathI. dravakSetrane vaLI kALa bhAvathI nA kadI khaMDita banuM, suvizuddha mAtra ja jJAna chuM, zuddhAtma dhuvasvarUpI huM /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 4 paryAyanuM vAstavika svarUpa jyAM sudhI ApaNe paryAyanuM lakSaNa nahIM samajIe, tyAM sudhI ApaNe paryAyane oLakhI zakIzuM nahIM. draSTinA viSayamAM je paryAyane sAmela karavAnI nathI, e paryAyano samyak artha ApaNe samajavo khUba ja Avazyaka che. paryAyArthikanayano viSaya je-je vastu bane che, te badhAnuM nAma paryAya che; kAraNa ke je vastu paryAyArthiMkanayano viSaya che, te badhAnI paryAya saMjJA che ane je vastu dravyArthikanayano viSaya che, te badhAnI dravya saMjJA che. jene ApaNe draSTino viSaya kahIe chIe ane tene paryAyathI paNa bhinna kahIe chIe; te paryAyano artha che ke je paryAyArthikanayano viSaya che, te paryAya che, bhale te dravya ho, guNa ho ke paryAya ho. chaThThI gAthAmAM pramatta-apramatta dazAothI ane sAtamI gAthAmAM guNabhedathI bhinnatAnI vAta kahI che. A banne gAthAomAM paryAyathI bhinnatAnI ja vAta che; kAraNa ke pramatta ane apramatta dazAo to paryAyo che ja, sAthe guNabheda paNa paryAya ja che, kAraNa ke te paNa paryAyArthika nayano viSaya che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAyanuM vAstavika svarUpa A vAtane dhyAnamAM rAkhavI bahu jarUrI che ke paryAyane draSTinA viSayamAMthI kADhI che, vastumAMthI nahIM; tathA gauNanA arthamAM ja paryAyanA abhAvanI vAta kahI che, sarvathA abhAvanA arthamAM nahIM. A ja saMbaMdhamAM 'samayasAra anuzIlana'nuM nIcenuM kathana 21 draSTavya che : 'vastunA sAmAnya ane vizeSa - e be rUpa dravyanI apekSAe che, bheda ane abheda - e be rUpa kSetranI apekSAe che, nitya ane anitya - e be rUpa kALanI apekSAe che tathA eka ane aneka e be rUpa bhAvanI apekSAe che. jevI rIte guNono abheda dravyArthikanayano viSaya che ane guNabheda paryAyArthikanayano, pradezono abheda dravyArthikanayano viSaya che ane pradezabheda paryAyArthikanayano, dravyano abheda (sAmAnya) dravyArthikanayano viSaya che ane dravyabheda (vizeSa) paryAyArthikanayano; tevI ja rIte kALa (paryAyo)no abheda dravyArthikanayano viSaya thAya che ane kALabheda (paryAya) paryAyArthikanayano viSaya bane che. ahIM je je paryAyArthikanayanA viSayo che, te sarvane paryAya saMjJA che ane je je dravyArthikanayanA viSayo che, te sarvane dravya saMjJA che. loko kahe che ke jema guNa-bhedane (draSTinA viSayamAMthI) kADhI nAkhyo che ane guNone rAkhI lIdhA che, tevI ja rIte paryAyonA bhedane kADhI nAkho ane paryAyane rAkhI lo. to huM kahuM chuM ke are bhAI ! te paryAyanuM mULa nAma to kALa che. te kALanA bhedane to draSTinA viSayamAMthI 1 samayasAra anuzIlana (gujarAtI) bhAga 1, pAnuM 86
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 - draSTino viSaya kADhyo che ane kALanA abhedane draSTinA viSayamAM rAkhyo che. nityatA kALano abheda che, tene draSTinA viSayamAMthI kADhyo nathI. A viSe loko khoTuM samaje che ke guNa ane pradezo sAthe pakSapAta karyo che, kAraNa ke guNabheda ane pradezabheda to sammilita na karyA, paraMtu guNo ane pradezone rAkhyA che, jyAre paryAyane badhI rIte bahAra kADhI nAkhI che. 1. paraMtu ema nathI bhAI sAheba! je rIte dravyanA bhedane bahAra kADhyo che ane dravyano abheda sammilita karyo che, kSetranA bhedane bahAra kADhyo che ane kSetrano abheda sammilita karyo che, guNonA bhedane bahAra kADhyo che ane guNono abheda sammilita karyo che, te ja rIte kALanA bhedane bahAra kADhyo che, paraMtu kALano abheda draSTinA viSayamAM sammilita kyoM che. kALano bheda, pradezano bheda, guNano bheda ane dravyano bheda e cAreyanuM nAma paryAya che, paraMtu kALanA abhedanuM nAma paryAya nathI. lokoe mAtra paryAyanA nAma para kALanA abhedane to draSTinA viSayamAMthI bahAra kADhI nAkhyo ane bAkInA traNane sammilita karI lIdhA, paraMtu kALano abheda to sammilita karavAno hato, te kALanA abhedane paNa kADhI nAkhIne samajavA lAgyA ke ame paryAyothI paNa pAra, paryAyothI bhinna draSTino viSaya prApta karI lIdho che; kharekhara teo ghaNI moTI bhUlamAM che. paryAya'mAM kALano abheda sAmela nathI ane pradezano bheda, guNano bheda, dravyano bheda ane tathA kALano bheda - e cAreya bheda paryAyamAM sAmela che. paryAyano A ja vAstavika artha che. jyAre ApaNe paryAyane draSTinA viSayamAMthI haTAvavI che, to
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 paryAyanuM vAstavika svarUpa ApaNe te paryAyanuM vAstavika svarUpa jANavuM paNa jarUrI che ane ApaNe je guNone draSTinA viSayamAM abhedapaNe rAkhavA che, te guNonuM vAstavika svarUpa jANavuM paNa jarUrI che; kAraNa ke vastune svarUpa (lakSaNa)thI ja oLakhI zakAya che. zAstromAM guNone paNa paryAya nAmathI abhihita karavAmAM Ave che. paryAya be prakAranI hoya che : (1) sahabhAvI paryAya ane (2) kramabhAvI paryAya. guNane sahabhAvI paryAya kahe che ane paryAyane kramabhAvIparyAya kahe che. AthI paryAyanA nAme ApaNe badhI paryAyone draSTinA viSayamAMthI kADhI nAkhI zakatA nathI.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 5 dravya-sAmAnya prazna: dravya-kSetra-kALa-bhAvavALA dravya (sAmAnya) viSe vizeSa spaSTatA karavA vinaMtI che. uttara: zAstromAM traNa prakAranA dravyo kahyAM che :1. pramANanuM dravya (dravya, guNa, paryAya sahitanuM dravya) 2. dravyArthinayano viSaya dravya 3. dravya-kSetra-kALa-bhAvavALuM dravya. vastunA cAra pakSo che, jemanA taraphathI vastune jovAmAM Ave che. 1. dravya eTale te pakSa jenA sAmAnya ane vizeSa evA be bheda hoya che. 2. kSetra eTale te pakSa jenA abheda ane bheda evA be bheda hoya che. 3. kALa eTale te pakSa jenA nitya ane anitya evA be bheda hoya che. 4. bhAva eTale te pakSa jenA eka ane aneka evA be bheda hoya che,
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-sAmAMnya vastu to dravya-kSetra-kALa-bhAva cAreyathI akhaMDa che. temAM phakta samajavA mATe A bhedo pADavAmAM AvyAM che. bhedanA lakSathI vikalpanI utpatti thAya che, mATe te bhedone gauNa karavAnA che. 25 koIpaNa cIjamAM bheda na karatAM tene abhedarUpe jovI te sAmAnya che. jemake kerIne te lIlI che. khATI che, kaThaNa che Adi bheda karyA vagara jovI te sAmAnya che. A vAtane ApaNe jJAna upara ghaTita karIe to matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryayajJAna ane kevaLajJAna-e pAMceyamAM jJAna...jJAna...jJAna te sAmAnya che ane mati, zruta Adi vizeSa che. A pAMceya jJAnomAM sAmAnyapaNe jJAna joIe to eka ja che ane mati, zruta, avadhi Adi vizeSo che. Ama A pAMceya jJAnomAMthI sAmAnyapaNe jJAna kahIe to eka che ane vizeSapaNe kahIe to mati Adi aneka (pAMca) che. ApaNe ema paNa kahI zakIe chIe ke gaNitanuM jJAna, ItihAsanuM jJAna, bhUgoLanuM jJAna, samayasAranuM jJAna Adi, to zeyanI apekSAe vizeSa jJAna anaMta paNa thaI zake che, paraMtu e badhAmAM jJAna te to sAmAnya ja che, eka ja che. ekendriya jIva, beIndriyajIva, saMsArI jIva, siddha jIva AdimAM jIva, jIva, jIva je che te sAmAnya che ane ekendriya beIndriya Adi vizeSa che. Ama jyAM jIva sAmAnya che tyAM saMsArI, siddha Adi vizeSa che. have jyAre te saMsArI jIva sAmAnya che, tyAre tiryaMca jIva, manuSya jIva, deva jIva, nArakI jIva te vizeSa che. tiryaMca jIva sAmAnya che tyAre nigodanA jIva, saMjJI jIva, asaMjJI jIva Adi vizeSa che. A sAmAnya ane vizeSa kyAM sudhI cAlaze te jANo cho ?
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 - draSTino viSaya. eka hoya che mahAsAmAnya ane eka hoya che mahAvizeSa. A bannene choDIne bAkI badhA sAmAnya ane vizeSa banatA rahe che. A bahu mArmika viSaya che ane tene samajavA mATe Ape pahelAM saMgrahanaya ane vyavahAranaya samajavA paDaze. A vyavahAranaya te nizcayanaya-vyavahAranayavALo vyavahAranaya nathI, paNa AgamanA sAta nayomAMno eka vyavahAranaya che. zrI pravacanasAramAM be prakAranI sattA batAvI che. eka mahAsattA ane bIjI avAMtarasattA. AmAMthI je mahAsattA che, te sauthI moTuM sAmAnya che ane te zuddhasaMgrahanayano viSaya che. badhAM che' - e zuddhasaMgrahanayano viSaya che. jIva, pugala, dharma, adharma Adi badhAMthI ApaNI ektA che. A ekatAno AdhAra che - teo paNa che ane huM paNa chuM;' jene mahAsattA kahe che. "sat sAmAnya' eTale ke badhAM che eTaluM sAmAnya hovAthI basa ApaNe badhAM eka chIe. vyavahAranaya A sAmAnyamAM bheda kare che. te kahe che ke badhA sAmAnya bhale ho paraMtu emAMthI vizeSa koI jIva che, koI ajIva che. vaLI jIvamAM paNa vizeSarUpe koI saMsArI che, koI siddha che. vaLI saMsArI jIvamAM vizeSarUpe koI zrAvaka che, koI sAdhu che. vaLI zrAvakamAM vizeSarUpe koI caturtha guNasthAnavartI che, koI paMcama guNasthAnavartI che. ema A vyavahAranaya vizeSa vizeSa bheda karato jAya che. te kayAM sudhI ? ke jyAM sudhI chellI eka 'ekAI (final unit entity) teno viSaya na bane. je naya te ekAIne potAno viSaya banAve che te Rjusutranaya che. Ama zuddhasaMgrahanayanA viSaya mahAsAmAnyano vyavahAranaya dvArA bheda karatAM karatAM RjusUtranayanA viSaya mahAvizeSa sudhI pahoMcAya che. 1 A viSaya upara vadhu jANakArI mATe juo 'paramabhAva prakAzaka nayacakra'
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-sAmAnya - 27 evI ja rIte je ulaTA jaIe to AvI be ekAIone joDavAnuM kAma saMgrahanaya kare che. ane vastuone e rIte joDatAM joDatAM mahAsattA sudhI pahoMcI zakAya che. A rIte mahAttAne grahaNa karavAvALo 'zuddhasaMgrahanaya' kahevAya che, tyAM sudhInA bIjA badhAM bheda chellAmAM chellI ekAI-sudhI laI janAra nayane "zudravyavahAranaya' kahe che. te pahelAMnA badhA vyavahAranayone "azuddhavyavahAranaya' kahe che. * A rIte sAmAnya ane vizeSa evA bheda prayojanavaza jinAgamamAM karavAmAM Ave che. sAmAnyanA avalokanane dharma kahe che, vizeSanA avalokanathI vikalpanI-rAganI-utpatti thAya che, je adharma che.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 6 kSetra-pradezono abheda, * moTe bhAge badhe ThekANe guNa ane guNabhedanI carcA ja vadhAre thatI jovAmAM Ave che, pradeza ane pradezabhedanI carcA bahu ja ochI thAya che; paraMtu pUrva prakaraNomAM meM A badhAnI samAnarUpe carcA karI che. pradezabhedanI carcA na thavAnuM kAraNa e che ke guNonA lakSaNa to alagaalaga che, tethI temanAmAM to lakSaNabheda che; jyAre pradezonA lakSaNa alaga-alaga nathI, badhA pradezonuM eka ja lakSaNa che. jema ke jJAnaguNa jANavAnuM kAma kare che, darzana guNa dekhavAnuM kAma kare che; Avo lakSaNabheda pradezomAM nathI tathA pradezonuM kArya alaga-alaga nathI. . * pahelAM je tattvArthasUtra jaina saMgha, mathurAthI prakAzita thatuM hatuM, tenA aMtamAM 59 praznottara hatAM. e prazno paMDitazrI phulacaMdajI siddhAMtazAstrIe dhavalA AdinA AdhAre lakhyA hatAM. temAM eka prazna A paNa hato ke cakSuIndriyAvaraNa karmano kSayopazama AtmAnA kayA pradezomAM thAya che? AMkhathI ApaNe joIe chIe to AMkhamAM AtmAnA je pradezo che, temanAmAM ja cakSuIndriyAvaraNa karmano kSayopazama thavo joIe, kAraNa ke jovAnuM kArya to AMkhathI ja thAya che. jo savaMga kSayopazama thato hoya to zarIranA badhA aMgothI dekhI zakAvuM joIe. A praznano uttara temAM A pramANe lakhyo che ke cakSuIndriyAvaraNa karmano kSayopazama AtmAnA samasta pradezomAM ja thAya che.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSetra-pradezono abheda zaMkA - jo samasta pradezomAM cakSuIndriyAvaraNa karmano kSayopazama che to AtmAne badhI jagyAethI dekhAvuM joIe ? 29 B samAdhAna - tyAM cakSuIndriya nathI, mATe dekhI zakatA nathI. zaMkA - eno artha to e che ke AtmA parAdhIna thaI gayo, kAraNa ke AtmAmAM kSayopazama to che, paNa AMkha nahIM hovAthI dekhI zakato nathI? A zaMkAnuM bahu suMdara samAdhAna prastuta karIne tyAM samajAvavAmAM AvyuM che ke AtmAnI vaccenA ATha pradezone choDIne bAkInA badhAM pradezo pharatAM rahe che. jema zarIramAM lohI pharatuM rahe che athavA eka miniTamAM hRdaya 72 vAra dhaDake che, tevI ja rIte AtmAnA pradezo niraMtara jhaDapathI pharatAM ja rahe che. jo mAtra cakSuIndriyavALA pradezomAM ja cakSuIndriyAvaraNa karmano kSayopazama mAnIzuM, to te pradezo pharavAne kAraNe pagamAM pahoMcI jAya che ane pagavALA pradezo cakSuIndriya pAse pahoMcI jAya che, to tyAre AtmAne dekhAvuM na joIe; paraMtu te vakhate paNa AtmAne dekhAya che. AnuM tAtparya e che ke kSayopazama sarvAMga pradezomAM hoya che. AtmAnA badhA pradezo phare che, paraMtu vaccenA je ATha pradezo che, teo pharatA nathI. 'vaccenA ATha pradezo pharatA nathI' - Ano artha e che ke temanAmAM sthAnaparivartana thatuM nathI. jo A vaccenA ATha pradezo phare ja nahi to AtmA akhaMDa rahI zake nahi; kAraNa ke jo vacalA ATha pradezo na phare ane anya pradeza jhaDapathI phare to pachI te pradezo jenI sAthe joDAyelA che, te tUTI jaze. te (vacalA ATha) pradezo phare paNa che ane nathI paNa pharatA. teo potapotAnA sthAna para ja cakkara lagAve che, tethI teo phare paNa che ane temanuM sthAnaparivartana thatuM nathI, mATe teo pharatAM nathI - ema kahevAmAM Ave che. have prazna e paNa upasthita thAya che ke vacalo to eka ja hoya che, to pachI vacalA ATha kaI rIte hoI zake che ? C
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya AnuM samAdhAna e che ke jo be AMgaLIo hoya to temAM vaccenI eka AMgaLI hoI zakatI ja nathI. jo traNa AMgaLIo hoya, to vacalI eka AMgaLI hoya che. jo cAra AMgaLIo hoya, to be AMgaLIone vacalI kahevI paDaze. A rIte AjubAju ane uparanIce badhI bAjuethI gaNatarI karatAM AThathI ochA pradezone vacalA kahI zakAtA nathI. AtmAnA badhA pradeza samasaMkhyAmAM che, jo viSama saMkhyAmAM hota to ekane vacalo kahI zakAta ane samasaMkhyAmAM jo pUrva-pazcima, uttara-dakSiNa, uparanIce ema cha dizAomAM vaheMcIe to ATha pradezothI ochA pradezone vacalA kahI zakAtA nathI. 30 A rIte ATha pradezone choDIne AtmAnA samasta pradezo uparathI nIce pharatA rahe che. have jo mAtra cakSuIndriyanA pradezone choDIne badhA pradezomAM cakSuIndriyAvaraNa karmano kSayopazama na hoya, to pradezonA pharatA rahevAne kAraNe AtmAne dekhAta nahi. A carcAthI huM e kahevA mAMguM chuM ke jevo guNomAM lakSaNabheda ane kAryabheda che, evo pradezomAM na to lakSaNabheda che ane na to kAryabheda che. AtmAnA samasta asaMkhya pradezomAM kSayopazama tathA kevaLajJAna paNa badhuM eka jevuM eka sAthe ja thAya che. sukhanA saMbaMdhamAM evuM thatuM nathI ke mAtra magajanA pradezomAM ja atIndriya AnaMda Avato hoya. jyAre samyagdarzana thAya che tyAre AtmAnA sarvAMga pradezomAM arthAt asaMkhya pradezomAM atIndriya AnaMdanuM jharaNuM jhare che. A kAraNe pradezabhedanI carcA AjakAla thatI nathI. badhI jagyAe guNabhedanI ja carcA thAya che.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 7 kALa - paryAyono abheda * je rIte ApaNe koI eka guNane grahaNa karIe chIe to te guNabheda kahevAya che ane anaMta guNone eka sAthe abhedapaNe grahaNa karavAnuM nAma guNono abheda che. pradezomAM paNa koI eka pradezane grahaNa karavo, tenuM nAma pradezabheda che ane asaMkhya pradezone eka sAthe abhedapaNe grahaNa karavA, te pradeza-abheda che, tevI ja rIte kALa to anAdi-anaMta che, te kALamAMthI koI eka khaMDane grahaNa karavAnuM nAma kALabheda che ane kALanI akhaMDatAne grahaNa karavAnuM nAma kALa-abheda che. A je trikALI kahevAmAM Ave che, te kALano abheda ja che. trikALI'no artha "traNa kALa' nathI, paraMtu traNeya kALonA abhedanuM nAma trikALI che. jo koIne pUchavAmAM Ave ke paryAya nitya che ke anitya, to badhAM kaheze ke anitya che. have huM Apane pharIthI pUchuM chuM ke jyAre paryAya anAdi kALathI anaMta kALa sudhI vidyamAna rahe che, tyAre Apa kaI rIte kahI zako cho ke paryAya anitya che? to Apa ema paNa kahI zako cho ke te paryAyo to navI navI AvI rahI che, kAraNa ke teo pratisamaya badalAI rahI che je rIte vahetA pANIne nadI kahevAmAM Ave che. je te vahI na rahyuM hoya to te taLAva hoI zake che, samudra hoI zake che. baMdha hoI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 draSTino viSaya zake che, kUvo hoI zake che, paraMtu te nadI hoI zakatI nathI. vahetA pANInuM nAma nadI che. je niraMtara vahe, tenuM nAma nadI che, je kyAreka vahe, tenuM nAma nadI nathI. je rIte nadInuM 'vahevuM' te 'anityatA' che, te ja rIte nadInuM haMmezA 'vahetA rahevuM' te nadInI 'nityatA' che. A ja prakAre je dravya che, te pariNamazIla paNa che ane apariNAmI paNa che. je pariNamana thaI rahyuM che te nitya che ke anitya? are bhAI ! te pariNamana anAdikALathI anaMtakALa sudhI eka samaya paNa aTakatuM nathI, tethI te pariNamana nitya ja che arthAt tenI anityatA paNa nitya ja che. Ama anityano artha evo che ke je 'kyAreka hoya' tathA 'kayAreka na paNa hoya' ane nityano artha evo che ke je 'sadA hoya'. AthI huM gaMgA nadInuM udAharaNa ApuM chuM; kAraNa ke anya nadIo to kyAreka vahevAnuM baMdha karI de che; paraMtu gaMgA nadI kadI aTakatI nathI. jyAre varasAda thAya che tyAre varasAdanA pANIthI gaMgA vahe che ane jyAre garamImAM barapha pIgaLe che, tyAre te baraphanA pANIthI gaMgA vahe che; A rIte gaMgAno pravAha eka samaya paNa aTakato nathI. e rIte dravyano pravAha paNa anAdikALathI laIne anaMtakALa sudhI eka samaya paNa aTakato nathI; ethI to ApaNe ema kahIe chIe ke bhagavAna ! ApanI nityatA to nitya che ja, ApanI anityatA paNa nitya che arthAt ApanI nityatA to anaMta che ja, paraMtu ApanI anityatA paNa anaMta che. AtmAmAM je eka anitya nAmano dharma che, te anitya nathI paraMtu nitya ja che. nitya dharmanI jema anitya dharma paNa nitya ja che. jema AtmAmAM jJAna, darzana, sukha Adi guNa nitya che, tevI ja rIte anitya nAmano dharma paNa nitya che.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALa - paryAyono abheda Ama anitya nAmano dharma paNa nitya hovAthI draSTinA viSayamAM sAmela che. A rIte anityadharma ane nityadharma - emanI akhaMDatA draSTinA viSayamAM sAmela che. - 33 'draSTinA viSaya' saMbaMdhamAM samayasAra anuzIlanamAM ziSyano je prazna che, te paNa draSTavya che; je A pramANe che : 'prazna:- pratyeka vastu svacatuSTayathI yukta hoya che. svacatuSTaya vinA vastunI kalpanA paNa karI zakAtI nathI. jema dareka vastu svayaM dravya che, tenAM pradeza tenuM kSetra che, tenAM guNa teno bhAva che; tema tenI paryAyo teno kALa che. draSTinA viSayamAM guNabhedano niSedha karIne ane guNone abhedarUpe rAkhIne 'bhAva'ne surakSita karI levAmAM Avyo, te ja rIte paryAyabhedano niSedha karIne ane paryAyono abheda rAkhIne 'kALa'ne paNa surakSita karI levo joIe; paraMtu Apa to paryAyono sarvathA niSedha karIne vastune kALathI akhaMDita rAkhavA mAMgatA nathI. A ja samayasAramAM AgaLa bhAvanA bhAvavAmAM AvI che ke 'na veLa 39yAmi, na kSetre khaNDayAmi, na kAlena khaNDayAmi, na bhAvena khaNDayAmi; suvizuddha ako jJAnamAtra mAvo'smi / '' na huM dravyathI khaMDita chuM, na kSetrathI khaMDita chuM, na kALathI khaMDita chuM ane na bhAvathI khaMDita chuM; huM to suvizuddha eka jJAnamAtra bhAva chuM. A bhAvanAmAM AtmAne dravya-kSetra-kALa-bhAvathI pUrNataH akhaMDita rAkhavAmAM Avyo che.'' uttara:- draSTinA viSayabhUta bhagavAna AtmAne sAmAnya, anAdi anaMta trikALIghruva-nitya, asaMkhyAta pradezI-abheda, taimaja anaMtaguNAtmaka-akhaMDa eka kahevAmAM Avyo che. emAM jema sAmAnya kahIne dravyane akhaMDa rAkhyuM che, asaMkhyapradezI-abheda kahIne kSetrane akhaMDa 1 samayasAra (gujarAtI), pAnuM 621
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ - draSTino viSaya rAkhyuM che, tevI ja rIte anAdi-anaMta trikALIdhuva nitya kahIne kALane paNa akhaMDa rAkhavAmAM Avyo che. aMtamAM 'eka' kahIne cAreya draSTikoNonI anetAno niSedha karyo che. A rIte draSTinA viSayabhUta trikALIdhuva dravyamAM svakALano niSedha nathI karavAmAM Avyo, paraMtu viziSTa paryAyono ja niSedha karavAmAM Avyo che.'' * kALanA be pakSa hoya che. eka anityatA ane bIjo nityatA. eTale ke eka viziSTa paryAya ane bIjo paryAyono abheda sAmAnya. tyAM draSTinA viSayamAM abheda sAmAnyano niSedha karavAmAM Avyo nathI paraMtu viziSTa paryAyono ja niSedha karavAmAM Avyo che. matijJAna, zrutajJAna, kevaLajJAna e viziSTa paryAyo che ane A viziSTa paryAyono draSTinA viSayamAM niSedha che. kevaLajJAna paNa viziSTa paryAya hovAthI draSTinA viSayamAM sAmela nathI. draSTinA viSayamAM nigodathI laIne mokSa sudhInI samasta paryAyono abheda sAmela che, te abhedanuM nAma kALano abheda che ane kALano abheda hovAthI te dravyArthikanayano viSaya che, tethI te abhedanuM nAma dravya che, paryAya nahIM; paryAya to tenA aMzanuM nAma che, bhedanuM nAma che. have koI kahe ke draSTinA viSayamAM Ape abhedanA rUpamAM paryAyane sAmela karI lIdhI ? are bhAI ! je kALanA abhedane sAmela karyo che, tenuM nAma dravya che, paryAya nahIM. badhI paryAyo paryAyArthikanayano viSaya hovAthI draSTinA viSayamAM sAmela nathI, paraMtu je paryAyono abheda arthAt kALanI akhaMDatA che, te dravyArthikanayano viSaya hovAthI draSTinA viSayamAM sAmela che. 2 samayasAra anuzIlana (gujarAtI), pAnuM 83
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALa - paryAyono abheda A pahelAM thaI gayelI samasta carcAne spaSTa karavAvALuM samayasAra anuzIlananuM nIce jaNAveluM kathana draSTavya che : 35 O 'A rIte e atyaMta spaSTa che ke pravAhanI niraMtaratAne paNa nityatA kahe che, kemake nityatA ane anityatAmAM kALanI apekSA ja mukhya che. AthI nityano artha, vastunI sadA upasthiti eTalo ja mAtra yogya nathI; paraMtu temAM pravAhanI niraMtaratA paNa joDAyelI che. A nityatA ja kALanI akhaMDatA che, je draSTinA viSayanuM abhinna aMga che.''1 kALanI apekSAe vastunA nitya ane anitya - e be pakSa hoya che. jyAre ApaNe vastune nitya kahIe chIe, tyAre te nityano artha ApaNe ema samajIe chIe ke 'je haMmezA kAyama rahe tenuM nAma nitya che.' 'kAyama rahevuM' teno artha ApaNe mAtra 'nahIM palaTavuM' eTalo ja grahaNa karIe chIe. saMkucita arthamAM nityano A artha sAco paNa che, paraMtu vyApaka arthamAM nityano artha alaga ja che. 'anAdikALathI laIne anaMtakALa sudhI pratyeka dravya prati samaya palaTAze, eka samaya paNa palaTAyA vinA raheze nahIM'- A vAta paNa nitya che; kAraNa ke jo A vAta anitya hota to pachI dravya kadI palaTAta ane kadI na palaTAta, paraMtu evuM thatuM nathI. dravya nitya baddalAya che. jyAre ApaNe 'nitya badalAya che' - ema kahIe chIe tyAre ApaNane badalAvAnI sAthe nityatAno vera-virodha lAge che, paraMtu emAM koI veravirodha nathI. - 'kadI nahIM palaTavuM' - e jema vastuno svabhAva che, tema ja 'pratisamaya palaTavuM' - e paNa vastuno svabhAva che. vastuno dravyasvabhAva 1 samayasAra anuzIlana (gujarAtI) bhAga 1, pAnuM 84
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 36 - draSTino viSaya nahIM palaTavAvALo che ane vastuno paryAyasvabhAva pratisamaya palaTavAvALo che. A banneya vastunA svabhAva che. ema nathI ke dravyasvabhAva dravyano svabhAva che ane paryAyasvabhAva paryAyano. A banneya vastunA nitya svabhAva che. have jo koI ahIM pUche ke tenuM nAma paryAyasvabhAva kema rAkhyuM? are bhAI! palaTavAvALo svabhAva hovAthI tenuM nAma paryAyasvabhAva rAkhyuM. paryAyasvabhAva vastuno svabhAva hovAthI dravyasvabhAva ja che. paryAya viSe, paryAyanI tarakzI kahevAmAM Ave che, tethI tene paryAyasvabhAva kahevAya che. paryAyasvabhAvanuM tAtparya paryAyano svabhAva nathI. "vastumAM pratisamaya parivartana thaze e batAvavAvALo paryAyasvabhAva che. A paryAyasvabhAva nitya che, anitya nahIM. je rIte dravyano kadI paNa nahIM palaTavAno svabhAva che, tevI ja rIte dravyano niraMtara palaTavAno paNa svabhAva che. have jo koI ema kahe ke "kadI paNa nahIM palaTavuM ane niraMtara palaTavuM e banne eka sAthe kaI rIte hoI zake che ? A praznanuM samAdhAna graMthAdhirAja samayasAranI 308 thI 311 gAthAnI TIkAnA nIcenA kathanamAM karavAmAM AvyuM che, je draSTavya che : "jIvo hi tAvatkramaniyamitAtmapariNAmairutpadyamAno jIva ova, nAjIvaH; avamajIvo'pikramaniyamitAtmapariNAmairutpadyamAno'jIva ova, na jIvaH / prathama to jIvakramabaddha evA potAnA pariNAmothI Upajato thako jIva ja che, ajIva nathI; evI rIte ajIva paNa kramabaddha evA potAnA pariNAmothI UpajatuM thayuM ajIva ja che, jIva nathI." A paMktiomAM 'palaTavuM ane "nahIM palaTavuM' - e banne vAto samayasAra (gujarAtI), pAnuM 458
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALa - paryAyono abheda eka sAthe kahI che. jIva pratisamaya palaTAI rahyo che, anAdikALathI palaTAI rahyo che temaja anaMtakALa sudhI palaTAze, topaNa te kadApi palaTAIne ajIva nahIM thAya. rAha 'eka dravya kadI bIjA dravyarUpa thatuM nathI' - enuM nAma che kadI nahIM palaTAvuM temaja potAmAM niraMtara parivartana thavAnuM nAma palaTAvuM che. bhagavAna AtmAmAM anaMta guNa che temaja asaMkhya pradeza che. A anaMta guNomAMthI kadI paNa eka guNa ocho nahIM thAya ane asaMkhya pradezomAMthI kadI paNa eka pradeza ocho nahIM thAya. je pramANe A nityasvabhAva che, te ja pramANe 'pratyeka guNamAM pratisamaya pariNamana thaze' - e paNa eka nityasvabhAva ja che. mAtra 'nahIM palaTavuM' e ja nityasvabhAva nathI paraMtu 'pratisamaya palaTavuM' e paNa nityasvabhAva che. A rIte nityano artha 'vastunI sadA upasthiti' mAtra ja nathI, paraMtu temAM 'pravAhanI niraMtaratA' paNa sAmela che. A nityatA ja kALanI akhaMDatA che, je draSTinA viSayabhUta dravyanuM abhinna aMga che. pravAhanI niraMtaratAne nityatA kahe che. jema ke - nadI mAtra ghaNA pANInuM nAma nathI. ghaNuM pANI to samudra, sarovara, talAva, baMdha athavA kUvo hoI zake che; paraMtu nadI hoI zakatuM nathI. na to pANInA abhAvanuM nAma nadI che ane na to pANInA samudAyanuM nAma nadI che; paraMtu vahetA pANInuM nAma nadI che. pANInA pravAhanuM nAma nadI che. jo nadImAMthI pravAha kADhI nAMkhavAmAM Ave to te nadI nahIM rahe; pachI to te talAva, baMdha athavA samudra thaI jaze, paraMtu nadI nahIM rahe. gaMgotrIthI nikaLIne baMgAlanI khADI sudhI gaMgA niraMtara pravAhamAna nadI che. tyAra bAda gaMgA nadI nathI, kAraNa ke tyAra bAda to te sAgara thaI gaI. A pramANe pravAhanI niraMtaratAnuM nAma ja nityatA che.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 - * draSTino viSaya dravya nitya che ane paryAya anitya che' - e bhASA to adhUrI che. pUrI bhASA to e che ke dravyadraSTithI dravya (vastu) nitya che ane paryAyadraSTithI dravya (vastu) anitya che." * nATakonI bhASA ja hoya che, te apUrNa hoya che; jyAre adAlatanI bhASA, nyAyazAstranI bhASA pUrNa hoya che. nATaka sAhityanI aMtargata Ave che; tethI sAhityanI bhASAmAM paryAya anitya che, dravya nitya che - mAtra eTaluM ja kahI devAmAM Ave che; paraMtu A vAkyano vAstavika artha e che ke dravyArthika draSTithI dravya nitya che ane paryAyArthika draSTithI dravya anitya che. A pramANe nityatAno artha 'vastunI sadA upasthiti eTalo mAtra ja nathI, paraMtu temAM pravAhanI niraMtaratA paNa sAmela che; kAraNa ke nityatA ane anityatA bannemAM kALanI apekSA che. nityatAmAM kALanI apekSA che ane anityatAmAM paNa kALanI apekSA che. vastu nitya paNa kALanI apekSAe che ane vastu anitya paNa kALanI apekSAe che. dravya, kSetra, kALa, bhAvamAM kALane paryAya kahe che. dravya-guNa-paryAyamAM paryAyane kALa kahevAmAM Ave che, bhAvane guNa kahevAmAM Ave che ane dravya svayaM vastu che; A rIte dravya-guNaparyAyamAM pradezone sAmela karyA nathI. te A rIte nityatA vALo kALano khaMDa draSTinA viSayamAM sAmela che ane te nityatAmAM mAtra kadI nahIM palaTavuM ja nahIM paraMtu niraMtara palaTavuM paNa sAmela che. jo ApaNe niraMtara palaTavAne aniyatA kahIne dravyamAMthI kADhI nAkhazuM to mAtra paryAya ja nahIM nIkaLe paraMtu anityatva nAmano
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 39 kALa - paryAyono abheda - dharma paNa nikaLI jaze ane jo bhagavAna AtmAmAMthI eka dharma athavA guNa paNa bahAra nIkaLaze to te bhagavAna AtmA bhAvathI khaMDita thaI jaze. jo vastumAMthI anityatvane kADhavAmAM Avaze, to paryAya nahIM nIkaLe, paraMtu anityatva nAmano dharma nIkaLI jaze. to te kALa saMbaMdhI bhUla nahIM paraMtu bhAvasaMbaMdhI bhUla che; kAraNa ke anityatva dharma guNa che ane guNa bhAvane kahevAmAM Ave che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8. bhAva-guNono abheda jevI rIte vastumAM kSetranI akhaMDatA hoya che, kALanI akhaMDatA hoya che; tevI ja rIte vastumAM guNonI akhaMDatA paNa hoya che. 47 zaktionA prakaraNamAM pUjya gurudevazrI kahetA hatA ke 'eka guNanuM rUpa bIjA guNamAM che' - te guNonI akhaMDatAnuM sauthI moTuM kAraNa che. jo eka guNanuM rUpa bIjA guNamAM na hoya, to guNo vikharAIne alaga-alaga thaI jaze. jo jJAnaguNamAM astitvaguNanuM rUpa na hoya, to jJAnaguNanuM astitva ja nahIM rahe; pachI jJAna gadheDAnA zIMgaDA samAna thaI jaze. astitvaguNamAM jo prameyatvaguNanuM rUpa na hoya, to astitvaguNane jANI zakAze nahi. jo jJAnaguNa anaMta guNomAM vyApta na hoya, to jJAnaguNa ja cetana haze, AtmAnA bAkInA guNa acetana raheze; kAraNa ke jJAnadarzanane ja cetanA kahevAmAM Ave che. A rIte vastumAM kSetranI akhaMDatA ane kALanI akhaMDatAnI sAthe sAthe guNonI eTale ke bhAvanI akhaMDatA paNa hoya ja che.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 9 vistArakrama ane pravAhakama * draSTinA viSaya saMbaMdhamAM samayasAra anuzIlananuM nIce jaNAveluM kathana draSTavya che : pravacanasAranI 9mI gAthAnI amRtacaMdrAcAryakRta tattvapradIpikA nAmanI TIkAmAM pradezonI akhaMDatAne vastunI samagratA ane pariNAmonI akhaMDatAne vRttinI samagratA kahI che tathA bannenA vyatirekone kramazaH pradeza ane pariNAma kahIne pradezonA kamanuM kAraNa pradezono paraspara vyatireka che ane pravAhamanuM kAraNa pariNAmo paryAyo)no paraspara vyatireka che - ema kahyuM che. A tathyanA UMDANamAM jatAM eka vAta spaSTa thAya che ke jo vistArakramanuM kAraNa pradezono vyatireka che ane pravAhakramanuM kAraNa pariNAmono vyatireka che, to pradezo ane pariNAmono anvaya arthAt pravacanasAra (gujarAtI) mAMthI sAbhAra : 1 vRtti - vartavuM te, hovuM te, hovApaNuM, hayAti (pAnuM 187) 2 vyatireka - bheda (ekano bIjAmAM abhAva); eka pariNAma bIjA pariNAmarUpa nathI tethI dravyanA pravAhamAM kama che. (pAnuM 187) ; bheda, ekanuM bIjarUpa nahIM hovuM te, "A te nathI' evA jJAnanA nimittabhUta bhinnapaNuM (pAnuM 10) 3 anvaya - ekarUpatA; sadazyatA; A te ja che evA jJAnanA kAraNabhUta ekapaNuM. (pAnuM 191)
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 - * draSTino viSaya anusmRtithI racita vistAra ane pravAha, kSetra ane kALanI samagratA (akhaMDatA)nA kAraNa hovA joIe. Ama e sahaja ja phalita thAya che. ke vastunI samagratA kSetranI akhaMDatA che ane vRttinI samagratA kALanI akhaMDatA che. tAtparya e che ke pariNAmomAM sarvatra paraspara anusmRtithI racita eka pravAha ja kALanI akhaMDatA che." ukta kathanamAM pratyeka zabda alaga-alaga vyAkhyAnI apekSA rAkhe che. vastu dravya, kSetra, kALa, bhAvamaya hoya che. vastumAM be cIjo hoya che. ekanuM nAma che vistArakrama ane bIjInuM nAma che pravAhakrama. vistArakrama kSetranI apekSAe hoya che ane pravAhakama kALanI apekSAe hoya che. AtmAnA asaMkhyAta pradezone evI rIte phlAvI daIekeeka pradezamAM bIjo pradezane rahe, to te pradezo saMpUrNa lokAkAzamAM phelAI jaze. kevaLI samudaghAtamAM je lokapUraNa dazA thAya che, temAM lokAkAzanA eka-eka pradeza para AtmAno eka-eka pradeza rahe che arthAt jeTalA lokAkAzanA pradeza che teTalA ja eka AtmAnA pradeza che; AtmA lokAkAzapramANa asaMkhyAta pradeza che. lokAkAzamAM je asaMkhyAta pradeza che arthAta traNe lokamAM je upara-nIce, AgaLa-pAchaLa, Aju-bAjumAM pradeza che, e badhA pradezonuM sthAna anAdikALathI nizcita che ane anaMta kALa sudhI raheze. eka paNa pradeza eka IMca paNa ahIM-tahIM halaze nahi tathA te pradezomAM dareka pradezanI chaye bAjumAM kyA kyA pradezo raheze, e paNa nizcita che. 1 anusmRti - anvayapUrvaka joDANa (sarva pariNAmo paraspara anvayapUrvaka guMthAyelA - - joDAyelA - hovAthI te badhA pariNAmo eka pravAhapaNe che tethI teo utpanna ke vinaSTa nathI) pravacanasAra (gujarAtI), pAnuM 187 mAMthI sAbhAra 2 samayasAra anuzIlana (gujarAtI) pAnuM 83-84
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vistArakrama ane pravAkrama be Apa sau jANatA hazo ke paramANunI racanA SaTkoNamaya hoya che tathA SaTkoNamaya racanA hovAthI jagyA bilakula ja khAlI rahetI nathI arthAt be paramANu vacce sthAna bilakula khAlI hotuM nathI. jevI rIte eka paramANu te cha taraphthI cha paramANu coMTI zake che; tevI ja rIte AtmAnA pradezomAM paNa eka pradezane cha pradezo ghere che. AtmAnA te pradezo anAdikALathI anaMtakALa sudhI te ja sthitimAM raheze, bhale te pradezo saMpUrNa lokAkAzamAM phelAI jAya athavA nAnA zarIramAM AvIne saMkelAi jAya. jevI rIte rUmAlamAM dorAo hoya che, te Aju-bAjuthI eka nizcita kramamAM rahe che. rUmAlane ApaNe game tevI rIte pheravatA rahIye topaNa temano kramabhaMga thato nathI arthAt krama badalAto nathI. 43 tevI rIte lokAkAzanA pradezono eka nizcita krama che ane teo te ja kramamAM rahe che arthAt te pradezono eka vyavasthita krama che ane te krama anAdikAlathI anaMtakAla sudhI raheze, tene kadI badalAvI zakAto nathI. lokAkAzanA pradezonI jema AtmAnA pradezono paNa nizcita krama che. jyAre AtmAnA pradezo saMpUrNa lokamAM phelAI jAya che, tyAre paNa AtmAnA pradezono krama teno te ja rahe che ane te krama kadI badalAvI zakAto nathI; tene ja vistArakrama kahe che. ja jevI rIte vistArakramamAM pradezonuM sthAna badalAvI zakAtuM nathI, tevI ja rIte pravAhakramamAM paryAyane nizcita samayathI badalAvI zakAtI nathI. jevI rIte pradezono krama sunizcita che; tevI ja rIte anAdikAlathI laIne anaMtakAla sudhI jeTalA samaya che, temAM pratyeka dravyanI pratyeka paryAya eka-eka samayamAM khacita che. na to e saMbhava che ke kAlanI paryAyane Aje laI AvIe athavA AjanI paryAyane kAla para laI jaIe.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Fr karyo che. draSTino viSaya A pramANe AcArya amRtacaMdre vistArakramathI pravAkramane siddha jo A pustakamAMthI pAchaLanAM pAnAne AgaLa lAvavuM ho to phADIne lAvavuM paDaze. pAnuM phADavAthI A pustaka akhaMDa nahIM rahe. jo dravyanA eka pradezane bIjI jagyAe haTAvavuM hoya, to dravyanA TukaDA karavA paDaze. TukaDA karavAthI vastu akhaMDa nahIM rahe; jyAre vastu tene kahe che ke je akhaMDa hoya arthAta jenA khaMDa na thaI zake. AthI pradezone eka jagyAethI bIjI jagyAe badalAvI zakAtA nathI. jevI rIte vistArakramamAM e niyama che ke eka pradezane bIjI jagyAe badalAvI zakAto nathI, tevI ja rIte pravAhakramamAM paNa e niyama che ke eka paryAyane bIjI jagyAe badalAvI zakAtI nathI. jemake-koInI siddhaparyAya eka lAkha varSa pachI thavAnI hoya ane tene te atyAre lAvavA mAMgato hoya, to je svakALamAMthI siddhaparyAyane te kADhaze, tyAM eka kaTa lAgI jaze. jo eka paryAyane samayanI pahelAM koI sthAnAMtarita karavA mAMgaze to AtmAnI anAdi-anaMtatA khaMDita thaI jaze; jyAre vastu tene kahIe chIe, je akhaMDa rahe che. ethI paryAyane kadApi badalAvI zakAtI nathI. eka lAkha varSa pachI AvavAvALI siddhaparyAya jo te atyAre lAvavA mAMgaze to siddhaparyAya AvyA pachI saMsAraparyAya kadI AvatI nathI; ethI atyArathI laIne eka lAkha varSa sudhInI saMsAraparyAyonuM zuM thaze ? siddhaparyAya lAvavA mATe temane khatama karavI paDaze. jo temane khatama karI, to teTaluM dravya khaMDita thaI jaze. jema nava mITara dhotIyAmAMthI jo vacamAMthI eka mITara kADhI nAkhavAmAM Ave to te ATha mITaranuM rahI jaze ane vacce eka sAMdha lAgI jaze; tevI ja rIte jo AtmAmAMthI eTalA samayanI saMsAraparyAyo kADhI nAkhavAmAM Ave, to AtmA kALathI khaMDita
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vistArakrama ane pravAhama - - 45 thaI jaze, eTalo nAno thaI jaze, anAdi-anaMta nahIM rahe ane temAM eka sAMdha lAgI jaze. AcArya amRtacaMdra ahIM kALanI akhaMDatAne samajAvavA mATe pradezanI arthAt kSetranI akhaMDatAnuM udAharaNa ApyuM che. ahIM kALanI akhaMDatA e siddhAMta che ane pradezanI akhaMDatA e udAharaNa che. ApaNe badhA prasaMga-vArtAne udAharaNa samajIe chIe, paraMtu ema nathI. udAharaNAno eka niyama che ke udAharaNa saraLa hovuM joIe tathA siddhAMta adharo hovo joIe; udAharaNa lokaprasiddha hovuM joIe tathA siddhAMta aprasiddha hovo joIe; udAharaNa sthaLa hovuM joIe tathA siddhAMta sUkSma hovo joIe. - * jyAre kSetrane badalAvavA viSe koIne vikalpa Avato nathI, to pachI paryAyane badalAvavAno vikalpa kema utpanna thAya che ? ApaNane paryAyane badalAvavAnI IcchA e mATe thAya che ke AtmAnA pradeza (kSetra)nA palaTavAthI koI bagADa-sudhAra thato nathI arthAta jo mAthAmAM sthita Atmapradezo pagamAM jatA rahe athavA pagamAM sthita pradezo mAthAmAM AvI jAya to ApaNane koI duHkha thatuM nathI; mATe pradezonA kAraNe koI bagADa-sudhAra nathI. bagADa-sudhAra to paryAyamAM thAya che arthAt koI paryAya ApaNane duHkhamaya lAge che ane koI paryAya ApaNane sukhamaya lAge che, AthI paryAyane badalAvavAnI IcchA thAya che. paraMtu paryAyane badalAvI zakAtI. nathI. paryAya saMbaMdhI ApaNuM je ajJAna che, tene to badalAvI zakAya che, paraMtu paryAyane nahIM. 1 * vistArakama eTale kSetrano krama, vistArano artha kSetra athavA phelAva thAya che ane phelAvano eka nizcita krama che, ene badalAvI zakAto
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya nathI. jema rUmAlanI ghaDI karavAthI rUmAlanA pradezonA krama (Relative Location) mAM koI pharaka paDato nathI, tevI ja rIte AtmAne kIDInA zarIramAM javu paDe topaNa AtmAnA pradezonA kramamAM koI pharaka paDato nathI. jema vistAranA kramane kSetra kahevAya che, tema pravAhanA kramane kALa kahevAya che. jevI rIte kSetrathI bhagavAna AtmA akhaMDa che, tevI ja rIte kALathI paNa bhagavAna AtmA akhaMDa che. jo ApaNane A vAta samajamAM AvI jAya ke kALathI bhagavAna AtmA akhaMDa che, to pachI ApaNe paryAyane palaTAvavAnI vAta vicArazuM ja nahIM, kAraNa ke temAM pheraphAra thaI zakato ja nathI. 46 A vAta sAMbhaLIne ghaNA loko pUche che ke pachI amArA puruSArthanuM zuM thaze ? are bhAI ! je divase tamane A vAta samajamAM Avaze te ja divase sAco purUSArtha pragaTa thaze. atyAre naraka-nigodamAM nAkhavAvALo ane saMsAramAM rakhaDAvanAro purUSArtha che. asalI purUSArtha to te divase pragaTa thaze, je divase te loko svIkAraze ke bhagavAna AtmA kALathI paNa akhaMDa che arthAt paryAyamAM parivartana karI zakAtuM nathI. A rIte pradezonI akhaMDatAne vistArakrama kahe che ane te pradezonI akhaMDatA dravyArthikanayano viSaya che. te badhA pradeza anAdianaMta ane akhaMDa che. akhaMDa hovA chatAM paNa temane alaga-alaga jANI paNa zakAya che. jo temane alaga-alaga jANI zakAtA na hota to te pradezonI saMkhyA asaMkhya che, anaMta nahIM ema kema jaNAta ? joke teo judA thaI zakatA nathI topaNa teo judA-judA che. pradezanI jema guNo paNa judA thaI zakatA nathI, paraMtu teo judA-judA che. alaga-alaga na thavuM-e dravyanI oLakhANa che ane alaga thavuM - e paryAyanI oLakhANa che. guNabhedane, pradezabhedane, kALanA khaMDane A badhAMne paryAya kahe che.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 47 vistArakrama ane pravAhakrama che kSetranI akhaMDatAne "asaMkhyapradezI kahevAya che. jyAre "asaMkhyapradezI' kahevAmAM Ave che. tyAre pradeza" vizeSaNa banI jAya... che eTale ke asaMkhyapradezI eka akhaMDa vastuno bodha karAve che tathA jyAre - "asaMkhya pradeza' kahevAmAM Ave che, tyAre te bhedano bodha karAve che. bhagavAna AtmA asaMkhyapradeza nathI, asaMkhyapradeza che, bhagavAna AtmA anaMtaguNa nathI anaMtaguNamaya che. * jo alaga-alaga pradeza khyAlamAM Ave to AtmAno anubhava nahIM thAya, paraMtu vikalpanI ja utpatti thaze; anaMta guNa alaga-alaga khyAlamAM Ave to paNa AtmAno anubhava nahIM thAya, paraMtu vikalpanI ja utpatti thaze; je alaga-alaga paryAyo paNa anubhavamAM khyAlamAM Ave, tyAre paNa AtmAno anubhava nahIM thAya, paraMtu vikalpanI ja utpatti thaze. jyAre kSetra saMbaMdhI bhedano vikalpa, kALa saMbaMdhI bhedano vikalpa, dravya saMbaMdhI bhedano vikalpa ane bhAva saMbaMdhI bhedano vikalpa - A badhA vikalpo nathI hotAM, tyAre te anubhUtino kALa che. e samaye dravyadraSTino je viSaya bane che; te ja dravyArthikanayano viSaya che. vyatirekano artha thAya che viparIta. jema akhaMDatAnuM viparIta khaMDa che arthAtu akhaMDatAno vyatireka khaMDa che; tema vastunI samagratAnA vyatirekane pradeza ane pariNAmonI samagratAnA vyatirekane paryAya kahevAmAM Ave che. pariNAmonI samagratAnA vyatirekane paryAya kahe che, paraMtu paryAyArthikanayanA viSayavALI paryAya mAtra A ja paryAya nathI; kAraNa ke paryAyArthikanayanA viSayavALI paryAyamAM to pradezono vyatireka paNa sAmela che, guNono vyatireka paNa sAmela che; jyAre A paryAyamAM to mAtra kALano vyatireka ja Ave che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 * draSTino viSaya samajavAmAM takalIpha e che ke bannenuM nAma ja paryAya che ane bannene paryAya ja kahevAmAM Ave che. hamaNAM je ema kahyuM hatuM ke "jo vistArakramanuM kAraNa pradezono vyatireka che ane pravAhakamanuM kAraNa pariNAmono vyatireka che to pradezo ane pariNAmono aya arthAta anusmRtithI racita vistAra ane pravAha; kSetra ane kALanI samagratA (akhaMDatA)nA kAraNa hovA joIe." to ahIM pradezono anvaya' nuM tAtparya anusmRtithI racita vistAra che ane pariNAmono anvaya" nuM tAtparya anusmRtithI racita pravAha che. je pramANe vistArakramanuM kAraNa pradezono vyatireka che to pradezono anvaya kSetranI samagratA (akhaMDatA)nuM kAraNa hovuM joIe. tevI ja rIte pravAhedamanuM kAraNa pariNAmono vyatireka che, to pariNAmono anvaya kALanI samagratA (akhaMDatA)nuM kAraNa hovuM joIe. dasa nayomAM je eka "anvayadravyArthikanaya che, te anvayadravyArthikanayano viSaya A ja anvaya che. (vadhu mAhitI mATe juo pariziSTa) anvaya to dravyArthikanayano viSaya che ane vyatireka te paryAyArthinayano viSaya che tathA AdravyArthinayanA viSayabhUta anvayamAM guNono anvaya, pradezono anvaya ane paryAyono anvaya-badhAno anvaya sAmela che, vyatireka koIno paNa sAmela nathI. draSTinA viSayamAM kALano anvaya sAmela che. kALano vyatireka sAmela nathI; bhAvanA anvaya sAmela che, bhAvano vyatireka sAmela nathI; kSetrano anvaya sAmela che, kSetrano vyatireka sAmela nathI. . * A viSayathI saMbaMdhita samayasAra anuzIlananuM nIcenuM kathana paNa dravya che :
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ vistArakrama ane pravAhakama - - 49 " prazna - A pramANe kALanI akhaMDatAne surakSita rAkhavAthI dravyArthikanayanA viSayabhUta dravyamAM arthAt draSTinA viSayamAM zuM paryAya bhaLI nahiM jAya? kemake pariNAmonA anvayane ja to kALanI akhaMDatA kahevAya rahI che. jyAre pariNAmono anvayadraSTinA viSayamAM AvI gayo, to pariNAma paNa AvI ja gayA samajo. uttara - ema vAta nathI, kemake AcArya jayasena anvayane guNanuM ane vyatirekane paryAyanuM lakSaNa kahe che. temanA mULa zabdo A pramANe che:. "anvayino guNA athavA sahabhuvo guNA iti guNalakSaNam / vyatirekiNaH paryAyA athavA kramabhuvaH paryAyA iti pryaaylkssnnm|" A kathanathI e spaSTa che ke anusUtithI racita pravAha guNa che, paryAya nahIM. kALano anvaya (akhaMDa pravAha) guNa che ane kALano vyatireka paryAyo che. A rIte kALanI akhaMDatA-draSTinA viSayamAM AvavA chatAM paNa paryAyo temAM AvatI nathI." . anusmRtithI racita pravAha be prakArano hoya che; eka to vistArakramavALo anusmRtithI racita pravAha tathA bIje pravAhakramavALo anusUtithI racita pravAha. AtmAmAM je asaMkhya pradeza che, te vikharAIne kadI alaga-alaga thaI jatA nathI, kAraNa ke temanAmAM anusUtithI racita eka pravAha che. je rIte pradezomAM anusUtithI racita pravAha che, te ja rIte paryAyomAM paNa anusmRtithI racita pravAha che. pUrvaparyAya ane uttaraparyAya e banne pRthaka pRthapha hovA chatAM paNa eTalI majabUtIthI joDAyelI che ke emanI joDa koI motIomAM parovAyelI sUtaranI dorI samAna nathI. jema maMdiromAM saMgemaramarane ja khodI khodIne 1 pravacanasAra gAthA 93nI tAtparyavRtti TIkA 2 samayasAra anuzIlana (gujarAtI) bhAga 1, pAnuM 84-85 -
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya ja banAvAyelI mALAmAM je motI joDAyelA hoya che, te koI simenTa masAlAthI joDAyelA hotAM nathI, paraMtu teo aMdaramAM te ja saMgemaramara vaDe joDAyelA hoya che. je be paryAyo majabUtIthI joDAyelI che, te sUtaranI dorIthI parovAyelI mALA samAna nathI; paraMtu saMgemaramarathI banelI motIonI mALA samAna che. 50 je pramANe be pradeza alaga-alaga hovA chatAM paNa majabUtIthI joDAyelA che, te ja pramANe be paryAyo paNa alaga-alaga hovA chatAM paNa aMdarathI ghaNI majabUtIthI joDAyelI che. je rIte be pradezonI vacamAM koI khAlI jagyA nathI, te ja rIte be paryAyonI vacamAM koI khAlI jagyA nathI. dorIthI parovAyelI ja motIonI mALA che, temAM be motIo vacce khAlI jagyA che, paraMtu je saMgemaramaranA motIo banAvavAmAM AvyAM che, temanAmAM te motIo koI masAlAthI joDavAmAM AvyAM nathI. paryAyo dorIthI parovAyelAM motI samAna nathI, paraMtu saMgemaramarathI banAvavAmAM AvelI motIonI mALA samAna che. je pramANe dravyamAM be pradezonI vacamAM kSetranI akhaMDatA che, te ja pramANe be paryAyonI vacamAM kALanI akhaMDatA che ane e pradezo ane paryAyomAM anusmRtithI racita pravAha che. je anusmRtithI racita pravAha che, te anvaya che ane te anvaya dravyanuM lakSaNa che. tathA paryAyomAM je paraspara vyatirekIpaNuM che, te paryAyanuM lakSaNa che. koI loko kahe che ke Ape paryAyonA pravAhane sAmela karIne draSTinA viSayamAM badhI paryAyone sAmela karI dIdhI, to huM temane kahuM chuM ke are bhAI ! paryAyonA pravAhanuM nAma to dravya che. jo anusUtithI racita
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ vistArakrama ane pravAhakama - - 51 pravAhane paryAya mAnIne dravyamAMthI kADhI nAkhIe chIe to mAtra paryAya khaMDita thatI nathI, paraMtu dravya khaMDita thAya che. anusmRtithI racita pravAha to nityatAnuM lakSaNa che. jo e nityatva nAmanA dharmane kADhI nAkhazuM to bhagavAna AtmA bhAvathI khaMDita thaI jaze. je dravyamAMthI anusmRtithI racita pravAhane kADhI nAkhIzuM to anvaye nIkaLI jaze, jyAre kADhavAno to vyatirekane che arthAt kADhavAnI to paryAyane che. AjakAla evA keTalAya joDIyA bALako pedA thAya che, jemanAM aMga joDAyelA hoya che. jo temane alaga-alaga karavAmAM Ave to banneya marI jaze, jIvI zakaze nahi. tevI ja rIte be paryAyo evI rIte joDAyelI che ke temanI vacce bilakula jagyA khAlI nathI ane teo e rIte joDAyelI che ke traNaloka ane traNakALamAM kyAre paNa judI thaI zakatI nathI. e paryAyonuM alaga na thavuM, enuM nAma anusUtithI racita pravAha che, te anvaya che tathA te anvaya draSTinA viSayamAM sAmela che. "anusUtithI racita pravAha guNa che, paryAya nahIM' - A vAta samajavI bahu kaThaNa che ane ene zabdomAM bAMdhavI e enAthI paNa vadhu kaThaNa che.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10 paryAya kaI rIte sAmela che ? draSTavya che : A viSe samayasAra anuzIlananuM nIce jaNAveluM kathana ''bhUtakALanI paryAyo to vinaSTa thaI cUkI che, bhaviSyanI paryAyo haju anutpanna che ane vartamAna paryAya svayaM draSTi che, je viSayI che; te draSTinA viSayamAM kaI rIte sAmela thaI zake che ? viSaya banAvavAnA rUpamAM to te bhaLelI ja che; kemake vartamAna paryAya jyAM sudhI dravya tarapha na DhaLe, tenI sanmukha na thAya, tene na sparze, temAM tanmaya na thAya, temAM ekAkAra na thaI jAya; tyAM sudhI AtmAnubhUtinI prakriyA paNa saMpanna thaI zakatI nathI. Ama vartamAna paryAya anubhUtinA kALamAM dravyanI sanmukha thaIne dravyathI abheda to thAya ja che, paraMtu A abheda anya prakAranuM che, guNo ane pradezonA abheda jevuM nathI.''1 - viSaya banAvavAnA rUpamAM paryAya paNa draSTinA viSayamAM bhaLelI che. e viSe ema kahevAmAM paNa Ave che ke draSTi aMtarmukha thaI gaI. eka udAharaNa paNa ApavAmAM Ave che ke je vijaLIno tAra hoya che, temAM karaMTa tyAM sudhI Avato nathI, jyAM sudhI te pAvara hAusa (je karaMTanuM ghara che) ne sparza karato nathI. tevI ja rIte jyAM sudhI paryAya 1 samayasAra anuzIlana (gujarAtI), pAnuM 83
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAya kaI rIte sAmela che ? dravyane sparza nahIM kare, tyAM sudhI paryAyamAM kevaLajJAna nahIM thAya. svabhAvamAM to sarvajJa zakti bharI paDI che, paraMtu jo paryAya te svabhAvane sparza nahIM kare, to temAM kevaLajJAna kyAMthI Avaze ? A apekSAe paryAya draSTinA viSayamAM sAmela che arthAt draSTinA viSayamAM bhaLelI che. 53 paryAya svabhAvano Azraya lIdho, e apekSAthI paryAya draSTinA viSayamAM sAmela che. * pATaNI jAtinI chokarInA jo kAsalIvAla jAtinA chokarA sAthe lagna thAya to chokarI kAsalIvAla thaI ke nahIM ? are bhAI ! tenI banne apekSAo che. te chokarI kAsalIvAla thaI paNa gaI ane na paNa thaI. jo tene pATaNInI dikarInI draSTithI joIzuM, to te pATaNI paNa che ane kAsalIvAlanI vahunI draSTithI joIzuM, to te kAsalIvAla paNa che. A viSe kyAreya paNa samasyA utpanna thatI nathI ke te kAsalIvAla che ke pATaNI ? paraMtu draSTinA viSayamAM paryAya sAmela che ke nahIM, e viSe badhAne samasyA che. are bhAI ! jyAre paryAya te dravyane jJAnanuM jJeya banAvI rahI che, zraddhAnuM zraddheya banAvI rahI che, jyAre badhA guNanI paryAyo Atmasanmukha thaI gaI che tathA AtmAnA atIndriya AnaMdanuM jharaNuM paNa paryAyamAM phuTI nIkaLyuM che ane te AnaMdamAM kayAMya paNa trUTi nathI arthAt AnaMdanI akhaMDa dhArA paryAyamAM vahI rahI che; jyAre paryAya te dravya prati potAne eTalI samarpita karI dIdhI che, to pachI paryAyane dravyamAM sAmela thavA mATe vadhu zuM karavAnuM che ? jyAre soniyA gAMdhIe ITAlInI nAgarikatA choDI dIdhI che, . bhAratanI nAgarikatA grahaNa karI lIdhI che ane bhAratIya saMskRti anusAra
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya anya vastronI apekSA sADI paheravAnuM paNa zarU karI dIdhuM che, to huM pUchuM chuM ke bhAratIya banavA mATe teo ethI vadhu zuM kare ? 54 tevI ja rIte paryAya dravyamAM sAmela thavA mATe dravya sAthe ekAkAra paNa thaI gaI tathA teNe potAnuM nAma suddhAM badalAvI nAkhyuM arthAt paryAye potAno svara paNa evo karI lIdho ke huM dravya chuM, huM AtmA chuM, huM trikALI dhruva, anAdi-anaMta, akhaMDa chuM. te paryAya ema bolavA lAgI ke - 'ahamekko khalu suddho NANadaMsaNamaiyo sadAruvI / ' 'huM eka zuddha, sadA arUpI, jJAnadarzanamaya khare.' have huM Apane pUchuM chuM ke paryAya dravyamAM sAmela thavA mATe AnAthI vadhu-zuM kare ? are bhAI ! viSaya banAvavAnA rUpamAM 'paryAya' draSTinA viSayabhUta dravyamAM bhaLelI ja che. jo paryAya dravyamaya na thAya, to padArthamAM kevaLajJAna ja na thAya. upayoganI ekAgratAne dhyAna kahevAya che ane upayoga paryAya che. jo te upayoga (paryAya) trikALI dhruvamAM abheda ekAkAra na thAya, to AtmAnuM dhyAna nahIM thAya. e be vacce jo thoDI paNa saMdhi raheze, to AtmAnuM dhyAna nahIM thAya.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11 tatvavyavasthAmAM draSTino viSaya vastuvyavasthA mujaba draSTinA viSaya saMbaMdhI vistRta carcA karyA bAda have saMkSiptamAM tattvavyavasthAmAM kahelA sAta tattvomAMthI draSTinA viSaya jIva' viSe saMkSipta carcA A prakaraNamAM karavAmAM AvI che. A ja saMdarbhamAM huM eka vAta vadhu kahevA mAMgu chuM ke jinavANImAM kathana kayA prakAre hoya che. jinavANImAM dravyonA nAmono ullekha cha dravyorUpe paNa Ave che ane be dravyorUpe paNa Ave che. cha dravyonA nAma jIva, pugala, dharma, adharma, AkAza ane kALa che. be dravyonA rUpamAM ullekha dravyasaMgrahamAM ApaNane A rIte maLe che : 'jIvamajIvaM davvaM, jiNavaravasaheNa jeNa NiddiTheM / deviMda-viMda-vaMdaM, vaMde taM savvadA sirasA // 1 // ' (harigIta) jIva ajIva jeNe varNavyAM devendravRMdathI vaMdya te, zirasA namIne sarvadA, vaMdu huM jinavara vRSabhane. 1
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ pas * draSTino viSaya anvayArtha:- (cena ninavaravRSame) je jinavara vRSabhabhagavAne (nIvam manavam dravyama) jIva ane ajIva dravyanuM (nirviSTama) varNana karyuM che, (kevendravRndravanya) devendronA samUhathI vaMdanIya (tame) te prathama tIrthakara vRSabhadevane huM (zrI nemicandra siddhAntideva) (sarva) haMmezA (zirasa) mastaka namAvIne (vanTe) namaskAra karuM chuM.' A gAthAmAM jIva ane ajIvanA rUpamAM be dravyonA nAma kahyAM che, paraMtu A banne kathanomAM paraspara koI virodha nathI; kAraNa ke pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kALa - A pAMceya dravyo ajIva ja che. dravyomAM to cha dravyone be dravyonA rUpamAM kahI zakAya che, paraMtu tattvavyavasthAmAM sAta tattvone jIva-ajIva e be tattvonA rUpamAM kahI zakAtA nathI:- zrI tatvArthasUtramAM AcArya umAsvAmIe sAta tattvomAM jIva, ajIva pachI Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSano judo ullekha karyo che. enAthI spaSTa thAya che ke AsravAdi tatva ajIvamAM sAmela nathI. vastuvyavasthAmAM jyAM dravyomAM pugalAdi pAMca dravyone ajIvamAM sAmela karyA che, tyAM ja tattvavyavasthAmAM AsavAdi tattvone ajIvamAM sAmela karI zakAtA nathI. AnuM kAraNa e che ke dravyomAM je pugala dravya che, te ajIva ja che; tethI tene avamAM sAmela karI zakAya che, paraMtu Asava ajIva ja nathI, temAM dravyAsrava pudgalarUpa hovAthI ajIva che ane bhAvAsava jIvanuM pariNAma che. tattvArthasUtramAM chaThThA adhyAyamAM 'navAnavAdhivALuM 2' sUtra che. A sUtramAM ema kahyuM che ke AsavanA be adhikaraNa che - jIva ane 1 dravyasaMgraha gAthA 1
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvavyavasthAmAM draSTino viSaya A be bheda na ajIva. eTale ke AsavanA dravyAsava ane bhAvAsava karatAM jIvAsava ane ajavAsava e be bheda karyAM. evI ja rIte baMdhAdikanA paNa jIva baMdha, ajIva baMdha, jIva saMvara, ajIva saMvara, jIvanirjarA, ajIvanirjarA, jIvamokSa, ajIvamokSa - evA bheda che. - - 50 jo uparyukata AsravAdine jIva athavA ajIvamAM sAmela karavA hoya, to jIvAmravane jIvamAM, ajIvAmravane ajIvamAM, jIvabaMdhane jIvamAM, ajIvabaMdhane ajIvamAM - e pramANe sAmela karI zakIzuM. dravyonI jema tattvone ApaNe bheda karyA vinA jIva ke ajIvamAM sAmela nahIM karI zakIe. tattvavyavasthAmAM sAta tattvo A mATe banI gayA, kAraNa ke AsavAdika paryAyomAMthI jIvanI paryAyone jIvamAM sAmela karavI joIe ane ajIvanI paryAyone ajIvamAM sAmela karavI joIe; paraMtu A AsavAdika paryAyo paryAyArthikanayano viSaya che, dravyArthikanayano viSaya nathI, AthI dravyArthikanayanA viSayane alaga karavA mATe A paryAyone alaga rAkhavI joIe, te kAraNe AsravAdika paryAyone jIva-ajIvamAM sAmela karatAM tattvavyavasthAmAM AsavAdikatattvone alaga ja rAkhyAM. jo AsavAdikanA jIvAsava, ajIvAsava-evA bheda karIne jIva ane ajIvamAM sAmela karIe; to te jIva draSTino viSayabhUta jIva nahIM rahe, jenA Azraye samyagdarzananI prApti thAya che; kAraNa ke jIvAmravAdine jIvamAM sAmela karavAthI rAga ane mithyAtva paNa sAmela thAya che, paryAya paNa sAmela thAya che. draSTinA viSayabhUta jIvamAMthI A badhAMne alaga rAkhavA mATe AsavAdikane jIva ane ajIvathI bhinna tattvo kahevAmAM AvyAM. A rIte draSTino viSayabhUta jIva, badhAM ajIva temaja AsavAdikathI paNa bhinna che. jo jIvane mAtra ajIvathI ja bhinna kahIe
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya 58 to ajIvamAM to phakta dravyAsavAdika ja sAmela che, bhAvAsavAdika nahIM, AthI draSTinA viSayabhUta dravyamAMthI bhAvAsavAdikane paNa kADhI nAkhavA mATe tene AsavAdikathI bhinna kahyo che. draSTinuM viSayabhUta dravya to bhAvamokSa arthAt mokSanI paryAyathI paNa bhinna che, tethI mokSane paNa jIvamAM sAmela karyo nathI. je ajIva ane AsavAdika - e badhAMthI bhinna che - evA jIvane draSTino viSaya banAvavAthI samyagdarzananI prApti thaze. are bhAI ! vastusvarUpanA pratipAdana mATe dravyavyavasthA che ane AtmakalyANa mATe tattvavyavasthA che. A tattvacarcA adhyAtmanuM aMga che ane dravyacarcA siddhAMtanuM aMga che. badhI paryAyone tattvavyavasthAmAM alaga sthAna maLyuM che. tattvavyavasthAmAM sAteya tattvonA alaga-alaga hovAne ApaNe A udAharaNathI sArI rIte samajI zakIe chIe : amerIkAmAM jo eka parivAramAM miyA-bIbI sahita temanA be bALako rahetA hoya, to temanA makAnamAM ochAmAM ochA pAMca beDarUma hoya che. eka ke be varSanA bALakonA paNa alaga beDarUma hoya che. tyAM cAra varSanA chokarAno alaga rUma hoya che ane cha varSanA chokarAno alaga rUma hoya che. jo teo eka bIjAnA rUmamAM jAya che to pUchIne jAya che ane bIjAnA rUmamAM koInA sAmAnane aDatAM paNa nathI. jo be varSanuM bALaka paNa potAnA mA-bApanA rUmamAM jaze, to pUchIne jaze arthAt bAraNuM khakhaDAvIne jaze. tyAMnA bALakone A vAtanI TrenIMga ApavAmAM Ave che.paraMtu te bALakane tenA mammI-pappA potAnI rUmamAM AvavAnI manAI tyAre karI zake che ke jyAre tene teno potAno rUma ane badhI vyavasthA ApavAmAM Ave. jo tenA rUmamAM badhI sukha-suvidhAo na hoya, to tenA mammI-pappA na to temanA rUmamAM AvavAnI manA karI zake
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvavyavasthAmAM draSTino viSaya che ana na to tene kahI zake che ke jyAre paNa Ava, tyAre pUchIne Ava. te bALaka to potAnA mammI-pappAnA rUmamAM jaze ja. ve ja te ja rIte huM ema kahuM chuM ke tattvavyavasthAmAM jyAre paryAyone arthAt Asava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSane alaga-alaga tattva kahIne jIva ane ajIvathI alaga karI dIdhAM che to pachI teo jIva ane ajIvamAM zAthI sAmela thaze ? dravyavyavasthAmAM to teo (AsavAdika paryAyo) jIva ane ajIvamAM sAmela thaze; kAraNa ke tyAM temanI koI alaga vyavasthA nathI; paraMtu tattvavyavasthAmAM temanI jIva-ajIvamAM sAmela thavAnI koI samasyA ja nathI; kAraNa ke temane pRthak tattva banAvI dIdhAM che. Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa - emAM jIvanI badhI paryAyo sAmela che. nigodathI laine mokSa sudhInI jIvanI samasta vikArI tathA avikArI paryAyo A AsavAdika tattvomAM sAmela che. A AsavAdika sivAya jIvanI evI koI paNa paryAya nathI, jene ApaNe jIvamAM sAmela karavA mAMgIe. kahevAnuM tAtparya e che ke samasta vikArI ane avikArI paryAyo AsavAdika pAMca tattvomAM ja sAmela che, jIvamAM sAmela nathI. samasta vikArI ane avikArI paryAyothI rahita jIvatattva ja dravyadraSTino viSaya che. A ja saMpUrNa kathanano sAra che.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 12 upasaMhAra vastu to jevI bhedAbhedasvarUpa che, tevI ne tevI ja raheze. vastumAM kAMI karavAnuM nathI. A je badhI kamAla che te tArI draSTinI kamAla che;- bhAI sAheba ! eka vastumAMthI kone ApaNe dRSTimAM rAkhIe ane kone na rAkhIe e kalA ajANapaNe jANIe ja chIe. A mATe huM sati ' sItAjInuM udAharaNa ApuM chuM. sItAjI janakanA putrI hatA, lava-kuzanA mAtAjI hatA, bhAmaMDalanA bahena hatA ane rAmanA patnI hatA. have huM Apane pUchavA mAMgu chuM ke sItAjI mAtA hatA ke putrI, bahena hatA ke patnI ? Apa kahI zako cho te koNa hatA ? A cAreya vastuo (mAtApaNuM, putrIpaNuM, bahenapaNuM ane patnIpaNuM) sItAjImAM phUTIphUTIne bharI hatI. have jo sItAjI jevI ja koI mahilAne tenA pitA, putra, bhAI ane pati samakSa lAvavAmAM Ave ane tene kahevAmAM Ave ke A cAramAMthI ekane goLIthI uDAvI devAmAM Avaze, bolo tame kaho ke kone goLI mArUM ? athavA tene ema kahevAmAM
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra - 61 Ave ke huM ekathI pAMca sudhI boluM eTalI vAramAM ja nahi batAve to cAreyane goLIthI mArI nAkhIza. . jo te mahilA ema kahe ke putrane mAro to te mAtA nathI, jo ema kahe ke pitAne mAro to te putrI nathI, je ema kahe ke bhAIne mAro to te bahena nathI ane jo ema kahe ke patine mAro to te patnI nathI. paraMtu te mahilA to ema ja kaheze ke tuM mane mArI nAkha, kAraNa ke te mAtA paNa che, putrI paNa che, bahena paNa che ane patnI paNa che. A cAreya guNo tenAmAM ThAMsI ThAMsIne bharyA che. te guNo tenAmAMthI kADhI. zakAya tema nathI. paraMtu te cAreya vyaktiomAMthI je pati che te to tene patnInA rUpamAM ja jue che, mAtA, putrI ke bahenanA rUpamAM nahi. joke te vyakti tenA jJAnamAM jANe che ke A mAtA paNa che, putrI paNa che ane bahena paNa che; paraMtu tenI draSTimAM to te phakta patnI ja che. tevI ja rIte bhAInI draSTimAM to te phakta bahena ja che, putranI draSTimAM to te phakta mAtA ja che ane pitAnI draSTimAM to te phakta putrI ja che. to A cAreya vyaktionI draSTinI kamAla che ke bAkInA traNa guNone teoe draSTimAMthI kADhI nAkhyAM che. bhale temanuM jJAna badhuM jANe che, paraMtu draSTine to phakta eka ja vAta dekhAya che - ane e ja draSTinI kamAla che. - jJAnamAM kathaMcita hoya che, te bannene jANe che, paraMtu zraddhA phakta ekane ja svIkAre che. tethI mArI draSTimAM A AtmA te mAro che, huM ja te chuM, bIjA koIno te nathI, huM bIjA koIno thaI zakato nathI - ema samajavuM te ja draSTinA viSayanI samaja che ane tenA AzrayathI ja dharma thAya che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62. - draSTino viSaya * nizcayaratnatrayanI utpatti, vRddhi ane pUrNatAno ekamAtra AdhAra draSTino viSayabhUta A bhagavAna AtmA ja che. AthI tene jarUra jANo; temAM ja sAra che, bAkI badho saMsAra che. A viSayane samajavA mATe cittanI ekAgratAnI atyaMta AvazyaktA che, tene mATe cittano anvaya Avazyaka che. jo citta vyatirekomAM rokAyeluM haze, to A viSaya samajamAM Avaze nahIM. - pU. gurUdevazrInI paNa eka pratijJA hatI ke bhale koI paNa kAryakrama ho, cAhe paMcakalyANaka ho ke vidhAna; teozrInA be pravacanono samaya nizcita raheto hato ane te pravacanomAM koInI paNa gerahAjarI temane svIkArya nahotI. saudharma Indra, bhagavAnanA mAtA-pitA, adhyakSa, maMtrIbadhAnI hAjarI pravacananI zarUAta pahelAM pAMca miniTe Avazyaka hatI. pU. gurudevazrIno A niyama e mATe hato ke paMcakalyANakanA badhA kAryakramo pravacana mATe ja che. paMcakalyANaka mATe pravacana nahIM paraMtu pravacana mATe paMcakalyANaka che. paMcakalyANakamAM bhagavAnanI divyadhvani dezanAlabdhimAM nimitta thAya che, airAvata hAthI Adi AtmadarzanamAM nimitta thatA nathI. - vararAjA mATe jAna che ke jAna mATe vararAjA ? are bhAI! vararAjA mATe jAna che. tevI ja rIte tattvajJAnamAM AtmakalyANanI bhAvanA pramukha rahe che. jyAre ApaNA cittamAM tattvajJAnano evo mahimA Avaze, tyAre ja draSTino viSaya ApaNI samajamAM Avaze, anyathA nahIM. * A vAtane saMtulita zabdomAM vyakta karavI te ghaNuM ja kaThaNa kAma che A je pU. gurudevazrInuM asalI tattvajJAna che, tenA upara eka vAra maMthana karIne pustakarUpe lakhavAmAM Ave - evI mArI bhAvanA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra che, paraMtu A vAta mAtra pustakomAM lakhAI javAthI kAyama nahIM rahe, A vAta to magajamAM lakhAI javI joIe; tethI mArI pAse mahAvidyAlayanA je baso vidyArthIo pravaktA che, temanA magajamAM A vAta rahevAthI anya loko sudhI paNa pahoMcaze. pravaktAonA magajamAM A vAtane lakhavAthI te adhika kALa sudhI TakI rahe evI saMbhAvanA che. 63 * ukta saMpUrNa vivecanathI A vAta spaSTa rIte sAme Ave che ke draSTinA viSayabhUta bhagavAna AtmAmAM paryAyArthikanayanI viSayabhUta badhI paryAyomAMthI koI paNa paryAya sAmela nathI. dhyAna rahe, paryAyArthikanayanA viSayamAM guNabheda, pradezabheda ane kALabheda-badhA AvI jAya che ane paryAyonI anusmRtithI racita pravAha Avato nathI. A sarve paryAyothI pAra bhagavAna AtmAnA AzrayathI samyagdarzana-jJAnacAritrarUpa nirmaLa paryAyonI utpatti thAya che, mokSamArgano prAraMbha thAya che, mokSa thAya che. paryAyothI pAra A ja bhagavAna AtmAmAM potApaNuM sthApita thavAnuM nAma samyagdarzana, tene ja potApaNe jANavAnuM nAma sabhyajJAna ane emAM ja jAmI javAnuM ramaNa karavAnuM nAma samyakcAritra che, bAkI badho upacAra che. sau bhavyAtmA draSTinA viSayabhUta bhagavAna AtmAne jANIne, samajIne; temAM ja ramaNa karIne - lIna thaIne paryAyamAM paramAtmapada prApta karIne sukhI thAo - e bhAvanA sAthe virAma lauM chuM. -
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 13 jJAnagoSTi 1. prazna:- pradezonA nizcita vistArakramanI vAta ame pahelAM kadI sAMbhaLI nahotI. pravacanasAra sivAya koI bIjA graMthamAM A vAta che ? vistArakrama viSe vadhu spaSTIkaraNa karavA vinaMtI che. uttara:- pravacanasAra evo mahatvapUrNa graMtha che ke jo A vAta ekalA pravacanasAramAM ja hoya to te AkhA jinAgama mATe paryApta che. e koI sAdhAraNa graMtha nathI. e to evA AcAryano graMtha che ke jenAthI bIjA AcAryo pramANita thAya che. mATe A vAta bIjA graMthomAM na paNa hoya topaNa temAM koI samasyA nathI. paraMtu A vAta kayAM nathI ? dareka graMthamAM che. AtmAnA asaMkhya pradezo hoya che e vAta dareka graMthamAM nathI ? karaNAnuyogamAM nathI AvatuM ke jyAre kevaLI samuddAta thAya che tyAre AtmAnA pradezo bahAra nIkaLIne lokAkAzapUraNa thaI jAya che. lokAkAzanA dareka pradeza para AtmAno eka eka pradeza khacita thaI jAya che. tyAre zuM be pradezo vacce jagyA rahe che ? eka pradeza pachI bIjo pradeza hoya che te siddha kare che ke kayo pradeza kayA pradeza pachI hoya e vAta nakkI che. guNonA nAmo judA judA hoya che ane dareka guNanuM kArya juduM juduM hoya che, jyAre pradezonA nAma judA judA hotA nathI, ane dareka
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnagoSTi -065 pradezanuM kArya juduM juduM hotuM nathI. AthI pradezo pakaDamAM AvatA nathI. paraMtu huM Apane pUchavA mAMgu chuM ke pradezono je vistAra che temAM kayA pradeza pachI kayo pradeza che, AkAzanA kayA pradezamAM AtmAno kayo pradeza haze - e nakkI nahIM hoya ? vistAramAM koI krama nahIM hoya? jema pradezomAM krama che tema paryAyomAM paNa krama che. pradezono kramasara vistAra jaladI khyAlamAM AvI zake che, kAraNa ke te vistAra eka sAthe che; jyAre paryAyo eka pachI eka thAya che tethI temano krama jaladI khyAlamAM Avato nathI. mATe pradeza kramanA udAharaNathI paryAyanA kramanA siddhAMtane AcAryazrIe samajAvyo che. traNa kALanA jeTalA samaya che, AtmAnA guNonI teTalI ja paryAyo che. jevI rIte AkAzanA eka pradezamAM AtmAno eka pradeza khacita che, tevI ja rIte traNa kALanA eka eka samayamAM AtmAnI eka eka paryAya khacita che. tethI jo vaccethI eka paryAyane bahAra kADhIzuM - eTale ke jo paryAyanA kramamAM pheraphAra karavA jaIzuM - to kALanA be TUkaDA thaI jaze. dareka pudgalano paramANu SaTkoNamaya hoya che. tethI be paramANuo vacce jagyA hotI nathI. je paramANu goLa lakhoTI jevA hota to be paramANuo vacce jagyA raheta. tevI ja rIte AkAzanA temaja AtmAnA pradezo paNa pakoNamaya (cha bAjuovALA) hoya che tethI AkAzanA be pradezo vacce temaja AtmAnA be pradezo vacce jagyA rahetI nathI. AtmAnA vaccenA ATha pradezone rUcaka pradezo kahe che. temane choDIne bAkInA badhA pradezo niraMtara eka sthAnathI bIjA sthAne pharatA rahe che, tyAre paNa te pradezono AgaLa pAchaLano krama tUTato nathI; teo enA e ja nizcita kramamAM rahIne ja pharyA kare che. A vAta dhavalamAM lakhI che. emAM lakhyuM che ke cakSuIndriyAvaraNa karmano kSayopazama to
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 draSTino viSaya AtmAnA badhA pradezomAM che, to pachI ApaNane hAthathI ke pagathI dekhAtuM kema nathI? enuM kAraNa ema samajAvyuM che ke jyAre te pradezo AMkhanI pAse Ave tyAre dekhAya che, paraMtu bIjI jagyAe hoya tyAre dekhAtuM nathI. - rUcaka pradezo ATha ja kema? AtmAnA asaMkhyAta pradezo badhI bAjuethI samasaMkhyA (bekI saMkhyA - even numbers) mAM che. tethI dareka bAjuethI temanI madhyamAM be pradezo hoya che, eka nahi. jema A cAra AMgaLInI vaccenI AMgaLIo be che, eka nahi. A ATha rUcaka pradezo paNa phare to che paraMtu teo temanI potAnI jagyAe ja phare che. teo sthAnAMtara karatA nahi hovAthI teo pharatA nathI ema kahevAmAM Ave che. je rUcaka pradezo pharatA ja na hota to AtmAnA pradezo tUTI jAya. - 2. prazna- kSayopazamanI paryAyane paNa jo ApaNe potAnI nahIM mAnIe, to dhyAna zemAM thaze ? uttara:- samayasAramAM eka gAthA Ave che ke "dharmAdi te mArAM nathI, upayoga kevaLa eka huM (gAthA 37) tyAM TIkAmAM eka mahatvapUrNa prazna uThAvyo che ke evuM koNa che ke je dharmadravya mAruM che ema mAne che ? koNa emAM potApaNuM sthApita kare che ? dharmadravyano rtA-bhoktA koNa bane che ? (koI nahIM). to pachI ema kahevAnI zI jarUra che ke dharmadravya te huM nathI ? - tyAM AcAryazrIe ema javAba Apyo che ke dharmadravya saMbaMdhI je vikalpa thAya che te mAro che ema je mAne che teNe dharmadravyamAM ekatvabuddhi karI che ema kahevAmAM Ave che. ApaNA kSayopazama jJAne dharmadravyane jANyuM - e jJAnane ApaNe potAnuM mAnyuM, to eka apekSAe - parokSapaNe - ApaNe dharmadravyane potAnuM mAnyuM. Apano prazna e che ke jANavAnuM kAma to kSayopazama jJAnanI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnagoSTi ja 17 paryAya kare che, teno je draSTinA viSayamAM niSedha karavAmAM Avaze to e jJAnaparyAya. AtmAne jANaze kevI rIte ? tenI virUddhamAM huM e kahevA mAMgu chuM ke je tame kSayopazama jJAnanI paryAyane paNa draSTinA viSayamAM sAmela karI dezo to pachI jANaze koNa ? draSTino viSaya eTale jJAnano viSaya, ApaNe duniyAne be bhAgomAM vaheMcavAnI che. eka jANanAra ane bIjo jANavAmAM AvanAra temAM paryAya jANavAvALI che ane dravya jANavAmAM AvavAvALuM che. jo paryAyane ja dravyamAM sAmela karI daIzuM to pachI jANaze koNa ? jo dareka bArAtI (varapakSavALA)ne ApaNe gharAtI (kanyApakSavALA)mAM sAmela karI daIzuM to barAta (varaghoDo) kevI rIte Avaze ? draSTi to e che ke je svayaM draSTinA viSayamAM sAmela nathI. jo te paNa sAmela thaI jaze to viSaya ane viSayIno bheda kevI rIte raheze? tethI viSaya-viSayIno bheda rAkhavA mATe e jJAna paryAyane bilakula alaga rahevAnuM che. ' " draSTi zabdano eka prayoga thAya che 'zraddhA'nA arthamAM ane teno bIjo artha thAya che "A nayanI apekSAe. jemake mAtAnI apekSAe A putra che. Ama draSTi zabdano artha apekSA paNa thAya che. ahIM kahe che ke je potApaNuM sthApita karavA lAyaka padArtha che, te draSTino viSaya che. jo ApanA kahevAthI kSayopazamajJAnanI paryAyane draSTinA viSayamAM sAmela karI daIe to eka samaya pachI to e naSTa thaI javAthI Agale samaye draSTi nirAzraya thaI jaze. AthI draSTi kadI nirAzraya na ho, te mATe e jarUrI che ke je naSTa thavAvALuM che temAM potApaNuM na sthApita karavAmAM Ave. laukikamAM paNa kahe
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' 68 - draSTino viSaya che ne ke paradesIse prIta duHkha kA hI kAraNa hotI hai - kema ke paradezI to cAlyo javAvALo che. Apa jANatA ja hazo ke sauthI vadhu duHkha nigodanA jIvone hoya che, kAraNa ke eka zvAsamAM aDhAra vakhata temane maraNanuM duHkha bhogavavuM paDe che. tevI ja rIte eka samayanI paryAyamAM potApaNuM sthApanArane paNa samaye samaye maraNanuM duHkha thAya che. pratikSaNe nAza pAmatI paryAyane AthI draSTinA viSayamAM sAmela karavAnI manAI che. - bhAIsAheba ! A kAraNe kSayopazama jJAnanI paryAyane draSTinA viSayamAM sAmela karavAmAM AvatI nathI. 3. prazna- paramazunizcayanayanA viSaya ane draSTinA viSayamAM zuM pharaka che ? - uttara- kAMI ja pharaka nathI. zraddhA apekSAe jene draSTino viSaya kahe che, tene jJAnanI apekSAe paramazuddha nizcayanayano viSaya kahe che ane cAritranI apekSAe tene dhyAnanuM dhyeya kahe che. A rIte A traNa judA judA nAmo traNa judA judA guNanI apekSAthI jevAne kAraNe paDyA che, paraMtu vastu to tenI te ja che. 4. prazna- samyagdarzana ane AtmAnubhUtimAM zuM pharaka che ? uttara:- samyagdarzana te zraddhAguNanI paryAyanuM nAma che. anubhUti te Atmasanmukha thayelA anaMta guNonI mizraparyAyanuM nAma che. samyagdarzananI utpatti anubhUtinA kALamAM thAya che. vinA anubhUti samyagdarzananI utpatti thatI nathI. tethI ApaNane bhrama thAya che ke te banne eka ja cIja che. banne prApta karavAno upAya paNa eka ja hovAthI A bhrama thAya che.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnagoSTi 0 69 pharaka eTalo che ke bhale samyagdarzananI utpatti anubhUti vinA thatI nathI, paraMtu samyagdarzananI sattA anubhUti vinA paNa hoya che. jo te banne eka ja hota to anubhUti naSTa thatAM samyagdarzana paNa naSTa thaI jAta. anubhUtinA kALamAM jJAnaguNe jANyuM hatuM ke A AtmA te huM chuM. te ja samaye zraddhALuNe AtmAmAM potApaNuM sthApyuM hatuM ane cAritraguNe tenuM dhyAna karyuM hatuM; atIndriya AnaMdanI kaNikA jAgI hatI, vIryaguNa phurAyamAna thayo hato. AvA anaMta guNonA pariNamanA mixturenuM nAma che anubhUti. anubhUtinA kALa pachI jJAnaguNa svanI bahAra nIkaLIne dhaMdhAdimAM rokAI gayo, dhyAna paNa bhaMga thaIne bahAranI tarapha cAlyuM gayuM paraMtu zraddhALuNa haju tyAM ja jAmelo rahe che. "A huM chuM - ema je anubhUtinA kALamAM mAneluM te haju paNa temaja raheluM che. mATe tene 96,000 rANIonA saMgamAM paNa samyagdarzana cAlu ja rahe che. zraddhAguNanuM parivartana je thayuM hatuM, nija bhagavAna AtmAmAM je ekapaNuM sthApeluM te anubhUtinA kALa bAda paNa evuM ne evuM kAyama rahyuM che duniyAnI koI tAkAta teno nAza karI zakatI nathI. Ave samaye jJAnaguNa bhale bahAra AvI gayo hoya, tema chatAM teno eka aMza bhagavAna AtmAne labdhirUpe pragaTapaNe jANI rahyo che. tenuM nAma samyajJAna che. te jANe che ke A huM chuM. vaLI, anubhUtinA kALamAM anaMtAnubaMdhIno je abhAva thayo hato, te hajupaNa kAyama che; tethI samyagvAritra paNa kAyama che. Ama AtmAnubhUti na hovA chatAM paNa samyadraSTine samyagdarzana-jJAna-cAritra traNeya kAyama rahe che, temanuM astitva anubhUti . vinA paNa rahI zake che. A huM chuM evo je anubhava pahelI vAra anubhUtinA kALamAM
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya thayo, trikALImAM je ahaMpaNuM AvyuM te ahaMpaNAno anubhava tyAra bAda covIse kalAka rahe che. 5. prazna- draSTinA viSaya saMbaMdhI A badhuM jANavAthI vikalpanI utpatti thAya che ane tethI anubhava thato nathI ? uttara:- are bhAI sAheba ! pahelAM vikalpanI utpatti thaze, pachI vikalpano abhAva thaze tyAre anubhava thaze. tatsaMbaMdhI vikalpanI utpatti thayA vagara vikalpano abhAva thatAM anubhava thato nathI. nahi to je AtmA saMbaMdhI vikalpa Aja sudhI nahoto to tame mokSa sudhI kema na pahoMcI gayA ? bolo, huM tamane eka prazna pUchuM chuM ke sAbu lagADavAthI kapaDuM sApha thAya che ke sAbu dhovAthI kapaDuM sApha thAya che ? jo lagADavAthI sApha thAya che to lagADelo ja rahevA do, dhovo cho zA mATe ? ane jo dhovAthI sApha thAya che to lagADo cho zA mATe ? zuM sAbu maphatamAM Ave che ? bhAIsAheba ! na to kapaDuM sAbu lagADavAthI sApha thAya che ke na to sAbu dhovAthI sApha thAya che. kapaDuM to sAbu lagADIne dhovAthI sApha thAya che. tevI ja rIte na to vikalpathI AtmAnuM kalyANa thAya che, ke na to vikalpa vinA AtmAnuM kalyANa thAya che; paraMtu AtmA saMbaMdhI vikalpAtmaka jJAnamAM pahelAM nirNaya karIne pachI vikalpano niSedha karatAM AtmAno anubhava thAya che. jyAre niSedha ja karavAno che to vikalpa karIe ja nahi, ema nathI. bolo, ApaNe nadI pAra karavI che to hoDImAM besavAthI nadI pAra thaze ke hoDImAMthI utaravAthI nadI pAra thaze ? are bhAI! na to
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 71 jJAnagoSTi 0 besavAthI pAra thAya che, na to utaravAthI pAra thAya che; paraMtu besIne utaravAthI pAra thAya che. je nahi ja besIzuM to A pAra rahIzuM ane jo nahi utarIzuM to nadImAM ja rahIzuM, nadI pAra nahi thAya. mATe nadI pAra karavI hoya to hoDImAM besavuM paNa paDaze ane hoDImAMthI utaravuM paNa paDaze. e sivAya bIjo koI rasto nathI. hA, kayAM besavuM ane kyAM utaravuM e barAbara samajI lejo, nahi to ahIM besIne majhadhAramAM utarI jazo ! A pAra besavuM ane pelI pAra utaravuM e banne vAta hoDImAM besatAM pahelAM samajavI paDaze, ghaNI sAvadhAnIthI yAda rAkhavI paDaze. draSTinA viSayano nirNaya A ja rIte pUrI rIte karavo paDaze. draSTino viSaya samajavAmAM loko kyAM bhUla kare che ane samyagdarzanathI kaI rIte vaMcita rahI jAya che e viSe carcA - 6. prazna- draSTinA viSayamAM Ape guNo ane pradezone to rAkhyAM, paraMtu paryAyone kADhI nAkhI - e barAbara na thayuM. jo paryAyone kADhI nAkhavI hatI to guNo ane pradezone paNa kADhavA joItA hatA? uttara:- AkhA dezamAM A ja prazna karavAmAM Ave che. draSTi kA viSaya' pustakamAM paNa A ja vAta aneka vakhata Ave che ke ziSya vAraMvAra A ja prazna kare che ane AcAryazrI e ja javAba Ape che. ke bhAI ! draSTinA viSayamAMthI guNabhedane ane pradezabhedane kADhyA che, paraMtu guNo ane pradezone to abhedapaNe rAkhyA che. tevI ja rIte paryAyone nathI kADhI, paraMtu kALabhedane kADhyo che. "A bhagavAna AtmA paryAyathI pAra che' - ema kathana Ave che. tethI lokone ema lAge che ke juo ! temAM pradezothI pAra che ema nathI lakhyuM, guNothI pAra che ema nathI lakhyuM. AthI bhama thAya che
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 - - draSTino viSaya ke guNo ane pradezone rAkhIne paryAyone draSTinA viSayamAMthI kADhI nAkhavAmAM AvI che. bhAIsAheba ! guNabheda ane paryAyabheda paryAyArthikanayanA viSaya che, tethI temanuM nAma paryAya che. A samajavA mATe dravya-guNa-paryAyanI jUnI vyAkhyA bhUlavI paDaze ane zIkhavuM paDaze ke je paryAyArthikanayano viSaya hoya te badhAnuM nAma paryAya che ane je dravyArthikanayano viSaya hoya te badhAnuM nAma dravya che.' zlokavArtikanI TIkA zrI mANekacaMdajI koTee lagabhaga 50 varSa pahelAM lakhI che. temAM eka prazna uThAvyo che ke dravya, guNa ane paryAya ema traNa che to dravyArthika ane paryAyArthika ema phakta be ja nayo zA mATe ? trIjo eka guNArthikanaya paNa hovo joIe ? teno uttara emAM ema Apyo che ke guNono bheda te paryAyArthikanayano viSaya che ane guNono abheda dravyArthikanayano viSaya che, AthI trIjA guNArthikanayanI jarUra nathI. dravyArthikanayanA je je viSaya che teo draSTinA viSayamAM sAmela che. AthI guNono abheda, pradezono abheda, kALano abheda - e badhA draSTinA viSayamAM sAmela che. have jyAre loko ema mAne che ke dravya ane guNane draSTinA viSayamAM rAkhI lIdhAM ane paryAyone kADhI nAkhI, tyAre teo be prakAranI bhUlo kare che. 1. paryAyane kADhavAnA nAma para ApaNe kALanI akhaMDatAne paNa kADhI nAkhI, eTale ke anusmRtithI racita pravAhane kADhI nAkhyo; mATe dravya khaMDita thaI gayuM. 2. je guNabheda ane paryAyabheda paryAya hatA tene draSTinA viSayamAM sAmela karI lIdhA, mATe paryAya sAmela thaI gaI ane dravyano eka
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnagoSTi aMza nIkaLI gayo; tethI draSTinA viSayamAM gaDabaDa thaI gaI. pUjya gurudevane 45-45 varSo sudhI sAMbhaLavA chatAM ApaNane samyagdarzana kema thatuM nathI ? tenuM kAraNa 99% lokonI draSTinA viSayane samajavAmAM kyAMka bhUla rahI jAya che. te bhUla e che ke paryAyane kADhavAne bahAne lokoe kALanA akhaMDane kADhI nAkhyo ane dravyane nAme guNabheda ane pradezabhedane draSTinA viSayamAM bheLavI dIdhAM. upayogane sameTIne aMdara laI javAnI bhUlane kAraNe nahi, paraMtu draSTinA viSayane pUrNata: samajavAnI bhUlane kAraNe samyagdarzana meLavatAM aTakyAM che. jyAM sudhI vikalpAtmaka nirNaya sAco nathI tyAM sudhI prAyogyalabdhi AvavAno avakAza nathI, karaNalabdhi AvavAno avakAza nathI. hajI nirdhAraNa to zuM paraMtu dhAraNa ane grahaNa paNa barAbara thayuM nathI, bhale kadAcita zravaNa thayuM hoya. ' o paraMtu loko jyAM AvI sUkSma bhUla rahI jAya che, tene zodhavAne badale padmAsanamAM hADakAM sIdhA na rahI zakavAthI samyagdarzana thatuM nathI, tema mAne che ! bhUla thAya che draSTinA viSaya trikALI dhruvane samajavAmAM ane zodhavAmAM, jyAre zodhe che kamaranA hADakAmAM ! eka vakhata A nirNaya sAco thaI jAya ane nirdhAraNa sudhI pahoMcI jAva, to rasano paripAka thaI jaze ane karaNalabdhi svayameva cAlu thaI jaze, tene karavI nahi paDe. 7. prazna:- AtmAnubhUti pahelAM je chello vikalpa hoya che, te zuM A draSTinA viSaya viSeno hoya che ? uttara:- nizcitarUpe te saMbaMdhI ja hoya che, emAM zuM zaka che ? kayA vikalpa pachI AtmAnubhUti thAya che te kAMI nakkI nathI. je aMdara jAya che te to draSTinA jorathI jAya che,. vikalpathI thoDo jAya che ?
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya pRthavitarka nAmanuM paheluM zukaladhyAna AThamA guNasthAne thAya che. temAM arthasaMkrAnti, vyaMjanasaMkrAnti ane yogasaMkrAnti thAya che. arthasaMkrAntino artha che eka dravya parathI bIjA dravya para upayoganuM javuM. vyaMjanasaMkrAntino artha che eka paryAyathI bIjI paryAya par upayoganuM javuM. yogasaMkrAntino artha che eka yoga parathI bIjA yoga para upayoganuM javuM. ApaNo AtmA to eka ja dravya che, mATe upayoga bIjA dravya para gayo ne ? tethI eka bAju jJAnano upayoga para dravya upara che ane AThamuM guNasthAna cAlI rahyuM che. Ama upayoga bIjA upara hoya tyAre paNa aMdara AtmAnI anubhUtimAM pahoMcI jAya che - phakta draSTinuM jora hovuM joIe. . - or eka vakhata tatvano nirNaya sAco ane pAko thaI gayo, pachI tatsaMbaMdhI vikalpo to cAlatA rahe che. te vikalpo anityatA viSe, azaraNatA viSe, ekatvaviSe, anyatva viSe, trikALI dhruva viSe ke AtmA zuddha buddha niraMjana che Adi koIpaNa viSe hoI zake che, temAM zuM che ? jyAre AThamA guNasthAne vikalpa cAlatA hoya che tyAM pahelA guNasthAnanI zI vAta che ? 8. prazna:- ame to vyavahAranaya tathA nizvayanayanA mAdhyamathI paramazuddha nizcayanayanA viSayabhUta trikALI dhruva bhagavAna AtmAmAM ekAgratAno prayatna karI rahyA hatAM, tyAM tame A dravya-kSetra-kALa-- bhAvavALI navI vAta laI AvyAM ! enAthI to amane vadhAre vikalponI utpatti thaze ane ame AtmAnubhUtithI dUra thaI jaIzuM. zuM A vAta jANyA vinA samyagdarzana na thaI zake ? uttara:- huM to kahuM chuM ke draSTino viSaya barAbara rIte samajyA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnagoSTi vagara kadI koI nayAtIta thaI zakatuM ja nathI. nayAtIta thavA mATe A draSTino viSaya samajavo atyaMta Avazyaka che. pa jema nizvaya ane vyavahAra ema be naya che, tema bIjA be naya paNa che : dravyArthika ane paryAyArthika. je paramazudghanizcayanayano viSaya che te ja paramabhAvagrAhI zudva dravyArthinayano paNa viSaya che. jema nizvaya-vyavahAranA mAdhyamathI paramazudghanizcayanayanA viSayabhUta bhagavAna AtmA sudhI pahoMcI zakAya che, tema A dravyArthika-paryAyArthikanayanA mAdhyamathI paNa bhagavAna AtmA sudhI pahoMcI zakAya che. pahoMcavAnI jagyA eka che, ene be paddhationA mAdhyamathI pahoMcAya che. nayAtIta-pakSAtIta thavAnI paddhati e che ke pahelAM vikalpAtmaka jJAnamAM e vAtano sAco ane pAko nirNaya thavo joIe.. kapaDuM sAbu lagADIne dhovAthI sApha thAya che. jo dhovuM ja hatuM, to sAbu lagADyo ja zA mATe ? athavA hoDImAMthI utaravuM ja hatuM to beThAM ja zA mATe? A vAta barAbara nathI. ja evI ja rIte nirvikalpa thavuM hoya to vikalpanI utpatti karIe ja zA mATe ? e vAta barAbara nathI. vikalpanI utpatti karavI ja paDaze. nayacakramAM pahelAM prazna uThAvyo che ke nayonI bhedakalpanAthI to vikalponI utpatti thAya che, ane pachI javAba Apyo che ke A jagate asat kalpanAo ghaNI karI rAkhI che; eno niSedha karIne sat kalpanArUpa nayone kahIe chIe. je ulaTuM sulaTuM ApaNe samajI rAkhyuM che, te pahelAM vikalpAtmaka jJAnamAM sarakhuM karavAnuM che. jema koI dAktara vidyArthI mATe hArTanuM oparezana karatAM pahelAM e atyaMta jarUrI che ke hArTa viSenuM zAstrIya jJAna barAbara meLavI le; hArTanI eka eka nasa viSe barAbara jANakArI prApta karI le; prAdhyApakanA
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 -- draSTino viSaya mukhethI e viSayanI badhI vAto paNa sAMbhaLI le. pachI tene hArTano nakazo kAgaLa para ane tyAra bAda mATIno nakzo (moDela) paNa samajavo paDaze. pachI deDakAnuM zarIra kholIne javuM paDaze. A badhuM samajavAmAM 8 thI 10 varSa lagAvavA paDaze. pachI koInuM oparezana anubhavI dAktara karato haze tenI bAjumAM UbhA rahIne javuM paDaze. A badhuM karyA bAda ja tene koInA hArTanuM oparezana karavAnI chUTa maLaze. taiyArInI A badhI prakriyAo vikalpAtmaka jJAnanI che. tyAra pachI ja tene hArTanA oparezananI jema kharekhara anubhava karavAnI chUTa maLaze. mATe vikalpAtmaka jJAnamAM pahelAM sAco ane pAko nirNaya karavo ja paDaze. emAM jarApaNa bhUla cAlaze nahi. bhale emAM 10-20 varSa nIkaLI jAya, paraMtu tyAra bAda ja AtmAnA anubhavano sAco prayatna thaI zakaze. 9. prazna:- A samajyA pachI ame AtmAno anubhava kevI rIte karIe ? uttara:- A karavAnI cIja nathI, "thavAnI cIja che. e to enI meLe thAya che, ene karAtI nathI. e prakriyAmAM buddhipUrvaka kAMI karavAnuM nathI, e "oTomeTIka prakriyA che. jema khAvAnuM khAdhA pachI tene pacAvavA mATe ApaNe kAMI karavAnuM nathI. karavAnI vidhI to e ja che ke ApaNe tatvajJAnano nirNaya karIe. e nirNaya karavAnI be rIta che 1. zAstro vAMcIne, 2. gurumukhethI sAMbhaLIne. sAMbhaLavAnI paNa vidhI che, je A prakAre che : 1. zravaNa : upayogapUrvaka sAMbhaLavuM. 2. grahaNa : je vAta sAMbhaLI che, te samajavI; grahaNa karavI. A
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnagoSTi 0 7. vAta je kahI rahyAM che, te zuM che ? tene pakaDamAM levI. AmAM mana nimitta che. 3. dhAraNa : sAMbhaLelI ane samajelI vAtane yAda rAkhavI. 4. nirdhAraNa : nirNaya karavo. parIkSA karIne nirdhAraNa karavuM ke A vAta sAcI che ke khoTI ? dhAraNa karelI vAtano zAMtithI vicAra karIne nirNaya karavo. jema gAya pahelAM khAI le che ane pachI zAMtithI tene kADhIne vAgoLe che tema. 5. pariNamana:nirdhAraNa thayA pachI parimaNana thAya te karaNalabdhi. pariNAmonI ugratAnI tAratamyatAnI apekSAe AdhAkaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa evA traNa karaNo kahevAya che. mithyAtvanA nAza mATenA kAraNo ane saMjavalana kaSAyanA nAza mATenA karaNo alaga alaga hoya che. buddhipUrvaka to ApaNe zravaNa, grahaNa ane dhAraNa karavAnuM che. tyAM sudhI dezanA thaI. pachI zAMtithI nirdhAraNa karatAM dezanAlabdhi thAya che. jyAre koI paNa zaMkA vinA, tarka ane yuktithI pAko nirNaya thaI jaze, draSTino viSaya trikALI dhruva bhagavAna AtmA pUrepUrI rIte samajamAM AvI jaze, emAM koI kasara nahi rahI jAya tyAre ApaNI nirdhAraNanI prakriyA pUrI thaze. vikalpanI utpattinI ciMtA na karavI. draSTinA viSaya saMbaMdhI jeTalA vikalpo utpanna karI zaktA ho teTalA karajo. vikalpa to gharagRhasthIsaMsAranA choDavAnA che. te to choDavA nathI ane trikALI, dhruvanA vikalpothI Daro cho ? anaMta zubhAzubha vikalpo to karI rahyAM cho, tene choDavAnA che. draSTinA viSaya bhagavAna AtmA saMbaMdhInA vikalpone to
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 - - draSTino viSaya thatA rahevA do. e vikalpone choDavA paDatA nathI, teo to jAte chUTI jAya che. " nirdhAraNa thatAM dezanAlabdhi thaI jAya che, tyAre A je huM chuM e nirdhAraNamAM nakkI thaI gayuM teno eTalo rasa paripAka thaze ke tenA vinA cena nahi paDe. niraMtara te rasa paripAka eTalo vadhato jaze ke vadhatAM vadhatAM AtmA svayameva karaNalabdhimAM pahoMcI jaze. jyAredraSTinA viSayamAM ahamapaNuM AvI jAya che tyAre eka miniTa tenA vagara bhAre paDe che bhAI! cha mahinA cha varSa jevA lAge che! je vikalpAtmaka jJAnamAM sAco nirNaya nahi thAya to gADI ahIM ja rokAIne rahI jazo. mATe badho ja purUSArtha draSTinA viSaya trikALI dhruva bhagavAna AtmAne samajavAmAM lagADI do. basa buddhipUrvaka A ja purUSArtha che, bIjo koI purUSArtha nathI. tyAra bAda to te oTomeTIka prakriyAmAM caDI jaze ane tamArAthI kAMI karyA vagara ja anubhava thaI jaze. nirNaya karyA bAda bAkI badhuM enI meLe ja thavAvALuM kAma che, temAM tamAre kAMI karavAnuM nathI. jaina dharma 'karavAnuM nAma nathI, paraMtu karavAnuM baMdha karavAnuM nAma che. AtmAnubhUtino mArga karavAno nathI, paraMtu je kAMI karI rahyAM chIe tene baMdha karavAno mArga che. jo Apane nirdhAraNa thaI gayuM hoya to vadhu vikalpa na karo, paraMtu jo nirdhAraNa na thayuM hoya to te karavAmAM ja lAgI raho. tyAra bAda badhI prakriyA oTomeTIka che. 10. prazna- karaNalabdhi viSe thoDI mAhitI Apazo ? uttara:- rucinI tIvratAne lIdhe rasano paripAka thAya che. karavAnI
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ ge jJAnagoSTi prakriyA baMdha thaIne 'thavAnI' prakriyA cAlu thaI jAya che. thavuM + kartRtvanuM abhimAna = karavuM. je kArya svayameva 'thAya che' temAM 'kartRtvanuM abhimAna' umeratAM tene 'meM karyuM' ema kahevAya che. 'karavA'mAMthI kartRtvanuM abhimAna kADhI nAMkhavAnuM nAma 'thayuM' che. rucinI tIvratAthI thatA rasanA paripAkamAM buddhipUrvaka kAMI karavAnuM nathI. te paripAka vadhatAM vadhatAM karaNalabdhinA pahelA samaya sudhI pahoMcI jAya che tyAre pariNAmonI ugratAnI tAratamyatAnI apekSAe adha:karaNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa evA traNa karaNo kahevAya che. mAnI lo ke dasa jIvoe 10 kalAka ane 1 samaye karaNalabdhimAM praveza karyo. tyAra bAda 10 kalAka ane 10 samaye bIjA dasa jIvoe karaNalabdhimAM praveza karyo. ema banI zake che ke eka jIvanI cAla eTalI maMda hoya ke bIjo jIva tenI sAthe AvI jAya. eTale ke je jIve 10 kalAka 10 samaye praveza karyo hato te 10 kalAka 1 samaye praveza karelA jIvanI sAthe AvI jAya. pariNAmonI ugratA ke maMdatAne kAraNe uparavALo (adhaH) jIva nIcevALA jIvano sAtha karI le tene adhaHkaraNa kahe che. jo pahelAM pravezelAM jIvanI cAla eTalI teja hoya ke pratisamaya apUrva apUrva puruSArtha thAya ke jethI pAchaLathI pravezelo jIva tenI sAthe kadI na thaI zake tene apUrvakaraNa kahe che. jo karaNalabdhimAM eka samaye pravezelAM badhAM jIvonA pariNAmonI tIvratA eTalI hoya ke koI AgaLapAchaLa thayA vagara karaNalabdhinA aMta sudhI pahoMcI jAya, tene anivRttikaraNa kahe che. anivRtti eTale jemAM paraspara bheda na paDe. anivRttikaraNanA aMtamAM mithyAtvano ane anaMtAnubaMdhI kaSAyano nAza thAya che ane tene samyagdarzana tathA AtmAnubhUti thAya che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ - draSTino viSaya Ama buddhipUrvaka to jinavANI vAMcavAnI che, gurUmukhe sAMbhaLavAnI che, ane tatvano abhyAsa karavAno che. e sivAya bIjo koI rasto nathI, bIjo koI upAya nathI. saMjvalana kaSAya ane nava nokaSAyanA nAza mATe je karaNalabdhi pragaTe che te 8, 9 ane 10 guNasthAnamAM hoya che. 11. prazna- zarIra upara ThaMDuM pANI nAkhIne paMkhA nIce besI jaIe tyAre je zItaLatAno anubhava thAya athavA zarIra upara cITIyo bharIe tyAre je vedanAno anubhava thAya, A anubhava jene thAya che te AtmA te huM chuM - AvA prayoga dvArA AtmAne pakaDI zakAya ke nahIM? uttara nahIM ! AtmAnA dhyAna mATe paranI paMcamAtra paNa AvazyaktA nathI. na pANI nAkhavAnI ke na agni tapAvavAnI. ApaNI jJAnanI paryAya AtmAne jANatI rahe tenuM nAma dhyAna che. emAM pANI vigere kayAMthI AvI gayA? AtmAno jJAnasvabhAva che, tene pakaDo. e lakSaNa che. lakSaNathI lakSyane pakaDavAmAM Ave che.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA parIkSApatra 1. 'draSTino viSaya' nA ekArthavAcI zabdo batAvo : 8 (ka) trikALI dhruva bhagavAna AtmA (kha) vItarAgatA . (ga) jJAyakabhAva - (gha) kevaLajJAna -(ca) parama pAriNAmikabhAva (cha) paMcaparameSThi (ja) kAraNaparamAtmA (jha) kAraNa samayasAra 2. (a) sAcuM ke (ba) khoTuM batAvo: mumukSu jIva samyagdarzana pAmatAM mukhyatve 'draSTinA viSaya' ne samajavAnI bhUlane kAraNe aTake che.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 prakaraNa-1 : bhUmikA (ka){ jemAM ahaMpaNuM sthApavAthI samyagdarzana pragaTe che. (kha) dravyArthikanayanI apekSAe (ga)-2 paryAyArthikanayanI apekSAe (gha)? jeNe nija bhagavAna AtmAmAM potApaNuM sthApyuM che. (5) draSTino viSaya (ca)3 jene dehAdika parapadArthomAM ekatva che. 1. joDakAM joDo:(1) dravyadraSTi (2) paryAyadraSTi (3) mithyAdraSTi (4) samyadraSTi 2. joDakAM joDo :1. upacarita asadbhUta (ka) vikArI paryAya vyavahAranayano viSaya 2. anupacarita asadbhUta <(kha) nirmaLa paryAya vyavahAranayano viSaya (ga) strI, putra, makAna 3. upacarita sadbhUta vyavahAranayano viSaya 4. anupacarita sadbhUta (gha) zarIra, dravyakarma vyavahAranayano viSaya 3. joDakAM joDo: draSTino viSaya 1. mithyAdarzana (ka) 2. samyagdarzana (kha) 3. samyajJAna (ga) 4. sabhyazcAritra (gha) draSTinA viSayamAM potApaNuM sthApavuM draSTinA viSayamAM ramaNa karavuM draSTinA viSayane potAno jANavo paMcaparameSThimAM potApaNuM sthApavuM.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ parIkSApatra 028 prakaraNa-2 : svacatuSTayA 1. AmAMthI draSTino viSaya' koNa che te batAvo : (ka) dravya-guNa-paryAyavALuM pramANanuM dravya (kha) dravya-kSetra-kALa-bhAvavALI AkhI vastu (ga) paryAyArthikanayano viSaya (gha) dravyArthikanayano viSaya (ca) dravya-kSetra-kALa-bhAvanI aMtargatanuM dravya (7) cha dravyomAnuM chavadravya. 2. khAlI jagyA pUro : paryAyArthikanayanA viSayane viSayane kahe che. kahe che, dravyArthikanayanA '' --> 3. (a) hA ke (ba) nA mAM javAba Apo : draSTinA viSayamAM paryAyano niSedha karavAthI kALano niSedha karavAmAM Avyo che ? 4. joDakAM joDo: 1. dravyaga 2. kSetra 3. kALana 4. bhAva (ka) anaMta guNono abheda (kha) anAdi anaMtatA, trikALIpaNuM (ga) AtmA vastu (gha) asaMkhya pradezIpaNuM, - asaMkhyapradezono abheda
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 prakaraNa-3 : draSTino viSaya 1. joDakAM joDo: 1. dravyana 2. kSetra . 3. kALadha 4. bhAva (ka) (kha) (ga) (gha) eka ane aneka sAmAnya ane vizeSa bheda ane abheda nitya ane anitya 2. joDakAM joDo: 1. dravyArthikanayano viSayan (ka) vizeSa, bheda, anitya, aneka 2. paryAyArthiMkanayano viSaya (kha) sAmAnya, abheda, nitya, eka 3. joDakAM joDo: 1. dravyArthikanayano viSaya (ka) vikalpano janaka nakha draSTino viSaya (a) draSTino viSaya nathI. 2. paryAyArthinayano viSaya (kha) nirvikalpatAno janaka (ba) draSTino viSaya che. n 4. AmAMthI draSTino viSaya koNa che te batAvo: 1 (ka) dravyasaMjJA jemane che evA sAmAnya, abheda, nitya ane eka A cArano abheda. (kha) paryAyasaMjJA jemane che evA vizeSa, bheda, anitya ane aneka A cArano abheda. (ga) sAmAnya-vizeSa, abheda-bheda, nitya-anitya ane eka-aneka vastunI A ATha vizeSatAono abheda (gha) sAmAnya ane vizeSa dravyamAMnuM dravya sAmAnya. *
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ parIkSApatra - 5. (a) hA ke (ba) nA mAM javAba Apo:1. nitya eTale anaMtAnaMta paryAyono sAmAnyAMza ? 2. nitya eTale vRttino anuyutithI racita pravAha ? 3. jo paryAyane draSTinA viSayamAMthI bahAra kADhavA jatAM kALane bahAra kADhI nAkhIzuM to vastu khaMDita thaI jaze ? 4. draSTinA viSayamAM anaMtAnaMta paryAyono sAmAnya aMza sAmela che? 5. draSTi svayaM draSTinA viSayamAM Ave che ? 6. draSTinA viSayamAM paryAyono bheda sAmela nathI, paraMtu paryAyono anusmRtithI racita pravAha sAmela che ? - prakaraNa-4H paryAyanuM vAstavika svarUpa (a) sAcuM ke (ba) khoTuM batAvo 1. kALanA abhedane paryAya kahe che. 2. kALanA bhedane paryAya kahe che. 3. kALano bheda draSTinA viSayamAM sAmela che. 4. kALano abheda draSTinA viSayamAM sAmela che. 5. samayasAra gAthA 7mAM guNabhedarUpa paryAyano niSedha karyo che. 6. guNone kramabhAvI paryAya kahe che. che. paryAyane sahabhAvI paryAya kahe che. 8. paryAya zabdanA aneka artha thAya che. tethI draSTinA viSayamAM paryAya sAmela nathI-e samajavA mATe atyaMta sAvadhAnI rAkhavAnI jarUra che.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ - draSTino viSaya prakaraNa-5 : dravya-sAmAnya 1. "sAmAnya" athavA "vizeSa' zabda vAparIne khAlI jagyA pUro:(ka) koI paNa jAtano bheda na karatAM tene abhedarUpe jovI te ...................che. (kha) krikeTanuM jJAna, rAjakAraNanuM jJAna, rasoInuM jJAna; e badhAM zeyonI apekSAe ...................... jJAna che. temAM je jJAna...jJAna....jJAna... che te ....................... che. (ga) dravyanA ........................ pakSane draSTinA viSayamAM sAmela karavAmAM Avyo che, ...................... pakSane nahIM. 2. "dharma', "adharma ane "vikalpa' zabda vAparIne khAlI jagyA pUro:sAmAnyanA avalokanane............................. kahe che, paraMtu vizeSanA (bhedanA) lakSe .............. nI utpatti thatI hovAthI tene >> kahe che. prakaraNa-6 : kSetra-pradezono abheda (a) sAcuM ke (ba) khoTuM batAvo - 1. cakSuIndriyAvaraNakarmano kSayopazama kta AMkhanA AtmapradezomAM ja thAya che. 2. AtmAnA ATha rUcaka pradezo sivAya bIjA badhAM pradezo niraMtara pharatAM pharatAM sthAnAMtara karatA rahe che. 3. AtmAnA asaMkhya pradezomAM kevaLajJAna ane atIndriya AnaMda eka sAthe eka jevA ja thAya che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ parIkSApatra 4. AtmAnA asaMkhya pradezomAM paraspara lakSaNabheda ane kAryabheda nathI, tethI pradezabhedanI carcA bahu ja ochI sAMbhaLavAmAM Ave che. prakaraNa-7 : kALa-paryAyono abheda 1. 'nityatA', 'anityatA', kALa-bheda, viziSTa, kALa-abheda, abheda A zabdo vAparIne khAlI jagyA pUro : - (ka) anAdi anaMta kALamAMthI koI eka khaMDane grahaNa karavAnuM nAma che, ane kALanI akhaMDatAne grahaNa karavAnuM che. nAma (kha) trikALI eTale traNa kALa nahIM paraMtu traNeya kALanA nuM nAma trikALI che. (ga) nadInuM vahevuM te tenI vahetAM rahevuM te tenI 87 che ane te ja rIte haMmezA ................. che. (gha) draSTinA viSayabhUta trikALI dhruva svadravyamAM svakALano niSedha nathI paryAyono ja niSedha karavAmAM Avyo, paraMtu karavAmAM Avyo che. ..................... 2. (a) sAcuM ke (ba) khoTuM batAvo: 1. draSTinA viSayamAM nigodathI laIne mokSa sudhInI samasta paryAyono abheda sAmela che, kAraNa ke te kALano abheda hovAthI dravyArthikanayano viSaya che. 2. dravyasvabhAva te dravyano svabhAva che; paryAyasvabhAva te paryAyano svabhAva che, dravyano nahIM.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ * draSTino viSaya 3. "vastumAM pratisamaya parivartana thaze - ema batAvavAvALo paryAyasvabhAva anitya che. 4. "nityatAno artha 'vastunI sadA upasthiti eTalo ja mAtra nathI, paraMtu temAM pravAhanI niraMtaratA paNa sAmela che. prakaraNa-8 : bhAva: guNono abheda (a) sAcuM ke (ba) khoTuM batAvo1. jevI rIte vastumAM kSetranI akhaMDatA hoya che, kALanI akhaMDatA hoya che; tevI ja rIte vastumAM guNonI paNa akhaMDatA hoya che. 2. eka guNanuM rUpa bIjA guNamAM hoya che, mATe svacchatvazaktinuM rUpa jJAnaguNamAM che. 3. eka guNanuM rUpa bIjA guNamAM hoya che, mATe jJAnaguNanuM rUpa sparzaguNamAM che. prakaraNa-9 : vistAramAM ane pravAhamAM 1. jeDakAM joDo - 1. anvaya * 2. vyatireka (ka) guNanuM lakSaNa (kha) paryAyanuM lakSaNa 2. joDakAM joDo - (1) vRtti (2) anvaya (ka) bheda, viparIta (kha) ekarUpatA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ parIkSApatra - (3) vyatireka (4) anusUti (ga) hayAti (gha) anvayapUrvaka joDANa 3. jeDakAM joDo - (1) paryAyono anvaya (2) pradezono anvaya (3) guNono anvaya (ka) bhAvanI akhaMDatA (kha) kALanI akhaMDatA (ga) kSetranI akhaMDatA 4. joDakAM joDo:(1) kSetra (ka) pravAhakama (a) pradezono sunizcita krama (2) kALa (kha) vistArakrama (ba) paryAyono sunizcita krama 5. (a) sAcuM ke (ba) khoTuM batAvo:1. paryAyonA anvayarUpa pravAhane draSTinA viSayamAM sAmela karavAthI paryAya ja sAmela thaI jaze. 2. anusmRtithI racita pravAha te nityatAnuM lakSaNa che. 3. draSTinA viSayamAM pradezono anvaya, paryAyono anyAya ane guNono anvaya sAmela che, paraMtu vyatireka koIno paNa sAmela nathI.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ co - draSTino viSaya prakaraNa-10 : paryAya kaI rIte sAmela che? (a) sAcuM ke (ba) khoTuM batAve:1. aMtarmukha thayelI upayoganI paryAya draSTinA viSayamAM viSaya banAvavAvALA viSayInA rUpamAM bhaLelI che, paraMtu te viSayamAM sAmela nathI. prakaraNa-11 : tattvavyavasthAmAM draSTino viSaya (a) sAcuMke (ba) khoTuM batAvo :1. AsvAdi pAMca tattvo paryAyArthikanayanA viSaya che. 2. AsavAdi samasta vikArI tathA avikArI paryAyothI rahita jIvatatva ja draSTino viSaya che.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ parIkSApatranA javAbo - 9 parIkSApatranA javAbo prastAvanA 2. dharma, vikalpa, adharma 1. ka, ga, ca, ja, jha prakaraNa-6 : kSetra-pradezono abheda 2. A 1. (ba) 2. (a) prakaraNa-1 : bhUmikA 3. (a) 4. (a) 1. 1-kha, 2-ga, 3-2, 4-gha, 5-ka | prakaraNa-7 :kALa-paryAyono abheda 2. 1-ga, 2-gha, 3-ka, 4-kha 1. (ka) kALabheda, kALaabheda 3. 1-gha, 2-ka, 3-ga, 4-kha (kha) abheda prakaraNa-2 : svacatuSTaya (ga) anityatA, nityatA 1. gha (gha) viziSTa 2. paryAya, dravya 2. (1) a (2) ba 3. ba (3) ba (4) a 4. 1-ga, 2-gha, 3-kha, 4-ka prakaraNa-8 : bhAva-guNono-abheda prakaraNa-3: draSTino viSaya 1. A 1. 1-kha, ra-ga, 3-gha, 4-ka 2. 1-kha, 2-ka . 3. ba 3. 1-kha-ba, 2-ka-a prakaraNa-9: vistArakama ane pravAhakrama 4. ka 1. 1-ka 2-kha 5. 1-a, 2-a, 3-a, 4-a, 5 2. 1-ga; ra-kha; 3-ka 4-gha ba, 6-a 3. 1-kha; 2-ga; 3-ka prakaraNa-4: paryAyanuM vAstavika svarUpa | 4. 1-kha-a-; 2-ka-ba 1-ba, ra-a, 3-ba, 5. 1-ba; 2-a 3-a 4-a, 5-a, 6-ba, 7-ba, 8-a prakaraNa-10: paryAya kaI rIte sAmela che? prakaraNa-5 : dravya-sAmAnya 1. A 1 (ka) sAmAnya prakaraNa-11 : tavavyavasthAmAM draSTino (kha) vizeSa, sAmAnya viSaya (ga) sAmAnya, vizeSa | 1. a 2. a 2. a
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa prakaraNa 1 pramANajJAna, zrutajJAna ane nayanuM svarUpa - pAMceya prakAranA jJAna pramANa che. matijJAnathI laIne kevaLajJAna sudhI je paNa jJAna samyak che, te badhAM pramANajJAna che. e pAMca prakAranA jJAnomAM eka zrutajJAna nAmanuM je jJAna che, temAM ja naya hoya che, bAkInA cAra jJAnomAM naya hotAM nathI. kahyuM paNa che ne ke zrutavivavAH nayAH - zrutajJAnanA vikalpane naya kahe che. 'vikalpa' no artha bheda thAya che. zrutajJAna vastumAM bheda karIne eka aMzane mukhya kare che ane bIjA aMzane gauNa kare che. A mukhya-gauNanI vyavasthA mAtra zrutajJAnamAM che, anya koI paNa jJAnamAM nathI. pramANajJAnamAM badhA pakSo mukhya ja rahe che. AcArya amRtacaMdradeve jyAre zrutajJAnanA sva-para prakAzakapaNAnuM svarUpa spaSTa karyuM, tyAre teoe kevaLI bhagavAnanuM udAharaNa ApyuM che. je rIte kevaLI bhagavAna sva ane parane eka sAthe jANe che. tevI ja rIte zrutajJAnamAM paNa sva ane para eka sAthe bhAse che. je aMdaramAM nirapekSatattva che, te apekSAothI ja samajI zakAya che. e tattva to nirapekSa che ane nirapekSano artha che ke je apekSAothI e tattvane samajAvavAmAM Ave che, te apekSAothI e tattva rahita che. apekSAo vastumAM lagAvavAnI nathI, tene samajavAmAM lagAvavAnI che. A apekSAo to zrutajJAnamAM lAge che, nayomAM lAge che. A apekSAono niSedha paNa karI zakAto nathI; kAraNa ke apekSAthI InkAra karavanuM tAtparya nayothI ja InkAra karavA barAbara che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ * draSTino viSaya . jainadarzanamAM eka paNa paMkti evI nathI ke je naya athavA apekSA vinA lakhAI hoya. A viSe AcArya samaMtabhadra kahe che ke ApaNe syAdvAdI chIe. ApaNA badhA kathano apekSAthI ja che. mATe jyAM apekSA na lagADelI hoya, tyAM paNa te kathana sApekSa ja che - ema ja samajavuM joIe. - vAstavamAM kathana to ema che ke "AtmAnubhUtinA kALamAM nizcayane mukhya rAkhavo joIe, vyavahArane nahi," to lokoe "AtmAnubhUtinA kALamAM" - e to choDI dIdhuM ane bAkI e kathana grahaNa karI lIdhuM ke "nizcayane mukhya rAkhavo joIe, vyavahArane nahi." - tattvanA avalokana (anveSaNa) no je kALa che, temAM samaya arthAt zuddhAtmAne yukti arthAt nayapramANa dvArA pahelAM jANe. pachIthI ArAdhanA samaye - ke je anubhavakALa che - temAM nayapramANa nathI; kAraNa ke pratyakSa anubhava che. nizcayathI vadhAre vyavahArano kALa che. jemane samyagdarzana prApta thayuM nathI, teone to haMmezA vyavahAra ja mukhya che; kAraNa ke temano to pUro kALa tattvAnveSaNano che. Ama tattvAnveSaNanA kALamAM vyavahAra mukhya rahe che ane anubhUtinA kALamAM nizcaya. A rIte vyavahAranayanI paNa upayogitA che, tene pUrepUro uDAvI zakAto nathI. vAstavamAM to gauNa kone kahe che ? ApaNe have e paNa zIkhavuM paDaze. je "jagata vyavahAra' eka samaya mATe paNa gauNa thaI jAya, to tarata ja samyagdarzana thaI jAya ane (ApaNane) samyagdarzana to che nahIM, eno artha e che ke eka samaya mATe paNa vyavahAra gauNa thayo nathI, kAraNa ke nizcaya to anubhavanA kALamAM pragaTa thAya che, atyAre to vyavahAra ja che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa prakaraNa - 2 - dravyArthika ane paryAyArthika naya svarUpa ane viSayavastu mULanonI carcA karatI vakhate nizcaya-vyavahAranI sAthe ja dravyArthika ane paryAyArthika nayonI carcA paNa mULanayonA rUpamAM karavAmAM AvI hatI. temAMthI nizcaya-vyavahAranI carcA to apekSita vistAranI sAthe karI dIdhI che. have dravyArthika ane paryAyArthika nayonI carcAno vAro che. pratyeka vastu sAmAnya-vizeSAtmaka che. vastunA sAmAnya aMzane dravya ane vizeSa aMzane paryAya kahe che. tethI ja vastunA sAmAnya aMzane grahaNa karanAra jJAnanA aMzane dravyArthikanaya ane vizeSa aMzane grahaNa karanAra jJAnanA aMzane paryAyArthikanaya kahevAmAM Ave che tathA banne aMzone eka sAthe grahaNa karanAra jJAnane pramANa kahe che. Ama A nizcita thayuM ke vastuno sAmAnyAMza dravyArthikanayano, vizeSAMza paryAyArthikanayano tathA jemAM sAmAnya ane vizeSa banne aMza garbhita che - evI sAmAnya-vizeSAtmaka saMpUrNa vastu pramANano viSaya che. jema ke kahevAmAM paNa AvyuM che : "sAmAnyavizeSAtmA tadartho viSayaH | sAmAnya-vizeSAtmaka padArtha pramANano viSaya che." pramANa, naya ane nikSepano viSaya batAvatAM nayacakakAra lakhe che -
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96. * draSTino viSaya valtha pamANavisaya Nayavisaya havaI vaLyuekaMsa je dohi giyarDa te nirbave havaI visaya che vastu pramANano viSaya che ane vastuno eka aMza nayano viSaya che. tathA je artha pramANa ane nayathI nakkI thAya che, te nikSepano viSaya che." te pramANanI viSayabhUta pratyeka vastu sAmAnya-vizeSAtmakanI jema nityAnityAtmaka, ekAnekAtmaka ane bhedAbhadAtmaka paNa che. temAM dravyArthikanayano viSaya bananAra vastuno sAmAnyAMza nitya, eka ane abhedasvarUpa tathA paryAyArthikanayano viSaya bananAra vizeSAMza anitya, aneka ane bhedasvarUpa che. Ama ApaNe joyuM ke dravyArthikanayano viSaya sAmAnya, eka, nitya ane abhedasvarUpa vastuno aMza che tathA paryAyArthikanayano viSaya vizeSa, aneka, anitya ane bhedasvarUpa vastuno aMza che. jemAM upara kaheluM badhuM samAyeluM che, te vastu pramANano viSaya che arthAt sAmAnya vizeSAtmaka, ekAnekAtmaka, nityAnityAtmaka ane bhedAbhadAtmaka vastu pramANano viSaya che. je dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSA vicAra karIe to pramANanI viSayabhUta vastudravyanI apekSA sAmAnya-vizeSAtmaka, kSetranI apekSA bhedAbhadAtmaka, kALanI apekSA nityAnityAtmaka ane bhAvanI apekSA ekAnekAtmaka che. pramANanI viSayabhUta ukta vastunA dravyArthikanayanA viSayabhUta dravyAMzamAM ane paryAyArthikanayanA viSayabhUta paryAyAMzamAM dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSA vicAra karIe to dravyArthikanayanA viSayabhUta dravyAMzamAM sAmAnyatva, abhedatva, nityatva ane etvano samAveza thAya
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - 2 90 che. tathA paryAyArthikanayanA viSayabhUta paryAyAMzamAM vizeSatva, bhedatva, anityatva ane anekatvano samAveza thAya che. A ja vizeSatAnA kAraNe dravyArthikanayanA viSayane dravya, sAmAnya, abheda, nitya ane eka tathA paryAyArthikanayanA viSayane paryAya, vizeSa, bheda, anitya ane aneka vagere zabdothI kahevAmAM Ave che. uparyukta kathanano artha ema thAya che ke ukta nayonA saMdarbhamAM dravya, sAmAnya, abheda, nitya ane eka - A badhAM vizeSaNa vibhinna apekSAothI dravyArthikanayano viSaya hovAthI ekArthavAcI thaI gayA arthAt 'dravya' padanA ja paryAyavAcI rUpa thaI gayA. Ama paryAya, vizeSa, bheda, anitya ane aneka - A badhAM vizeSaNa vibhinna apekSAothI paryAyArthikanayano viSaya hovAthI ekArthavAcI thaI gayA arthAt 'paryAya' padanA ja paryAyavAcI rUpa thaI gayA. joke eka daSTithI uparyukta zabdo ekArthavAcI che, topaNa vibhinna apekSAothI prayukta hovAnA kAraNe potAnA judA-judA bhAva paNa vyakta kare che - A vAtane ApaNe na bhUlavI joIe. jema ke jo ApaNe kahIe ke vastu paryAyArthiphanayathI anekasvarUpa che to samajavuM joIe ke paryAyArthikanayano A prayoga bhAvanI apekSAe karavAmAM Avelo prayoga che ane AmAM vaktAno abhiprAya paryAyArthikanayathI bhAvasaMbaMdhI vizeSatA batAvavAno che. Ama jyAre ApaNe ema kahIe ke vastu paryAyArthikanayathI anitya che tyAre samajavuM joIe ke paryAyArthikanayano A prayoga kALanI apekSAe karavAmAM Avelo prayoga che ane AmAM vaktAno abhiprAya kALasaMbaMdhI vizeSatA batAvavAno che. jema ahIM bhAvasaMbaMdhI ane kALasaMbaMdhI vizeSatAone udAharaNa ApI spaSTa karavAmAM AvI che, tema kSetrasaMbaMdhI ane dravyasaMbaMdhI
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 - - draSTino viSaya vizeSatAone paNa samajI levI joIe tathA jema ahIM paryAyArthikanayanuM udAharaNa ApI vAta spaSTa karavAmAM AvI che, tema dravyArthikanaya para paNa ghaTita karI levuM joIe. joke dravyArthikanayanA viSayanI sAmAnya' "abheda nitya' ane eka saMjJAo paNa che; topaNa dravya A saMjJA vadhu mahattvanI che. A rIte paryAyArthikanayanA viSayanI paNa jeke vizeSa "bhedI 'anitya ane "aneka' saMjJAo paNa che; topaNa paryAya' A saMjJA adhika mahattvanI che, kema ke A dravya ane paryAya' saMjJAonA kAraNe ja A nayonA nAma dravyArthika ane paryAyArthika paDe che. ataH A sArI rIte samajI levuM joIe ke A prakaraNamAM mukhyarUpathI dravyArthikanayanA viSayanI dravya ane paryAyArthikanayanA viSayanI 'paryAya' saMjJA jinavANIne mAnya che. ahIM dravya' ane 'paryAya zabdonA artha "guNaparyayavadbhavya ane tarbhAvaH pariNAma na hoI dravyArthikanayano viSaya dravya ane paryAyArthikanayano viSaya paryAya apekSita che. dravya eTale dravyArthikanayano viSaya; te bhale je kAMI paNa hoya; sAmAnya hoya, abheda hoya, nitya hoya, eka hoya, kAMI paNa hoya, te ja ISTa che. Ama paryAya eTale paryAyArthikanayano viSaya; te bhale je kAMI paNa hoya; vizeSa hoya, bheda hoya, anitya hoya, aneka hoya; kAMI paNa hoya; te ja paryAya zabdathI abhipreta che. ahIM eka vAta vizeSa dhyAnamAM rAkhavAnI e paNa che ke bhale ahIM dravyArthikanayanA viSayabhUta dravyAMzane dravya kahevAmAM Ave che ane AgamamAM paNa A prakaraNamAM ghaNuM karIne A ja arthamAM Ano prayoga jovA maLe che, chatAM paNa AgamamAM ja kyAMka kyAMka sAmAnya - vizeSAtmaka arthAt dravya-paryAyAtmaka pramANanI viSayabhUta saMpUrNa vastune paNa dravya kahevAmAM Ave che.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa tethI jyAM 'dravya' zabdano je prayoga karavAmAM Avyo che te dravyArthikanayanA viSayabhUta dravyAMzanA saMdarbhamAM che ke pramANanI viSayabhUta vastunA saMdarbhamAM che te dhyAna rAkhavuM khUba jarUrI che. A vAtanI spaSTatA karavA mATe kyAreka kyAreka saMpUrNa vastune pramANanuM dravya ane dravyAMzane dravyArthikanayanuM dravya paNa kahe che. 2 CC 'dravyAMza' zabdano artha 'dravyano aMza' thato nathI, paraMtu vastuno te aMza jene dravya kahe che te thAya che. Agama ane paramAgamamAM prApta dravyArthika ane paryAyArthikanayonA vividha prayogone kharA arthamAM samajavA mATe upara jaNAvelI jANakArI khUba jarUrI che. have ApaNe A AzA sAthe ke 'dravya' ane 'paryAya' zabdano je artha upara jaNAvavAmAM Avyo che, tame tene ja grahaNa karazo, Agama ane paramAgamamAM samAveza thayelA dravyArthika ane paryAyArthika nayonI vyAkhyAo rajU karIe chIe. 'nayacakra' mAM dravyArthika ane paryAyArthika nayonI vyAkhyA Ama ApI che : "pajaya gaNuM kiccA davyaM piya jo hu giNaIloe / so vyathiya bhaNio vivarIo pajayatthiNao // paryAyane gauNa karIne je dravyane grahaNa kare che, te dravyArthikanaya' che ane tenAthI viparIta paryAyArthikanaya che eTale ke dravyane gauNa karIne je paryAyane grahaNa kare che te paryAyArthikanaya che.'' samayasAranI 'AtmakhyAti' nAmanI TIkAmAM A banne nayonI carcA Ama che :
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 - ' -- draSTino viSaya tatra dravyaparyAyAtmake vastuni dravya mukhyatayAnubhAvayatIti dravyArthika, paryAya mukhyatayAnubhAvayatIti paryAyArthikaH | dravya-paryAyasvarUpa vastumAM je mukhyarUpathI dravyano anubhava karAve, te dravyArthikanaya che ane je mukhyarUpathI paryAyano anubhava karAve, te paryAyArthikanaya che." ukta vyAkhyAo para gahana vicAra karatAM eka vAta dIvA jevI spaSTa thAya che ke A banne nayonA viSaya eka vastunI maryAdAnI aMdara che joke eka-eka karIne pratyeka vastu tenA viSayamAM samAI jAya che tathA vibhinna vastuono satsAmAnya ke citsAmAnyanI apekSAe paNa saMgraha hoya che, jenI carcA AgaLa upara yathAsthAna vistArathI karIzuM to paNa A nayonuM mULakArya badhI vastuone meLavI jevAne badale mukhyarUpathI dareka vastune tenA vibhinna pakSothI jovAnuM che, spaSTa karavAnuM che. joke vastunA mULapakSa be che :- dravya ane paryAya, ataH tene grahaNa karanAra mULanaya paNa be che :- dravyArthika ane paryAyArthika. A vAtane spaSTa karavAne mATe 'AtmakhyAti mAM "vyaparyAyAtmake vastuni padano prayoga karavAmAM Avyo che. "vastuni padamAM saptamI vibhaktinA ekavacanano prayoga A vAta spaSTa kare che ke A niyono prayoga eka vastumAM hoya che ane 'dravyaparyAyAtmake pada dvArA te eka vastunI aMdara hovAvALA be pakSono ullekha karI tene spaSTa karyo che. | mukhyatayA anubhAvayati arthAt mukhyapaNAthI dravyano anubhava karAve - ema kahI "AtmakhyAti' mAM asAdhAraNarUpathI paryAyane gauNa karI che, jyAre nayacakramAM gauNa kiccA arthAt gauNa karIne ema kahI aparapakSanI gauNatAne kahI che. Ama dhyAna rAkhavuM ke naya aparapakSane gauNa kare che, abhAva nahIM. *
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - 2 - 101 A dravyArthikanayanA prakaraNamAM je sthiti paryAyanI che, paryAyArthikanayanA prakaraNamAM te ja sthiti dravyanI samajI levI joIe. Ama A pratiphalita thAya che ke pramANanA viSayamAM mukhyagauNanI vyavasthA nathI, kAraNa ke teno viSaya saMpUrNa vastu che. tethI tenA viSayamAM vastunA banneya aMzo ja mukhya rahe che. nayono viSaya vastuno aMza bane che. tethI je vastuno je aMza je nayano viSaya bane che, te aMza mukhya hoya che, zeSa aMza gauNa rahe che. mukhya aMzane vivakSita aMza ane gauNa aMzane avivakSita aMza paNa kahe che. ataH A spaSTa che ke vastunA dravyAMzane jANanAra/batAvanAra dravyArthikanaya che ane paryAyAMzane jANanAra/ batAvanAra paryAyArthikanAya che. 'tatvArthaslokavArtika mAM thoDI judI vAta paNa karI che. temAM dravyAMzane "aMzI' ane paryAyAMzane "aMza' zabdathI jaNAvavAmAM Avyo che tathA spaSTa rIte lakhyuM che ke je aMzImAM te aMzInA badhA aMza gauNa thaI jAya che, te aMzI dravyArthikanayano viSaya che. 'tatvArthaslokavArtika nuM mULakathana Ama che : "tannAzinyapi niHzeSadharmANAM guNatAgatI dravyArthikanayasthava vyApArAbhukhyarUpataH - je aMzI ke dharmamAM tenA sarve aMza ke dharma gauNa thaI jAya che, te aMzImAM mukhyarUpathI dravyArthikanayanI ja pravRtti hoya che arthAt Avo aMzI dravyArthikanayano viSaya che." A kathanathI evo bhrama thaI zake che ke aMzI to pramANano viSaya
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1020 - draSTino viSaya hovo joIe, ahIM tene dravyArthikanayano viSaya kema batAvavAmAM AvI rahyo che ? ahIM je aMzIne dravyArthikanayano viSaya batAvavAmAM AvI rahyo che, te aMzI paNa vastuno eka aMza ja che, saMpUrNa vastu nahIM. saMpUrNa vastu to aMza ane aMzI maLIne thAya che. vastutaH vAta ema che ke dravya' zabdanI jema "aMzI' zabdano paNa be arthomAM prayoga thAya che. dravya" nA saMdarbhamAM A vAtane pahelAM ja spaSTa karI cukyA chIe. ahIM je aMzI apekSita che, te dravyAkinayanA dravyanA sthAna para che tathA A aMzI ane aMzanA ekatritarUpa je aMzI che, tene pramANanA dravyanA sthAna para samajavo joIe. A to ApaNe pahelAM ja jaNAvI dIdhuM che ke mukhyatA ane gauNatA nayanA viSayamAM ja hoya che, pramANanA viSayamAM nahIM. zlokavArtika' nA A kathanamAM spaSTa lakhyuM che ke je aMzamAM tenA badhA aMza gauNa thaI jAya che, te aMzI dravyArthikanayano viSaya che. pramANanA viSayabhUta aMzImAM koI paNa aMza gauNa thato nathI, badhA aMza mukhya rahe che. pramANanA viSayamAM mukhya-gauNatAnI vyavasthA nathI - Ano artha ja e che ke badhA aMza mukhya che, aMzonA samUharUpa aMzI paNa mukhya che, koI paNa gauNa nathI. ukta kathananI vizeSa spaSTatA mATe "zlokavArtika' nA ukta kathanano pUrvApara saMdarbha joI levo upayogI thaze, je A pramANe che : jema aMzI-vastumAM pravRtti karanArA jJAnane pramANa mAnavAmAM Ave che, tema ja vastunA aMzamAM pravRtti karanArA arthAt jANanArA nayane pramANa kema na manAya ? ataH naya pramANa svarUpa ja che.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - 2 - - 103 ukta AzaMkA ThIka nathI, kema ke je aMzI ke dharmamAM tenA badhA aMza ke dharma gauNa thaI jAya che, tenA aMzImAM mukhyarUpathI dravyArthikanayanI pravRtti hoya che, arthAt Avo aMzI dravyArthinayano viSaya che; ataH tenuM jJAna naya che. vaLI dharma ane dharmanA samUharUpa vastunA dharmo ane dharmI bannene pradhAnarUpathI jANanArA jJAnane pramANa kahe che, ataH naya pramANathI bhinna che." Ama ApaNe joyuM ke dravyArthikanayanA viSayarUpa aMzImAM tenA badhA aMza gauNa che ane pramANanA viSayarUpa aMzInI sAthe te badhA aMza paNa mukhyarUpathI ja viSaya bane che. A vAta sarvatra vizeSa dhyAnamAM rAkhavI yogya che, anyathA sarvatra zaMkAo AzaMkAo UbhI thatI raheze. A saMdarbhamAM pravacanasAra' graMthanI 114mI gAthAnI AcArya amRtacaMdrakRta tatvapradIpikA' nAmanI saMskRta TIkA paNa draSTavya che, jeno anuvAda A pramANe che : "vastutaH badhI vastuo sAmAnya-vizeSAtmaka hovAthI vastunuM svarUpa jonAranA kramaza: sAmAnya ane vizeSane jANavAvALI be AMkho che :- dravyArthika ane paryAyArthika. AmAMthI paryAyArthika cakSane sarvathA baMdha karIne jyAre mAtra khullAM rAkhelAM dravyArthika cakSa vaDe jovAmAM Ave che, tyAre nAratva, tiryaMcatva, manuSyatva, devatva ane siddhatva paryAyarUpa vizeSomAM rahenArA eka jIvasAmAnyane dekhanArA ane vizeSone na dekhanArA jIvone te badhA chavadravya che' - ema jaNAya che. ane jyAre dravyArthika cakSune sarvathA baMdha karIne mAtra khullAM rAkhelAM paryAyArthika cakSu vaDe jovAmAM Ave che, tyAre jIvadravyamAM rahenArA nArakatva, tiryaMcatva, manuSyatva, devatva ane
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 - * draSTino viSaya siddhatvaparyAyarUpa aneka vizeSone jenArA ane sAmAnyane na jonArA jIvone te chavadravya anya-anya (nArakAdi paryAyasvarUpa) che' - ema bhAsita thAya che, kema ke dravya te-te vizeSonA samaye tanmaya hovAthI te-te vizeSothI ananya che; chANAM, ghAsa, pAMdaDAo ane kASThamaya agninI mAphaka. jevI rIte ghAsa, lAkaDAM Adino agni te-te samaye ja ghAsamaya, lAkaDAMmaya hovAthI ghAsa, lAkaDAM AdithI ananya che; tevI rIte dravya te-te paryAyarUpa vizeSonA samaye tenAthI tanmaya hovAthI ananya che. - jyAre te dravyArthika ane paryAyArthika banne AMkhone eka ja sAthe udhADI bannethI eka sAthe jovAmAM Ave che, tyAre nArakatva, tiryaMcatva, manuSyatve, devatva ane siddhaparyAyomAM rahenArA jIvasAmAnya tathA jIvasAmAnyamAM rahenArA nArakatva, tiryaMcatva, manuSyatva, devatva ane siddhaparyAyarUpa vizeSo eka ja sAthe jovAmAM Ave che." - AcArya amRtacandranA ukta kathanamAM sarvAdhika dhyAna devA yogya vAta e che ke AmAM "sarvathA" zabdano prayoga thayo che. jainadarzanamAM 'sarvathA' zabda che ja nahi - A vAtano haThAgraha rAkhanArane A kathana para avazya dhyAna devuM joIe. mULa saMskRta TIkAmAM ekAnta zabdano prayoga che, jeno anuvAda hindI TIkAkAre "sarvathA ema karyo che. naya ekAMtasvarUpa ja hoya che - A vAtane "nayonI pramANikatA' zIrSaka heThaLa sapramANa spaSTa karI ja dIdhI che. tyAM kahyuM che ke "samyagekA naya kahevAya che ne samyaganekAnta pramANa. mayavivakSA vastunA eka dharmano nizcaya karavAvALI hovAthI 'ekAnta che ane pramANavirakSA vastunA aneka dharmono nizcaya karavAvALI hovAthI anekAnta che."
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - 2 - - 105 jeke jainadarzana anekAntavAdI darzana che, topaNa te anekAntamAM paNa ekAnta svIkAra kare che. tene samyaganekAntanI sAthe samyagekAnta paNa svIkArya che tathA mithyA-ekAntanI sAthe mithyA-anekAnta paNa svIkArya nathI. AnI vizeSa jANakArI mATe sAtamo adhyAya juo tyAM ja ane "paNa" nA saMbaMdhamAM paNa vizeSa spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che. dravyArthika cakSuthI jotI vakhate paryAyArthika cakSune sarvathA baMdha rAkhavAnuM che, kiMcitmAtra paNa ughADuM rAkhavAnuM nathI. jo paryAyArthika cakSane kiMcitmAtra paNa ughADuM rAkhavAmAM Ave to dravyArthikanayanuM viSayabhUta dravya dekhAze nahi. Ama paryAyArthika cakSuthI jotI vakhate dravyArthika cakSane sarvathA baMdha rAkhavAnuM che, kiMcitmAtra paNa ughADuM rAkhavAnuM nathI; anyathA paryAyArthikanayanI viSayabhUta paryAyo dekhAze nahi. eka nayanI viSayabhUta vastune jovA mATe bIjA nayanI AMkhane pUrI rIte baMdha karavI Avazyaka ja nahIM, anivArya che. paNa dhyAna rahe ke dravyArthika cakSuthI jotI vakhate paryAyArthika cakSane mAtra sarvathA baMdha ja rAkhavAnuM che, phoDI nAkhavAnuM nathI, kema ke sarvathA baMdha rAkhavAthI samyakra-ekAnta thAya che ane phoDI nAkhavAthI mithyA ekAnta. jema lakSya-bindune vIMdhavA mATe baMdUka vAparatI vakhate eka AMkhane pUrI rIte baMdha karavI paDe che, anyathA lakSyane vIMdhI zakAtuM nathI; tema ApaNA viSayanA lakSyane vIMdhavA mATe bIjA nayane sarvathA gauNa karavo paDe che. vaLI jema lakSyane vIMdhavAnA prayojanathI bIjI AMkhane sarvathA baMdha karavI Avazyaka che, phoDI nAkhavAnI jarUra nathI; tema eka nayanA viSayanA spaSTa pratibhAsa mATe apara pakSane sarvathA gauNa karavo Avazyaka che, teno niSedha karavo Avazyaka nathI. "ApaNuM kAma to lakSyane vIMdhavAnuM ja che, emAM bIjI AMkhane
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1060 - draSTino viSaya vAraMvAra baMdha karavI paDe che; A baMdha karavAnI jhaMjhaTamAM vAraMvAra koNa paDe?" - A vikalpathI jo koI lakSyavedhI (nizAnabAja) bIjI AMkha phoDI ja nAkhe to te eka AMkhavALo (kANo) ja thaI jaze. tema "ApaNe to mAtra dravyadRSTithI prayojana che, A paryAyone jANavAthI zuM lAbha che? dravyane jANavA mATe vAraMvAra paryAyArthika nayanI AMkha baMdha karavI paDe che." Ama paryAyArthikanayane sarvathA gauNa karavAnI jhaMjhaTathI bacavA mATe potAne AtmArthI mAnanAra koI ajJAnI je paryAyAMrthikanayano svIkAra ja na kare, teno sarvathA niSedha ja karI de to tene ekAntI (mithyAekAntI) ja mAnavAmAM Avaze. Ama "bagaDavuM ke sudharavuM to paryAyamAM ja thAya che; ataH tene ja sudhAravAnI-che, saMbhALavAnI che, tethI tene ja jotA-jANatA rahevAnuM che. paryAyane jotI vakhate dravyArthika cakSane vAraMvAra baMdha karavuM paDe che." - Ama dravyArthinayane sarvathA gauNa karavAnI jhaMjhaTathI bacavA mATe je koI vyavahAra vimUDha paryAyadaSTivALo dravyArthikanayano svIkAra ja na kare, teno sarvathA niSedha ja karI de, topaNa te ekAntI (mithyA ekAntI) ja mAnavAmAM Avaze. je paryAyone sudhAravAnA cakkaramAM tene ja joto raheze, dravyane joze ja nahIM to tenI paryAyano sudhAra paNa saMbhava nathI; kema ke paryAyono sudhAra to dravyAdhIna che. kahevAno Azaya ema che ke dravyadaSTivantane ja nirmaLa paryAya pragaTa thAya che. dravya para daSTi javAthI je navI paryAya pragaTa thAya che, te sudharelI ke nirmaLa ja hoya che. "sarvathA' zabdano prayoga joke mithyA-ekAntanA arthamAM paNa thAya che, topaNa sarvatra Ama ja thAya che - evI vAta che nahi, kema ke samyagekAnta mATe paNa Ano prayoga jovAmAM Ave che. "sarvathAzabdanA vibhinna prayogonA saMdarbhamAM samayasAra nATakano nIce lakhelo chaMda paNa draSTavya che :
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - 2 - 107 jemeM phiTakaDI lauda haraDekI puTa binA, sveta vastra DAriye majITha raMga nIrameM bhIgyo rahe cirakAla sarvathA na hoI lAla, bhede nahi aMtara saphedI rahai cIramai " A chaMdamAM 'sarvathA' zabdano prayoga eka prakArathI kathaMcitnA arthamAM ja thayo che. "sarvathA na hoI lAla" no artha evo nathI ke vastra bilakula lAla nahIM thAya, paraMtu ema ja che ke saMpUrNataH lAla nahIM thAya, paraMtu thoDuM-thoDuM lAla thaze; paNa A jAtanA prayoga niSedhaparaka kathanomAM ja thAya che, Ama bIjA paNa aneka prakAranA prayoga jinavANImAM TheraThera jovA maLe che. pravacanasAranA A prakaraNamAM sarvathA baMdha karavAno artha sarvathA gauNa karavAnA arthamAM ja che, Ane ApaNe A prakAre samajI zakIe chIe : "TravyArthikanayathI vastu sarvathA nitya che arthAt nitya je che, paryAyArthikanayathI vastu sarvathA anitya che arthAt anitya ja che ane pramANathI vastu nityAnityAtmaka che arthAt nitya paNa che ane anitya paNa che." ukta kathanamAM Apa spaSTa jozo ke "sarvathA' zabdano prayoga eka prakArathI ja' nA arthamAM ja thAya che. nayonA saMdarbhamAM jyAre nityatA mukhya che, vivakSita che to anityatA pUrI rIte gauNa che, avivakSita che. A pramANe jyAre nityatA mukhya che. vivakSita che to anityatA pUrI rIte gauNa che, avivakSita che. A pramANe jyAre anityatA mukhya che, vivakSita che to nityatA pUrI rIte gauNa che, avivakSita che. vaLI jyAre pramANanI vAta Ave che to mukhyatA-gauNatAno prazna ja samApta thaI jAya che athavA ema
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 1080 * draSTino viSaya paNa kahI zakAya ke baMne pakSa samAna rUpathI ja mukhya thaI jAya che, vivakSita thaI jAya che. "sarvathA' zabdano marma samajavA mATe ApaNe thoDA UMDANamAM javuM paDaze. jema ke :| sarva = badhA (dravya-apekSA); sarvatra = badhI jagyAe (kSetraapekSA) sarvadA = prati samaya (kALa-apekSA); sarvathA = sarva prakAre (bhAva-apekSA) uparanA zabdArthothI eka vAta pratiphalita thAya che ke "sarva zabda dravyavAcI, sarvatra zabda kSetravAcI, 'sarvadA' zabda kALavAcI ane sarvathA' zabda bhAvavAcI che. pratyeka padArtha svacatuSTayanI apekSAe ja sat che. tenA svacatuSTaya - svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAva ja che. Ano artha ema thAya che ke vastu dravya, kSetra, kALa ane bhAvamaya che; tene AnA ja mAdhyamathI samajI zakAya che, samajAvI zakAya che. - jyAre ApaNe ema kahIe chIe ke ImAnadArIno sarvatra abhAva che to Ano artha 'kyAMya paNa ImAnadArI che nahi ema thAya che. A vAkyathI ImAnadArIno niSedha badhA kSetromAM to thAya che, paNa badhA kALomAM nahi. Ama jyAre ApaNe ema kahIe ke huM sarvadA satya boluM chuM' to A kathana trikALanI bAbatamAM che, badhA dravyo ane kSetronI bAbatamAM nathI. Ama jyAre ApaNe "sarvathA' zabdano prayoga karIe chIe tyAre teno artha mAtra sarvabhAva ja thAya che; sarvakSetra, sarvakALa ane sarvadravya kyAreya nahi. Ama "sarvathA' zabdano artha bhAva apekSAthI ja ghaTita thAya che.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 pariziSTa - prakaraNa - 2 - ahIM sarvathA baMdha karavAmAM paNa bhAvApekSAnI ja vAta che arthAt sadAkALa baMdha rAkhavAno nathI. basa, jyAre dravyArthika cakSuthI joIe tyAre ja paryAyArthikanayanA cakSune baMdha rAkhavAnuM che; dravyArthikanayathI jevAvALAoe ja paryAyArthikanayanA cakSane baMdha rAkhavAnuM che, badhAe nahIM. Ama "sarvatra nI bAbatamAM paNa samajI levuM joIe. Ama sarvathA baMdha karavAno artha badhAne nahIM, mAtra tene ke je dravyArthika cakSuthI joI rahyo hoya, haMmezA nahIM, mAtra te samaye jyAre te dravyArthika cakSuthI joI rahyo hoya; sarvatra nahIM, mAtra te kSetramAM je kSetramAM te dravyArthika cakSuthI joI rahyo hoya; ema thAya che. bIjI rIte vicAra karIe to 'sarvathA' zabdano artha dravya, kSetra, kALa ane bhAva - cArecAranI apekSAe thAya che. sarva, sarvatra, sarvadA ane sarvathA - A kramamAM 'sarvathA aMtima zabda che; tethI-Ano prayoga cAre cAranA samudAyamAM paNa thaI zake che; thAya paNa che. jema ke :agni sarvathA garama che, jIva sarvathA cisvarUpa che, pudgala sarvathA rUpI che - A udAharaNomAM dravya-kSetra-kALa-bhAva - A badhI apekSAo AvI jAya che. badhI agni garama che, teno svabhAva paNa garama ja che. Ama pratyeka jIva cisvarUpa che, pratyeka jIvano pratyeka pradeza cisvarUpa che ane pratyeka jIvano svabhAva paNa cisvarUpa ja che. Ama pudgala para paNa samajI levuM joIe. Ama ApaNe joIe chIe ke dravya-kSetra-kALa-bhAva - cAreyamAM ghaTita karavA chatAM paNa "sarvathA' zabdathI mithyA-ekAnta nahIM thAya, kAraNa ke jIva svacatuSTayathI cisvarUpa ja che. agni svacatuSTayathI garama ja che ane pudgala svacatuSTayathI rUpI ja che. vastutaH vAta ema che ke sarvathA zabdane jo aparapakSanI gauNatAnA arthamAM ja samajavAmAM Aveto mithyA
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa prakaraNa - 3 anvacadravyArthikanaya viSe Do. hukamacaMdajI bhArilla kRta "paramabhAvaprakAzakanayacaka nA - "dravyArthikanaya - bheda, prabheda' prakaraNamAMthI : sAmAnya-vizeSAtmaka AtmavastunA nitya, eka, abhedarUpa sAmAnyAMzane viSaya banAvavAvALo dravyArthikanaya ke eka ja che, kAraNa ke jeno viSaya eka hoya, te aneka prakArano kaI rIte hoI zake che ? jeno viSaya abheda hoya, tenA bheda kaI rIte saMbhave che ? tema chatAM jinAgamamAM prayojanavaza tenA paNa bheda karavAmAM AvyA che. vastuno je aMza (dravyAMza) dravyArthikanayano viSaya che, te zuddha che ke azuddha athavA te banneyathI nirapekSa tatva che ? A prakAranA je aneka prazna (vikalpa) tenA viSe upasthita thAya che, temanuM samucita samAdhAna karavuM e ja jinAgamamAM nirUpita dravyArthikanayanA bhedaprabhedonuM mULa prayojana che. - jinAgamamAM dravyArthikanayanA sAmAnyapaNe be bheda karavAmAM . AvyA che : 1. zuddha dravyArthikanaya tathA 2. azuddhadravyArthikanaya.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - 3 113 vizeSarUpe tenA ghaNAM bheda paNa batAvavAmAM AvyA che :1. kapAdhinirapekSa zuddhadravyArthikanaya 2. bhedakalpanAnirapekSa zuddhadravyArthikanaya 3. utpAdavyayanirapekSa zuddhadravyArthikanya 4. kamoMpAdhisApekSa azuddhavyArthikanaya 5. bhedakalpanAsApekSa azuddhavyArthikanaya 6.utpAdavyayasApekSa azuddhadravyArthikanaya 7. anvaya dravyArthikanaya 8. svadravyAdigrAhaka dravyArthikanaya 9. padravyAdigrAhaka dravyArthikanA 10. paramabhAvagrAhI dravyArthikanaya - 'dravyasvabhAvaprakAzaka nayacakra anusAra - je naya samasta svabhAvomAM A dravya che - e pramANe anvayarUpe dravyanI sthApanA kare che, te anvaya dravyArthikanaya che. sAmAnya guNa Adine anvayarUpe dravya evI vyavasthA je kare che, te anvayadravyArthika che arthAt avichinnarUpe cAlyA AvatA guNonA pravAhamAM je dravyanI vyavasthA kare che, tene ja dravya mAne che, te anvayadravyArthika che. anaMtaguNAtmakanI jema vastu anaMtasvabhAvAtmaka paNa che. jemake AtmA jJAnasvabhAvI che, darzanasvabhAvI che, sukhasvabhAvI che, astisvabhAvI che, nAstisvabhAvI che, nityasvabhAvI che, anityasvabhAvI che, bhinnasvabhAvI che, abhinnasvabhAvI che, ekasvabhAvI che, anekasvabhAvI che, kevaLajJAnasvabhAvI che ItyAdi. A badhA svabhAvomAM koI guNasvabhAva che, koI paryAyasvabhAva che. Ama AtmA guNaparyAyasvabhAvI che. A badhA svabhAvomAM 'A AtmA che e rIte anvayarUpe dravyanI sthApanA karavI te anvayadravyArthikanayanuM kArya che. joke dravyanA anaMtasvabhAvonuM kathana karavuM saMbhava nathI, topaNa
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 - draSTino viSaya jema dravyanuM vAstu samagrapaNA vaDe (akhaMDapaNA vaDe) eka hovA chatAM, vistAra kramamAM pravartanArA tenA je sUkSma aMzo te pradezo che, tema dravyanI vRtti samagrapaNA vaDe eka hovA chatAM, pravAhakamamAM pravartanArA tenA je sUkSma aMzo te pariNAmo che. jema vistArakamanuM kAraNa pradezono paraspara vyatireka che, tema pravAhakamanuM kAraNa pariNAmono paraspara 2vyatireka che. jema te pradezo potAnA sthAnamAM svarUpathI utpanna ne pUrvarUpathI vinaSTa hovAthI tathA sarvatra (badheya) paraspara anusUtithI racAyelA ekavAstupaNA vaDe anutpanna-avinaSTa hovAthI utpati-saMhAradhrauvyAtmaka che, tema te pariNAmo potAnA avasaramAM sva-rUpathI utpanna ne pUrvarUpathI vinaSTa hovAthI tathA sarvatra paraspara anusmRtithI racAyelA ekapravAhapaNA vaDe anutpanna-avinaSTa hovAthI utpatti-sahAradhrauvyAtmaka che. vaLI jema vAstuno je nAnAmAM nAno (chevaTano) aMza pUrvapradezanA vinAza svarUpa che te ja (aMza) tyAra pachInA pradezanA utpAdasvarUpa che tathA te ja paraspara anusmRtithI racAyelA ekavAstupaNA vaDe anubhayasvarUpa che (arthAt bemAMthI eke svarUpe nathI), tema pravAhano je nAnAmAM nAno aMza pUrvapariNAmanA vinAza svarUpa che te ja tyArapachInA pariNAmanA utpAdasvarUpa che tathA te je paraspara anusmRtithI racAyelA eka pravAhapaNA vaDe anubhayasvarUpa che. A pramANe svabhAvathI ja trilakSaNa pariNAmapaddhatimAM 1. vRtti = vartavuM te; hovuM te; hovApaNuM; hayAtI 2. vyatireka = bheda; (ekano bIjAmAM) abhAva. (eka pariNAma te bIjA pariNAmarUpa nathI tethI dravyanA pravAhamAM krama che.) 3. anusmRti = anvayapUrvaka joDANa. (sarva pariNAmo paraspara anvayapUrvaka gUMthAyelA (joDAyelA) hovAthI te badhA pariNAmo ekapravAha5Ne che tethI teo utpanna ke vinaSTa nathI.)
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - 4 - -117 (pariNAmonI paraMparAmAM) vartatuM dravya svabhAvane nahi 'atikramatuM hovAthI sattvane trilakSaNa ja anumodavuM - motInA hAranI mAphTa. (te A rIte.) jema jeNe (amuka) laMbAI grahaNa karelI che evA laTakatA motInA hArane viSe, potapotAnAM sthAnomAM prakAzamAM samasta motIomAM, pachIpachInAM sthAnoe pachI pachInAM motIo pragaTa thatAM hovAthI ane pahelAMpahelAMnAM motIo nahi pragaTa thatAM hovAthI tathA badheya paraspara anusmRti racanAro doro avasthita hovAthI trilakSaNapaNuM prasiddhi pAme che; tema jeNe 'nityavRtti grahaNa karelI che evA racAtA (pariNamatA) dravyane viSe, potapotAnA avasaromAM prakAzatA (pragaTatA) samasta pariNAmomAM, pachI pachInA avasaroe pachI pachInA pariNAmo pragaTa thatA hovAthI ane pahelA pahelAMnA pariNAmo nahi pragaTa thatA hovAthI tathA badheya paraspara anusmRti racanAro pravAha avasthita (-Takato) hovAthI trilakSaNapaNuM prasiddhi pAme che. bhAvArtha - dareka dravya sadAya svabhAvamAM rahe che tethI "sat che. te svabhAva utpAdavyayadhrauvyasvarUpa pariNAma che. jema dravyanA vistArano nAnAmAM nAno aMza te pradeza che, tema dravyanA pravAhano nAnAmAM nAno aMza te pariNAma che. dareka pariNAma sva-kALamAM potAnA rUpe Upaje che, pUrva rUpathI nAza pAme che ane sarva pariNAmomAM ekapravApaNuM hovAthI dareka pariNAma utpAda-vinAza vinAno ekarUpa-dhruva rahe che. vaLI utpAda-vyaya-dhrauvyamAM samayabheda nathI, traNeya eka ja samaye che. AvA utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka pariNAmonI paraMparAmAM dravya svabhAvathI ja sadAya rahetuM hovAthI dravya pote paNa, motInA hAranI mAphaka, utpAdavyayadhrauvyAtmaka che. 99 1. atikramatuM = oLaMgatuM; choDatuM. 2. sattva = satpaNuM; (abhedana) dravya 3. trilakSaNa = utpAda, vyaya ne dhrauvya e traNa lakSaNavALuM trisvarUpa; trayAtmaka 4. anumodavuM = AnaMdathI saMmata karavuM. 5. nityavRti = nitya TakavApaNuM; nitya hayAtI; sadA vartavuM te.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1200 * draSTino viSaya A rIte parathI bhinna, pramatta-apramatta paryAyothI bhinna temaja guNabhedathI paNa bhinna jJAyakabhAva anubhUtimAM Avato zuddha kahevAya che. trikALI dhruva jJAyaka bhAvanI zuddhatAnuM vAstavika svarUpa A ja che ane A ja zuddhasvabhAva daSTino viSaya che, dhyAnanuM dhyeya che ane paramazuddhanizcayanayano viSayabhUta paramapadArtha che tathA paramabhAvagrAhI dravyArthikanayano viSayabhUta paramapariNAmika bhAva che; ene ja ahIM zuddha-jJAyakabhAva zabdathI varNavyo che. ahIM e prazna thaI zake che ke guNabheda paNa vastuno svabhAva che, paryAyo paNa vastuno aMza che; temano mULa vastumAM niSedha kaI rIte karI zakAya ? A ja prakArano prazna uThAvatAM paMDita jayacaMdajI chAbaDA A gAthAnA bhAvArthamAM lakhe che : 'Ama abhedamAM bheda karavAmAM Ave che, mATe te vyavahAra che. jo paramArthathI vicAravAmAM Ave to eka dravya anaMta paryAyone abhedarUpe pIne beThuM che, tethI temAM bheda nathI. ahIM koI kahI zake che ke paryAyo paNa dravyanA ja bheda che, avastu nathI; to pachI temane vyavahAra kema kahI zakAya ? tenuM samAdhAna A che - e ThIka che, paraMtu ahIM dravyadaSTithI abhedane pradhAna karIne upadeza Apyo che. abhedadaSTimAM bhedane gauNa karavAthI ja abheda sArI rIte samajI zakAya che. mATe bhedane gauNa karIne tene vyavahAra kahyo che. ahIM e abhiprAya che ke bhedadaSTimAM paNa nirvikalpa dazA thatI nathI ane sarAgIne vikalpo thatAM rahe che, tethI jyAM sudhI rAgAdika dUra thaI jatA nathI, tyAM sudhI bhedane gauNa karIne
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - 5 0 121 abhedarUpa nirvikalpa anubhava karAvyo che. vItarAga thayA pachI bhedabhedarUpa vastuno jJAtA thaI jAya che, tyAM nayanuM AlaMbana ja rahetuM nathI.' paryAyArthika nayano viSaya hovAthI guNabhedane paNa paryAya kahe che. guNone to sahabhAvI paryAyo kahevAya ja che. ahIM jyacaMdajInA bhAvArthamAM paryAya zabdano je upayoga thayo che te guNa ane guNabhedanA arthamAM ja samajavo joIe. bhAvArthane dhyAnapUrvaka vAMcavAthI A vAta sahaja ja spaSTa thaI jAya che. jayacaMdajI chAbaDAnA bhAvArthamAM uThAvAyelA prazna ane apAyelA uttaranuM je spaSTIkaraNa pUjya gurudevazrIe karyuM che, teno sAra A pramANe "ziSyano prazna barAbara samajavo joIe. guNabhedarUpa paryAya dravyano ja aMza che; avastu nathI. ahIM avastuno artha paravastu samajavo joIe. je rIte zarIra paravastu che, karma paravastu che; bhedarUpa paryAya te prakAranI paravastu nathI. paryAya to svadravyano ja aMza che, tethI nizcaya che, tene vyavahAnaya kema kahI zakAya ? - A che ziSyano prazna. A ja praznanA uttaramAM ahIM kahe che ke joke paryAya vastuno ja bheda che, avastu nathI, paravastu nathI, tema chatAM ahIM paryAyadaSTi choDAvIne dravyadaSTi karAvavAnuM prayojana hovAthI abhedane mukhya karIne upadeza Apyo che. bhedane gauNa karavAthI ja abheda sArI rIte pratibhAsita thAya che, mATe ahIM bhedane gauNa karyo che. dhyAna rAkhajo, ahIM bhedane (bhedarUpa vyavahArane) gauNa karyo che, teno abhAva nathI karyo. - ahIM abhiprAya e che ke bhedadaSTimAM nirvikalpadazA thatI nathI, samyagdarzana thatuM nathI, paraMtu rAga ja utpanna thAya che. anaMtaguNAtmaka,
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTino viSaya prazna :- pratyeka vastu svacatuSTayasahita hoya che. svacatuSTaya vagara vastunI kalpanA paNa karI zakAtI nathI. jema pratyeka vastu svayaM dravya che, tenA pradeza tenuM kSetra che, tenA guNa teno bhAva che; tevI ja rIte tenI paryAyo teno kALa che. dRSTinA viSayamAM guNabhedano niSedha karIne paNa guNone abhedarUpa rAkhIne 'bhAva' ne surakSita karI dIdho, pradezabhedano niSedha karIne paNa pradezone abhedarUpe rAkhIne 'kSetra' ne surakSita karI dIdhuM, tevI ja rIte paryAyabhedano niSedha karIne paryAyone abhedarUpa rAkhIne 'kALa' ne paNa surakSita karI devo joIe; paraMtu Apa to paryAyono sarvathA niSedha karI vastune kALathI akhaMDita rahevA devA mAMgatA nathI; A ja samayasAramAM AgaLa bhAvanA bhAvavAmAM AvI che ke, na dravyeLa svayAmi, na kSetreLa saMdhyAmi, na Alena yAmi, na mAvena khaMDyAmi, suvizudhdha ako jJAnamAtra bhAvo'smi 1 na huM dravyathI khaMDita chuM, na kSetrathI khaMDita chuM, na kALathI khaMDita chuM ane na bhAvathI khaMDita chuM; huM to suvizuddha eka jJAnamAtra bhAva chuM. A bhAvanAmAM AtmAne dravya-kSetra-kALa-bhAvathI pUrNataH akhaMDita rAkhavAmAM Avyo che. 124 uttara : - dRSTinA viSayabhUta bhagavAna AtmAne sAmAnya anAdi-anaMta trikALIdhruva nitya, asaMkhyAta pradezI-abheda, temaja anaMtaguNAtmaka - akhaMDa, eka kahevAmAM Avyo che. emAM jema sAmAnya kahIne dravyane akhaMDa rAkhyuM che, asaMkhyapradezI-abheda kahIne kSetrane akhaMDa rAkhyuM che; tevI ja rIte anAdi-anaMta trikALIdhruva nitya kahIne kALane paNa akhaMDa rAkhavAmAM Avyo che. aMtamAM eka kahIne badhA prakAranI anekatAno niSedha karyo che. A rIte dRSTinA viSayabhUta trikALIdhruva
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - pa - 0 125 dravyamAM svakALano niSedha nathI karavAmAM Avyo, paraMtu viziSTa paryAyono ja niSedha karavAmAM Avyo che. bhUtakALanI paryAyono to nAza thaI ja gayo che, bhaviSyanI paryAyo haju utpanna thaI nathI ane vartamAna paryAya svayaM daSTi che, je viSayI che; te daSTinA viSayamAM kaI rIte maLI zake ? viSaya banAvanAranA rUpamAM to te bhaLelI ja che; kemake vartamAna paryAya jyAM sudhI dravya tarapha na DhaLe, tenI sanmukha na thAya, tene na sparze, temAM tanmaya na thAya, temAM ekAkAra na thaI jAya tyAM sudhI AtmAnubhUtinI prakriyA paNa saMpanna thaI zakatI nathI. Ama vartamAna paryAya anubhUtinA kALamAM dravyanI sanmukha thaIne dravyathI abheda to thAya ja che, paraMtu A abheda anya prakAranuM che, guNo ane pradezonA abheda jevuM nathI. A rIte daSTinuM viSayabhUta dravya kALathI paNa khaMDita thatuM nathI ane utpannadhvaMsI paryAya, daSTinA viSayamAM bhaLatI paNa nathI. - pravacanasAranI lakSmI gAthAnI amRtacaMdrAcArya kRta tattvapradIpikA nAmanI TIkAmAM pradezonI akhaMDatAne vastunI samagratA ane pariNAmonI akhaMDatAne vRttinI samagratA kahI che. tathA bannenA vyatirekone kramazaH pradeza ane pariNAma kahIne pradezonA kramanuM kAraNa pradezono paraspara vyatireka che ane pravAhakamanuM kAraNa pariNAmo paryAyo) no paraspara vyatireka che - ema kahyuM che. A tathyanA UMDANamAM jatAM eka vAta spaSTa thAya che ke je vistArakramanuM kAraNa pradezono vyatireka che ane pravAhakamanuM kAraNa pariNAmono vyatireka che, to pradezo ane pariNAmono anvaya arthAt anusUtithI racita vistAra ane pravAha-kSetra ane kALanI samagratA
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. -- draSTino viSaya (akhaMDatA) nA kAraNa hovA joIe. Ama e sahaja ja phalita thAya che ke vastunI samagratA kSetranI akhaMDatA che ane vRttinI samagratA kALanI akhaMDatA che. tAtparya e che ke pariNAmomAM sarvatra paraspara anusmRtithI racita eka pravAha je kALanI akhaMDatA che. - A rIte e atyaMta spaSTa che ke pravAhanI niraMtaratAne paNa nityatA kahe che, kemake nityatA ane anityatAmAM kALanI apekSA ja mukhya che. AthI nityano artha, vastunI sadA upasthiti eTalo ja mAtra - yogya nathI, paraMtu temAM pravAhanI niraMtaratA paNa joDAyelI che. A nityatA ja kALanI akhaMDatA che, je daSTinA viSayanuM abhinna aMga che. prazna- A rIte kALanI akhaMDatAne surakSita rAkhavAthI dravyArthikanayanA viSayabhUta dravyamAM arthAt daSTinA viSayamAM paryAya bhaLI nahi jAya? kemake pariNAmonA anvayane ja to kALanI akhaMDatA kahevAya rahI che. jyAre pariNAmono anvaya daSTinA viSayamAM AvI gayo to pariNAma paNa AvI ja gayA samajo. uttaraH- ema vAta nathI kemake AcArya jayasena anvayane guNanuM ane vyatirekane paryAyanuM lakSaNa kahe che. temanA mULa zabdo ApramANe che : "anyayino guNA athavA sahabhuvA guNA iti guNalakSaNam / vyatirekaNaH paryAyA athavA kramabhuvaH paryAyA iti paryAya lakSaNam / "1 A kathanathI e spaSTa che ke anusmRtithI racita pravAha guNa che, paryAya nahIM. kALano anvaya (akhaMDa pravAha) guNa che ane kALano vyatireka paryAyo che. A rIte kALanI akhaMDatA daSTinA viSayamAM AvavA chatAM paNa paryAyo temAM AvatI nathI.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - 5 -2127 guNa, pradeza ane paryAya kramazaH bhAva, kSetra ane kALanA vAcaka che. sAmAnya ane vizeSa dravyanA bheda che, eka ane aneka bhAvanA bheda che, abheda ane bheda kSetranA bheda che tathA nitya ane anitya kALanA bheda che. temAM dravyadaSTino viSaya sAmAnya, eka, abheda temaja nitya dravya bane che ane paryAya daSTino viSaya vizeSa, aneka, bheda temaja anitya paryAyo bane che. paryAyadaSTino viSaya banavAne kAraNe vizeSa, aneka, bheda temaja anityatAne paryAya kahevAya che ane dravyadaSTino viSaya banavAne kAraNe sAmAnya, eka, abheda temaja nityatAne dravya kahevAya che. A ja dravya dravyadaSTino viSaya bane che ane enA ja Azraye samyagdarzana-jJAnacAritranI prApti thAya che. A dravyamAM sAmAnyanA rUpamAM dravya, ekanA rUpamAM anaMtaguNono akhaMDapiMDa, abhedanA rUpamAM asaMkhya pradezono akhaMDa piMDa ane nityanA rUpamAM anaMtAnaMta paryAyono sAmAnyAMza athavA vRttinI anusmRtithI racita pravAha sAmela che. Ama daSTinA viSayamAM dravya-kSetra-kALa-bhAvanI akhaMDatA - ektA vidyamAna rahe che. prazna - ahIM to Ape vizeSane paryAyArthika nayano viSaya banAvIne daSTinA viSayamAMthI kADhI nAkhyo che, paNa 73mI gAthAnI TIkAmAM to sAmAnya-vizeSAtmaka dravyane ja daSTino viSaya batAvyo che. uttara - tyAM sAmAnyano artha darzanaguNa temaja vizeSano artha jJAnaguNa lIdho che. tethI tyAM sAmAnya-vizeSAtmaka dravyano artha jJAnadarzana svabhAvI bhagavAna AtmA ja che. A prazna - dravya zabdano prayoga to aneka arthomAM thAya che. temAM daSTino viSaya karyuM dravya che ?
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 * draSTino viSaya uttara - dareka vastu dravya, kSetra, kALa ane bhAvamaya hoya che. vastunA A cAra pakSomAM dravya paNa eka pakSa che, je sAmAnyavizeSAtmaka hoya che. Ama vastunA sAmAnya-vizeSAtmaka pakSane paNa dravya kahe che ane mULavastune paNa dravya kahe che. te banne dravyo dravyadaSTinA viSaya banatA nathI. vastunA sAmAnya ane vizeSa e be rUpa dravyanI apekSAe che, bheda ane abheda - e be rUpa kSetranI apekSAe che, nitya ane anitya - e be rUpa kALanI apekSAe che tathA eka ane aneka e be rUpa bhAvanI apekSAe che. jevI rIte guNono abheda dravyArthikanayano viSaya che ane guNabheda paryAyArthikanayano, pradezono abheda dravyArthikanayano viSaya che ane pradezabheda paryAyarthikanayano, dravyano abheda (sAmAnya) dravyArthikanayano viSaya che ane dravyabheda (vizeSa) paryAyArthikanayano; tevI ja rIte kALa (paryAya)no abheda dravyArthikanayano viSaya thAya che ane kALabheda (paryAyo) paryAyArthikanayano viSaya bane che. ahIM je je paryAyArthikanayanA viSayo che, te sarvane paryAyasaMjJA che ane je je dravyArthikanayanA viSayo che, te sarvane dravyasaMzA che. Ama adhyAtmamAM guNabheda, pradezabheda, dravyabheda vizeSa) temaja kALabheda (paryAyo) - e badhAnI paryAyasaMjJA ja che ane te badhI paryAyo dravyArthikanayano viSaya banatI nathI, tethI daSTino viSaya paNa banatI nathI. potAnI AtmavastunA A cAra yugalomAM sAmAnya, abheda, nitya ane eka-emanI akhaMDatA dravyArthikanayano viSaya bane che ane A ja
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - 5 -129 kAraNe tenuM nAma dravya che. basa A ja dravya, dravyadaSTino viSaya bane che, emAM potApaNuM sthApita thavuM te ja samyagdarzana che. enI virUddha potAnI AtmavastunA vizeSa, bheda tathA tenI anityatA temaja anekatAnI paryAyasaMzA che ane temAM potApaNuM thavuM te ja mithyAdarzana che. dravyArthikanayanA viSayabhUta A dravyane ja ahIM zuddhadravya kahyuM che ane tene viSaya banAvavAvALA nayane zuddhanaya, nizcayanaya athavA zuddhanizcayanaya kahevAyo che. A gAthAmAM nizcaya-vyavahAranI, "abheda te nizcaya ane bheda te vyavahAra' -e paribhASAne mukhya karavAmAM AvI che. A ja kAraNa che ke ahIM abhedane nizcaya ane guNabhedane vyavahAra kahyo che. agninA dAhaka, pAcaka temaja prakAzaka svabhAvanuM udAharaNa detAM AcArya jayasena A gAthAnA bhAvane A rIte spaSTa kare che : jema abhedarUpa nizcayanayathI agni eka ja che - ema nizcaya karyA pachI bhedarUpa vyavahArathI ema pratipAdana kare che ke te agni bALe che mATe dAhaka che; pakAve che, mATe pAcaka che, ane prakAze che mATe prakAzaka che. AvI vyutpattithI viSayanA bhedathI te ja agni traNa prakAranI kahevAya che. tevI ja rIte A jIva abhedarUpa nizcayanayathI to zuddha caitanyamAtra hovA chatAM paNa bhedarUpa vyavahAranayathI ema pratipAdita kare che ke A jIva jANe che, mATe jJAna che; dekhe che (zraddhAna kare che), mATe darzana che; ane AcaraNa kare che. mATe cAritra che. A prakAranI vyutpattithI viSayanA bhedathI te ja jIva traNa prakArano paNa kahevAya che, traNa bhedarUpa paNa thaI jAya che."
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 - - draSTino viSaya jema dAhaka, pAcaka ane prakAzaka ane guNone kAraNe agnine paNa dAhaka, pAcaka ane prakAzaka kahevAya che; paraMtu mULataH agni traNa prakAranI nathI, te to eka prakAranI ja che, eka ja che. tevI ja rIte jJAna, darzana ane cAritra guNone kAraNe AtmAne paNa jJAna, darzana ane cAritra kahevAya; paraMtu tethI AtmA traNa prakArano to thaI jato nathI; AtmA to eka prakArano ja rahe che, eka ja rahe che. - A gAthAno bhAva AtmakhyAtimAM AcArya amRtacaMdra A rIte spaSTa kare che : "A jJAyakabhAvane baMdhAryAyanA nimittathI azuddhatA thAya che e vAta to dUra ja rahI, tene darzana-jJAna-cAritranA paNa bheda nathI; kAraNa ke anaMta dharmovALA eka dharmamAM je niSNAta nathI evA nikaTavartI ziSyone, dhamane oLakhAvanAra keTalAka dharmo vaDe upadeza karatA AcAryono ( joke dharma ane dharmano svabhAvathI abheda che, topaNa nAmathI bheda upajAvI - vyavahAramAtrathI ja evo upadeza che ke jJAnIne darzana che, jJAna che, cAritra che; paraMtu paramArthathI jovAmAM Ave to anaMta paryAyone ekadravya pI gayuM hovAthI je eka che evuM - kAMIka maLI gayelA AsvAdavALuM, abheda, eka svabhAvI tattva-anubhavanArane darzana paNa nathI, jJAna paNa nathI ane cAritra paNa nathI; eka zuddha jJAyaka ja che." lokamAM karmodayathI thatA rAgAdibhAvone AtmAnI azuddhi mAnavAmAM Ave che; vyavahAranayanI prarUpaNAthI jinavANImAM paNa A prakAranuM prarUpaNa maLI Ave che, paNa ahIM to darzana, jJAna, cAritranA bhedane paNa azuddhi kahevAI rahI che, to pachI rAgAdhirUpa azuddhinI zuM vAta
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - prakaraNa - pa- -131 karIe ? tAtparya e che ke jyAre daSTinA viSayamAM vikalpa utpanna karanAra hovAthI guNabhedane paNa sAmela karavAmAM AvatA nathI to rAgAdirUpa pramatta paryAyone sAmela karavAno prazna ja ubho thato nathI. joke AtmA to anaMtaguNono adhiSThAtA eka dharma che, sahabhAvI paryAya jemanuM nAma che evA anaMtaguNono akhaMDapiMDa che; kema ke dharma ane dharmamAM, guNa ane guNImAM svabhAvathI ja abheda hoya che; tema chatAM je loko te abheda, akhaMDa dharmI AtmAne samajatA nathI; teone samajAvavA AcAryadeva dharmo ane guNonA bheda karIne samajAve che; paraMtu dharmonA mAdhyamathI samajAve che to eka dharmane ja; guNonA mAdhyamathI paNa samajAve che to eka guNIne ja. samajAvavAnI e prakriyAnuM nAma ja vyavahAra che; paraMtu abheda-akhaMDa AtmAno anubhava karatAM to ekamAtra zuddha jJAyakabhAva ja anubhavamAM Ave che, jJAna-darzanacAritrano bheda dekhAto nathI. tAtparya e che ke anubhavamAM jJAna-darzanacAritra bhinna bhinna dekhAtAM nathI, eka trikALI dhruva nitya, abheda, akhaMDa, . bhagavAna AtmA ja dekhAya che. anubhavamAM je eka abheda akhaMDa nitya jJAyakabhAva jaNAya che, te ja daSTino viSaya che, tenA Azraye ja samyagdarzana pragaTa thAya che, temAM potApaNuM sthApita thavAnuM nAma samyagdarzana che, ekamAtra te ja dhyAnanuM dhyeya che; vadhu zuM kahIye - muktinA mArgano mULa AdhAra te ja jJAyakabhAvarUpa bhagavAna AtmA che. te bhagavAna AtmA anya koI nahi, svayaM huM ja chuM - evI daDha AsthA, svAnubhavapUrvaka daDhapratIti, tIvra ruci ja vAstavika dharma che,
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 - draSTino viSaya sAco muktino mArga che. A jJAyakabhAvamAM potApaNuM sthApavuM e ja AtmArthI mumukSu bhAIonuM ekamAtra kartavya che. paramazuddhanizcanayanA viSayabhUta, vyavahArAtIta, paramazuddha, nijaniraMjana nAtha jJAyakabhAvanuM svarUpa spaSTa karavuM e ja samayasAranuM mULa pratipAdya che. ane A ja zuddha zAkabhAvanuM svarUpa A chaThThI - sAtamI gAthAomAM batAvyuM che. tethI A gAthAo samayasAranI AdhArabhUta gAthAo che. saMdarbha : * 1. samayasAra (gujarAtI), pAnuM 17 2. pravacana ratnAkara (gujarAtI), bhAga 1, pAnuM 113-116 samayasAranI AtmakhyAti TIkAnA pariziSTamAM 270mA kaLaza pachIno gadhAMza 4. pravacanasAra (gujarAtI), 93mI gAthAnI tAtparyavRtti TIkA 5. pravacanasAra (gujarAtI), pAnuM 187, 191
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ DaoN. hukamacaMdajI bhArilsanuM nAma Aje jaina samAjanA uccakoTinA vidvAnomAM agragaNya che. jeTha vada AThama vi.saM. 1992, zanivAra, tA. 25 me 1935 nA dine lalitapUra (u.pra.) jillAnA baraudAsvAmI gAmanA eka dhArmika jaina parivAramAM janmelA DaoN. bhArilla zAstrI, nyAyatIrtha, sAhityaratna tathA ema.e., pIeca.DI. che. samAja dvArA vidyAvAcaspati, vANIvibhUSaNa, jainaratna Adi aneka upAdhiothI samaya-samaya para Apane vibhUSita karavAmAM AvyA che. sarala, subodha, tarkasaMgata temaja AkarSaka zailInA pravacanakAra DaoN. bhAritne Aja sudhImAM nAnA-moTA 40 pustako lakhyAM che ane aneka graMthonuM saMpAdana karyuM che. Apane e jANIne Azcarya thaze ke Aja sudhImAM ATha bhASAomAM temanI 35 lAkhathI paNa vadhu kRtio jana-jana sudhI pahoMcI cUkI che. sauthI vadhu vecANavALA jaina AdhyAtmika mAsika vItarAga-vijJAna hiMdI tathA marAThInA Apa saMpAdaka cho. paMDita ToDaramala smAraka TrasTanI samasta pravRttionA saMcAlanamAM ApanuM mahattvapUrNa yogadAna che. sukhADiyA vizvavidyAlaya udayapurathI DaoN. mahAvIra jaine DaoN. hukamacaMda bhArIlla 'vyaktitva ane kartutva' viSaya upara saMzodhana karI pI.eca.DI.nI padavI prApta karI che je gauravano viSaya che. parama pUjya sadgurudevazrI kAnajIsvAmInA Apa ananyatama ziSya cho. PARAS PRINTS: 98210 15079