________________
પ્રકરણ ૫ દ્રવ્ય-સામાન્ય
પ્રશ્ન: દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવવાળા દ્રવ્ય (સામાન્ય) વિષે વિશેષ સ્પષ્ટતા કરવા વિનંતી છે.
ઉત્તર: શાસ્ત્રોમાં ત્રણ પ્રકારના દ્રવ્યો કહ્યાં છે :૧. પ્રમાણનું દ્રવ્ય (દ્રવ્ય, ગુણ, પર્યાય સહિતનું દ્રવ્ય) ૨. દ્રવ્યાર્થિનયનો વિષય દ્રવ્ય ૩. દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવવાળું દ્રવ્ય.
વસ્તુના ચાર પક્ષો છે, જેમના તરફથી વસ્તુને જોવામાં આવે છે. ૧. દ્રવ્ય એટલે તે પક્ષ જેના સામાન્ય અને વિશેષ એવા બે ભેદ
હોય છે. ૨. ક્ષેત્ર એટલે તે પક્ષ જેના અભેદ અને ભેદ એવા બે ભેદ હોય છે. ૩. કાળ એટલે તે પક્ષ જેના નિત્ય અને અનિત્ય એવા બે ભેદ
હોય છે. ૪. ભાવ એટલે તે પક્ષ જેના એક અને અનેક એવા બે ભેદ
હોય છે,
