Book Title: Aapne Aatmnirikshan Karishu
Author(s): Amarendravijay
Publisher: Aatmjyot Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005904/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmaoirIkSaNa karIzuM? muni zrI amarendravijayajI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI amarendravijayajI paricaya I. sa. 1925mAM janma. kaccha janmabhUmi, muMbaI vidyAbhUmi, zirazAlA (amalanera-khAnadeza) dIkSAbhUmi, chavvIsa varSanI bharayuvAna vaye gRhatyAga. dIkSA laIne e "guru" banI na beThA-pravacano na ApyAM. paNa, zAstronA parizIlanamAM ane nijanI sAdhanAmAM DUbI gayA. - bhagavAna mahAvIranI pacIsamI nirvANa zatAbdInI ujavaNInI pUrvasaMdhyAe (1974mAM) prakAzita 'AtmajJAna ane sAdhanApatha'mAM 'sAco sAdhanAmArga zo che?" e viSe niSThAvAna mumukSuone vizada pathadarzana pUruM pADIne ane tyArabAda, Aje ApaNe kyAM jaI rahyA chIe tenI taTastha samIkSA karatuM 'ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM?' nAmanuM pustaka samAjanA caraNe dharIne, mahArAjazrIe vartamAna jaina saMdhane DhaMDhoLIne samayocita maulika krAntikara mArgadarzana - ApyuM che. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * Aje burAI saMgaThita thaI rahI che ane dharmo alaga-alaga che. have, vijJAnanA kAraNe duniyA najIka AvI rahI che paraMtu dharmapaMtho duniyAne toDaye jAya che. A saMpradAyo.. paMtho Aje kALabAhya thaI gayA che. dharmanuM bAhyarUpa toDe che, paraMtu AdhyAtmika anubhava joDe che. eTale badhA dharmono sAra meLavavA ane enI maryAdAone lAMdhI javA mATe badhA dharmonuM uccatama samAna tattva * ane " - mAnavatA, badhA dharmono nyUnatama samAna guNaka -- AdhyAtmika anubhava A baMne dvArA pUrNatA prApta karIne ApaNe prabhune pAmIe. -vinobA bhAve, paMcAmRta, prathamakhaMDa, pRSTha 81-82nA AdhAre saMkalita Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma tattvata: zuM che ane te AcArastha karavA icchanAre kaI rIte pravRtta thavuM joIe te vize mArgadarzana harakoI dharmArthI jijJAsu-jainetara samAjanA mumukSune paNa-A graMthamAM maLI zakaze. * * * - dI., janmabhUmi, 28 eprila 80 A pustaka mukhyatve jaina vAcakTra mATe hovA chatAMya satya dharmane oLakhavAnI jijJAsA rAkhatA harakoI vAcaka mATe bahumUlya mArgadarzana Ape che. -pravAsI, 20 phebru. 80 pustaka hAthamAM letAM prathama pratibhAva te jainadharmanuM pustaka che tevo thAya, chatAM jema jema pustaka vAMcatA jAo tema tema spaSTa thatuM jAya ke A pustaka dareka mumukSune potAnA sva'nI zodha tarapha dorI jAya che. ciMtanasabhara chatAMya khUba ja saraLa zailI. | munizrInAM badhAM ja pustako jainetara mumukSune paNa eTalAM ja upayogI nIvaDe tevAM che, e emanA lakhANanI khUbI che. -gujarAtamitra, 1 me 1980 ApaNe AtmaGirIkSaNa karIzuM? Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnaM viddhi KNOW THYSELF AbhALyota prakAzana madurAI , , , Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? (prema nIpAnI 106mAM virdhA nI khANamAM jJAna prAdhanAM ro nmAna mATe saMpetra. be (Here muni zrI amarendravijyajI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c) muni zrI amarendravijayajI A pustakanuM punarmudraNa ke anuvAda karavAnI saMmati lekhaka pAsethI maLI zakaze. saMparka: Care Shri Hirji Dharod, Atmajyot Prakashan, 8/1, M.K. Lane, Mahal 3rd Street, MADURAl-625 001. Phone: (0452) 25478, 31783 Cable: Jantex Madurai Sout! Telex: 0445 281 Jeti In rUpiyA paMdara prathama prakAzana: sapTembara 1979/prata 300 dvitIya saMskaraNa: julAI 1982/prata 100 punarmudraNa: julAI 1982/prata 100. Atmajyota saMskaraNa: okTobara 1984prata 5000 prakAzaka: Atmajyota prakAzana vI. ke. vorA memoriyala ceriTebala TrasTa, 8 1, ema ke lena, madurAI-62501. muka: jayaMtilAla pArekha, ola inDiyA presa. keneDa nagara, poMDIcerI-60501. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvacana mohanalAla uttamacaMdanI dharmazALA, pATaNa, kArtika zuda paMcamI (2018). ...dharmacakranA bIjA varSanA pahelA aMkamAM Avelo tamAro lekha vAMcyo, khUba ja gamyo. lekhamAM darzAvelA vicAro UMDA maMthanane AbhArI che. upAsaka ane sAdhakanA be vibhAgo sacoTa mArgadarzaka che. tamArA traNe lekhomAM lokottara dharmanI prApti mATenuM zAstrIya paddhatinuM, anveSaNapUrvakanuM tattvajJAna lokabhogya bhASAmAM maLe che. saMskRta bhASAnA ajANa ane haribhadrasUrijInA granthothI aparicita jIvone AmAMthI bahumUlya jJAna maLe tevuM che. A ja rIte, vicAro rajU karavAnuM cAlu rAkhazo to, tamane ane vAcakone khUba lAbha thaze, ema mAruM sacoTa mAnavuM che. meM to tamArA badhA lekha khUba dhyAnapUrvaka zAsapaMkitanI jema vAMcya che. mane khUba ja gamI gayA che. paddhati paNa ghaNI rocaka che. -paM. zrI kAntivijayajI gaNi *je lekho navasaMskAra pAmI A pustakarUpe tamArA hAthamAM Ave che te, sauprathama i.sa. 1961-62mAM 'dharmacakra' mAsikamAM jayAre pragaTa thaI rahyA hatA tyAre tattvaruci, parama tapasvI, paMnyAsapravara zrI kAntivijayajI gaNivarazrIe lekhakane lakhela eka preraNAtmaka patramAMthI uddhRta. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha ane sAcA dharmano dhabakAra pUjya muni zrI amarendravijayajIno mane pratyakSa paricaya nathI. "ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM?" nAmanI lekha-zreNI "jinasaMdezamAM pragaTa thatI hatI tyAre mane temanAM lakhANono paricaya thatAM emanI ciMtanaprada zailI ane maulika dRSTithI huM prabhAvita thayo hato. thoDA divasa pahelAM mArA mitra zrI guNavaMta zAhe pustakarUpe chapAI rahela e lekha-zreNInA pharamA mane vAMcavA ApyA. vAMcIne meM temane kahyuM: 'svAmIjInuM A pustaka duniyAnI tamAma bhASAomAM chapAvavuM joie. vizvanA mahAna ciMtakonAM pustakonI haroLamAM UbhuM rahe tevuM A pustaka che. mAro A prathama pratibhAva jANIne emaNe kahyuM ke, have A pustakanI prastAvanA paNa tamAre ja lakhI ApavI paDaze." emano e premAgraha huM nakArI na zakayo ane e AgrahanA aNasAre prastuta pustaka viSe saMkSepamAM lakhI rahyo chuM. ApaNe upAsaka chIe ke sAdhaka? ApaNane dharmanI prApti thaI che kharI? kharekhara ApaNe dhArmika chIe? dharma eTale zuM? dhArmikatA eTale zuM? dharma ane sAdhanAne lagatA A ane AvA bIjA aneka praznonuM, pUjaya munizrIe A pustakamAM sukha ane suspaSTa, nirdeza ane nagada nirUpaNa karyuM che. kahevAtA dharma ane kahevAtI dhArmikatAnA aMcaLAne aLago karIne, sAco dharma ane sAcI dhArmikatA kyAM che tenuM sukha darzana A pustakanA pAne pAne thAya che. pUjaye munizrIe, dharma mArge javA icchatI vyakita mATe pAyAnI ane prathama zarata batAvI che ke, tenI AjIvikA bIjAnA zoSaNa upara nirbhara na hovI joIe." dhArmika jIvananI-Atmika jIvananI zarUAta tyAre ja thAya ke, "svanI aMdhAra koTaDImAM purAyelo AtmA, temAMthI nIkaLIne 'sarvano vicAra karato thAya." dekhIto dharma to Aje ghaNo badho thAya che. moTI saMkhyAmAM loko pUjA-pATha, devadarzana, tapa, yajJa, anuSThAna Adi dharmapravRtti kare che. mAtra bAhya kriyAkAMDa karanArane dhArmika-dharmAtmA gaNavAmAM Ave che. Avo kriyAkAMDI paNa potAne dharmika mAne che. kevaLa bAhya kriyAkAMDane ja dharma mAnavo ane evA kriyAkAMDIne dhArmika gaNavo te bhAna mAnyatA che. A mAnyatAnuM nirasana karatAM pUjaya munizrI bulaMda svare kahe che ke, "vyakita dhArmika anuSThAna game teTaluM karatI hoya paNa cittamAM jo kevaLa svArtha ja bharyo paDyo hoya, bIjAnA sukhano vicAra Ugyo ja na hoya, to samajavuM ke dharma tyAM pAMgaryo ja nathI." sAco dharma e che ke jenI sAdhanAthI cittanI zuddhi thAya, AtmA nirmaLa thAya ane jIva mAtra potAnA AtmAtulya anubhavAya. jIvananA dareka prasaMgamAM prasanna Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samabhAva rahe, UMDI madhura zAMti rahe to samajavuM ke ApaNane sAcA dharmanI prApti thaI che. AvI kaMIka Azika anubhUti na thaI rahI hoya to gaMbhIratAthI AtmanirIkSaNa karavuM joIe ke kSati kayAM che? dharmanI sAdhanA khoTI che ke huM khoTo chuM? pUjya munizrIe potAnI kSamamAM jarAya kaDavAza ke tIkhAza lAvyA vinA khUba ja saumya bhAve ane saMyata zailIe sAcA dharmanuM vaijJAnika ane maulika vizleSaNa karIne, ApaNane navanIta tAravI ApyuM che ke, aMtarmukhatA ane AtmajAgRti dharmasAdhanAnA prANa che. A pustaka dvArA pUjya munizIe sarva dharmo ane darzanonA nicoDarUpa eka sonerI sUtra ApyuM che ke, "nivikalpa upayogamAM TharavuM e ja Atmadharma che." jaina munie A pustaka lakhyuM che ethI te jainonA ja upayoga mATenuM pustaka haze ema mAnIne A pustaka bAjue mUkI devA jevuM nathI. Aje dareka dharma, mata, paMtha, saMpradAyamAM kevaLa kriyAkAMDa vadhI rahyA che. mAtra dharmapravRtti vadhI che, paraMtu potAnI vRttinuM nirIkSaNa ane saMmArjana nahivat thatuM jovAya che, tyAre duniyAnI badhI ja bhASAomAM prastuta pustakano anuvAda thAya te AvakArya ja nahi Avazyaka paNa che, ema mAruM spaSTa mAnavuM che. eka ja vAkyamAM kahuM to, prastuta pustaka sarvatra jijJAsuone zuddha ane sAcA dharma tarapha abhimukha karavAnuM mahattama kArya karaze, emAM koI saMdeha nathI. -anavara AgevAna gopAlakRSaNa bhavana, zrImad rAjacaMdra maMdira mArga, ghATakopara, muMbaI-400077 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika koi paNa mArga be biMduonA zaeNDANathI aMkita thato hoya che. sAdhanAmaya jIvanano mArga paNa be biMduo vaDe nakkI thAya che: 'ApaNe kayAM chIe ? --te paheluM biMdu. 'ApaNe kayAM javuM che?" --e bIjuM biMdu. A be biMdu nakkI thayA vinA, gatine sAcI dizA maLatI nathI ane ADIavaLI galIkUMcIomAM AMTA mAratAM rahevAmAM ja ghaNIvAra jIvana samApta thai jAya che. A dizAmAM vicA--vimarza preratuM mAruM thoDuM manana-maMthana, je sau prathama 1961-62mAM, 'dharmacakra' mAsikamAM pragaTa thayeluM, ane tyArabAda navasaMskAra pAmIne be varSa pUrve 'jinasaMdeza' pAkSikamAM "ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM?" e zIrSaka heThaLa saLaMga lekhamALA svarUpe pragaTa thayuM, te have A pustakarUpe tamArA hAthamAM Ave che. ApaNI anubhUtio, kalpanAo, vicAro ane hRdayanA bhAvone bIjI vyakti AgaLa vyakta karavA ApaNe vANIno Azaro laIe chIe; paraMtu vANInA A mAdhyamanI keTalIka svabhAvagata maryAdAo che. vANI vaDe ApaNA vicAra, bhAva ke anubhavane pUrepUrI vAcA ApI zakAtI nathI. tenuM koIka pAsuM, koika aMza to anirUpita rahI ja jAya che. kevaLajJAna ane vacanAtiya--arthAt pUrNajJAna ane abhivyakitanuM sarvazreSTha kauzala--dharAvanAra zrI jinezvaradevo paNa potAne lAdhela pUrNa satyanA mAtra thoDAka aMzane ja vANImAM vyakta karI zake che. A che vANInI eka maryAdA. bIjI e che ke, nirUpaNa kramaza: thai zake che, jayAre jJAna ke anubhavamAM badhuM ekasAmaTuM jaNAya che. AthI, koI paNa nirUpaNane zrotA ke vAcaka athathI iti pUruM sAMbhaLI ke vAMcI le te pUrve, prastuta kathananuM AMzika zravaNa-vAMcana tenA manamAM khoTA pUrvagraho janmAvI zake che. bhASAnI trIjI maryAdA e che ke enA e ja zabdomAMthI bhinna bhinna zrotA ke vAcakane potapotAnI pazcAdbhU anusAra judo judo arthabodha thAya che. AthI, pUrNajJAna ane abhivyaktinI nipuNatA vinA sAva kSatimukta ane sarvane sparzI zake, saMtoSI zake tevuM thana karavuM zakya nathI. vANInI A svabhAvagata maryAdAthI A pustaka para na hoi zake; kiMtu, 'tejIne TakorA' nuM kAma to e karaze ja, e vizvAse mAruM A pragaTa ciMtana-'lAuDa thiMkIMga' ahIM akSarAMkita karyuM che. zreyArthI jijJAsuone temanI AMtarakhojamAM te pathadarzaka nIvaDe, temanA aMtaramAM tAttvika pakSapAta jagADe, te aMkurita thayela hoya to tene pallavita-puSpita karI vadhu sudRDha kare ane temanI adhyAtmika kSitijone vistAre e ja maMgaLa kAmanA. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jaina paribhASAthI aparicita ke alpaparicita vAcako paNa A pustakano pUrNa AsvAda mANI zake te mATe, pustakamAM AvatA pAribhASika zabdono nAnakaDo zabdakoza paNa pustakanA aMte Apyo che. zraddhALu vargane joituM zAstra-prAmANya temaja zrutAtmAsIone jarUrI citanasAmagrI hAthavagAM maLI rahe e hetuthI pratyeka prakaraNanA aMte TippaNImAM zAstrapATho ApyA che. AthI, zAstra-prAmANya icchatA vAcakonI apekSA paNa saMtoSAze ane jemane sIdhuM pravAhabaddha nirUpaNa rucikara che teo mULa lakhANano AsvAda kazA ja vikSepa vinA mANI zakaze. RNa-svIkAra: A pustaka Aje tamArA hAthamAM Ave che temAM mukhya nimitta rahyA che 'jinasaMdeza" pAkSikanA taMtrI zrI guNavaMtabhAi. temane kayAMkathI gaMdha AvI gayelI ke mArI pAse varSo pUrve lakhAyelA thoDA lekho aprakaTa paDI rahyA che, eTale tene "jinasaMdezamAM prakAzita karavAnI ugharANI karatA temanA patro zarU thayA. paraMtu temAM emane saphaLatA na maLI tyAre teo jAte bhUja AvyA ane e lekho 'jinasaMdeza'mAM prakAzita thavA devAnI kabUlAta mArI pAsethI meLavI lIdhI. lekhone AkharI opa ApavAnuM ghaNA vakhatathI ThelAtuM raheluM kAma e nimitte hAthamAM levAyuM ane pUruM thayuM. Ama 'dharmacakramAM prakAzita thayela A pustakanA bIjabhUta, mArA prAraMbhika lekhonI preraNAthI mAMDI A pustaka prakaTa karavA sudhImAM pratyakSa ke parokSapaNe aneka svajano temAM sahayogI rahyAM che, e sauno huM atyaMta NI chuM. -amarendravijaya bombe grena DIlarsa seneToriyama, tIthala, ji. valasADa, da. gujarAta, 30 ogasTa 79 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzananI pArzvabhUmikA dharmasnehIM bhAIzrI, praNAma A vicArapreraka graMtha tamArA hAthamAM mUkavAno maMgaLa avasara Aje mane prApta thayo che te prasaMge "Atmajyota prakAzananI pArzvabhUmikAnI thoDI vAta tamArI sAthe karI levAnI taka lauM chuM. dharma karavo joIe ema hamezAM mArA manamAM thayA karatuM hatuM; paNa dharma zuM che? ane dharma zuM nathI? e spaSTa samajAtuM na hatuM. daMkSiNa bhAratanA cheDe, madurA jevA kSetramAM jJAnI sAdhu-saMtonAM satsaMgano lAbha maLavo durlabha che. dharmamArganuM spaSTa mArgadarzana Ape evA sAhityanI paNa jANakArI na hatI. daramyAna, kAma prasaMge muMbai javAnuM thayuM. muMbaimAM eka snehIne ghera Akasmika acita-ciMtAmaNi navakAra" pustikA jovA maLI. e pustikA mAraphata pUjyazrI amarendravijayajIno parokSa satsaMga zarU thayo. tyAra bAda temanA pustako vijJAna ane adhyAtma" "AtmajJAna ane sAdhanApatha" ItyAdi pratyakSa jJAnI guru rUpe mArA mArgadarzaka banyA, ne mArA jIvanamAM zubha vaLAMka Avyo. mahArAjazrInAM darzana ane pratyakSa satsaMganI taka to, teozrI dakSiNa gujarAtamAM AvyA. tyAre ja huM meLavI zakayo, paNa emanAM preraka ane pathadarzaka sAhitya dvArA temaja patronI Apa-le dvArA teo sAdhanApathamAM mArI AMgaLI pakaDIne mArga batAvanAra rAhabara banyA tyArathI dharma viSayaka mArI samajaNa ane jIvana pratyenI mArI dRSTi spaSTa thaI ane jIvanamAM upasthita thatA vividha saMgharSo sAme TakI rahevAnuM baLa mane maLatuM rahyuM. pUjyazrInAM pustako dharmanI sAcI vaijJAnika samaja ApanAra ane rojiMdA mAnavIya vyavahAromAM jarUrI pathadarzana tathA preraNA ApanArAM che eTaluM ja nahi, ApaNane sumArge dorIne, "svane jANatA thavAnI preraNAye te Ape che. AthI, e pustako ghera ghera pahoMce evI bhAvanA ghaNA samayathI mArA manamAM ramyA karatI hatI, paNa ekalA hAthe e maMgaLa bhAvanAne mUrti svarUpa ApavuM mArA mATe zakaya na hatuM. madurAvAsI zrI gAMgajI kuMvarajI vorA (kaccha samA-ghoghAvAlA) ne e vAta jaNAvatAM, zubha kAryomAM hamezAM mokhare rahenArA zrI gAMgajIbhAIe prastuta pustakonAM prakAzana Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryamAM dareka rIte madada karavA tatparatA batAvI. AthI protsAhita thaIne, prakAzana, vitaraNa vagere uttama ane vyavasthita thAya te mATe, zrI gAMgajIbhAI tathA keTalAka anya mitronA sAtha-sahakArathI, zrI vI. ke. vorA memoriyala ceriTebala TrasTanA Azraya heThaLa eka prakAzana vibhAga zarU karI, e pustako prakAzita karavAnuM nakkI karyuM. prakAzana-vibhAganuM nAma rAkhyuM: 'Atmajyota prakAzana'. A prakAzana yojanA heThaLa, pUjya munizrInI pustikA: "acita-citAmaNi navakAranuM prakAzana sarva prathama hAthamAM lIdhuM. zrI araviMda Azrama, poMDicerI, sAthe saMkaLAyela ola inDiyA presanI svaccha, sughaDa ane nayanaramya chAI tathA AkarSaka mukhapRSTha sAthe e pustikAnI pAMca hajAra nakko bahAra paDI, je be ja mahinAnA gALAmAM khapI gaI. pustikAnI mAMga cAlu rahetAM, turata bIjI pAMca hajAra nakSa chapAvI, jenI thoDIka ja nakala have silakamAM rahI che. Aje pUjyazrInuM bIjuM pustaka: "ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM?" "Atmajyota prakAzananAM ucca dhoraNa mujabanA surekha, sughaDa ane nayanaramya mudraNa. cittAkarSaka kavara ane TakAu bAInDiga sAthe tamArA hAthamAM mUkatAM huM ati ullAsa anubhavI rahyo chuM. pUjya mahArAjazrInAM anya pustako: 'AtmajJAna ane sAdhanApatha,' 'sAdhanAnuM daya,' 'vijJAna ane adhyAtma vagere paNa AvIja utkRSTa chapAi ane sAja-sajA sAthe kamaza: prakAzita karavA amArI bhAvanA che, eTaluM ja nahi, e pustakonA hindI -aMgrejI vagere anya bhASAomAM anuvAdo prakTa karavAnI mahecchA paNa ame sevIe chIe saMbhava che ke tame Aje A pustaka dvArA ja pU. mahArAja sAhebanA citanesabhara ane preraNAdAyI sAhityano sarvaprathama vAra paricaya meLavI rahyA ho, to, A pustaka pUruM vAMcI rahyA pachI tamArA aMtaramAM vekiyuM karI jozo: jANItA kavi zrI makaranda davenA zabdomAM kahIe to, "jaDatAnI zilAo bhedetuM, bhramaNAnAM vamaLa pAra karatuM saMkucitatAnI pALo bhAMgatuM, ane adhyAtmaciMtananI kSitijo vistAratuM" A sAhitya vadhune vadhu hAthomAM pahoMcADavuM joIe evI Urmi zuM tamArA aMtaramAM nathI UThatI? tamAro javAba hakAramAM ja haze evo vizvAsa mArA anubhavanA AdhAre huM rAkhI zakuM chuM. Aja sudhI jemane jemane meM A pustako vAMcavA AkhAM che temAnAM moTA bhAganA vAcakoe Avo pratibhAva acUka darzAvyo che. eka preraka dAkhalo ApuM. A pustakanI prathama AvRttinI eka nakala dharmaranehI zrI caMdubhAI mohanalAla zAha (sIema zAha) ne meM posTathI amadAvAda moklAvelI. thoDA ja vakhata pachI emano patra mane maLyo ke, "ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM?" nAmanuM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka maLyuM te evuM rasadAyI jaNAyuM ke satata traNa klAkamAM meM tenuM prathama vAMcana pUruM karyuM. AjanA DahoLAi gayelA vAtAvaraNamAM A pustakano jeTalo vizeSa phelAvo zAya teTalo jaina samAjane lAbha thAya tema che. ...chevaTamAM, jaina dharmanA tamAma phIrakAonA tamAma pU sAdhu bhagavaMto tathA pU. sAdhvIjI bhagavaMto jyAM jyAM vicaratA hoya te dareka ThekANe eka eka nakala to moklavIja rahIM." e pachI, pUjya mahArAja sAhebano saMparka sAdhI, teozrInI anumati meLavIne, temaNe potAnA kharce enuM punarmudraNa karAvyuM ane pUjya sAdhu-sAdhvIjIone, jJAnabhaMDArone, lAyabrerIone ane jijJAsuone vinA mUlye e vaheMcyuM. kadAca pUjya mahArAjazrInAM prANavAna pustakono rasAsvAda tame pUrve mANyo hoya, temaja teozrInAM pratyakSa satsaMga ke patravyavahAra dvArA teozrInuM mArgadarzana paNa meLavyuM hoya ane tenA sahAre AtmavikAsanA patha para ochI-vattI pragati ye tame sAdhI hoya. to, saMbhava che ke mArI jema ja tame paNa A pustako vadhu ne vadhu hAthomAM pahoMce e mATe kazuMka 'sakriya karIne pUjyazrI pratyenuM RNa adA karavA utkaMThita ho, paNa e bhAvanAne mUrtasvarUpa kema ApavuM e mujhavaNa anubhavatA ho. to, pUjyazrInAM pustako vizALa janasamUha sudhI pahoMcADavAnA amArA namra prayAsamAM tamAro phALo ApI, samyagnAnanAM prasAraNa-vitaraNanA A puNyakAryamAM sahabhogI thavA amAruM tamane premabharyuM AmaMtraNa che. mane zraddhA che ke zrI gAMgajIbhAI vorAMnA Arthika sahayogathI ropAyeluM 'Atmajyota prakAzana'nuM A nAnakaDuM bIja, Apa saunAM premabharyA sAtha-sahakArathI, samyajJAnanI zItaLa chAyA ApatA vaTavRkSa rUpe viksaze. 8/1, ema ke leIna mahAla trIjI galI madurAI 625 001 jUna 11, 1984 snehAdhIna hIrajI dharoDa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama 17 AzIrvacana paM. kAntivijayajI gaNivara 7 zuddha ane sAcA dharmano dhabakAra anavara AgevAna 9 prAstAvika . .lekhaka 11 prakAzananI pArzvabhUmikA . ... prakAzaka 13 anukrama saMdarbhagraMthasUci 21 1. dharma ke kulAcAra? 3-17 . dhArmikatA vAstavamAM che zuM?4; vizvavAtsalya, AtmIyatA : guNasaMpattino mULastrota 5; sAdhakavRtti 6; "samakita-ratna ke kAcano TukaDo? 7; jJAnIonI karuNA 11; sAdhakanI dharmabhUkha 11 ; ApaNA hitanI vAta: AtmanirIkSaNa ane khoja 12 ; pariziSTa : apunabaMdhaka avasthA: sAcI dhArmikatAno aruNodaya 13; niprANa dharmapravRtti 14 ; pahelA prakaraNanAM TippaNI 16. 2. "nAma vezabhuM kAma na sIjhe 18-36 . A kasoTI karIe 18; jinAjJAnI prApti sudhIno paMtha 20; -dharmanA badalAtA vAghA ane acala AMtara tattva 21; -AtmajJAnI gurunuM mArgadarzana apekSita 22; AgamomAM pAraMgata, chanAM jinAjJAnA bodhathI vaMcita! 23; hiMsAthIye adakuM pApa: sAMpradAyika unmAda 24 rUpa jUjavAM paNa 'nyAta eka 25; -ekaja kalyANamArganA yAtriko 25; -dhArmiktAnuM kharuM mApa 26; to pAkhaMDanA paga pakhALyA karIzuM. 27; rakhe muktipathanA pravezadvArathI dUra rahI javAya 30; bIjA prakaraNamAM TippaNo 33. 3. dharmano prAraMbha : anukaMpA, sevA, sahAnubhUti, prema 37-59, dharmaprAptinI pUrvabhUmikA 37; dharmamArge paheluM Daga 40; "svArthavisarjanano paryAya ja 'AdhyAtmikatA" 41; samakitInI oLakha 42; -upazama: aparAdhI pratye paNa mAtRdhdhaya 43; -anukaMpA vinA tAttvika Astiya asaMbhava 44; dharmabIja 45; dharmanA nAme poSAtI bhramaNA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 45 ; ahiMsAnI jIvanapaddhati 47; svArthI vyakti ahiMsaka hoI na zake 47; pariziSTa: sukhasamRddhino mULa srota 49; kudaratano anullaMghanIya kAyado 49; ApaNI vartamAna paristhitinuM bIja 50; karmanA siddhAMtane apanAvavA utsuka baneluM pazcima 51; ApaNA baMdhananuM doraDuM para; sukha-samRddhino mULa srota para; karmanA niyamathI para 53; trIjA prakaraNanAM TippaNo 55. 4. ApaNI dharmArAdhanAnI dharI -svArtha ke vizvaprema? 60-85 "ene mArazo e mane mAravA barAbara che" 62; "laukika ane "lokottara' viSayaka eka pracalita bhrAMti 64; lokottara dharmanI AdhArazilA 65; -cittazuddhi 66; -AbhAsika dharmapravRtti 67; "laukika ane 'lokottara'nI sAcI pArAzIzI 68; karmavipAkanA bhayathI thatA dharmanuM sthAna kyAM? 69; laukika dharmanuM samaSTigata mahattva ane tenI maryAdA 70; aNagArano paMtha : premano saMkoca nahi, paNa vistAra 72; pariziSTa-4: konI prazaMsA vajarya -anyadarzanInI ke mithAmatinI? 75; pariziSTa'laukika" ane "lokottara" dharmanI bhedarekhA 86; cothA prakaraNamAM TippaNo 83. 5. zrI jinanA "ajaina" anuyAyIo * 86-100 "jIbha kacarI nAkhanAra dAMtane zuM ukheDI pheMkI dezo?" 87; "e to : mArA ja pUrvakRta karmanuM phaLa' 89; "izue kSamA zikhavI che, ane huM tenA upadezamAM mAnuM chuM 94; pAMcamA prakaraNamAM TippaNI 99. 6. mumukSunI be pAMkha -vaijJAnikadRSTi ane sAdhakavRtti 101-127 potAnI sAdhanAnuM taTastha anveSaNa ane mUlyAMkana 102; zravaNavAMcanamAM jarUrI sAvadhAnI 103; mRta - samyaga ke mithyA bane che grAhakanA AdhAre 105; daSTirAgathI mukata tattvagrAhI taTastha dRSTi 107; prathama zuM-dArzanika vivAda ke sAdhanA? 109; yathArtha tatvabodha pAmavAno mArga 112; sAdhakanI samasta dharmapravRttinuM lakSya 114; ApaNI dharmapravRttinI yathArthatAnI kasoTI 116; chaThThA prakaraNamAM TippaNo 121. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 7. ApaNI dharmapravRttinuM lakSya -Atmadarzana ke ahaMvistAra? 128-146 mahoruM samakitanuM, paNa vyaktitva dRSTirAganuM 129; dRSTirAga, dravyasamakita ane pAramArthika samyagadarzana 131; dharmapravRttinI vipulatA ke AtmasaMpanI vRddhi ? 132; vRttinuM zodhana 134; -e che ApaNA bhAvadAridrayanuM pradarzana! 135; ApaNI dharmapravRttinuM lakSya 136; nizcaya-vyavahAranA tANAvANA 138; ApaNe nija bhAna bhUlI rahyAM chIe? 139; sAdhanAnA prANa: aMtarmukhatA ane AtmajAgRti 141; sAtamA prakaraNanAM TippaNo 144. zabdakoza : 147-158 munizrInI anya kRtiono paricaya munizrInAM pustakonAM prAptisthAno 159 167 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha adhyAtma-bAvanI adhyAtmasAra adhyAtmopaniSad adhyAtma-kalpadruma amRtavelanI sajajhAya AtmasiddhizAsra upadeza-pada saMdarbhagranthasUci upadeza-rahasya--mULa tathA TIkA upamitibhavaprapaMcA kathA kuvalayamAlA kathA gurjara sAhitya saMgraha bhAga--1 tattvAnuzAsana tattvArthasUtra dazavaikAlika sUtra dravya-guNa-paryAyano rAsa dvAtriMzaddhAtrizikA--mULa tathA TIkA dharmabindu naMdIsUtravRtti nayopadeza nayAmRta taraMgiNI paramAtmapaMcaviMzatikA zrI patnavaNA sUtra paMcasUtra paMcaliMgI prakaraNa paMcAdhyAyI prazamati prakaraNa bhagavatI sUtra bhagavad gItA kartA yogIzvara cidAnaMdajI mahopAdhyAya zrI yazovijayajI 99 "" zrI munisuMdarasUrijI maho. zrI yazovijayajI zrImad rAjacaMdra AcArya zrI haribhadrasUrijI TIkA--zrI municaMdrasUrijI maho. zrI yazovijayajI zrI siddhaSigaNI zrI pradyumnasUrijI maho. zrI yazovijayajI zrI nAgasenAcArya zrI umAsvAti vAcaka zrI zayyabhavAcArya maho. zrI yazovijayajI ,, 99 AcArya zrI haribhadrasUrijI zrI malayagirijI mahArAja maho. zrI yazovijayajI 99 ,, "" 99 zrI zyAmAcArya ajJAta zrI haribhadrasUrijI ajJAta zrI umAsvAti vAcaka saMkalana : zrI bhadrabAhusvAmI vRtti-zrI abhayadevasUrijI maharSi vyAsajI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalana : AcArya haribhadrasUrijI mahozrI yazovijayajI AcArya zrI haribhadrasUrijI mahAnizItha sUtra yatidharma-batrIsI yogadRSTi-samuccaya yogazataka yogabindu yogazAstra-mULa ane TIkA yogasAra yogadRSTinI sajajhAya vizeSAvazyakabhASya viMzati-rvizikA vairAgya-kalpalatA samAdhivicAra zrI hemacaMdrAcArya ajJAta maho, zrI yazovijayajI zrI jinabhadragaNI kSamAzramaNa AcArya zrI haribhadrasUrijI mahotra zrI yazovijayajI ajJAta (gujarAtI rUpAMtara: becaradAsa : - bhagavAnadAsa) zrI siddhasena divAkara zrI jayazekharasUrijI maho. zrI yazovijayajI saMmatika saMbodhasattarI 125 gAthAnuM stavana 350 gAthAnuM stavana zrAddhavidhi prakaraNa SoDazaka prakaraNa zrI ratnazekharasUrijI AcArya zrI haribhadrasUrijI TIkA-(1) maho, zrI yazovijayajI . (2) zrI yazobhadrasUrijI, ajJAta , maho, zrI yazovijayajI dayapradIpa SatriziMkA jJAnasAra Avazyaka noMdha: prakaraNonA aMte Apela TippaNomAM "yogadRSTisamuccaya' graMthanA je zloka naMbara ApyA che te aMge gerasamaja TALavA vAcakonuM dhyAna e hakIkata pratye doravuM jarUrI che ke, e graMtha saMvata 1996mAM jaina granthaprakAzaka saMsthA, amadAvAda taraphathI pratAkAre chapAyo che temAM zloka naMbara 104nI TIkA zloka naMbara 103nI TIkA sAthe chapAI gaI che ane mULa zloka chUTI gayo che ane naMbara 105 bevaDAyo che. AthI, zloka naMbara 105 pachInA e pratanA zloka naMbaramAM be umeratAM sAco zloka naMbara-ahIM che te mujabanmaLaze. --lekhaka Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM... ? Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArSa vANI koi kahe ame liMge tarazuM, jaina liMga che vAru; te mithyA, navi guNa viNa tariyeM, bhuja viNa na tare tAru re. --sADItraNaso gAthAnuM stavana, DhALa, 1, gAthA 118. parapariNati apanI kara mAne, kiriyA garve dhahelo; unakuM jaina kaho kayuM kahIe, so mUrakhameM pahelo. paramaguru! jaina kaho kayuM hove? kaSTa karo, saMjama dharo, gALo nija deha; jJAnadazA viNa jIvane, nahIM du:khano cheha. --savAso gAthAnuM stavana, DhALa 3, gAthA 27. AvazyakAdirAgeNa, vAtsalyAdbhagavadgirAm / prApnoti svargasaukhyAni na yAti paramaM padam / / jJAnayogastapaH zuddha-mAtmaratyekalakSaNam / indriyArthonmanIbhAvA-tsa mokSasukhasAdhakaH / / --upA yazovijyajI kRta pada. -adhyAtmasAra, yogAdhikAra, zloka 4-5. tAttvikaH pakSapAtaca, bhAvazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM, bhAnukhadyotayoriva / / khadyotakasya yatteja- stadalpaM ca vinAzi ca / viparItamidaM bhAno - riti bhAvyamidaM budhaiH // --yogadRSTisamuccaya, zloka 223-224. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ke kulAcAra? dharama" "dhara" jaga sahu kare, paNa tasa na lahe marma; zuddha dharma samajayA vinA, navi miTe tasa bharma. samAdhi-vicAra, duho 256. anna, vastra. ane ghara jIvananI mULabhUta jarUriyAto manAya che. paNa e jarUriyAto saMtoSAI jatAM mAnavInuM jIvana sukhacenabharyuM banI rahe che evuM dekhAtuM nathI. ApaNe joie chIe ke sukhI-samRddha lokonAM jIvanamAM paNa du:kha, vedanA, ciMtA, bhaya, viSAda, becenI hoya che. Aje TocanA manovaijJAniko e vAta uccArI rahyA che ke zAMta, svastha ane saMvAdI jIvana mATe mANasane roTalA ane oTalA jeTalI ja dharmanI paNa AvazyakatA che. eka vizvavikhyAta manocikitsaka kahe che ke mArI pAse cALIsa varSanI uparanI umaranA je koi rogIo AvyA temAMthI bhAgye ja koi evA haze jemanI cikitsA mATe emanI dhArmika dRSTino vikAsa karavAnI jarUra na paDI hoya. e dareka vyakti mAtra eTalA mATe ja mAnasika rogano bhoga banI hatI ke, dhArmika dRSTikoNavALA mANasone je mAnasika khorAka ApoApa maLI rahe che te tene maLyo nahoto. e rogIomAMthI jeo dhArmika dRSTikoNa vikasAvI zakayA teo ja sAjA thai zakayA, bAkInA nahi. zAMta, saMtuSTa, svastha ane prasanna citta e dharmamaya jIvananuM varadAna che. kiMtu, ghaNIvAra ApaNe joIe chIe ke keTalAka loko varSothI vrataniyama, tapa-tyAga ane dhArmika kriyAkAMDa karI rahyAM hovA chatAM citA, bhaya, dveSa, viSAdathI vyAkuLa ja rahyAM hoya che, abhaya, aSa, akheda Adi daivIsaMpanI prabhA emanA jIvanamAM dekhAtI nathI. tyAre prazna thAya ke dIrghakALathI dharmArAdhanA karatA hovA chatAM e lokonAM jIvana tenA maMgaLa sparzathI aspaSTa kema rahI jAya che? Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? A praznanuM mULa dharma vizenI bhrAMta, dhUMdhaLI ke adhurI samajamAM che, dharma vAstavamAM zuM che enI sAcI ne suspaSTa samajaNa mANasane lAdhe to tenI A gUMca svayaM ukalI jAya che. dhArmikatA vAstavamAM che zuM? sAmAnya janasamUha vrata-niyama ane kriyAkAMDanA AcaraNa sAthe dhArmikatAne sAMkaLe che. vyakti kyA dhArmika anuSThAno kare che, keTalI mAtrAmAM kare che ane ane te kevI rIte kare che tenA uparathI te tenI dhArmikatAno AMka mUke che, paraMtu jJAnIo dhArmikatAne kevaLa kriyAkAMDa ane vrata-niyama sAthe nahi, paNa svArthavisarjana sAthe sAMkaLe che: A vAta dharmanI prApti mATe pAyAnI yogyatArUpe je guNavikAsa zAstrakAroe Avazyaka mAnyo che tenuM parizIlana karatAM. UpasI Ave che. ATalI AtmanirmaLatA jenAmAM AvI hoya te AtmAonuM mukhya lakSaNa che: du:khI pratye aMtaramAM atyaMta karuNA ane aucityapUrNa sarva pravRtti. dharma mATenI e prAraMbhika pAtratAvALA AtmAone jaina paribhASAmAM "apunabaMdhaka* kahe che. "apunabaMdhakanI guNasaMpattimAM karuNAdayA uparAMta audArya, dAkSiNya (sahakAranI bhAvanA), madhyasthatA, abhaya, mokSamArganI arthitA arthAt mumukSA tathA mohanI pakaDamAMthI mukta thavAnI icchAmAMthI janmatI baMdhamokSanAM kAraNonI sUkSma vicAraNA ane baMdhamokSanuM rahasya pAmavAnI tatparatA tarI Ave che.** mokSanuM nizAna laIne ja e dharmapravRtti karatA hoya che; jAte kazo vicAra karyA vinA, ToLAnI sAthe bhaLIne gatAnugatikapaNe pravAhamAM ghasaDAtA rahIne nahi. taTastha rahI AtmanirIkSaNa karanAra vyakita A lakSaNo dvArA potAnI kasoTI karI zake ke tenI gati mokSa taraphanI che ke bhavabhramaNanA cakrane ja vega ApanArI che? arthAt, potAne dharmanI prApti thaI che ke nahi eno vicAra karatI vakhate, zreyArthIe e cakAsaNI karavI rahI ke uparyukata guNo potAnAmAM pragaTyA che ke nahi? *AvA anya pAribhASika zabdonA artha mATe juo pustakanA aMte Apela zabdakoza. *juo prakaraNanA aMte Apela pariziSTa. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ke kulAcAra? apunabaMdhaka AtmAo to, kurUpa kAdavamAMthI suMdara sugaMdhI-nirmaLa kamaLa sarjatA kamaLanA bIjanI jema, mAtra dharmapravRtti dvArA ja nahi paNa aucityapUrNa temaMnA anya jIvanavyavahAra dvArA paNa zucitA tarapha gati karatA rahe che. vizvavAtsalya, AtmIyatA : guNasaMpattino mULasrota anyatra kahyuM che ke, mokSArthI zAMta, dAna, gaMbhIra ane vizvavatsala hoya, arthAt samasta vizva sAthe te AtmIyatA anubhavato hoya. apunabaMdhaka AtmAnA aMtaramAM "vasudheva kuTumbakama bhAvano udaya thai rahyo hovAthI ja audAryAdi guNo tenAmAM vikasatA jatA hoya che. jagatanA jIvo sAthe AtmIyatAnA bhAvano aMtaramAM udaya thatAM tenI sAthe audAryAdi svayaM pAMgare che. udAratAno mApadaMDa dAna nathI, mana che. dAnamAM ja mAtra nahi paNa bIjA sAthenA sarva vyavahAramAM aMtaranI udAratA ke kRpaNatA-kSudratA chatI thAya che. bIjAnI truTI, kSati, khalanA, bhUla ke aparAdha pratye udAradila vyaktino pratibhAva kSamA ane sahAnubhUtibharyo hovAno, jyAre anudAra vyakti asahiSatA, dhRNA ke dveSa vyakata karaze ke tarata badalo levA khaDI thaI jaze. je manamAM jagatanA jIvo pratye prema che, sahAnubhUti che e mana dvArA sahaja rIte ja karuNA, dayA, udAratA vyakata thavAnI. jyAM prema hoya che tyAM mANasa ApIne AnaMda anubhave che. premapAtra mATe ghasAvAmAM mahenata nathI karavI paDatI. prema hoya tyAM kSamA, udAratA, sahAnubhUti sahaja Ave che. potAnA parivAranI vyaktio ja mAtra nahi paNa jIvamAtra potAnA parama snehI che e vAta jene haiye vasI jAya e ja kharekhara udAra banI zake. enuM nAnAmAM nAnuM kAma audAryathI suvAsita hovAnuM. potAnA aMtaramAM audAryAdi guNono udaya ane vikAsa thaI rahyo na hoya to jaina kuLanA AcAra ke dharmAnuSThAnonI bAhya pravRtti mAtrathI lokottara yAne muktisAdhaka dharmanI potAne prApti thaI hovAnuM mAnavuM e kevaLa bhrAnti che. uparyukta guNo vinA pUjA, sAmAyika ane dAnAdi kriyAo e Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM ? mAtra kulAcAra che--jainakulano AcAra mAtra che. jainakulamAM janma pAmavA chatAM jene e kalyANaprada AcAra pratye paNa aruci che te kadAca dharmavimukha hoI zake, paNa e kulAcAranuM pAlana karanArAM badhA sAcA arthamAM dharmI ja che evuM ye nathI. A hakIkata, dharmamArge pA pA pagalI mAMDanAra apunarbaMdhaka AtmAnI guNasamRddhino nirdeza ApatAM zAstravacanomAMthI UpasI Ave che.* sAdhakavRtti A jANyA pachI keTalAka ArAdhako kSaNabhara thaMbhI AtmanirIkSaNa karavA lAge che. paraMtu bIjA keTalAka evA hoya che ke je kuLaparaMparAthI ke rUDhithI prApta dharmAnuSThAno ane kriyAkAMDanA AcaraNathI saMtuSTa rahe che. e upAsaka varga che. pUjA, sAmAyika, tapa, japa ke dAnAdi karyAM to ene saMtoSa rahe che ke meM dharmanI ArAdhanA karI che. paraMtu A badhuM karavA mAtrathI sAdhakane saMtoSa thato nathI. devadarzana, munivaMdana, dAna, pUjA, tapa, japa, sAmAyikAdi ArAdhanA karyA pachI te potAnuM nirIkSaNa karato rahe che ke kAla karatAM Aje huM kAMIka AgaLa vadhyo ke nahi? kAla karatAM Aje mArI vRttiomAM keTalo pharaka paDayo ? Atmazuddhino pratyakSa anubhava karavAnI ene prabaLa icchA hoya che. kriyA karyA pachI potAnI prakRtimAM kaMI sudhAro na anubhavAya--potAnAM svArtha, lobha, tRSNA, Asakti AdimAM karyAMya ghasAro na anubhavAya to ene jaMpa vaLato nathI--ene cena paDatuM nathI. e sAdhaka varga che. zrI siddhagirinI yAtrAe gayA, pagapALA girirAja caDyA, gabhArAmAM pahoMcyA, dAdAnAM darzana karyAM--ethI yAtrA thaI gayAno saMtoSa upAsaka mANI zake che. paNa girirAja caDyA, prabhunAM darzana-pUjA karyAM eTalA mAtrathI sAdhakane saMtoSa nathI thato. enA manamAM to vicAra ghoLAya che ke huM ahIM sudhI Avyo, zrI siddhagiri jevA paramapAvana tIrthanA pavitra vAtAvaraNamAM peTho, karuNA ane prazamarasathI bharapUra prabhunI dRSTi sAthe dRSTi meLavavAno maMgaLa avasara mane prApta thayo--AvI anupama * juo prakaraNanA aMte Apela pariziSTa, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ke kulAcAra? sAmagrI maLI-to kaMIka apUrva bhAvollAsa jAgavo joie, harSAzrunI dhArA vahevI joIe, paNa evuM to kazuM thayuM nahi! ene yAtrA apUrNa lAge che. upAsaka vyavahAra pradhAna hoya che, sAdhaka nizcayapradhAna hoya che. dharmanAM mAtra bAhya anuSThAno joIne "ahIM dharma che ema vyavahAranaya svIkAre che, ke sAdhuno veSa mAtra joIne 'A sAdhu che ema te mAne che, paNa nizcayanaya bahAranA AkArane vIMdhI aMtastala kevuM che tenI kasoTI kare che. tethI sAdhakane dharmanI kriyA mAtrathI ke veza mAtrathI 'huM dharmI chuM ke "huM sAdhu chuM evo saMtoSa thato nathI. e prazna kare che-AtmanirIkSaNa kare che ke "mArI pAse dharmakriyA to che paNa aMtaramAM bhAva kevo che? veza to che paNa vRtti kevI che?" enuM AtmanirIkSaNa satata cAluM ja rahe che, tethI upAsakanI jema kriyAmAtrathI te nirAMta nathI anubhavI zakato. davA lIdhA pachI roga maTe che ke nahi tenI pratIkSA daradI satata karato rahe che. davA levA chatAM roganAM cihno moLAM na paDe to e davA badale che, koI niSNAta dAkataranI salAha le che tema dharmaauSadhanuM sevana karavA chatAM bhavaroga moLo paDato na dekhAya to sAdhakane ciMtA thAya che. bhAvArogyanI prApti te jhaMkhato hoya che eTale te e anveSaNa ryA vinA rahI zakato nathI ke pote sevana karI rahela auSadha, tenI sevanavidhi ane pathya barAbara che ke temAM kAMI bhUla thAya che? samakita-ratna ke kAcano TukaDo sAmAnyata: dareka dharmanA ane dareka matanA anuyAyIo potAne maLela vicAradhArA ane sAdhanApaddhatine sarvAga saMpUrNa mAnatA hoya che. te darekano dAvo hoya che ke tenI jIvanazailI ane kriyAkAMDa ja muktie laI jAya. paNa te darekanI dinacaryA ane kriyAkAMDamAM keTaluM badhuM aMtara dekhAya che! hindu, jaina, bauddha, muslima, khristI Adi dharma-paMthanA anuyAyIonI dinacaryA ane anuSkAnomAM rahela vaividhyanI vAta bAjue mUkIe, paNa jainonA vividha saMpradAyonI dinacaryA ane anuSThAno paNa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? ekasarakhAM nathI. mUrtipUjaka kuTumbamAM jeno uchera thayo che te vyaktine eka divasa pUjA na thAya toya te tene khaTake che. sthAnakavAsI jIvanabhara prabhUpUjA nahi kare chatAM ene kazuM khUTatuM nahi lAge. mUrtipUjAno svIkAra ane Adara karanArA paNa pUjAnI bhinna bhinna paddhatino Agraha rAkhe che. eka rAjavI ThAThamAM jinabiMba joIne toSa anubhave che, bIjo dhyAnastha mudrAmAM sthita nirvastra jinabiMbanAM ja darzana-pUjanano AgrahI che. to koIne gaLathUthImAM ja e saMskAra maLe che ke "dayA-dAna e saMsAra-vRddhinuM kAraNa che! ApaNA paMthanAM sAdhu-sAdhvI sivAyanA koIne ya anna-pANI-auSadha Adi ApavAM e pApa che!" 8 upAsaka koTinA ArAdhako potAne kuLaparaMparAthI prApta thayela AcAramAM koI prazna uThAvatA nathI. teo temanuM jIvana eka nivRta ghareDa mujaba pasAra kare che. jema madhyamavarganI eka gRhiNI. te savAre sauthI vahelI UThe, pANI bhare, cUlo peTAve, vAsIduM kADhI nAMkhe, cA-nAsto . taiyAra karI nizALe jatAM bALakone nizALe javA mATe taiyAra kare, ityAdi. e ja rIte vepArIne, vidyArthIne majUrane potapotAnI AgavI ghareDa hoya che. potapotAnI niyata ghareDa mujaba e. darekanuM jIvana vacce jatuM hoya che tema je te mata-paMthanAM dhArmika gaNAtAM anuyAyIonuM jIvana paNa te je mata-paMthanAM hoya tadanusAra mAtra eka viziSTa ghareDamAM ja pasAra thatuM hoya--jIvana pratyenA emanA dRSTikoNamAM ke emanAM jIvanamUlyomAM enAthI koI parivartana AvyuM na hoya-to ye teo dRDhatApUrvaka ema mAnatAM thaI jAya che ke teo sAcA muktipathamAM pratiSThita thaI cUkayAM che. udAharaNa tarIke, eka jaina savAre hAthamAM cokhAno vATavo laIne derAsare darzana karavA jAya che, dharmamAM te vadhu dRDha hoya to vahelo UThIne pahelAM pratikramaNa kare che, pachI derAsare devadarzana kare che, upAzraye jaI guruvaMdana karI guru pAse paccakkhANa le che, ghera AvIne navakArazI kare che, cA-nAsto laI snAnAdithI paravArI pUjA karavA pharI derAsare jAya che ke upAzraye vyAkhyAna sAMbhaLavA bese che. e pachI te potAnI vyAvahArika dinacaryAmAM parovAI jAya che. emAM te evo otaprota banI rahe che ke sAMje te pratikramaNa karavA na bese tyAM sudhI ene potAne Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ke kulAcAra? ke enA saMparkamAM AvanAra koIneya evuM lAge ja nahi ke e dhArmika jIva che! eno jIvanavyavahAra dharmazraddhArahita vyaktinA jevo ja hoya che chatAM, jainakuLanA kevaLa uparyukta AcArapAlanane ja dharmatattvanI sparzanA sAthe sAMkaLI laIne te ema mAnato thaI jAya che ke tene samakitanI prApti thaI gaI che. "dRSTirAga ruci kAca, pAca samakita gANuM..." A paMkitamAM pUrvAcAryoe A bhAna avasthAno nirdeza karyo che. potAnA mAnelA mata-paMtha pratyenI, mamatva prerita AMdhaLI zraddhA ke bhaktine ja abodha AtmAo samadarzana samajI le che, jJAnIo ene "dRSTirAga" kahe che. samadarzana e to eka anupama upalabdhi che. e eka anubhava che. mAtra koI dharma, paMtha ke saMpradAyano aupacArika svIkAra karI levAthI te prApta thaI jato nathI; ke koI eka matapaMthanAM anuSThAno ane kriyAkAMDa karavA mAtrathI e anubhavano mAnavI adhikArI banI jato nathI; svArtha, IrSA, dveSa, saMkucitapaNuM vagere kaniSTha manovRttio, kSudra vAsanAo, kAmanAo, pUrvagraho ane dehAtmabhAvathI mANasa jayAre upara UThe che tyAre ja te A anubhava pAmI zake che. zuddha caitanyanuM potAne potAmAM saMvedana-arthAt aparokSa anubhava-enuM ja nAma samyagadarzana.*3 enI upalabdhi thatAM jIvane nijanA nirUpAdhika sahaja aizvaryanuM bhAna thAya che. AthI, gharaAMgaNe ja navanidhi pragaTe te vakhate je toSa anubhavAya enA karatAM ye adhika toSa ane tRpti samyagdarzananI prApti thatAM anubhavAya che. mATe ja zAstrakAroe ene aNamola ratna sAthe sarakhAvela che. ene amRtanI upamA paNa ApI che. enI tulanAmAM rUkuLanA AcAranI uparyukta AMdhaLI ruci-dRSTirAga e to kAca che. e kAcanA TukaDAne ajJAna jIva aNamola pAca ratna (pannA - emerald) mAnI, pote samakita rUpa amUlya nidhAnano mAlika che e bhrAntimAM rAjI rahe che. ratnanuM pANI parakhanAra anubhavI jhaverIne jIvonI A dazA joIne A muddAnI vistRta ane vizada chaNAvaTa mATe juo lekhakakRta: 'svAnubhUti ane samyagdarzana' nAmanI pustikA, athavA "AtmajJAna ane sAdhanApatha' graMthanuM trIjuM ane cothuM prakaraNa. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? karaNA Upaje che, paNa teo mauna rahe che. prazna thAya ke to pachI e anubhavIo-jJAnIo ajJAna jIvone cetavatA kema nathI? enI pAchaLa eka rahasya che. eka nAnakaDA dRSThatathI e spaSTa samajAze. eka dhanADhya jhaverI hato. pAchalI vaye ene eka putra thayo, paNa sthiti palaTAI gaI; dhana gayuM. chokaro cAra-pAMca varSano thayo. zeTha bImAra paDyA. zeThane mRtyu nikaTa lAgyuM. potAnA mRtyu pachI strI hiMmata hArI na bese te mATe emaNe eka yukita karI. patnIne eka ratna ApIne kahyuM ke, "huM to have ghaDI be ghaDIno mahemAna chuM. A ratna sAcavIne mUkajo. Apatti Ave tyAre mArA mitra-amuka zeTha pAse jaI A ratna vaTAvI lejo.' patnIne dharapata vaLI. divaso upara divaso ane varSa para varSa vItI gayAM. chokarI cauda varSano thayo. nANAMbhIDa vadhI. zeThANIe chokarAne tenA pitAe soMpela ratna kADhI ApyuM ane pitAnA mitra pelA zeTha pAse jaI vecI devA jaNAvyuM. zeThe ratna hAthamAM laI, te tarata chokarAne pAchuM ApyuM ane kahyuM ke, "hamaNAM bajAramAM maMdI che, nANAMnI bahu taMgI hoya to thoDA rUpiyA hamaNAM mArI pAsethI laI jAo. bajAra sudharyA. pachI ratna vecIzuM.' have chokaro e zeThanI dukAne bese che, anubhava le che. thoDA vakhatamAM to e kAbela jhaverI bane che. eka divasa zeThe kahyuM ke, "have peluM ratna lAvajo." chokarAe mA pAsethI ratna lIdhuM. paNa A zuM? jue che to kAcano TukaDo ! chokarAe dukAne jaI zeThane badhI vAta karI. zeTha kahe, "mane to te divase ja A samajAyuM hatuM. paraMtu te vakhate tane huM e vAta karata to mArA upara vizvAsa na besata. tane ane tArI mAne zaMkA thAta ke zeThanI dAnata bagaDI lAge che. ratnanI pUrI kiMmata ApyA vinA e paDAvI levuM che. eTale bhaviSyamAM yogya samaye phoDa pADavo ema vicArI, te vakhate huM cUpa rahyo; jethI mArA uparano tamAro vizvAsa TakI rahe, ne te avasare mArI sahAya, sAcI salAha ane AzvAsana tamane svIkArya rahe. anyathA, tame te vakhate ja mArAthI vimukha banI gayAM hota ane, sAcI paristhitinuM bhAna huM tamane kayAreya karAvI na zakata." Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ke kulAcAra? jJAnIonI karuNA tema dharmaratnane pArakhanAra jhaverIo-jJAnIo, anubhavIo karuhAbuddhithI mauna seve che. jIvane tenI ajJAna avasthAmAM jo teo kahe ke, "bhAI ! tuM jene samakita ratna mAnI beTho che te to dRSTirAgarUpI kAca che!" to ajJAna jIva jhaverIne ja cora gaNI kADhe ane sAcA dharmanI hAMsI uDAve. na vetti yo yasya guNaprakarSa, sa tasya nindAM satataM karoti / yathA kirAtI karikuMbhajAtAM, muktAM parityajya bibharti guMjAm / / bhIlaDI gajemaukitakane nakAmo patharo samajI pheMkI de che ane caNoThInA AbhUSaNo banAvI te paherIne rAjI thAya che, tema ajJAna avasthAmAM jIva pAramArthika dharmanI avajJA karI pApamAM na paDe, e karuNAbuddhithI jJAnIo cUpa rahI rAha jue che-yogya kALanI. pote karI rahela ArAdhanAmAM kaMI khAmI che, e vAta sAMbhaLavA jeTalI madhyastha buddhi ane enA upara zAMta citte vicAra karavAnI vRtti, jIvamAM na dekhAya tyAM sudhI jJAnIo-anubhavIo cUpa rahevAmAM sAra. jue che. sAdhakanI dharmabhUkha paraMtu, sAdhakavRttivALo AtmA ajJAna-aMdhakAramAM lAMbo samaya rahI nathI zakato. gatAnugatika dharmapravRttithI ene tRpti thatI nathI. AMtarika nirmaLatAno anubhava levA enuM aMtara talasatuM hoya che. ne A mAnava prakati che ke tenA aMtaramAM koI joradAra laganI pedA thayA pachI te akriya rahI zakato nathI. potAnI e utkaTa abhIpsA saMtoSavA mATeno prayAsa te kare ja che. dukALamAM bhUkhyo mANasa khorAka zodhavA nIkaLe che, bhojananI rAha joto te gharamAM besI raheto nathI. e ja pramANe dharmanuM hArda samajavA sAdhaka mumukSu utkaMThita hoya che ane potAnI e jijJAsA saMtoSavA te jAte ja prayAsa Adare che. te mATe te pravAsa paNa kheDe che, sapuruSonI zodha kare che ane jJAnIo ane anubhavIonAM vacanonA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? prakAzamAM te potAnI dharmapravRttinI AkarI kasoTI kare che. saphaLa vepArI jema sAMje roja meLa meLave che, tema sAdhaka sadA e cakAsaNI karato rahe che ke potAne prApta sAdhanAthI AtmanirmaLatA, udAratA, gaMbhIratA, cittanI prasannatA Adi Atmika guNasaMpatti vadhe che ke nahi? sAdhya enI dRSTi sanmukha sadA taravaratuM hoya che; sAdhyanI prAptimAM vinabhUta vRtti, pravRtti ane paristhitino aMta ANavA ane sAdhaka sAmagrIne meLavavA te kaTIbaddha thayela hoya che. ApaNA hitanI vAta : AtmanirIkSaNa ane khoja have vAcaka vicArI jue ke tenI potAnI prakRtino DhALa kevo che? upAsaka jevo ke sAdhaka jevo? "dharma sAdhI rahyA chIe evA khoTA AbhAsamAM rahI AtmonnatinI A durlabha taka eLe na jAya e mATe, sAdhakanA jevI anveSaNAtmaka dRSTi keLavI, ApaNI dharmArAdhanAnuM ApaNe. parIkSaNa karatA rahIe e zuM jarUrI nathI? durlabha mAnavabhavanI saphaLatA tame jo icchatA ho, dharmanI ArAdhanA vinA e saphaLa na bane e jANatA ho ane mAnatA paNa ho, to e zodhI kADhavuM zuM atyaMta jarUrI nathI ke je tatvathI devadurlabha mAnavabhava sArthaka thAya che e dharmatattva kayuM? pUrvadharonA jJAnanI dhArA jemAM jhIlAI che evA zrI paMcasUtra nAmanA sUtrAtmaka granthanA prAraMbhamAM ja enA pUrvadhara kartA spaSTatA kare che ke "saMsArano uccheda zuddha dharmathI thAya. saMsArano aMta "dharmathI thAya ema na kahetAM 'zuddha dharmathI thAya ema emane kema kahevuM paDayuM? jenAthI bhavanA pherA TaLe e vastune badale jIvo koI bhaLatI ja vastune pakaDI laI, dharmArAdhanA karI rahyA chIe" e bhramamAM rahI, muktisAdhanAno A devadurlabha avasara khoI na bese e karuNAbuddhithI jJAnIo A cetavaNI yuge yuge uccAratA rahyA che. e Denjara signala" nI noMdha ApaNe laizuM? ke dharmapravRttinA niSNANa kalevarane bAtha bhIDI, AMkha mIMcIne doye rAkhIzuM? Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa apunarbadha avasthA : sAcI dhArmikatAno aruNodaya zAstrakAroe phoDa pADIne kahyuM che ke AtmA apunabaMdhaka avasthA prApta kare te pUrve, te anekavidha dharmakaraNI karato dekhAya to ya te sAcA dharmathI dUra ja hoya che ne tenuM aMtara saMsAra tarapha ja DhaLeluM rahe che. kiMtu, apunabaMdhaka avasthA AvatAM AtmA dharmaprApti mATe adhikArI bane che ane tenuM valaNa kevaLa bhogAbhimukha na rahetAM yogAbhimukha thavA lAge che, tyAre- karuNA, audArya, parArthavRtti, dAkSiNya, akSudratA, gaMbhIratA nirlobhatA, adainya, amAtsarya, abhaya vagere guNo tenAmAM bIjanA caMdramAnI jema dinapratidina vadhatA jatA hoya che." AthI e jIvone zAstro zuklapAkSika paNa kahe che."5 A avasthAthI ja tenA aMtaramAM vAstavika dharma aMkurita thAya che. jema yuvAna, rUpavAna ane paiseTake sukhI mANasa ja nivikhe bhogasukha mANI zake che tema, prabaLa krodha, lobhAdithI rahita ane udAtta AzayavALI vyakti ja zuddha dharmAnuSThAnasAdhaka zubha bhAvomAM ramI zake che. vRddha, kurUpa ane daridra vyakti bhoganI ceSTA bhale kare, paNa aMtaramAM koIka rIte te du:khI-becena ja hoya che; tema uparyukta guNasaMpatti vinAnuM dharmAnuSThAna paNa saMklezamukata na thavAthI mokSasukhapradAyaka nathI banI zakatuM e bane-arthAt saMpatti AdithI rahita bhogInuM bhogasukha ane audArya Adi guNavihIna dharmInuM dharmAnuSThAna-jhAMjhavAnA nIranI jema potAnA mananAM mAnelAM che, vAstavika nathI."6 vaLI, jema game tevuM kaparuM ane kaSTadAyI kAma paNa jayAre pUrNa thavA Ave che tyAre mANasa e pUrNAhutino toSa anubhave che ane aMtima samayanAM kaSTa, parizrama ke vinone gaNakArato nathI, tema A avasthAmAM rahelA jIvone paNa, bhavasAgarano kinAro dekhAto hovAthI ane thoDA samayamAM mukta thavAnI zraddhA temanA aMtaramAM utpanna thaI hovAthI, muktinI nikaTa hovAno eka prakArano toSa-prasannatA te anubhavatA hoya che"7 je AtmAone apunabaMdhaka avasthA haju prApta thaI nathI paNa je enI nikaTamAM che evA AtmAo paNa, ghaNe bhAge, apunabaMdhakanI jema varte che; paraMtu emanAmAM mokSamArgaviSayaka UhApoha-ciMtana, vicAraNAno abhAva dekhAya." "jayAre apunabaMdhakanA cittamAM to baMdha ane mokSaviSayaka sUkSma maMthana cAlatuM hoya--bhavanuM bIja zuM? saMsAranuM svarUpa zuM? enA ucchedano sAco upAya zo? vyavahAra mokSamArga zo? nizcaya mokSamArga zo? dharmanI yathArtha ArAdhanA kaI rIte thaI zake? : ArAdhanAnuM hArda zuM? vagere prazno enA manamAM ghoLAtA hoya. TUMkamAM, apunabaMdhaka Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? avasthA pahelAM dharmapravRtti vicAravimarzazUnya hoya che, jayAre apunarbadhaka AtmA mukitamArgaviSayaka UMDuM maMthana anubhavato hoya che. "ane, prAya: enI pravRtti paNa mArgAnusArI-arthAt muktimArgane anukULa hoya che." apunabaMdhaka AtmA nAnI-moTI dharmapravRtti mokSanuM nizAna laIne je karato hoya che, gatAnagatikapaNe pravAhamAM ghasaDAtA rahI ke zUnyamanaska bhAve nahIM. nadInA pravAhamAM taNAtA taNakhalAnI jema jAte kazo vicAra karyA vinA, ToLAnI sAthe bhaLIne bIjAe ApelAM sUtronA nAre e nAcato nathI. koI paNa pravRttimAM pravRtta thavA pUrve potAnI sUjha, samaja ane bodha anusAra enuM mUlyAMkana--cakAsaNI karIne pachI ja temAM pravRtta thavAnuM te pasaMda kare che. zAstrIya paribhASAmAM kahIe to, enI pravRtti, "saMmUrchAima nathI hotI paNa tahetu-arthAt mokSane lakSya karanArI- hoya che. niprANa dharmapravRtti apunabaMdhaka avasthAthI sAcI dhArmikatAnA zrIgaNeza maMDAya che.11 enI pUrve jIva vAstavika dharmArAdhanA karI zakato ja nathI. prakRtinI-mohanI-ajJAnanI pakaDamAMthI jIva kaMIka aMze bahAra Ave te pachI ja te dharmane sparzI zake che. te pahelAM kadAca dharmanuM bAhya khoLiyuM te oDhI le, paNa teno Azaya-bhAva malina ja rahe che. te dharmapravRtti paNa kare to temAM eno Azaya to, jANe-ajANe Akhare saMsArane lIlochama rAkhavAno rahe. AthI, enI dharmapravRttimAM paNa kaMI ne kaMI azuddhi malinabhAva praveze che. jenA pariNAme enI pravRttinA bAhya AkAra-prakAra dharmanA hovA chatAM, enAthI puSTa to saMsAra ja thAya che. enAM e dharatI, pANI ane vAtAvaraNamAMthI judAM judAM bIja potAnA tevA tevA svabhAva pramANe sAva judAkeTalIka vAra to paraspara taddana viruddha- rasakasa kheMcIne puSTa bane che. jema zeraDI ane lImaDo. samAna bAhya sAmagrImAMthI eka miSTa madhura rasa kheMce che ane eka kaDavo; tema je kriyA vaDe apunabaMdhaka AtmA mukita siddha kare che te ja dharmapravRtti vaDe bIjo saMsAravRddhi karato rahe che. jenAmAM audArya, dAkSiNya, jIvasRSTi pratye AtmIyatA vagere udAtta bhAvono udaya nathI thayo e AtmA, zeraDInA khetaranA zeDhe ugelA lImaDAnI jema, dharmapravRtti dvArA paNa mokSasAdhaka mAdhuryane badale saMsAravRddhikAraka kaTutAno ja saMcaya karato rahe che. enI dharmapravRttimAM ihalaukika eSaNA-dhana, aizvarya, pratiSThA, pArivArika sukha, svAcya, dIrghajIvana AdinI kAmanA-no pracchanna pravAha vaheto rahe; kAM paralokamAM sAruM zarIra, rUpa, saubhAgya AdinAM sapanAM poSAtAM rahe che. Ama, lAlasA ane lobha vadhatAM rahe che--jemAMthI chUTavAnuM che tenI ja puSTi thatI rahe che. mumukSu kadI e na bhUle ke, bhautika lekhAMjokhAMmAM DUbelA rahIne mukitaprayANa Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ke kulAcAra? 15 thaI zake ja nahi; ratnatrayInA prANa bhautika jagatanA lAbha-nukasAnathI ubhuta jIvanadRSTi che. eTale ja Ihalaukika ke pAralaukika koIka prAptinI kAmanA jemAM bhaLI hoya evI dharmakriyAne zAstra viSaanuSThAna ke garalaanuSThAna tarIke oLakhAvela che; jalada tejAba ke poTeziyama sAyanAIDa jevA tAlapuTa jheranI jema, e kAmanA ratnatrayInA prANa harI le che. arthAt e vAsanA-kAmanAyukta kriyA ke anuSThAna dharmapravRttinuM nidmANa kalevara mAtra rahe che, emAM jIvanasatva hotuM ja nathI. 12 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelA prakaraNanAM TippaNo 1. (i) dvAtriMzat dvAtriMzikA, muktyadveSaprAdhAnyadvAtriMzikA (13), zloka 25/32 ne apunarbandhaka dvAtriMzikA (14), zloka 1/32. (ii) yogabindu, zloka 171 thI 199. 2. zAMto dAMtaH sadA gupto mokSArthI vizvavatsalaH / --adhyAtmasAra, adhyAtmasva350, khoDa 7.. 3. (i) AtmajJAnaM ca AtmanaH cidrUpasya svasaMvedanameva mRgyate, nA'to'nyadAtmajJAnaM nAma / 5. - yogazAstra, prAza 4, khoTA. (ii) tatrApyAtmAnubhUtiH sA, viziSTaM jJAnamAtmanaH / samyaktvenAvinAbhUtamanvayAd vyatirekataH / / samyaktvaM svAnubhUtiH syAtsAcecchuddhanayAtmikA / / 4. eassa NaM vucchittI suddhadhammAo / - paMyAdhyAyI, uttarArdha, borDa 402-403. (i) zuklapakSenduvatprAyo vardhamAnaguNaH smRtaH / bhavAbhinandidoSANAmapunarbandhako vyaye // 1 // --paMthasUtra, prathama sUtra. .- dvAtriMzat-dvAtriMzia, dvA0 14, zlo 1. (ii) bhavAbhinandidoSANAM pratipakSaguNairyutaH / vardhamAnaguNaprAyo punarbandhako mataH // guNA TIst - zuklapakSakSapApatimaNDalamiva pratikalamullasanto audAryadAkSiNyAdayaH prAyo bAhulyena yasya saH apunarbandhako dharmAdhikArI mato'bhipretaH / -- yogajindu, khoDa 178. 6. (i) zAntodAttasyaiva syAdAzrayaH zubhacetasaH / . dhanyo bhogasukhasyeva vittADhyau~ rUpavAn yuvA / / aGgAbhAve yathA bhogo'tAttviko mAnahAnita: zAntodAttatvavirahe kriyApyevaM vikalpajA / / ! - dvAtriMzat dvAtriMzia, dvA0 14, khorDa 7/8 . Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ke kulAcAra? (ii) mithyA vikalparUpaM tu dvayordvayamapi sthitam / svabuddhikalpanAzilpa - nirmitaM na tu tattvataH / / sAthe juo: zloka 187-192 1. 7. (i) asmin satsAdhakasyeva nAsti kAcidvibhISikA / siddherAsannabhAvena pramodasyAntarodayAt / / caramAvartano jantoH siddherAsannatA dhruvam / bhUyAMso'mI vyatikrAntAsteSveko binduraMbudhau // manorathikamitthaM ca sukhamAsvAdayan bhRzam / pIDyate kriyayA naiva bADhaM tatrAnurajyate / / prasannaM kriyate cetaH zraddhayotpannayA tataH / malojjhitaM hi katakakSodena salilaM yathA / / - dvAtriMzat dvAtriMzia, dvA0 13, zlo 27-30. (i) sarakhAvo ! yogajinchu, khoDa 173 - 179: - yogajinchu, khoDa 188. 8. yogabindu, zloka 180-182 ane tenI TIkA. .bIjaM rUpaM phalaM cAyamUhate bhavagocaram / tadviyogAzrayo'pyevaM samyagUho'sya jAyate / / tattattaMtranaMyajJAne vizeSApekSayojjvalaH / * TIkA - ujjvalaH zuddhanizvayAnusArI / sarAva : yogabindu, sorDa 174 - 188. 10. evamUhapradhAnasya, prAyo mArgAnusAriNaH / 17 - dvAtriMzat dvAtriMzima, dvA0 14, khoDa 8 khane 13. 11. apunarbaMdha kAdyAvad guNasthAnaM caturdazam / kramazuddhimatI tAvat kriyAdhyAtmamayI matA / / 12. yogaminchu, khoDa 156-157. - yoga jindu, soDa 178. -adhyAtmasAra, adhyAtmasva350 loDa 4. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'nAma vezabhuM kAma na sIjhe paramaguru! jaina kaho karyuM hove? kiyA mUDhamati jo ajJAnI, cAlatA cAla apUThI, jaina dazA unameM hI nAhIM, kahe so saba hI juThI paramaguru! jaina kaho karyuM hove? jaina bhAva jJAne saba mAMhi, zivasAdhana sahIe, nAma vezabhuM kAma na"sIjhe, bhAva udAse rahIe, paramaguru! jaina kaho kyuM hove? -upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja dharmatatvanI khoja karavAnI vAta sAMbhaLIne tamane kadAca ema thatuM haze ke, 'jene sAcI vastu nathI maLI te potAne prApta sAdhanApaddhatinuM saMzodhana-parIkSaNa kare e ThIka che, paNa ApaNane to zrI jinezvaradevanuM zAsana maLI gayuM che-sarvajJa ane vItarAgadeve darzAvela sAdhanA paddhati prApta gaI che have-ApaNe to temAM zraddhA rAkhIne AgaLa dhape jaIe e ja zreyaskara che. A kasoTI karIe zrI jinezvara devoe darzAvela ArAdhanApaddhati ane tattvajJAna ApaNane maLyAM che e vAta sAcI paraMtu eka vAta ApaNe paNa smaraNamAM rAkhavI ghaTe ke zrI jinezvara devonA vacananI prApti thavI eTaluM ja pUratuM nathI, e vacanone enA mULa bhAve ApaNe samajIe e paNa atyaMta jarUrI che. koI paNa dharmanA pravartakanI gerahAjarInA kALamAM emanAM vacanonA mULa Azayane samajavAnI muzkelI AdhyAtmika kSetre sadA rahI ja che. dareka mata-paMthanA anuyAyIo ema ja mAne che ke potAne sAcuM tatva maLI gayuM che, chatAM eka ja Akha puruSane anusaratA hovAno dAvo Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'nAma vezasuM kAma na sIjhe' 19 karanArA, eka ja dharmanA judA judA saMpradAyo, parasparathI vibhinna mAnyatA dharAvatA hoya che. tema prabhuvIrane anusaranAra ApaNe-digambara, zvetAmbara mUrtipUjaka, sthAnakavAsI ane terApaMthI--dareka ema ja mAnatA hoIe chIe ke ame zrI vIra prabhue batAvelA paMthe cAlI rahyA chIe. chatAM, ApaNI mAnyatA ane pravRtti ekabIjAthI keTalI judI paDe che! eka zrI jinabiMbanAM darzana-pUjana karyA vinA annajaLa moDhAmAM na nAkhavAnI TekathI vyaktinI dharmaniSThAno tola kare che; to bIjo, yuvatInA citra jevA bAhya nimittathI jenA cittamAM saMkSobha jAgato hoya evA prAthamika kakSAnA sAdhakone sudhdhAM, prazAMtavadana ane padmAsanastha mudrA vaDe vItarAgatAnI sahasA smRti jagADatI jinamUrtinuM avalaMbana levAnI ghasIne nA pADe che; to koI ethIye AgaLa vadhIne, dharmanA prathama sopAna tulya anukaMpAno paNa niSedha kare che! zrI jinamUrtinuM avalaMbana lenAramAMthI paNa eka zrI vItarAganI mUrtine AbhUSaNothI DhAMkI daI rAjI thAya che; bIjo nirvasra jinabiMbane ja vaMdanIya-pUjanIya mAne che ane deha sAthenA vajranA saMsarga-asaMsarga sAthe ja muktinI prAptine sAMkaLI de che! paraspara TakarAtI A vibhinna mAnyatAomAMthI kaI mAnyatA. zrI jinAjJA sAthe saMgata samajavI? potA sivAyanAnI bhUla dareka jhaTa joI zake che. sAmo kayAM bhIMta bhUlI rahyo che e sau koIne dIvA jevuM spaSTa dekhAI jAya che, paraMtu, janmathI maLela tevA tevA saMskArone kAraNe, potAnI mAnyatAne dareka zrI jinezvaradevakathita mArga sAthe susaMgata mAnI laI emAM koI prazna uThAvatA nathI. sAdhake haMmezAM potAnuM--potAnI sAdhanAnuM, potAnI manovRttionuM-- nirIkSaNa karatAM rahevuM joIe. sAmAnya mANasa bIjAnA doSo zodhI kADhavAmAM jeTalo rasa le che tethIya adhika jAgRti sAdhakane potAnI truTiyo zodhI kADhavAmAM hoya. bIjAnI bhUla jovA mANasa jeTalo tatpara rahe che, teTalo tatpara potAnI bhUla jovA-samajavA te rahe to teno vikAsa thayA vinA na rahe. sAdhaka to sadA vikAsazIla hovo joie. mATe eNe potAnI tapAsa rAkhavI anivArya che. A AtmanirIkSaNa vinA AtmonnatinA mArge prayANa akhaMDa na rahI zake. mATe, pragati Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? vAMcchu ArAdhake potAnI dharmArAdhanAnuM nirIkSaNa ane parIkSaNa karatAM rahevuM jarUrI che. ApaNane prApta ArAdhanApaddhati zrIsarvajJa ane vItarAgakathita hovAthI sarvAga saMpUrNa che paNa ApaNe ene barAbara samajyA chIe kharA? emAM vidhi-niSedhonuM je nirUpaNa che tene te je bhAvamAM che te ja bhAvamAM, ApaNe samajayA chIe ke kema? -e kasoTI to karavI ja rahI. zAstro kahe che ke, "bhagavAnanI paNa AjJA jo viparIta rIte AdaravAmAM Ave to jIvo potAne ane pote jenA upara upakAra karavA icche che tevA potAnA kuTuMbIjano, ziSyo ke anuyAyIo) ne upakAra karI zakatA nathI." jinAjJAnI prApti sudhIno paMtha mATe, pahelAM ApaNA cittamAM A vAta sthira thavI joIe. ke prabhue je bhAvamAM je AjJA karI che te, te bhAve ArAdhIe to, ApaNe prabhu-AjJAnuM pAlana karyuM gaNAya. e vinA tenA koI aMzanuM je pAlana karIe te vAstavika prabhu-AjJAnuM pAlana na paNa hoya. A cetavaNI sUripuraMdara zrI haribhadrasUri mahArAje uccArI che; ane tenuM vivecana karatAM zrI yazobhadrasUri mahArAja spaSTatA kare che ke, "jemAM zrI jinezvara devanI AjJAnuM aidatparya-tAtparya skuTa thatuM hoya te Agamavacana pramANabhUta gaNAya. te vinA, eTale ke audamparya-zuddhi vinA, zrI jinezvara devanAM vacanano koI aMza e anyanuM vacana banI jAya che kAraNa ke temAM zrI jinezvara devanI AjJAno je viSaya che teno avaLo svIkAra hoya che." mAtra zrutajJAnathI zrI jinezvara devanI AjJAnA audaparya-rahasya sudhI nathI pahoMcAtuM, bhAvanAjJAna audamparya sudhI pahoMce che. "A (bhAvanAmaya) jJAnathI jANeluM te ja jJAna kahevAya; ane, kriyA paNa bhAvanAjJAnapUrvakanI hoya te ja TUMka samayamAM, mokSaprApaka bane che. jIvanuM hita sadhAya che bhAvanAjJAnathI." mATe, svahita sAdhavuM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma vezabhuM kAma na sIjhe 21 hoya to, zrutajJAnane bhAvanAjJAna sudhI pahoMcADavuM rahyuM. zrutanA yogya parizIlana bAda mumukSu aMtaryoganI sAdhanAnA mArge vikAsa sAdhatAM AgaLa vadhe to bhAvanAjJAna sudhI te pahoMcI zake. te vinA kevaLa zrutajJAna to koThAramAM paDela bIja jevuM che, enAthI dharmasiddhino pAka laNI na zakAya. mATe, zrutajJAnane ja mokSasAdhaka jJAna mAnI besI na rahetAM, zrutajJAna arthAta vAMcana-zravaNa-zAstrAdhyayana pachI enA upara ciMtana, manana, nididhyAsana karI bhAvanAjJAna meLavIe to, sarva jIvonA hitanI kAmanAmAMthI jeno janma che e prabhuAjJAnA damparyanuM tAtpayanuM jJAna thAya. bhAvanAjJAna thatAM e AtmAnI pravRtti sarvajIvahitakara bane che ane, 'zubha thAo A sakala vizvanuM e maMgala bhAvanAnI Urmio tenA aMtaramAM laherAyA kare che. A maMgaLa bhAvanAno cittamAM udaya thayA vinA ApaNI ArAdhanAne ApaNe zrI jinezvara deve batAvela anuSThAna tarIke mAnI bhale laie paNa che, jemAMthI kapUra UDI gayuM che tevI kapUranI peTI' tulya che. -dharmanA badalAtA vAghA ane acala AMtaratattva "dharmAnuSThAnanuM bAhya kalevara zrI jinezvaradevakathita hoya eTalA mAtrathI te dharmapravRtti mukitaprada nathI banI jatI, enuM AMtaratattva-bhAva jo zrI jinezvara devanI AjJAne anukULa hoya to te pravRtti mukitasAdhaka bane che. jo bhAva zrI jinezvaradevanirdiSTa hoya to pravRttinuM bAhya svarUpa bhale anyadarzananirdiSTa hoya toye te mokSasAdhaka bane che. anyadarzananirdiSTa anuSThAnone paNa je tattva mokSasAdhaka banAvI de che ane jenI UNapathI jainazAsananirdiSTa uttamottama anuSThAno paNa nakAmAM banI jAya che e tattva kayuM?-A anveSaNa mumukSue karavuM ja rahyuM.. - kriyAkAMDa e dharmanuM bAhya aMga che. tenuM atyaMtara aMga kSamA, dayA, prema, karuNA, udAratA, nirIhatA, samatA, saMtoSa-atRSNA, saMvega, nirveda, sarva pratye Atmatulya dRSTi, AtmatattvanuM aparokSa jJAna, niSkAma Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? vRtti, paramAtmatattva pratye aTala prema-bhakti-zaraNabhAva vagere che. anuSThAno, kriyAkAMDa ane vidhividhAno dareka darzana, mata, paMtha, saMpradAyanAM alaga alaga hoya che. eka ja dharma-matanA vibhinna saMpradAyonI kriyAvidhi paNa parasparathI jAdI paDe che. Ama, dharmanuM bAhya kalevara deza, kALa ane paristhiti anusAra badalAyA kare che, te parivartanazIla che jyAre atyaMtara aMga acala che, zAzvata che. dharmanuM AMtaratva sarva deza-kALa-saMpradAyamAM samAna rahe che enA uparanA karmakAMDanA vAghA ja mAtra badalAtA rahe che. . - -AtmajJAnI gurunuM mArgadarzana apekSita je mAtra bAhya veza ke kriyAkAMDa uparathI ja potAnA ane parAyAno vibhAga kare-jaina ke ajainano vibhAga kare tene jJAnIo dharmanA viSayamAM bALa arthAt aNasamaju kahe che. e bALa jIvo dharmano marma pAmI zakatA nathI. nirmaLa ane sUkSma buddhivALA vivekazIla AtmAo ja dharmatatvane sparzI zake che. jenI vivekazakti vikasita thayelI hoya te, athavA AtmajJAnI guru -'vasaMvitimanozA :'--ne samapita rahI temanA mArgadarzana mujaba je ArAdhanA karI rahyA hoya te ja muktisAdhanAnA mArge, AMdhaLI galIcIomAM athaDAyA-aTavAyA vinA, nirvikSe AgaLa vadhI zake. 10 jenI potAnI vivekazakti khIlelI na hoya ane jenA pathadarzaka guru AtmajJAnI na hoya tenI sthiti UMTavaidyanI sAravAra laI rahela rogI jevI che e AtmAo bhavasAgara kema karI zake? AthI, e spaSTa thaI jAya che ke zrI jinanirdiSTa bAhya kriyAkAMDanA AcaraNa mAtrathI tathA AgamonA svAdhyAya ke zrI jinavANInA zravaNa mAtrathI e saMtoSa na mAnI zakAya ke potAne zrI jinanirdiSTa dharmanI prApti thaI cUkI che. dharmanA bAhya AcaraNa temaja zrI jinavANInA zravaNa-vAcana-adhyayananI sAthe sAthe zrI jinanirdiSTa bhAvonI paNa aMtaramAM sparzanA thaI rahI hoya to ja dharmanI pAramArthika prAptinA mArge ApaNe gati karI rahyA chIe evuM AzvAsana laI zakIe. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'nAma vezasuM kAma na sIjhe' AgamomAM pAraMgata, chatAM jinAjJAnA bodhathI vaMcita ! zrI jinavacana--jinAgama maLavA chatAM, ane e vacanone vAgoLatAM rahevA chatAM jinAjJAnA jJAnathI vaMcita rahI javAya e saMbhavita che. mATe ApaNane prApta jinavacanomAMthI zrI jinanI AjJA samajavAno ane tadanusAra ApaNI jIvanadRSTi ghaDavAno ApaNo prayatna hovo joIe. jinavacana e AjJA nathI, jinAjJAno nirdeza ApatA e to mAtra zabdo ja che. e zabdo hAthamAM AvI javA mAtrathI jinAjJA prApta thaI jatI nathI. zabdo to jinAjJA zI che tenA IzArA mAtra che. "atyaM mAsara garahA, mutta zunyanti gaLA ni" prabhu artha bhAkhe che, gaNadharo ene sUtramAM gUMthe che; arthAt gaNadharo jinAjJAne sUtrabaddha kare che. eTale ke sUtromAM jinAjJA, dIvAsaLInA TopacAmAM rahela agninI jema, supta che; dIvAsaLInA TopacAmAM rahela agni dIvAsaLIne ghasIne meLavI zakAya che. dIvAsaLI hAthamAM letAMveMta ApameLe agninI prApti thaI jatI nathI; tema sUtramAM rahela jinAjJAnI prApti e vacanoe jagADela ciMtana dvArA potAne thatA bodha upara nirbhara che, nahi ke kevaLa jinavacananI prApti upara. zabdathI jinavANI samAnarUpe sAMbhaLavA chatAM, judI judI vyaktione temAMthI ekasarakho arthabodha thato nathI. eTale zabdathI jinavANI maLI javI e pUratuM nathI, mahattvanI vAta to che jiMnAjJAno yathArtha avabodha thavo te, ane tadanusAra potAnI vRttimAM parivartana AvavuM e. vivekazIla AtmAo zrI jinAgama ke jinavANI prApta karyA vinA paNa jinAjJAnA ArAdhaka banI zake che. kAraNa ke, jinavacana prApta thayA vinA paNa jinAjJAnI prApti thavI zakaya che. jinavacanamAM jeno nirdeza che te ja arthajJAna--bodha ane preraNA--koIne svayaM athavA anyanA vacanamAMthI prApta thatAM hoya to tene mATe e vacano Agama banI jAya che; ane e AtmAo AtmavikAsa sAdhI zake che, yAvat kevaLajJAna paNa meLavI zake che--jinavacana sAMbhaLyA vinA ja! (zrI bhagavatI sUtra, azrutvAkevali adhikAra, zataka 9, uddezo 31, sUtra 366-369mAM AnuM vistRta nirUpaNa kareluM che.) 23 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM ? 24 hiMsAthIye adakuM pApa : sAMpradAyika unmAda ATalA vivecanathI e spaSTa thaI javuM joIe ke ApaNe zrI jinavANI sAMbhaLatAM hoIe, jainadharmamAM pracalita kriyAkAMDa--devadarzana, guruvaMdana, sAmAyika, pratikramaNAdi--karatAM hoIe eTalA mAtrathI ApaNane muktino paravAno maLI jato nathI; tema evuM ye nathI ke jemane jainadharmanA kriyAkAMDa nathI maLyA ke jainAgamanuM jJAna prApta nathI thayuM te muktithI vegaLA ja rahe che. e dekhItuM ja che ke uparyukata tathyothI paricita AMtmAo sAMpradAyika unmAdanA pakSakAra na banI zake. temane e samajatAM-svIkAratAM muzkelI naDatI nathI ke muktinI prApti,e koI dharma-mata-paMthano ijAro nathI, ke nathI e amuka bAhya kriyAkAMDanA anusaraNa sAthe ke koI amuka zAstronA bodha sAthe baMdhAyelI; eno saMbaMdha AMtarika nirmaLatA sAthe che. AthI dRSTirAgathI mukta rahI, teo koI paNa mata-paMthamAM rahela guNI janono Adara kare e svAbhAvika che. paraMtu jemane A. dRSTi nathI maLI hotI tevA 'dharmAtmAo' evuM mAnatA thaI jAya che ke muktino ijAro to emanA dharma-matano ja che, anya mata-paMthamAM rahela AtmAnI mukti thaI ja na zake. dRSTi upara rahela A ajJAnapaDaLanA kAraNe ane ajJAna 'guruo' nA avaLA mArgadarzananA kAraNe anya mata - paMthamAM AdhyAtmika vikAsanI ke sAcA saMtonA astitvanI zakayatA ja teo nakArI kADhe che, eTaluM ja nahIM emano anAdara ane koI vAra to upahAsa sudhdhAM karavAmAM saMkoca anubhavatA nathI. paraMtu zreyArthIe e samajI levuM ghaTe ke, potAnI pasaMdagInuM lebala na dharAve eTalA ja mAtrathI koI dharmAnuSThAnanI ke dharmIjananI ThekaDI, ghRNA ke tiraskAra karavAnI chUTa kudaratanuM niSpakSa nyAyataMtra koIne ApatuM nathI. e pApa hiMsAdi karatAMye moTuM che. karmabaMdhanAM cAra kAraNo : mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga che, te paikI sauthI prabaLa kAraNa--mithyAtvamAM AnI gaNanA che. zrI haurabhadrasUri mahArAje enI sAme cetavaNI uccAratAM kahyuM che ke bAhya liMga, veza ke dharmakathananI paddhati ke parirbhASA judAM hoya eTalA mAtrathI mahAna saMtonI avahelanA karavAnuM gAMDapaNa kadI na karavuM. bhinna Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma vezabhuM kAma na sIjhe 25 bhinna deza, kALa ane paristhitivaza emanI bAhya caryA, vezabhUSA ane dezanAnI paribhASA paNa bhinna hovA chatAM, te badhA eka ja kalyANapathanA pravAsI hoI zake che. mATe, emano apaloDa karavAnI utAvaLa na karatAM, emano Azaya samajavA prayatna karavo joIe. bhavavyAdhinA samartha cikitsaka e mahAtmAono Azaya samajayA vinA emano apalApa karavo eTale mahAna anarthane nimaMtraNa ApavuM. 2 rUpa jUjavAM paNa 'nyAta" eka A pApathI bacavA mATe dharmanA pUrvokta be aMzono viveka prApta thavo jarUrI che. nyAyatIrtha, nyAyavizArada munirAja zrI nyAyavijayajIe A aMge vizada pathadarzana karatAM lakhyuM che ke: "kulAcArathI je jaina, bauddha yA vaiSNava che tenI eTalI mahattA nathI, paNa je samajapUrvaka jaina, bauddha yA vaiSNava che, arthAt jainatva, bauddhatva yA vaiSNavatvanA vizuddha Adarza mujaba je jaina, bauddha yA vaiSNava che te ja kharo jaina, bauddha yA vaiSNava che, kema ke je samajapUrvaka sanmArganI dIkSA aMgIkAra kare che te e mArganI paraMparAmAM kastarakacarA jevuM AvI paDeluM hoya tene khaseDavAno viveka paNa dAkhave che. evA vivekathI te asat tattvane dUra karI, potAnA jIvanavikAsanA sAdhana sAthe, AmajanatA AgaLa paNa eka svaccha jJAnamArga (sAdhanAmArga) rajU kare che. -eka ja kalyANamArganA yAtriko "jaina, bauddha, vaiSNava vagere saMkucita manovRttinA hoya to ja ekabIjAthI alaga-judA judA mArgagAmI-bane che, paNa jo vivekadRSTisaMpanna ane sAcI kalyANa-kAmanAvALA hoya to teo, sAmyadAyika nAma judA dharAvavA chatAM, vastuta: eka ja kalyANamArga upara viharanArA hoya che. AvA samabhAvI, zuddha jijJAsu, guNapUjaka sajajano kharekhara eka ja mArganA sahapravAsI che. "vaiSNavajana to tene kahIe, je pIDa parAI jANe re-e bhajana je dezabharamAM prasiddha che, temAM batAvelA naitika sadgaNo jema vaiSNava thavA mATe Avazyaka che, tema Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? bauddha ke jaina thavA mATe paNa Avazyaka che. ata: e sadgaNone dhAraNa karavA e ja jo sAcuM vaiSNava thavApaNuM, bauddha thavApaNuM ane jaina thavApaNuM hoya to vaiSNavapaNuM, bauddhapaNuM ane jainapaNuM e judI vastuo rahetI nathI, e eka ja vastu banI jAya che. jema jala, vAri, pANI, nIra zabdo eka ja vastunA bodhaka hoI jala, vAri, pANI, nIra eka ja vastu che tema vaiSNava, bauddha, jaina (zabdo) eka ja vastunA bodhaka hoI (e zabdo dvArA nirdiSTa) eka ja vastu che. jagatamAM dArzanika maMtavyo haMmezAM judAM judAM ja rahevAnAM, tema ja kriyAkAMDanI praNAlIo paNa judI judI rahevAnI, kiMtu ahIM e samajI levuM jarUrI che ke dArzanika maMtavyo ane kriyAkAMDanI judAIne lIdhe dharmamAM judAI AvI zakatI nathI. hajAro mANasomAM dArzanika mAnyatAo ane kriyAkAMDanI rItipaddhatio ekabIjAthI judI judI hovA chatAMya jo e badhA satya-ahiMsA ane kSamA, samatA, zama, saMtoSa Adi AMtarika bhAva) rUpa eka dharmamAM mAnanAra hoya to teo eka ja dharmanA gaNAvA yogya che. . -dhArmikatAnuM kharuM mApa "e vAta spaSTa che ke dhArmikatAnuM mApa dharmathI (dharmanA nirmaLa raMge jIvana jeTaluM raMgAyuM hoya te parathI) thAya, dArzanika paTutAthI ke kriyAkAMDanA bAhya AcaraNa parathI nahi. tema ja e paNa khulluM che ke jIvano uddhAra eka mAtra dharmathI (ahiMsA-satya-kSamAdi rUpa saddharmanA pAlanathI) che, korAM dArzanika maMtavyonA svIkaraNathI ke korAM kriyAvaMDathI nahi. Ama chatAM, bhinna prakAranA dArzanika vAdo paikI koI paNa vAda koI mANasanI pavitra dharmasAdhanAmAM sahAro ApanAra bane ane koI paddhatinAM kriyAkAMDa enI pavitra dharmasAdhanAmAM ullAsa pUranAra bane to te mANasa mATe te bane (te vAda ane te kriyAkAMDa) zreyaskara banI jAya che. A Ama, dharma e muddAnI vastu che, ane dArzanika matavAda tathA kriyAkAMDanuM sauSThava dharmapAlanamAM upayogI athavA sahAyaka thavAmAM ja raheluM che. jenI pavitra dharmasAdhanAmAM je tatvavAda ane je prakAranAM kriyAkAMDa sahAro Ape te tenA mATe amRtarUpa. ata: dArzanika maMtavyonI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'nAma vezabhuM kAma na sIjhe 27 vizeSatA ke kriyAkAMDanI bhinna bhinna praNAlio uparathI dharma judA judA mAnI levAnI dRSTi khoTI hoI, dUra karavI joIe."* prabuddha dharmopadezakoe A tathya pratye zreyArthIonuM lakSa khAsa kheMcavuM joIe nahitara, saMbhava che ke, sAcA dharmathI teo jIvanabhara vimukha rahI jAya. eTaluM ja nahi, paraMtu bhaviSyamAM paNa enI prApti jethI durlabha banI rahe evI koI avaLacaMDAI paNa dharmajhanUnanA kephamAM te karI bese. jenA phaLasvarUpe aneka janmo sudhI mokSamArgathI dUra pheMkAI javAya evuM kazuM ja potAnA hAthe na thaI jAya evuM harakoI mumukSu icchaze paraMtu e jo dharmanI oLakha--dharmIadharmIno vibhAga-mAtra bAhya liMga arthAt vezabhUSA ke karmakAMDa uparathI ja karato haze to, e na Icche toye, ene hAthe A aparAdha thavAno. ...to pAkhaMDanA paga pakhALyA karIzuM! Atmika guNasaMpattinA badale kevaLa bAhya caryA ke liMga-vezamAM ja dhArmikatA ke saMtapaNuM jonAra AtmAo, anya mata-paMtha-saMpradAyanA guNI jano ke saMta puruSomAM sAcI AdhyAtmikatAnA paricAyaka guNo hovA chatAM mAtra temanAM liMga-veza ke keTalIka bAhya caryA potAnA matapaMtha saMpradAyathI bhinna hovAne kAraNe temanuM sAcuM hIra pArakhI zakatA nathI. AthI, emano ucita Adara-satkAra karavAnuM to bAjue rahyuM, te emano anAdara ane vakhate avahelanA ane upahAsa paNa karI bese che. are! eka ja prabhu vIranA anuyAyI digambara ane zvetAmbara, zvetAmbaramAM mUrtipUjaka ane sthAnakavAsI, ane te darekamAMnA paNa bhinna bhinna gaccho, samudAyo ane ane saMghADAo vacce paNa paraspara A sthiti jovA maLe che. eTaluM ja nahIM, tithi jevI koI ekAda bAbatamAM paNa rahela vicAra-bheda ke caryA-bhedanAM prasaMge, dRSTirAga-vivaza, potAthI judI chAvaNImAM rahela janonI avahelanA, anAdara, upahAsa thatAM rahe e zuM hakIkata nathI? AnA mULamAM dharmane pUrvokta be aMzanuM ajJAna raheluM che. * kalyANalakSI vicAra : mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava grantha (bhAga-2, pRSTha 2-3)mAMthI sAbhAra udghata. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? jJAnIo dharmArAdhakonA traNa vibhAga pADe che: bALa, madhyama ane budha. mAtra bAhya veza ane tapa Adi-kAyAne kakara anuSThAna-mAM ja dharma joI zake te AtmavikAsanI dRSTie bALaka che; enAthI thoDA vikasita AtmAo kriyAkAMDa ane vidhividhAnanI cokasAI vageremAM dharma jue che budha jano dharma AMtara vRtti vaDe parakhe che--mAtra kAyAnI pravRtti vaDe dharma-adharmano tola teo karatA nathI, paNa pravRtti pAchaLanuM preraka tattva karyuM che te jANI jue che. A viveka karI zakanAra vyaktio jayAM dharmanuM AMtara tatva jAe tyAM AkarSAya, teno Adara karavA prerAya ane potAnA jIvanamAM paNa e tattvanA vikAsa pratye lakSa Ape e svAbhAvika che. kiMtu, bALa jIvo sAMpradAyikatAmAM aTavAI potAnA paMthanI chApa nIce cAlatA pAkhaMDanA paga pakhALyA kare che ane anyatra rahela sAcI dhArmikatAno paNa anAdara ane prasaMge enI hAMsI, upahAsa ke avahelanA paNa karI bese che. mAtra jainomAM ja nahi paNa jaina, hiMdu, bauddha, zIkha, khristI, muslima vagere koI paNa dharmanA anuyAyIo tarapha dRSTi karatAM tyAM AvI saMkIrNa manodazA jovA maLe che. udAharaNa tarIke hiMdu dharmanA traNa mukhya saMpradAyo: vaiSNava, zaiva ane zAktanI vAta laIe to ApaNane dekhAze ke e traNamAMnA pratyekanA anuyAyIono moTo bhAga potAnA saMpradAya ke peTA saMpradAyane ane temAM vikasela karmakAMDa, vidhi-niSedha tathA AcAra-vicAranI praNAline ja sAco dharma mAne che ane anya saMpradAyamAM pracalita ane mAnya rahela. je rItarasama, vicAra-vartana ke mAnyatAone tenA saMpradAye amAnya ke vajarya gaNAvela hoya tenA pratye te pUrvagraha, tiraskAra ane ugra virodha sudhdhAM seve che. jema ke ADuM TIluM ke, geruA vastrane vaiSNavo vajarya gaNe che, jayAre zaivo geruA raMgane vAsanA uparanA vijayanuM pratIka gaNI saMnyAsIo mATe e raMganA vastraparidhAnano Agraha rAkhe che. vaiSNavo sAdhu mATe sapheda ane te bALabrahmacArI hoya to pILA raMganA vastraparidhAnane mAnyatA Ape che, ane kiMlaka UbhI lITIonI bhUmikA para race che jayAre zaiva saMpradAyo tilaka mATe ADI lITInI bhUmikAno Agraha rAkhe che. vAta ATale ja nathI aTakatI. custa vaiSNavo potAnAM saMtAnonAM nAmamAM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma vezabhuM kAma na sIjhe 29 ziva' nI chAyA ke na AvI jAya enI takedArI rAkhe che. puSTimArgIo to potAnA mukhe zivanuM nAma na levAi jAya e khAtara kapaDAM sivaDAvavA ApyAM che ema na kahetAM, kapaDAM saMdhAvavA ApyAM che evo zabdaprayoga kare che! kuMbha vagere meLAomAM kayA paMthanA bAvAone varaghoDAmAM ke snAnamAM kahyuM sthAna ApavuM e ane enA jevAM anya kSullaka kAraNosara vaiSNava ane zaiva paMthI nAgA bAvAo vacce khUnakhAra yuddho paNa khelAyAM che. eja rIte, zIkhadharmanA akAlI ane niraMkArI jUtho vacce temaja islAma dharmanA ziyA-sunnI paMtho ane tenA avAMtara saMpradAyo vacce paNa khUnarejIbharI athaDAmaNono itihAsa che. khristI dharmanA pramukha saMpradAyo romana ketholika, proTesTanTa, riTana, presTITeriyana ane tenA seMkaDo peTA saMpradAyojUthomAM paNa AvAM bhAva-valaNo pracalita rahyAM che, enI sAkSI itihAsa pUre che. AvAM bhAva-valaNone te te dharma-mata-saMpradAyonA tyAgI vargamAMthI " paNa poSaNa ane uttejana maLI rahe che, kAraNa ke te te mata-pathasaMpradAyanA prAkRtajanomAM ke gRhastha anuyAyIomAM ja mAtra nahi, paNa sAdhuomAM paNa bALa, madhyama ane budha e traNe stara hoya che. AthI judA judA dharmapaMthonA ke koI eka ja dharmapaMthanA bhinna bhinna saMpradAyanA sAdhuomAM ya paraspara pUrvagraho, UMDI harIphAI, upahAsa ane tejovadhanI bhAvanA poSAtI jovA maLe e sAmAnya bInA che. sAdhu eTale mAtra mokSanI ja eka kAmanAthI AMdolita, dunyavI ghaTamALathI virakata, pUrvagrahothI para, svanI zodhamAM rata ane sAdhanAtatpara tapaHpUta vibhUti' ke 'vahetA pANInA nirmaLa pravAhanI jema samAjanI naitika ane AdhyAtmika mUlyonuM poSaNa ane saMvardhana karatI ane saMsAranA tApathI saMtapta janonA visAmArUpa AptajanasamI saMyamaputa Adarza vyakita" AvI eka ahobhAvabharI kalpanA sAdhuo vize dhArmika janatAmAM sAmAnyata: poSAtI rahI che. badhA sAdhuo kaMI A kalpanAne sAcI Therave evA nathI hotA; kiMtu, sAMpradAyika pratibaddhatAvALA bALajIvo svapakSamAM rahela sArA-narasA sau saMsAratyAgIone 'suguru mAnI bhaje che ane anya dharmamatanA sAcA saMto ane jJAnI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? janoneya te kuguru' 'mibAdRSTi' 'nAstika', 'kAphara Adi kahI uvekhe che eTaluM ja nahi, dharmajhanUnavaza vakhate temano anAdara ane apamAna karatAM paNa te acakAtA nathI. AnI sAme lAlabattI dharatAM "suvihitaziromaNi AcArya haribhadrasUri mahArAje je bulaMda udghoSa karyo che (yogadRSTisamuccaya, zloka 134-142) teno paDagho upAdhyAya yazovijayajI mahArAje svaracita dvatriMza trizikA graMthamAM pADayo che: "dRSTirAganA ghenamAM jANeajAye thato, anya mata-paMthamAM rahela sAcA saMtono upahAsa e mithyAtvarUpa mahApApane nimaMtraNa che, bhale ne e bhUla ajJAnathI thatI hoya, toya eno daMDa avazya, thAya che."" kAyado jANatA nahotA'kAyadAnuM jJAna nahotuM'--e bacAva korTamAM cAlato nathI. karmanI korTa paNa e bacAva svIkAratI nathI--"Nature does not pardon ignorance." rakhe muktipathanA pravezadvArathIya dUra rahI javAya bAhya liMga-vezathI nirapekSapaNe sAcA saMtone oLakhavAnI AMtarasUjhano abhAva e vAta chatI kare che ke e vyakti haju pAramArthika mokSamArgamAM praveza pAmI ja nathI. oghadRSTimAMthI jIva yogadRSTimAM Avela tyAre ja manAya che jyAre puruSa sAthe te puruSa che' evI oLakhapUrvakano tene yoga prApta thAya. Ane ja zAstrIya paribhASAmAM 'yogAvaMcakapaNuM kahe che." mukitapathanuM pravezadvAra A yogAvaMcakapaNuM che. prathama yogadRSTinI bhUmikAmAM rahela mumukSune paNa e prApta hoya che. AthI, prathama yogadRSTimAM rahela zreyArthI potAnA mata-paMthamAM paNa sAcA-khoTAne pArakhavAnI sUjha dharAvato hoI, bhAva-AcAryanAM ja bhakita-bahumAna karanAro hoya che.17 svamatamAM rahela ke anya mata-paMthamAM rahela AtmajJAnI saMtone vyakti oLakhI na zake te e sUcave che ke tenI dRSTi uparathI mohanuM -dRSTirAganuM paDaLa haju kharayuM nathI; ane, teno bhAvamaLa ghaTayo nathIpAramArthika mokSamArgamAM pravezaarthe jarUrI cittazuddhi thaI nathI. jenI dRSTi sArI hoya te jema bAhya rUpane barAbara pArakhI zake che tema jeno Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 nAma vezabhuM kAma na sIjhe bhAvamaLa ghaTyo hoya te potAnI AMtarasUjha vaDe sAcA saMtonA AcArauccAramAM chatI thatI temanA Atmika ojasanI-abhaya, adveSa, akhedanI-AbhAne bAhya vezathI nirapekSapaNe, arthAt teonAM bAhya liMga-vezAdi game te hoya toya, oLakhI le che. . AmAMthI e phalita thAya che ke mumukSu potAnAthI anya mata-paMthavezamAM rahela AtmajJAnI sat puruSone 'sapuruSa tarIke oLakhI na zakato hoya ke aMtaramAM emanA pratye tene Adara na jAgato hoya to, enI e kSati e vAta chatI karI de che ke tene yogAvaMcakapaNuM prApta thayuM nathI; bIjA zabdomAM kahIe to, teNe dharmanA uMbarAmAM ye haju paga nathI mUkyo-te pahelI yogadRSTimAM paNa Avyo nathI. A kaTu tathya pratye mumukSu zAhamRgIya vRtti rAkhI na zake. mumukSue AtmanirIkSaNa karavuM joIe ke dRSTirAganA ghenamAM te mukitapathanA A pravezadvArathI ye dUra to nathI phaMTAI rahyo ne? jhaverI ukaraDe paDeluM sAcuM naMga upADI le tema, sarvajJasiddhAMtanuM rahasya jANanAra AtmAo bhAvaliMga yAne AMtarika guNavaibhava jayAM hoya tyAM eno ucita Adara kare che. teo e samajatA hoya che ke sAcA sAdharmI to bhAvaliMgayukata AtmAo ja che. teo e svIkAratAM ecakAtA nathI ke anya mata-paMthamAM rahela vyaktio paNa mokSe jaI zake che-jo emanuM AMtaravalaNa arthAt bhAva jinAjJAne anukULa banI gayela hoya to 20 mukita bhAvaliMganA AdhAre, arthAt AMtarika guNasaMpattinA AdhAre, maLe che; dravyaliMganI arthAtu nAma-veza Adi bAhya oLakhanI, tyAM koI gaNanA nathI." A vAta upAdhyAyajI mahArAje sADA traNaso gAthAMnAM stavanamAM paNa doharAvI che: koI kahe ame lige tarazuM, jaina liMga che vAru, te miThA, nava guNa viNa tarIe; bhuja viNa na tare tAru re." arthAt mukitapathamAM nAma-veza-liMganuM nahi, paNa mahattva guNanuMAMtarika nirmaLatAnuM che. AMtarika guNasaMpatti vinAnuM jainamunipaNuM paNa mukita apAvavAmAM niSphaLa rahe che. jainasaMghamAM e to saune suvidita Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? che ke anekavAra--pAMca-pacIsa vAra, so-baso vAra ke daza-vIsa lAkha ke daza-vIza karoDa vAra nahi paNa saMkhyAtIta vAra-are ! anaMta. vAra 'oghA" niSphaLa gayA che. ahIM e khAsa noMdhavuM ghaTe ke je anaMtA odhAmAM niSphaLa gayA hovAnI vAta zAstro kare che te kaMI muninI bAhyacaryAnA pAlanamAM koI kacAza ke nyUnatAnA kAraNe vyartha gayA che evuM nathI; zAstro zAkha pUre che ke munijIvananI saghaLI ye bAhya caryAnA paripUrNapAlana pUrvakanAM ye anaMtavAranAM cAritra mukti apAvavAmAM niSphaLa rahyAM che. 22 mATe, ApaNuM jIvanadheya jo mokSa hoya to, ApaNe mAtra janme jaina hoIe ke kulAcArathI jaina hoIe te paryApta nathI, bhAvathIarthAt guNathI paNa jaina banIe ke banavAno jAgRta prayAsa karIe te Avazyaka ja nahi, anivArya che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA prakaraNanAM TippaNI 1. AyaparapariccAo ANAkoveNa iharahA nniymaa| -35456, PuthA 36. 21- "AtmaparaparityAgaH AtmanaH svasya pareSAM cAnugRhItumiSTAnAM dehinAM parityAgaH durgatigartAntargatAnAM projjhanaM kRtaM bhavati AjJAkopena bhagavadvacanavitathAsevanarUpeNa..." .-zrI bhuniyandrasUra mA. 2. aidaMparyaM zuddhayati yatrAsAvAgamaH suparizuddhaH / tadabhAve taddezaH kazcitsyAdanyathAgrahaNAt // .-5oA55:21, poDaza6 16, 9405 12. 3. vAkyArthamAtraviSayaM .......... zrutam / / yattu mahAvAkyArthajamatisUkSmasuyukticintayopetaM . . . . cintAmayaM tatsyAt / . . aidaMparyagatametat (bhAvanAmayaM jJAnam) / ___ -poza:54291, SoDaza6 11, 28 // 7-8 4. anena hi jJAtaM jJAtaM.nAma, kriyApyetatpUrvikaiva mokSAya akSepeNa saMpadyate / ... -sena, po'56 11, 2805 & TI51. 5. caramaM hitakaraNaphalam / .. 21 -caramaM bhAvanAmayaM tRtIyaM (jJAna), svahitanirvartanaphalaM asy| __-menana, po'za 11, 9425 6. 6. (i) bhAvanAmaye jJAne sati sarveSu jIveSu hitahetuH pravRttiH / -arna, po.75 11, 1811 2151. (ii) zrutajJAnAdvivAdaH syAnmatAvezazca, cintyaa| .: . mAdhyasthyaM, bhAvanAjJAnAt sarvatra ca hitArthitA // -vairAzyatA , sta56 8, do 1058. 7. (i) bhAvaliGga hi mokSAGga dravyaliGgamakAraNam / ... dravyaM nAtyantikaM yasmAnnApyekAntikamiSyate / / -adhyAtmasAra, AtmanizcayA562, 6183. .. (ii) bhAvasya mukhyahetutvaM tena mokSe vyavasthitam / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? 21st -bhAvasyAntaHpariNAmasya mokSe mukhyahetutvaM vyavasthitaM tena sa eva yoga ityuktaM bhavati / -dAzita dvAtrilusl, racialist 10, 945 22. 8. apunarbaMdhakasyApi yA kriyA shmsNyutaa| . citrA darzanabhedena dharmavinakSayAya sA // -adhyAtmasAra, mAtmasva35542, 9405 15. 8. saDhDhattaNassa juggo bhaddagapagaI visesaniuNamaI / nayamaggaraI taha daDhaniavayaNaThiI viNiddiThTho // . . - zrI zrAvidhi 54265, 2||20 3. samApo : qiafallust, falest 1, 2 // 1 // 18. .. (o pra329. 3, leeygil 3). 10. samyagviraktirnanu yasya citte samyagguruya'sya ca tttvvettaaN| . . sadAnubhUtyA dRDhanizcayo yastasyaiva siddhirna hi cAparasya // -66yahI55nizist, 'yo 3. : 11. bhavI na dharmaravidhiprayuktairgamI zivaM yeSu guru na zuddhaH / rogI hi kalyo na rasAyanaistairyeSAM prayoktA bhiSageva mUDhaH / / samAzritastArakabuddhito yo yasyAstyaho majjayitA sa eva / oghaM tarItA viSamaM kathaM sa tathaiva jantu: kugurorbhavAbdhim / / -adhyAtmapama, adhyAya 12, 403 2, 3. 12. humo yogadRSTisamuthyaya, do 134-142, citrA tu dezanaiteSAM syAdvineyAnuguNyataH / / yasmAdete mahAtmAno, bhavavyAdhibhiSagvarAH / / tadabhiprAyamajJAtvA, na tato'rvAgdRzAM staam| yujyate tatpratikSepo, mahAnarthakaraH paraH / / / -mezana, maza: 9405 134 bhane 138. 13. (i) gil po'56 5329, po. 1, 9415 2 bhane po. 414 2, 9405 3-11. (ii) bhasmanA kezalocena vapurdhatamalena vA / mahAntaM bAhyadRg vetti citsAmrAjyena tattvavit / / -zAnasAra, tatpaSTayaSTa, 9473 7. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 'nAma vezabhuM amana sIje 14. tasya pratikSepaH tattaddezanAnayAbhiprAyamajAnato'yuktaH / ___AryApavAdasyAnAbhogajasyApi mahApApanibandhanatvAt / * * - dva zat dvAalist, Talust 23, 9405 28 TI. 15. sadbhiH kalyANasaMpanna-darzanAdapi pAvanaiH / tathAdarzanato yoga AdyAvaJcaka ucyate / / -yogadRSTisamuthyaya, 9415 218. 16. evaMvidhasya jIvasya bhadramUrtermahAtmanaH / zubho nimittasaMyogo jAyate'vaJcakodayAt / / yogakriyAphalAkhyaM ya-cchyate'vaJcakatrayam / sAdhUnAzritya parama-miSulakSyakriyopamam / / . -yoTisabhuzyaya, 403 33, 34. 17. (i) AcAryAdiSvapi hyetadvizuddhaM bhAvayogiSu / st-bhAvayogiSu na dravyAcAryAdiSvadharmajalakSaNeSu, kUTarUpe khalvakUTabuddherapyasundaratvAt / -yo|ssttismuthyy, 240 26. (ii) AcAryAdiSvapIti-bhAvayogiSu tAttvikaguNazAliSu yogabIjaM, na cAnyeSvapi * dravyAcAryAdiSvapi, kUTe'kUTadhiyo'pi hi asAratvAdasundaratvAt, tasyAH sadyogabIjatvAnupapatteH / '-dvatiya dvAtrizi, dvA0 21, 603 13 2151. 18. asya hetuzca paramastathA bhAvamalAlpatA // nAsmin ghane yataH satsu tatpratItirmahodayA / ki samyag rUpamAdatte kadAdhinmandalocanaH // -yogadRSTisamuyyaya, 9405 35, 36. ...18. (i) bhAvaliGgaratA ye syuH sarvasAravido hi te / -adhyAtmasAra, saamaanshcyaa4i|2, ) 182. (ii) sarvajJapratipattyaMzamAzrityAmalayA dhiyA / nirvyAja tulyatA bhAvyA sarvatantreSu yoginAm / / 21 -sarvajJoktapAlanaparatayA sarvadarzaneSu mumukSUNAM tulyatA / -dvAtriya dvAal, salust 23, 2405 17. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? (iii) yazca syAttAdRzo jIvo, nirmalAtmA kathaMcana / sa tIthiko'pi bhAvena, vartate jinazAsane / / kiM bahunA ? yAvanto dehino loke yathAvasthitadRSTayaH / te sarve'pyatra vartante tAttvike zuddhadarzane / / -54miti, prastAva 8, maza: do 813 bhane 808. 20. (i) bhAvaliMgAttato mokSo, bhinnaliMgeSvapi dhruvaH / kadAgrahaM vimucyaitad, bhAvanIyaM manasvinA / / -adhyAtmasAra, AtmanizcayA(542, 184 188 (ii) anyaliGgAdi siddhAnA-mAdhAraH samataiva hi / ratnatrayaphalaprApteryayA syAd bhAvajainatA / / . -menana, samatA:2, 9403 23: .. 21. bhAvaliMgaratA ye syuH sarvasAravido hi te / liMgasthA vA gRhasthA vA siddhayanti dhUtakalmaSAH / / __-adhyAtmasAra, saamaanshcyaadhi4|2, 9405 182. . sAthe mo 9405 183 (ferugii 7 (i)) 22. zuddhazramaNabhAvayogyAH pratyupekSaNApramArjanAdikAzceSTAH anantAH vyatikrAntA bhave, paripUrNA api, sarveSAM bhavabhAjAM prAyeNa, avyavahArikarAzigatAnalpakAlatannirgatAMzca muktvetyarthaH / . -65:456, thA 233, 201. 23. tadidaM bhAvasattIrthamavatIrya taranti bhoH / saMsArasAgaraM jIvA paryAptaM veSacintayA // - -6miti., prastAva 8, 9405 821. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dharmano prAraMbha: anukaMpA, sevA, sahAnubhUti, prema mane sukha maLo, bIjAnuM game te thAo." A vRtti dareka jIvamAM janmajAta hoya che kITa-pataMga ke pazu-paMkhIne paNa A vRtti- instinct sulabha che, paraMtu temAM AtmavikAsa nathI. AdhyAtmika jIvanamAM praveza mATe jIve saMkucita vRttinuM A kocaluM phoDIne bahAra AvavuM rahyuM. IMDAnI nAnakaDI aMdhArI koTaDInI dIvAla toDIne pakSInuM baccuM bahAra Ave che tyAre ja tenuM kharuM jIvana zarU thAya che. tema "sva"nI aMdhArakoTaDImAM purAyelo AtmA paNa jyAre temAMthI nIkaLI 'sarvano vicAra karato thAya che tyAre ja tenuM Atmika jIvana zarU thAya che. potAnI jema pArakAnA ya sukhadu:khano vicAra karatA thavuM emAM dharmano prAraMbha che. bIjAnuM zuM thAya che e na jotAM, kevaLa potAnAM sukha-du:khane ja mahattva ApavuM e che badhA adharmanuM mULa. "sva"no vicAra jIvane anAdikALathI maLelo che. e ja sarva pAponuM bIja che. sarva pApo sIdhAM ke ADakatarAM svArthamAMthI ja janme che, ArtadhyAna ane raudradhyAnanAM jALAM paNa svArthanA A kendranI AsapAsa ja gUMthAtAM rahe che. koI paNa pApanuM mULa tapAsIzuM to temAM sva'no A vicAra dekhAI Avaze. tethI, pApapravRtti ane pApavRttine nirmULa karavA mATe aMtaramAMthI svArthavRttine jAkAro Apavo Avazyaka thaI paDe che. svArthavRtti upara ghA paDayA pachI ja, eTale ke svArthavRtti moLI paDayA pachI ja, e dayabhUmimAM dharmavRkSa pAMgare che. dharmapraptinI pUrvabhUmikA. dharmaprApti arthe pAtratA keLavavA zAstrakAroe je upAyo batAvyA che tenuM parizIlana karatAM eka tathya tarI Ave che ke dharmano prAraMbha bIjAnAM sukhadu:kha pratyenI sabhAnatAmAM che. * *ahIM 'svathI AtmA nahi, paNa "svArtha' zabdamAM "sva'no je artha karIe - chIe te-arthAt svadeha ane tene saMbaMdhita anya bAbato-e artha samajavo. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? AcArya haribhadrasUri mahArAje "yogabindumAM ane upAdhyAyajI mahArAje 'dvatrizat trizikA'mAM yoganI pUrvasevA arthAt yoga mATenI je pUrvataiyArI batAvI che, temAM gurudevAdipUjana, dAna, dInAlyuddharaNa ane dAkSiNyAdi guNono samAveza che. gurudevAdipUjanamAM mAtApitAdi vaDIlavarganI sevA-bhakitanuM dAnamAM pAtrane-arthAt saMsArathI virakta ane AtmasAdhanAmAM lIna rahetA mahAtmAone-bhakitapUrvaka tathA dInAdine anukaMpAthI anna, vastra, auSadha vagere temanI jIvanajarUriyAtone dAnanuM sUcana che; dInAkyuddharaNamAM dIna-anAthane upakAra thAya tevA prayatno karavAnuM ane dakSiNamAM svabhAvathI ja paranA kAryamAM sahabhAgI banavAnuM arthAt paragaja thavAnuM sUcana karyuM che. .. yogazatakamAM granthakAra maharSi kahe che ke, "gurue dharmasAdhakanI bhUmikA parakhIne, apunardhadhaka jevA prAthamika koTinA ArAdhakane sAmAnyapaNe parapIDAtyAga, deva, guru ane atithinAM pUjA-satkAra ane dInAdine dAna vagere lokadharmano upadeza Apavo, kAraNa ke jaMgalamAM mArgabhraSTa musApharane keDI batAvavAthI te mArgamAM pahoMcI jAya che tema A laukika dharmane AdhAre prAthamika kakSAnA e jIvo mokSamArgamAM praveza pAmI zake che." vizativizikA graMthanA prAraMbhamAM ja tattvaprAptino upAya batAvatAM ane caramAvartanI oLakhANa ApatAM granthakAra kahe che ke, "madhyasthatA, sambuddhino yoga ane arthitA vaDe avazya tattvavizeSanuM jJAna thAya che. A traNa guNa vinA tattvajJAna thatuM nathI. mATe, A guNo sahita AgamanA parizIlana)mAM prayatna karavo joIe. sAthe sAthe guNI puruSonI sevA, temano vinaya, temanI AjJAnuM pAlana tathA yathAzakti sAdhu ane anAtha janonI sevA paNa avazya karavI joIe. caramAvarsamAM rahelA bhavyamAM A guNo khIlelA hoya che ane bhavano aMta jenuM phaLa che evo carAvarta paNa A guNothI kaLI zakAya che." jIva jayAre caramAvarsamAM Ave che ane bhAvamaLa kSINa thAya che arthAt te dharmaprApti mATe yogya bane che tyAranI enI sthitinuM varNana karatAM yogadRSTisamuccayamAM graMthakAra kahe che ke, "du:khI mAtra pratye atyaMta Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 dharmano prAraMbha dayA, guNavAna pratye adveSa ane sarvatra aucityapUrvakanuM vartana e jIva kare che." dharmaprApti mATe je sAmAnya sadgaNonI mUDI joIe teno khyAla jJAnIoe uparyukta vacanomAM Apyo che. emAMthI e hakIkata dIvA jevI spaSTa dekhAI Ave che ke AtmasAdhanAmAM rata guNI jano, mAtApitA Adi upakArI jano tathA dIna-du:khIyAMnI sevA, bhakti ane sahAyatA-ochAmAM ocho ATalo parArtha jIvanamAM AvyA vinA dharmaprApti mATenI yogyatA paNa AvatI nathI. arthAt mokSamArgamAM praveza mATe A guNasaMpatti to joIe ja. Ama, dharmano prAraMbha parArthabhAvanA bIjathI thAya che. svopakAra paNa sAnubaMdha bane che paropakArathI," arthAt citta parArthavRttithI vAsita hoya to je te uttarottara adhika zuddha thatuM jaI mukti sudhI laI jaI zake. praNidhAnAdi Azaya vinA e asaMbhavita che ke cittanI vizuddhi uttarottara vRddhigata thatI rahI kamaza: mukti prati dorI jAya. jJAnIo kahe che ke "sadA parahitamAM rata rahenAra, gaMbhIra ane udAra vyaktinuM sadanuSThAna ja daza saMjJAonA nirodhathI-nirodhanA utsAhathI-paripUrNa bane che." tAtparya e che ke, svArthaparAyaNa vyaktino daza saMjJAonA nirodhano prayatna paNa saphaLa nathI banI zakato, kAraNa ke jyAM sudhI manamAM svArthavRtti hoya tyAM sudhI temAM kAma, krodha, lobha, moha, mada, matsara vagere adhama vRttionuM astitva hoya che. svArthI, saMkucita ane sukhecchu mana indriyonI doravaNI svIkArI Akhare vAsanAnA kIcaDamAM ja kheMcI jAya che. niSkAma sevA, dAna ane premanA abhyAsapUrvakanI dharmArAdhanAthI ja AdhyAtmika unnati sAdhI zakAya che. mumukSue A vicAra potAnA cittamAM susthira karI levo ghaTe. dharmamArge caDhelI ke dharmane abhimukha thayela vyakita ane dharmathI vimukha vyakita vacce bheda pADanAra tatva te A parArthavRttino ughADa che mohanA prabhAva mAMthI AtmA kaMIka bahAra Ave che tyAre te kevaLa svakendrita nathI raheto; teno prema jAta uparathI vistAra pAmato kuTuMba, samAja, deza, vizva ane aMte samagra prANIsRSTine AliMge che. . Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? dharmamArge paheluM Daga mahAvIra prabhunA anuyAyI thavA icchatI-arthAt dharmamArge javA icchatI-vyakita mATe e prathama zarata che ke tenI AjIvikA bIjAnA zoSaNa upara nirbhara na hovI joie. parArthanI khIlavaTa ane svArthavRttine aMkuzamAM levA mATenuM A prAraMbhika prazikSaNa che. nItino pAyo svArthathI para thavAmAM rahelo che. ati svArthI vyakita nItinuM pAlana karI na zake. jeTalA pramANamAM svArthaparAyaNatA vadhAre teTalA pramANamAM anIti - mattA paNa vadhAre. AthI ni:svArthatA ane nItimattA e be paryAya banI rahe che. AthI zreyArthI arthAt mArgAnusArI mATenA niyamomAM sauthI pahelo niyama e che ke teNe nyAya, nIti ane prAmANika vyavasAyathI AjIvikA raLavI. A niyamamAM UMDuM manovaijJAnika rahasya chupAyeluM che. vyakitanI, kuTuMbanI, samAjanI, dezanI ane vizvanI zAMti, unnati, suvyavasthA ane AbAdInuM bIja temAM raheluM che. kauTuMbika, sAmAjika, rASTrIya ane AMtararASTrIya saMgharSo ane azAMtinuM udgamasthAna vyaktigata svArthamAM ja che. AthI, svArthavRtti upara ja ghA karatuM mArgAnusArI jIvananuM A prathama sopAna mAtra vyakitagata AdhyAtmika utthAnamAM ja sImita na rahetAM kauTuMbika, sAmAjika, rASTrIya ane AMtararASTrIya saMgharSo ane azAMtine nirmaLa karIne vizvane zAMti prati dorI jatuM ati mahattvapUrNa pagaluM che. vaLI, prAmANika vyavasAya dvArA AjIvikA raLavAnI Tekane vaLagI rahevAmAM e kasoTI paNa thaI jAya che ke bhagavAne prabodhela karmasiddhAMtamAM potAne AsthA che ke nahi? ajJAnavaza mAnavI svArthamAM potAnuM sukha kahyuM che. paNa, dharmamArge paga mAMDanAra vyakitae A taba barAbara ghUMTIne AtmasAt karI levuM joIe ke aMte, "vAvo tevuM laNo--jevuM bIja vAvo tevuM phaLa pAmo: kudaratanA A sanAtana niyamane koI thApa ApI zakatuM nathI. dazavIza varSa bIjAne chetarIne, kALA-dhoLAM ke UMdhAcattA karIne ekatra karela dhana, mAla, sattA, saMpatti, aizvaryane ekAda akasmAta, corI, roga, kuTuMbaphleza, kudaratI honArata ke koI akathya rAjakIya parivartana eka kSaNamAM naSTa karI zake che. bIjAnuM sukha chInavI laIne jAte sukhazAMti kema pAmI zakAya? AMgaNAmAM bAvaLa vAvIne AsopAlavanA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmano prAraMbha chAMyaDAnI AzA rAkhIe, e kayAMthI phaLe? du:kha vAvanAre duHkha ja laNavuM paDe. A niyamanI pAkI pratIti mANasane svayaM naitika thavA prere che ane potAne prApta thatI pratikULatA, du:kha ke Apatti mATe bIjuM koI nahi paNa pote ja javAbadAra che e samaja paNa te jagADe che; AthI, 'karo tevuM pAmo 'nA A zAzvata niyamamAM zraddhAvALI vyaktinA aMtaramAM bIjA pratye dveSa ke vairanI graMthi baMdhAtI paNa aTake che. mATe, dharmano uMbaro vaTAvavA IcchatI vyaktie vAvo tevuM laNonA A sanAtana niyamamAM dRDha zraddhA keLavI levI joIe*. "anItinA mArge sukhI thaI zakAya' e bhrama cittamAMthI nirmULa na thayo to, anAdinI svArthavRtti anItinA dekhItA saraLa ane TUMkA mArge dhana-dhAma meLavI levAnA pralobhanamAM ghasaDI jai, AtmAne dharmavimukha banAvI deze. svArthavisarjana'no paryAya ja "AdhyAtmikatA' sAco dharma vyakitane svArthanI pakaDamAMthI mukta karI tenA aMtaramAM ni:svArthavRtti ane vizvapremano ughADa ane vikAsa kare che. Ama, nyAyanItipUrvaka AjIvikA raLavAnI TekathI zarU thatI dharmayAtrA, vizvane AliMgatA ni:svArtha-nircA premanI akhaMDa anubhUtisvarUpa pUrNa ahisAnA rAjamArge thaIne, AtmajJAnAdi ucca AdhyAtmika bhUmikAono sparza karatI aMte AtmaramaNatAmAM virame che. jIva vibhAvadazAmAMthI haTI svabhAva tarapha jema jema vadhu ne vadhu vaLe che, tema tema tenI vRtti-pravRtti, vicAra-vartana, yAvat tenuM samagra astitva bIjAne pIDAkAraka maTI, sukhakara banatuM jAya che. Atmika vikAsakramanuM ane mokSamArganI samagra sAdhanAcaryAnuM parizIlana karatAM, temAMthI eka niyama ApaNI samakSa spaSTa UpasI Ave che te e ke, svArtha-saMkoca e baMdhanano mArga che ane parArtha-vizALatA e mukti taraphanI gatino. A muddAnI vistRta vivecananA arthI jijJAsuoe lekhakakRta "mokSamArganA be cIlA" zIrSaka lekha -jinasaMdeza, tA. 15 me, 1975) avalokanIya che. * juo prakaraNanA aMte pariziSTa : sukha samRddhino mULa strota. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? AtmavikAsanI sAva prAraMbhika bhUmikArUpa prathama yogadRSTimAM paNa jIvane sthAna tyAre ja maLe che ke jayAre tenA aMtaramAM kaMIka karuNA aMkurita thaI hoya, arthAt vyakita dhArmika anuSThAna game teTaluM karatI dekhAya paNa cittamAM jo kevaLa svArtha ja bharyo paDyo hoya, bIjAnA sukhano vicAra Ugyo ja na hoya, to samajavuM ke sAco dharma tyAM pAMgaryo ja nathI. dharma zubhAtmapariNAmarUpa hovAthI sadA cittagata che. te kevaLa pravRttinuM nahi paNa vRttinuM parivartana mAge che. AthI, mAtra pravRttinI pherabadalIthI saMtoSa na mAnatAM jJAnIo vRttinI sudhAraNA upara sadA bhAra Ape che. AthI mArgAnusArInA pAMtrIsa guNomAM, yoganI pUrvasevAmAM ane zrAvakanA ekavIza guNomAM paNa parArthabhAvanAM bIjako jJAnIoe mUkyAM che. jJAnIo tattvaciMtananI gaNanA paNa adhyAtmamAM to ja kare che ke jo te bIjI zarato uparAMta maitrAdibhAvasaMyukata hoya. 10 maitrInuM svarUpa che bIjAnAM sukha ke hitanI ciMtA.11 bIjA zabdomAM kahIe to, bIjAnA sukha ke hitano vicAra jenA mULamAM hoya te pravRttine ja jJAnIo AdhyAtmika pravRtti tarIke mAnya kare che. aMtaramAM sarva jIvo pratye sneha e ja maitrInI kAyA che. prApI ane du:khI jIvo pratye e karuNArUpe vyakata thAya che, guNI ane sukhI AtmAo pratye pramoda rUpe ane dharma temaja dharmIjano pratye dveSa okanArA dharmavimukha jIvo pratye karuNApUrNa upekSA yAne mAdhya rUpe, arthAt karuNA, pramoda ane mAdhyae e paNa maitrInAM ja svarUpo che. zrI jinezvaradevanirdiSTa, dAnathI mAMDIne sAmAyika ke sarvavirati sudhInA saghaLA ye vyavahAramArgamAM maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhya -A cAra bhAvo patharAyelA paDyA che.3 A bhAvono vikAsa ane AtmavikAsa sAthe sAthe cAle che. samakitInI oLakha aMtaramAM jIvasRSTi pratye premano aMkura na phUTe ane jIva dharma pAmI jAya evuM banatuM nathI; dharma Ave tyAM potAtulya caitanya prati aMtaramAM maitrI UMbharAya ja. bhinna bhinna jIvanaparisthitimAM rahela jagatanA jIvo pratye uparyukata cAramAMnA ja koI eka bhAvane badale aMtaramAM Sa, matsara, dhRNA, tiraskAra Adi bhAvo ja ghara karI beThAM hoya to Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 dharmano prAraMbha ema ja samajavuM rahyuM ke mukitanI vATa hajI hAtha lAgI nathI.14 'amuka vyaktine samyagadarzana bhAvathI prApta thayuM che ke nahIM, e zI rIte jANI zakAya?" - A praznano uttara ApatAM zAstrakAroe spaSTa kahyuM che ke, "upazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya: A pAMca lakSaNo athavA jIvamAtra pratye maitrI, guNavAna AtmAo pratye pramoda, dInadu:khI pratye karuNA ane avinIta pratye mAdhyastha jenAmAM samyaka prakAre hoya te AtmA samakitI che ema jANavuM."15 samakitInI oLakha mATeno ahIM jaNAvelo bIjo vikalpa to jIvajagata pratye maitrAdinuM astitva spaSTapaNe mAge ja che, paNa prathama vikalpamAMnA 'upazama' ane 'anukaMpA paNa e vAtanI pratIti Ape che ke, caitanya pratye prema ane dharmaprApti e be gADha rIte saMkaLAyelAM che. -upazama : aparAdhI pratye paNa mAtRddhaya 'upazama thI zuM abhipreta che te spaSTa karatAM upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAja kahe che ke upazama eTale 'aparAdhIzuM paNa navi citta thakI, ciMtavIe pratikULa! samagradarzananI prApti jene thaI hoya te vyaktinA aMtaramAM samagra prANIsRSTi pratye vAtsalyano evo nirmaLa pravAha vaheto thaI jAya che ke pApI-aparAdhI jIvo sAthe paNa eno vyavahAra eka vatsala mAtA jevo ja rahe che. potAnA kuchaMde caDela saMtAnane e dhola mAre tyAre paNa enA aMtaramAM to e bALakanuM hita ja vaseluM hoya che. mAtA potAnA bALakane durguNathI mukata rAkhavA gusse thaI ene zikSA kare che, paNa bALaka duHkhI thAya ema e kadI icchatI nathI, tema samakitI AtmA jarUra paDye aparAdhIne zikSA kare paNa enA pratye khAra na rAkhe- enuM aniSTa karavAno vicAra sudhdhAM ye na kare. gussA ane dveSa-khAra-DaMkha vacce eka pAyAno pharaka che. lIlI vyakita potAnA harIphane khADAmAM utAravA ThaMDA kaleje yojanAbaddha prayAsa kare che, jayAre keSarahita vyakti koI prasaMgavaza krodhanA AvezamAM AvIne te kSaNe sAmI vyakitane AkarI zikSA paNa kadAca karI de, paNa e Aveza zamyA pachI, sAmI vyakti pratye khAra rAkhI taka maLe tenuM ahita karavAno - ene nukazAna pahoMcADavAno prayatna ke vicAra sudhdhAM e nathI karatI. - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? -anukaMpA vinA tAttvika Astikaya asaMbhava samyagdarzananI oLakhanuM eka pAyAnuM liMga che AstikatA. sAcI AstikatA anukaMpAyukata aMtaramAM ja pragaTe che.11 anukaMpA kone kahevI? potAnAM ane parAyAM ke evA anya koI pakSapAta vinA, du:khInA du:kha jotAM aMtara dravI UThe ane te duHkha dUra karavAnI icchA thAya: A che anukaMpA. A bAbata kaMI gUMcavADo na rahe te mATe zAstrakAroe tenA be bheda pADI ApyA che: dravya anukaMpA ane bhAva anukaMpA. jIvananI mULabhUta AvazyakatAo ane sukha-sagavaDanI sAmagrI jemane prApta che paNa jeo dharmahIna che-sAcI jIvanadRSTithI vaMcita che-temanA pratye aMtara karuNAthI dravI UThe ane, temane samaSTi prApta thAya evI sadbhAvanApUrvaka, yathAzakita yathAmati e dizAmAM sAcA dilano je prayAsa karavAmAM Ave te bhAva anukaMpA ane jIvananI mULabhUta jarUriyAtonA abhAve TaLavaLatA AtmAone joI aMtaramAM emanA pratye sahAnubhUti pragaTe ane temanI AvazyakatAnI pUrti karavAnA yathAzakita prayatnarUpe je vyakata thAya te dravya anukaMpA. e smaraNamAM rahe ke sAdhanahIna pratye dravya anukaMpA vinA, lAgaNIzUnya haiye vairAgya ke adhyAtmano koro upadeza ApI devo eTalA mAtramAM bhAva anukaMpA samAI jatI nathI; Atmatulya dRSTithI jagatanA jIvone jonAramAM ja sAcI anukaMpA pragaTe che.18 anukaMpA e "sarva" nA vicArano arthAt parArthano prAraMbha che. jagatanA du:khA jIvone du:khomAM rIbAtA joI. aMtaramAM temanA mATe karuNAnI koI lAgaNI anubhavyA vinA, kevaLa potAne vaheluM vaheluM "mokSa" nuM sukha maLI jAya evA manorathamAM rAcanAra mumukSu tattvata: ArtadhyAnanA ja vamaLamAM aTavAI rahelo che. bIjAnA du:kha pratye lAgaNIzUnya haiye, kevaLa potAnuM ja du:kha TALavAnI icchAthI thatI pravRttine ApaNe bhale ahiMsA, kSamA, tapa, japa ke saMyamanA nAmathI oLakhIe topaNa paramArthathI to e ArtadhyAna ja che. korA svArthamAMthI udbhavela e pravRttino bAhya dekhAva bhale dharmano hoya, paNa enAthI puSTi to mohanI ja thatI rahe che. A muddA upara AgaLa ApaNe vigate vicAra karIzuM. dharmanuM prathama pagathiyuM dAna che. dAnomAM paNa anukaMpA dAna Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmano prAraMbha prathama che, "mATe bhavya jIve potAnI zakti anusAra anukaMpApUrvaka dAnadharmanuM pAlana karavuM joIe, enAthI ja zeSa guNonI upalabdhi thAya che." 20 dharmabIja 45 bIja vAvyA vinA, khetaramAM bIjI mahenata game teTalI karIe, ane sAro varasAda paNa thAya, toye pAkanI AzA rAkhavI vyartha che; tema anukaMpA, karuNA, maitrI AdinA bIjako hRdayabhUmimAM naMkhAyA vinA dharmasiddhino pAka laNI zakAto nathI. muktipathano yAtrika, tenI koi paNa kakSAe, A bhAvothI ochAvattA aMze vAsita hovo ja joIe. A bhAvothI je aparicita che jenA jIvanamAM A bhAvo vaNAyA nathI tene dharmanI prApti thavI muzkela che. dharmArAdhanAmAM A bhAvo bIjanA sthAne che.21 pUrvasevA, mArgAnusArInA guNo Adi prAraMbhika dharmapravRtti dvArA e bIja AtmAmAM paDe che ane poSAya che. e bIja pallavita thaI, aneka janmonA abhyAsa dvArA pUrNa vikAsa pAmI, e bhAvo AtmasAt thAya che tyAre mukita maLe che.22 arthAt AtmakSetre A guNonA bIjAropaNathI muktiprayANa AraMbhAya che, ane e bhAvono vikAsa pUrNatAe pahoMcatAM muktiyAtrA pUrI thAya che. TUMkamAM, maitrI, pramoda, karuNA ane karuNApUrNa upekSA arthAt mAdhyasthya jeTalA vikasita teTalA aMze mokSamArge paMtha vaTAvyo gaNAya ane e bhAvomAM jeTalI kacAza, teTalo graMtha bAkI lekhAya. dharmanA nAme poSAtI bhramaNA uparyukta vivecana uparathI vimarzazIla vAcaka samajI zakaze ke dayA, dAna, sevA, lokopakAranI vRtti e dharmajIvananA pAyAnA guNa che. parArthavRttinA e aMkurane protsAhana ApavAnA badale, AraMbha-samAraMbhanI vAto AgaLa karIne, janasevAnI evI pravRttione koI dharmopadezaka utArI pADatA hoya to jANavuM ke AdhyAtmika vikAsakramanA yathArtha bodhathI e upadezaka vaMcita che. e kharuM ke AvI pravRttio jo koI aMgata svArtha sAdhavAnA lakSyathI ja thatI hoya to enuM AdhyAtmika mUlya Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? zUnya che; ADakatarI rIte e adharmapoSaka paNa hoI zake. paraMtu enI sAthe, kevaLa jIvamaitrIthI prerita ane nirAzasabhAve thatI janahitanI pravRttione paNa AraMbha-samAraMbhano hAu batAvIne utArI pADatAM pahelAM, DaoN. zivAnaMda adhvaryunA netrayajJo, madhara TeresAnA anAthAzramo ane kuchaMde caDI guMDAgIrInA gartamAM dhakelAyelA ne heroIna jevA kephadravyonA vyasananA zikAra banelA nyUyorkanA patita kizoronI jamAtonA uddhAra kAje potAnA jAnanA jokhame reva. DevIDa vilDarasane upADelI jhuMbeza* jevI vyApaka sevApravRttio, ke unALAnA dhoma dhakhatA tApamAM pANI mATe valakhAM mAratAM pazu-paMkhIone joI ke pANInA beDA kAje mAIla be mAIla dUra dhakkA khAtI grAmanArIone joI dravI UThelA dAtA dvArA koI nAnakaDA gAmaDAne maLatA vArigRha jevI kevaLa lokasaMgrahanI bhAvanAmAMthI AkAra letI pravRttio, ane enI pAchaLa rahela anukaMpA ane lokasaMgrahanI pavitra bhAvanA dhyAna bahAra na javAM joIe. bhadrika jano AgaLa AraMbha-samAraMbhanI vAta karIne, e je samAjamAM beThA che enuM kaMIka RNa pheDavAnI enA aMtaramAM jAgelI udAtta bhAvanAne akALe murajhAvI devAmAM zo dharma rahelo che e dharmopadezake vicAravuM ja rahyuM. anukaMpA, karuNA, sahAnubhUti e dharmajIvananI pahelI zarata che. A bIja jenA aMtaramAM paDyuM nathI tevI vyakitaone mAtra dhArmika kriyAkAMDamAM jotarIne rAtorAta dhArmika banAvI zakAtI nathI. dhArmika thavuM eTale zuM jagatanA du:khArta jIvo pratye sAva lAgaNIzUnya haiye kevaLa jAtanA ja sukhanI ciMtAmAM DUbI javuM? zuM mAtra 'jIvavadha na karavo eTalo ja ahiMsAno artha che? vizvavatsala zrI jinezvara devonI AjJA upara vizada ciMtana karI, jIva mAtra pratye karuNA, sahAnubhUti ane prema paryanta ahiMsAnuM arthaghaTana vistAravuM joIe. ' * orzul Rev. David Wilkerson j yaris : The Cross and the Switchblade ke teno zrI IzvarabhAI paTela kRta anuvAda : prabhunA nAme prakAzaka : bAlagoviMda kuberadAsa enDa kuM, gAMdhImArga, amadAvAda-1. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. dharmano prAraMbha ahiMsAnI jIvanapaddhati mAtra prANavadha, khUna, mArAmArI ke yuddha e ja hiMsA nathI, jenA mULamAM svArtha, dveSa, dhRNA rahelAM che te saMgharSa mAtra hiMsA che. potAnA svArthane prathama sthAna ApatI vicAradhArA ane rasma-rivAja e hiMsAnI jIvanapaddhati che. bhautika sukha-sagavaDa ane tenI sAmagrInI prApti ane upabhoga TANe huM pahelAM, pachI bIjA-A che e jIvanapaddhatino kendravartI vicAra, IrSA, matsara, dveSa enAM pharajaMda che. bIjAno nAza karIne paNa potAno svArtha siddha karavo e enI aMtima nikRSTa kakSA che. vizvavatsale prabhu vIre cIMdhelI ahiMsA e eka evI jIvanapaddhati che, jemAM bIjAno vicAra-tenA hitano, sukhano vicAra prathama hoya, pachI jAtano vicAra. AthI ahiMsAnA e mArgano yAtrI karuNA vinAno hoya e asaMbhavita che. svArthI ekalapeTI vyakitao mATe e mArga che ja nahi. 'tamuva kuTuma'no bhAva aMtaramAM jAgyA vinA sAcI ahiMsAno janma thato nathI. potAnA prANanA bhoge paNa bIjAne jIvADavo emAM ahiMsAnI parAkASTA che. bIjA jIvomAM potAtulya AtmA vilasI rahyo che e bhAnapUrvakanI AtmIyatA-vAtsalya-prema ahiMsAno mULa srota che. 23 prema hoya tyAM premapatrane lezamAtra duHkha na thAya e rIte jIvavAnI kALajI svAbhAvika rahe eTaluM ja nahi, enI sAthe sahAnubhUti, sahakAra ane sahiSaNutApUrvakano vyavahAra, arthAt sAmAnAM hitasukha arthe jAte thoDI aMgavaDa ke kaSTa veThI levAnI vRttipUrvakano jIvanavyavahAra paNa enI saheja phalazruti hoya. eTale mahAvIra prabhuno anuyAyI nyAya, nIti ane niSThApUrvakanAM udyamathI prApta dravyano paNa kevaLa potAnAM sukhasagavaDamAM ja vyaya na karI nAMkhatAM, jarUriyAtavALA anya jIvone sahAyabhUta thavA ullAsapUrvaka prayatnazIla rahe--e atithi saMvibhAga kare eTaluM ja nahi, parigraha-parimANa vrata dvArA potAnI saMcayavRttine paNa aMkuzamAM laI le. svArthI vyakti ahiMsaka hoI na zake TUMkamAM, dharmano pAyo ja vArthavisarjana che. vyaktine svArthanI pakaDamAMthI . Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? kramaza: mukata karI, tenA aMtaramAM niHsvArtha vRttino uttarottara adhika ughADa ane vikAsa karavAnI yojanA mArgAnusArInI jIvanacaryAmAM ane zrAvaka mATenAM aNuvratomAM che. jenI svArthavRtti prabaLa hoya te vyakita ahiMsaka na rahI zake. ahiMsAno ane aparigrahano uddabhava premamAMthI che ane svArtha hoya tyAM nirmaLa prema pAMgarI na zake. koI vyakti dekhItI rIte kaMI hiMsA karatI na hoya paNa tenuM citta svArthathI ati dUSita hoya to te svArthapUrNa atimalina vicArothI khadabadatuM rahevAnuM. jJAnIo AvI vyaktinI bAhya ahiMsAnuM bahu mUlya AMktA nathI, azuddha bhAva eja pAramArthika dRSTie hiMsA che. hiMsA-ahiMsAno AdhAra mAtra sthULa karma nathI, paNa AMtarika viveka che. AthI, dharmamArge pragati icchanAre A tathya barAbara samajI levuM joie ke dharma e che ke je svArthathI para thavAmAM sahAyaka hoya; vyavahArazuddhi ane cittazuddhimAM na pariNamatAM prANahIna kriyAkAMDa pUrAM karI ApavAthI ke zAstrokata arthAt potAnA mata-paMtha ane saMpradAyane mAnya dArzanika siddhAMtanI mAnyatAne manamAM kaTTaratAthI baMsI levA mAtrathI "jaina" thai javAtuM nathI. 'e kaMdamULa nahi khAya, e jaina che'nI jema 'e khoTuM nahi bole, e anyAya-anIti nahi Acare, e jaina che' - evI chApa paNa UpasavI joIe. sAcI dhArmikatA samagra jIvana dvArA abhivyakta thAya che, te mAtra sAMpradAyika kriyAkAMDa ke anuSThAnomAM ja sImita rahenArI cIja nathI. aMte eka ati mahattvanI vAta. karaNAthI mukiyAtrAno prAraMbha kharo. paNa e eka sopAna che, aMtima maMjila nathI. emAM ja baMdhAI na javAya e jovuM mumukSune mATe jarUrI. mumukSunuM aMtima lakSya che tRSNAkSaya, ahaMnAza. vibhAvamAMthI khasI te svabhAvamAM kharekhara pratiSThita thato jato hoya to tRSNAthI ane kartutvAbhimAnathI paNa te mukta thato javo joIe. mukitapaMthe enI pragatino sAco mApadaMDa e ja hoI zake. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa sukha-samRddhino mULa srota ApaNI vartamAna zArIrika, mAnasika ane AdhyAtmika zaktio ane maryAdAonuM tema ja ApaNane prApta thayela kauTuMbika ane sAmAjika paristhitinuM bIja ApaNA pUrvajIvanamAM ApaNe poSelI vRttio ane pravRttiomAM raheluM che. A tathanI spaSTa samajaNa mANasane lAdhe to, vartamAna jIvananuM vaheNa nakkI karavAnI sAcI dRSTi te meLavI zake. kudaratano anullaMghanIya kAyado - prakRtino eka pavitra niyama che ke jenuM ullaMghana kadI koIthI karI zakAtuM nathI. mANasa je kAMI sAruMnarasuM kAma kare ke maMgaLa-amaMgaLa dhyAna ke vicAra sudhdhAM kare teno badalo tene avazya maLe ja che. game tevA ekAMta sthaLe pApa karo toya enuM phaLa tamane maLavAnuM ja du:kha ane dArima tamArA upara trATakaze ja. prakRtine koI rIte chetarI zakAtI nathI, enI AMkhamAM dhULa nAkhI zakAtI nathI. game tevI nirjana ekAMta guphAmAM jaIne pApa Acaro toya kudaratanA A niyamamAMthI chaTakI zakAtuM nathI. AEyamAM tame pApI vicArane poSyo ke enA pariNAma svarUpe bAhya jagatamAM du:khadAyaka paristhiti, moDI ke vahelI, tamane acUka gherI vaLaze. e ja rIte, vyakitae kareluM sukRtya loka jANatuM hoya ke na jANatuM hoya, paraMtu kudarata tenA pratyeka sukRtyanI paNa noMdha rAkhe che, ane tenuM InAma ghera beThAM tene pahoMcADe che. - ApaNA pratyeka vicAra-vartananA ApaNe bhogavavA paDatA pratyAghAtonI vizada samaja Apato karmano siddhAMta jaina, bauddha, hindu Adi AdhyAtmika vicAradhArAomAM apanAvAyelo che. parAmanovijJAnanAM saMzodhano daramyAna paNa karmanA e siddhAMtane samarthana maLyuM che. bIjo janma kayAM levo enI pasaMdagI karI zakAya che kharI?" e praznano eja-rIgezananA akhatarAo daramyAna uttara maLyo che ke "evI pasaMdagI karI zakAtI nathI, paraMtu pRthvI uparanuM pahelAMnuM jIvana ke anya graho upara vacce vitAveluM jIvana vyaktie je rIte gALyuM hoya ene anusAre ja navA jIvanamAM te kayuM zarIra dhAraNa kare ane samAjamAM keTalo mobho dharAve te nakkI thatuM hoya * * * lekhakakRta "vijJAna ane adhyAtma -prakaraNa chaThThAmAMthI udbhUta 1. Dr. Alexander Cannon, The Power Within, p. 180. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? 'hipnoTIka TrAnsanI madadathI eka hajArathIye vadhu vyakitaonAM pUrvajIvanono abhyAsa karyA pachI DaoN. elekajhAMDara kenane noMdhyuM che ke "gata janmamAM Acarela koI duSTa kRtyanA badalAmAM te vyakti, kriyA-pratikriyAnA A niyamanA kAraNe A jIvanamAM kevI rIte duHkhI thAya che te darzAvIne, A abhyAsa, prakRtitaMtramAM atyaMta vyApaka arthamAM pravartatA adala nyAyanI vAta kahI jAya che. keTalAya mANaso nathI samajI zakatA ke, temanA mAthe uparAuparI aneka Apattio kema trATakayA kare che? emanA gata janmomAM najara nAkhatAM jaNAya che ke emaNe pUrve dUra karmo karyA che. jayAre koI Aje game tema varte che toya enA pAsA pobAra ja paDe che. gata janmomAM eNe karela koI satkAryanuM e InAma na hoI zake?"2 . gata jIvananA AcAra-vicAranA paDaghArUpe vyakitanuM vartamAna jIvana AkAra le che; enI sAbitI elgara kesIe ApelAM "lAIpha rIDIMgjhamAM paNa prApta thaI che. "kesIe, gata jIvananA AdhAre, te vyaktionI zaktio, khAsiyato, zokho, rasavRttio ane dhaMdhA sudhdhAMnI AgAhIo karelI, je Azcaryajanaka hade sAcI puravAra thaI che." "eja-rIgezana dvArA vyaktinAM gata jIvanamAM najara karavAnA akhatarAomAM e paNa dekhAyuM che ke eka jIvananAM vicAra-vartananA paDachAyA e pachInA bIjA ja jIvanamAM ke ghaNA bhavonuM aMtare paDyA pachI sapATI upara Ave ApaNI vartamAna paristhitinuM bIja pUrvajIvananuM karma jema vartamAna jIvanamAM phaLa dekhADe che, tema A jIvananuM karma paNa vartamAna jIvanamAM potAno pratyAghAta janmAvI zake che: A satya pazcimamAM Aje svIkArAI rahyuM che. A jIvanamAM ApaNane prApta thatI prasanna paLo ke du:khanA divasonuM bIja ApaNe pUrvajIvanamAM ja nAkhyuM hoya evo niyama nathI, e bIja ApaNe vartamAna jIvanamAM vAvyuM hoya ema paNa bane ane mAtra pravRtti ja nahi, ApaNA manamAM UThatI lAgaNIo ane vicAro paNa, tenA tevA tevA pratyAghAto janmAve che. "evuM nathI ke vicAro kRtimAM Utare to ja karmanA niyamAnusAra te potAnA pratyAghAta janmAvavA samartha bane. jo te pUratI utkaTatA dharAvatA hoya ane pUratA samayagALA sudhI rahyA hoya to, Akhare, te potAne anurUpa phaLa bAhya paristhitimAM paNa nIpajAvaze. eka cAlu udAharaNathI A vAta spaSTa karI zakAya: jo koI mANasa koIne utkaTatAthI satata dhikkArato hoya-tyAM sudhI ke tene mArI nAkhavAnI Atura 2. ibid. pp. 170-171. 3. Morey Bernstein, A Search for Bridey Murphy, p. 93. . 8. Dr. Alexander Cannon, The Power Within, pp. 171-173. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmano prAraMbha 51 abhilASA te dharAvato hoya--paNa e kRtyanAM mAThuM pariNAmonI bIkathI tene mArI nAkhavAnI hiMmata na karI zakato hoya to, tenA A khUnI vicAro potAne anurUpa pratyAghAta tenI jAta upara ja eka divasa dekhADaze. ne tyAre te pote ja ociMtA mRtyuno, koI jIvaleNa akasmAtano ke tenA cAritrane bharakhI janAra dveSanI jema tenA zarIrane korI khAnAra koI vyAdhino zikAra bane. Ama joke te kharekhara khUnano gunegAra nathI toya, tenA vicAro mATe, tene zArIrika daMDa bhogavavo paDe che." karmanA siddhAMtane apanAvavA utsuka baneluM pazcima parAmanovaijJAnika saMzodhanoe Ama karma ane punarjanmanA siddhAMtanI pratIti pAzcAtya jagatane karAvI ApI che, tethI tyAM punarjanma ane karmanA siddhAMtanI puna: pratiSThA karavAnI mAga zarU thaI cUkI che. eka suprasiddha aMgreja lekhaka lakhe che ke "karma e eka vaijJAnika niyama che, joke, eziyAI dharmoe ene apanAvelo. pahelAM yuropanI dhArmika zraddhAmAM enuM sthAna hatuM, paraMtu Isu pachI pAMcaso varSe konTenTInopalanI kAunsile IsunA upadezamAMthI ene rukhasada ApI. Ama thoDA mUrkha mANasonA maMDaLe pazcimane A vaijJAnika siddhAMtathI vaMcita karyuM paNa have A vaijJAnika satyanI arvAcIna jagatamAM puna: pratiSThA karavAno samaya AvI lAgyo che. e puna: pratiSThAnA kAryane vega ApavAnI rASTranA zAsakonI, netAonI, zikSaNa kAronI ane dharmaguruonI pharaja che. satyane nyAya ApavA A jarUrI che eTaluM ja nahi, pazcimanI saMskRtinI surakSA ane TaMkAvane mATe e atyaMta Avazyaka che. jyAre mANasa e samajato thaze ke te potAnI vRtti-pravRttinA pratyAghAtomAMthI chaTakI zake tema nathI tyAre pote kaI pravRttimAM joDAvuM e bAbata te jAgrata banaze ane potAnA vicAromAM paNa e vadhu sAvadha raheze. jayAre tene jJAna thaze ke dhikkAra ane dveSa e evuM tIkSNa zastra che ke je mAtra sAmI vyaktine ja nahi paNa tyAM athaDAIne, e zastra choDanArane khudane paNa ghAyala kare che, tyAre mAnavajAtinA A sauthI vadhu anarthakara pApane potAnA dayamAM sthAna ApatAM pUrve e sattara vAra vicAra karaze. ....A samajamAMthI sudaDha naitika jIvana ApoApa udbhavaze. pazcime punarjanma ane karmanA siddhAMtane apanAvavAnI atyaMta AvazyakatA che ane te paNa tAkIde. kAraNa ke A siddhAMto vyakitane ane rASTrane potAnI naitika javAbadArInuM je bhAna karAve che te koI paNa asaMgata vAda ke mata nahi karAvI zake." 4. Dr. Paul Brunton, The Wisdom of the Overself, p. 138. 6, Dr. Paul Brunton, The Hidden Teaching Beyond Yoga, pp. 335-336. : Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? ApaNA baMdhananuM doraDuM ApaNe e joyuM ke vyakitanI sArI-narasI game te pravRtti ke vicAra sudhdhAM enI pratikriyA tenA jIvanamAM acUka janmAve che. nora jensane ThIka ja kahyuM che ke bhautika jagatamAM sarvatra svIkArAyelA the law of cause and effect or action and reaction-kriyA ane pratikriyAnA niyama-no ApaNI pravRtti, vicAra, lAgaNI Adi sarva stare svIkAra e ja AdhyAtmika jagatano karmano niyama che. ApaNe anubhavIe chIe ke dareka mANasanuM jIvana amuka maryAdAothI gherAyeluM che, pUrNa svataMtra koI nathI. bAhya paristhitimAM amuka parivartana lAvIne pote svataMtratAno AsvAda mANI zakaze evI AzAmAM mAnavI aneka yuddho laDayo che. paraMtu e pachIya svataMtratA ene hAthatALI daI dUra ja rahI che. enuM kAraNa e che ke tenA baMdhananAM mULabhUta kAraNo bahAra nahi paNa mAnavInA AEya ane mananI aMdara paDyAM che. ApaNI vAsanAo, Tevo, mAnasika valaNo, icchAo, AkAMkSAo ane gamAaNagamAonA ApaNe dAsa chIe. ApaNI rAjakIya ke Arthika paristhiti ja mAtra nahi paNa ApaNI bauddhika ane zArIrika zakitao, ApaNI AsapAsanuM vAtAvaraNa ane ApaNuM mAnasika ghaDatara paNa ApaNA upara amuka maryAdAo lAde - che. ApaNe badhA ja baMdI chIe. koInA baMdhananuM doraDuM bIjAnAthI jarA lAMbuM haze tethI e thoDI vadhu chUTathI harIpharI zakato haze; paNa e doraDAthI aMkita vartula ApaNI svataMtratAnI lakSmaNarekhA banI rahe che. moTA bhAganA mAnavabaMdIonuM A vartuLa atyaMta nAnuM che, paNa mANasane enuM bhAna nathI. karmano siddhAMta ApaNane ApaNI maryAdAonA mULa kAraNa sudhI laI jAya che, ne ApaNI beDI ApaNe pote ja kevI rIte ghaDI rahyA chIe teno khyAla ApaNane ApI, emAM icchita parivartana lAvavAnI kharI cAvI ApaNA hAthamAM mUkI de che. sukha-samRddhino mULa srota jagatane ApaNe prasannatAno ke rudanano je anubhava ApIe chIe te ApaNI sAme AvavAno. ApaNI paristhitimAM ApaNe jo anukULa sudhAro icchatA hoIe to, pahelAM ApaNA AcAravicAra upara ApaNe cokI mUkI devI paDaze. bIjAne du:kha ke glAnino anubhava karAve evI koI pravRtti ke vicArathI aLagA rahevA ApaNe sajAga banavuM paDaze. jIvanamAM sukha-zAMti meLavavAno upAya e che ke bIjAne sukha-zAMti maLe evI rIte ApaNuM jIvana ghaDavuM. vAvo tevuM pAmo' e niyama kudaratamAM sarvatra pravarte che. ghauM joItA hoya to ghauM vAvo, ne gulAba joItuM hoya to gulAba. AvaLa vAvIne gulAbanI AzA rAkhavI vyartha che, tema sukha joItuM hoya to sukha vAvo; sukhano tyAga karo ane sukha bIjAne Apo -kheDUta bIjano tyAga kare che ne dharatIne Ape che tema. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmano prAraMbha pa3 A vAta mANasa barAbara samajI le to ene bhAna thaze ke samRddhinuM mULa audArya ane taMgInuM mULa potAnI ja saMkucita svArthavRttimAM raheluM che. saMgharSa nahi paNa sahakAra, dveSa nahi paNa sahAnubhUti, tiraskAra nahi paNa karuNA, IrSA ke matsara nahi paNa pramoda e mAtra AdhyAtmika unnatinA ja nahi paNa dunyavI jIvananI saphaLatAnA paNa mULa srota che. A vAta Aje mAnasacikitsakonAM 'priskrIpzanomAM paNa sthAna pAmI che. prANImAtramAM samAna AtmA vilasI rahyo che e jAgRtipUrvakano jIvanavyavahAra jIvanamAM sukha, zAMti ane samRddhi lAve che, tathA sAdhanAmArgamAMnAM viddhone aLagAM rAkhe che. karmano siddhAMta barAbara samajavAmAM Ave to te niSkriyatAne poSavAne badale puruSArtha prere che, nirAzA na janmAvatAM navI AzA pragaTAve che. bhUtakALanI vRttithI ApaNuM vartamAna ApaNe ja ghaDyuM che, tema vartamAnano samajapUrvakano upayoga karI ApaNe jevuM bhAvi icchatA hoIe tevuM ghaDI zakIe chIe eTaluM ja nahi, bhUtakALanA karmathI ghaDAyelI ApaNI vartamAna paristhitimAM paNa, e rIte, parivartana ANI zakIe chIe.' karmanA niyamathI para karmanA A niyamanA jJAnathI mANasa, potAne du:kharUpa nIvaDe tevI pratikriyA janmAvanAra vicAra-vartanathI vegaLo rahI, karmanI pratikriyA potAne anukULa banAvI zake; paNa e rIte, te karmavipAkanI prakriyAnA dAsatvamAMthI samULago chuTakAro to nathI ja meLavI zakato. tenA dAsatvano aMta koI rIte AvI zake kharo? arthAt jeno pratyAghAta ja na hoya evI pravRtti zakaya che kharI ? kriyA-pratikriyAnI A paraMparA anaMtakALa sudhI vaNathaMbhI cAlatI ja rahevAnI? AtmA, paraloka, punarjanma ane karma jevI mULabhUta bAbatono nirNaya thayA pachI vimarzazIla mAnavIne mATe mahattvano prazna e rahe che ke kriyA-pratikriyAnI A ghaTamALamAMthI mukata thaI zakAya kharuM? A ghaTamALa nabhe che zAthI? eno aMta kaI rIte ANI zakAya? sAdhanA dvArA mANasa ahaMtAno lopa karI "zUnya' sudhI pahoMcI jAya to enI pravRtti pratikriyAthI para banI jAya che. pachI karmanAM baMdhana enA upara potAnI pakaDa jamAvI zakatAM nathI, ne enAM sahaja sukha, jJAna ane AnaMdane maryAdita karanArI jUnI pALo tUTI paDe che. "aha" zUnya avasthAe thatuM kArya pratikriyA nathI janmAvatuM- e zodhe che. AMtaraprakRtinA niyamo khoLI kADhanAra AdhyAtmika jagatanA saMzodhakonI. bAhya saMyogo ane paristhitio vinazvara che ane jIvanamAM zAMti ane sukha bAhya sAdhanothI nahi paNa AtmAmAMthI ja maLI zakavAnAM, e ekaDo adhyAtmanI pAThazALAmAM je na zIkhe tene kudarata potAnI rIte e pATha bhaNAve che. mAnavasarjita tophAno, yuddha, aNuvisphoTa ke dharatIkaMpa, pUra, duSkALa Adi kudaratasajata Apatti Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? othI saMkhyAbaMdha mANaso, pote jene jIvanAdhAra mAnatA hoya che te gharabAra, kuTuMba, parivAra ane jIvanabharanI mahenatathI ekaThI karelI saMpatti vagere eka palakArAmAM khoI bese che. 'A badhuM nazvara che' e jJAnInuM vacana samajavAno inkAra karanAra jagatane kudarata A rIte e pATha bhaNAve che; ane ema karIne, enI baMhirmukha dRSTine aMtarmukha thavAnI taka UbhI karI Ape che. A pATha ApaNe adhyAtmanI nizALamAM jJAnIonA caraNe besIne zIkhI levA ke kudaratanI nizALamAM taMgI, viyoga, vinAza ane viSAda anubhavIne, dIrgha kALa sudhI ciMtAnI bhaThThImAM zekAtA rahI zIkhavA, e ApaNI icchA upara choDayuM che kudarate. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA prakaraNanAM TippaNI 1. yogabindu, 405 104-126 bhane, dva zat list, gl0 12 (pUrvasevA alist), 161-13. 2. paDhamassa logadhamme parapIDAvajjaNAi oheNaM / gurudevAtihipUyAi dINadANAi ahigicca / / evaM ciya avayAro jAyai maggaMmi haMdi eyassa / raNNe pahabbhaTTho'vaTTAe vaTTamoyarai / / bIyassa u loguttaradhammammi aNuvvayAi ahigicca / parisuddhANAyogA tassa tahAbhAvamAsajja / -yogazata, yA 25-27. 3. majjhatthayAi niyamA subuddhijoeNa atthiyAe y| najjai tattaviseso na annahA ittha jaiyavvaM / / guNagurusevA sammaM viNao tesiM tadatthakaraNaM ca / sAhUNamaNAhANa ya sattaNurUvaM niogeNa / / . bhavvassa caramapariyaTTavattiNo paraM eyaM / eso viya lakkhijjai bhavabirahaphalo imeNaM tu / / -vizativizist, zi 1, 2 // 1 // 18-20. * 4. duHkhiteSu dayA'tyantamadveSo guNavatsu ca / .. aucityAsevanaM caiva sarvatraivAvizeSataH / / -yogadRSTi. 18) 32. * 5. pareSAM svavyatiriktAnAmupakAra AyatihitAnukUlo vyApArastasya svopakArAnubaMdhapradhAnatvAt / / -6522725, 9405 185nI 21. 6. puSTiH puNyopacayaH zuddhiH pApakSayeNa nirmltaa| anubandhini dvaye'smin krameNa muktiH parA jJeyA / / na praNidhAnAdyAzayasaMvidvyatirekato'nubandhi tat / -SoDaza 3, 4) 4, 5. 7. dazasaMjJAviSkabhaNayoge satyavikalaM hyado bhavati / parahitaniratasya sadA gaMbhIrodArabhAvasya / / -po'za 5, 8) 1. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? 8. atra (mitrAyAM) sthitasya hi karuNAMzabIjasyaiveSat sphuraNam / -auut galet, 21, 9405 1 21. 8. eso ya... ...kusalapariNAmarUvo navaraM sai aMtaro neo| -qualifest, vizist , PuthA 4. 10. ... ...tattvaciMtA maitryAdibhAvasaMyuktamadhyAtma tadvido viduH / . . ___-aut alest, 6.0 18. vo 2. 11. (i) pare hitmtimaitrii| ___ -yogasA2, prastAva 2, 6) 5. (ii) parahitacintA maitrii| ' -osu6 4, 253 15.. (iii) maitrI parasmin hitadhIH smgre| . --adhyAtmaspaTuma, adhyAya 11, 28 // 11, 12... (iv) sukhacintA matA maitrI, sA krameNa cturvidhaa,| upakArisvakIyasva-pratipannAkhilAzrayA // - zat lafat, gl0 18, 180 3. 12. samastasattvaviSayasnehapariNAmo maitrii| ' -yogazAkha, 14, 805 17 TIt. 13. dhAna-anugrahArthaM svasyAtisargo dAnam / ' . -tattvArthasUtra, adhyAya 7, sUtra 33. kSamA-bhagavatoktaM Arya ! kSAntimabhikAMkSatA tAvadanena bhAvanIyA samastajaMtuSu maitrii| -pamitima1prapaMyA thA, prA1 8, 14, 717. tAttvika ahisAdinI prApti tattaddharmasthAnAvAptiriha tAttvikI jJeyA / adhike vinayAdiyutA hIne ca dayAdiguNasArA // 2lt -dyaa-daan-vysnptitduHkhaaphaaraadigunnprdhaanaa| -po'3 3, 10 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmano prAraMbha 57 sAmAyi4-ahavA sAmaM mittI tattha ao teNa vatti saamaao| __ ahavA sAmassAo lAbho sAmAiyaM nAma / __Ta-sarvajIveSu maitrI sAma bhaNyate, tatra sAmni ayo gamanaM, sAmnA vA'yo gamanaM vartanaM sAmAyaH athavA sAmna Ayo lAbhaH sAmAyaH sa eva sAmAyika naameti| .. -vizeSA125 bhASya, // 1 // 3481. yatidharma - kSAntyAdidazadhA dharmaH sarvadharmaziromaNiH / so'pi sAmyavatAmeva maitryAdikRtakarmaNAm / / -yogasAra, prastAva 2, do5 39. vizuddha bhuniyAna pAvananu parima iti ceSTAvata uccaivizuddhabhAvasya sadyateH kSipram / maitrIkaruNAMmuditopekSAH kila siddhimupayAnti // -po'za 13, 2415 9. 14. (i) ...dharmAmRtaprabhAvAd bhavanti maitryAdayazca guNAH // -poza 4, 8) 14. .. (ii) ...sattvAdiSu maitryAdibhAvaH, teSu yatsaMjJAnaM zuddhasaMvedanarUpaM, tena vinirmukta kriyAmAtra prAyaH shuddhaajnyaabhumaanvihiinaanaamiti| __ -35heza56, // 1 // 241 TI. 15. bhagavaM, imaM puNa sammattarayaNaM samuppaNNaM bhAvao kassai jIvassa ' kahaM Najjai jahA esa sammaddiThThI jiivotti|' bhagavayA bhaNiyaM . uvasama saMvegocciya Nivveo taha ya hoi annukNpaa| ... atthittabhAvasahiyaM sammatte lakkhaNaM hoi / / - ahavA mettI-pamoya-kAruNNaM majjhatthaM ca cautthayaM / satta-guNavaMta-dINe aviNIe hoti samma / -pakSyamAdA, pRS4 218 (5 337). 16. ...na ca niramukampasya vAstavamAstikyaM, vastuto'nukampAvata eva tAttvi. kAstikyasya nishcyaat| -paMthadi054291, mAthA 1 TIt. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? 17. anukampA duHkhiteSu apakSapAtena duHkhaprahANecchA, pakSapAtena tu karuNA svaputrAdau vyAghrAdInAmapyastyeva / sA cAnukampA dravyato bhAvatazca bhvti| dravyataH satyAM zaktau duHkhapratIkAreNa, bhAvata ArdrahRdayatvena / _ -yogazAkha, 5712 2, do 15 TI1. ___ 18. Atmaupamyena sarvaM pazyato hi sA (anukampA) syAt / -paMthadiMgI5423, gAthA 1 TI. 18. dhammassAipayamiNaM jamhA sIlaM imassa pajjate / -qualifast, Erillust, 200 18. 20. tamhA sattaNurUvaM aNukaMpAsaMgaeNa bhavveNaM / .. aNuciTThiyavvameyaM ittocciya sesgunnsiddhii|| . -menana, mAthA 20. . 21. mohopahatacittAste ye maitryAdibhirasaMskRtAH // dharmakalpadrumasyaitA mUlaM maitryAdibhAvanAH / yairna jJAtA na cAbhyastAH sa teSAmatidurlabhaH / / -yogasAra, prastA5 2, maza: 160 4, 7. 22. etAH khalvabhyAsAt krameNa......pariNamantyuccaiH / / abhyAso'pi prAyaH prabhUtajanmAnugo bhavati zuddhaH / kulayogyAdInAmiha tanmUlAdhAnayuktAnAm / / 2I-pariNamanti aatmsaadbhvnti| uccaiH atyrthm| tanmUlAdhAnayuktAnAM-tAsAM maitryAdInAM mUlAdhAnaM biijnyaasstdyuktaanaam| etadbhAvapariNatAvante muktiH / TI-etAsAM bhAvapariNatiH viziSTasvarUpalAbhastasyAM satyAmante prakarSaprAptau muktiH| -poza: 13, maza: 811, 13 mAne 8. 23. "goyamA ! paDhamaM nANaM tao dayA, dayAe ya savvajagajIvapANabhUyasattANaM attasamadarisittaM / savvajIvapANabhUyasattANaM acasamadaMsaNAo ya tesiM ceva Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmano prAraMbha pa9 sNghttttnnpriyaavnnkilaavnnoddaavnnaaidukkhuppaaynnbhyvivjjnnN| to aLasivo......" -zrI mahAnizItha sUtra, adhyayana 3. 24. (i) vinA dravya-anuyogavicAra, caraNa-karaNano nahi ko sAra; sammati graMthe bhAkhyuM isyuM, te to budha janane mana vasyuM. zuddhAhArAdika tanuyoga, moTo kahio dravya-anuyoga; * e upadezapadAdika graMthai, sAkhI lahI cAlo zubha paMthi; e yoge jo lAge raMga, AdhAkarmAdika nahIM bhaMga. -dravya-guNa-paryAyano rAsa, gAthA 2-4. (ii) rara/raLakhANa samaya-rasamayamunavAvATI caraNakaraNassa sAraM NicchayasuddhaM na yANaMti / / sammatitarka, kAMDa 3, gAthA 67. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmArAdhanAnI dharI-svArtha ke vizvaprema? "paMdareka varSa pahelAMno A banAva che. "savAranA Azare naveka vAgyA haze. asAravA gAmanA corA pAse mukhIvAsanA nAke, battInA thAMbhalA AgaLa cha-sAta varSanI lakSmI ramatamAM mazagula hatI. raste jatAM-AvatAM loko avarajavaramAM mazagUla hatAM. evAmAM mAla utArIne pAcho javA mAgato eka khaTAro. pAsenA khAMcAmAMthI rivarsamAM bahAra nIkaLyo ane thAMbhalA bhaNI AvI rahyo. pelI bALA tyAM ja ramatI hatI. enI najara battInA thAMbhalA bhaNI hatI, ne pUMTha AvI rahelA khaTArA tarapha hatI. rivarsamAM AvI rahelo khaTAro najIka AvI pahoMcyo hato enuM ene bhAna na hatuM. DrAIvara paNa utAvaLamAM kazuM bhAna rAkhyA vinA khaTAro pAcho vALI rahyo hato. ekAeka eka tINI cIsa saMbhaLAI..DrAIvare breka mArI gADI thobhAvI. paraMtu ghaNuM moDuM thaI gayuM hatuM ...thAMbhalAne aDIne ja khaTAro Ubho rahyo. paraMtu e thAMbhalA ane khaTArA vacce pelI bALA to pIsAI ja gaI hatI...AMkhanA DoLA sAthe, enA prANa bahAra nIkaLI gayA hatA. cAre bAjAthI ho hA thaI gaI. ToLuM bheguM thaI gayuM. DrAivara paristhiti pAmI gayo ne jaladIthI chaTakI javA teNe prayatna karyo, paraMtu ema koNa chaTakavA de ema hatuM? nAsI jato pakaDI pADayo....e harAmakhorane pUro ja karI nAkho. 'no dekAro macyo, ne TapalIdAva zarU thayo. lokono gusso ane jusso evo hato ke e pUro ja thaI jAta.paraMtu evAmAM, eka mANasa doDato Avyo ane bUmo pADIne bolavA mAMDayo, "are bhAI, tame badhA A zuM karo cho? ene mAravAthI chokarI zuM pAchI AvavAnI che? choDI do ene.." * * "A bhAInI vAta sAMbhaLavA koI taiyAra ja na hatuM. eTale e Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmArAdhanAnI dharI bhAI vacce kUdI paDayA...pelA DrAIvara para paDato mAra emaNe jhIlI lIdho.ne kahyuM, "bhAI, maranAra dIkarI mArI che, enuM vera levuM-nA levuM e mAre jovAnuM che......ene mArazo eTale mArI dIkarI pAchI AvavAnI nathI. mArI dIkarInA nAme huM enAM chokarAMnuM nasIba phoDI nAMkhavA taiyAra nathI. mATe be hAtha joDIne kahuM chuM......choDI do ene." "have lokone khyAla Avyo ke A vacce kUdI paDanAra to, maranAra chokarInA pitA hatA. sazakata bAMdhAnA e bhAIne AkhuM asAravA pahelavAna tarIke oLakhAtuM hatuM...e dhAre to DrAIvarane pIsI nAkhe ema hatuM....ane paristhiti paNa koInAya manamAM bhayAnaka gusso lAvI de evI hatI....te chatAM A bhAI potAnI dIkarInA mAratalane paNa mAphI ApavAnI vAta kema karatA hatA e koIneya samajAyuM nahi. AvA nAlAyaka ane bedarakAra DrAivarone to pUrA ja karavA joIe ema ghaNA lokoe samajAvyuM paNa A bhAI ekanA be na thayA te na ja thayA, emaNe to polIsa kesa mAMDavAnI paNa nA pADI. mArI dIkarInI AvaradA pUrI thaI haze eTale bhagavAne ene pAchI bolAvI lIdhI. have A garIba mANasane herAna karIne enAM bairI-chokarAMne zA mATe rajhaLAvuM? e ja e bhAInI mAnavatAbharI dalIla hatI. hAjara rahenAra saunI AMkhamAM ahobhAva UbharAyo. 'juo to kharA! ekanI eka dIkarIne mArI nAMkhanArane palavAramAM masaLI nAMkhavAnI tAkAta dharAvanAra pahelavAna mAphI ApavAnI vAta kare che! vAha raMga che tArI pahelavAnIne!" "sau zAMta banI gayAM. "A bhAI DrAIvara bhaNI vaLyA: 'bhAI, jaladIthI ghera jato rahe, khaTAro calAvatI vakhate dhyAna rAkhaje ke tArAM baccAM jevAM bALako rastA para kacaDAI jAya nahIM. DrAIvara dhrusake dhrusake raDato A bhAInAM caraNomAM Dhagalo thaIne paDI gayo... "nA nA, meM tamArI dIkarIne mArI nAMkhI che..........mane mArI nAMkho ...mane sajA karo ...mArAthI javAze to nahi ja.' "e bhAIe DrAIvarane be hAtha vaDe Ubho karyo ne kahyuM, "bhAI, tuM te koNa mAranAro? mAranAro ke jIvADanAro to sauno bhagavAna che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? ApaNe to nimittamAtra chIe. evuM kahyuM ochuM na lAvIza. e karatAM to tuM paNa dIkarInA AtmAnI zAMti mATe prArthanA karaje. e prArthanA tane paNa zAMti Apaze...jA have bhAI ame bAkInuM kAma ATopIe." DrAIvarano hAtha jhAlIne e khaTArA sudhI dorI gayA.cAlatAM cAlatAM DrAIvara paNa DUsakAM bharato hato. "A bhAInI AMkhanI karuNAnuM Acamana karatAM, ekaThA thayelA saunA haiyAmAM mAnavatA pratyenI mamatA jAgI. sau zaba pAse AvyAM. ekanI eka dIkarInA zaba pAse besIne dIkarInA mAratalane mAphI ApanAro pahelavAna bApa dhrusake dhrusake royo. AsapAsanAM ekaThAM thayelAM saunI AMkha paNa nayana-jhArI chalakAvI rahI. khUba bhAvanAbharyA vAtAvaraNamAM dIkarIne agnisaMskAra karAyo. "A mAnavatAnI suvAsa mahinAo sudhI asAravAnA vAtAvaraNamAM maghamaghI rahI....ApasamAM laDanArAone samajAvavA mATe mAnavatAnuM A dRSTAMta upayogI banavA mAMDayuM..., "A bhAInuM nAma hatuM caMdubhAI pahelavAna. tAjetaramAM e bhAInuM avasAna thayuM. asAravAnA zrI umiyAjI mAI maMDaLanA e umaMgI sabhya hatA." e bhAIno nazvara dehe Aje hayAta nathI. paraMtu e bhAInI mAnavatA to hajuye asAravAvAsIonA smaraNa-maMdiramAM beThI che." - A che "janasattA" (dainika)nA Disembara 1964nA eka aMkamAM chapAyela eka prasaMganuM avataraNa. AvI ja eka ghaTanA cALIseka varSa pahelAM, madrAsathI be mAIla dUra Avela saMtanI eka kuTiramAM banelI. . "ene mArazo e mane mAravA barAbara che" sAcA yogIonI bhALa meLavavA bhArata AvelA aMgreja patrakAra rAphela hasTa urphe DaoN. pola khUMTane 'a sarca Ina sikreTa inDiyA* nAmanA *A pustakano "bhAratanA AdhyAtmika rahasyanI khojamAM" e nAme gujarAtImAM anuvAda thayo che. prakAzaka: vorA enDa kaMpanI, muMbaI. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmArAdhanAnI dharI 63 emanA pustakamAM e ghaTanAnI noMdha letAM lakhyuM (pRSTha 105-6) che ke: "...ame kampAunDanA dvAre pAchA AvyA ane loDhAnuM moTuM tALuM ughADayuM. nokare amane jaNAvyuM ke saMtano parigraha eTalo alpa che ke temAM cAvIno samAveza thato nathI. kampAunDane bahArathI tALuM mArI devAmAM Ave che ane divasamAM be vakhata Avato paricAraka AvIne dvAra na khole tyAM sudhI temane bahAra nIkaLavAno koI mArga raheto nathI. AgaLa jatAM amane e paNa jANavA maLyuM ke saMta Akho divasa samAdhimAM lIna rahe che. mAtra sAMje thoDAM phaLa, mIThAI ane ekAda kapa dUdha le che. paraMtu, evI ye ghaNI saMdhyAo pasAra thAya che jayAre emane mATe mUkelI bhojanasAmagrI aspRSTa paDI rahe che. aMdhAruM thatAM saMta keTalIka vAra potAnI kuTiramAMthI bahAra Ave che.. jo ke khetaro pharatI laTAra e ja emanI eka mAtra kasarata che. "ame kampAunDa vaTAvIne eka adyatana nAnakaDA ghara AgaLa pahoMcyA. imAratI lAkaDAnA raMgIna thAMbhalA ane paththaranAM cosalAMnuM e majabUta bAMdhakAma hatuM. paricAraka bIjI cAvI kADhe che ane bhAre bAraNuM ughADe che. huM A badhI sAvarSAnI pratye Azcarya vyakta karuM chuM, kAraNa ke saMtano parigraha atyaMta alpa che ema A mANase nahotuM kahyuM? eTale eNe khulAso. karatA eka TUMkI vAta kahI : t * "thoDAM varSo pahelAM saMta koI paNa jAtanA baMdhana ke tALAnA rakSaNa vinA ja A kuTiramAM rahetA hatA, paraMtu eka abhAgI divase tADI pIdhelo eka mANasa tyAM AvI caDayo ane saMtanI rakSArahita avasthAno lAbha laIne temanA upara tUTI paDayo. dArUDiyAe emane dADhIthI ghasaDIne lAThIthI mAra mAryo ane barADA pADIne, aNachAjatA vizeSaNothI emane navAjavA lAgyo. "kudaratanuM karavuM ne thoDA yuvAniyA daDe ramavA e khetaramAM AvI caDyA. hallAnA avAje emanuM dhyAna kheMcyuM. teoe kuTiramAM pravezIne saMtane choDAvyA. jyAre emAMno eka najIkanA gharo sudhI doDI gayo ane badhAne A humalAnA khabara ApyA. thoDI ja vAramAM krodhathI dhamadhamatA lokonuM ToLuM tyAM bheguM thaI gayuM, bhAratamAM je sAmAnya gaNAya. ane, mAnanIya pavitra puruSa upara humalo karavAnuM du:sAhasa Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? karanAra e dArU pIdhela guMDAne ghasaDIne pITavA mAMDayA. vAtAvaraNa evuM hatuM ke AvuM hicakAruM kRtya karanArane loko tyAM ja pUro karI deta. A AkhA banAva daramyAna saMte potAnI rojanI udAsInatAbharI zAMti ane sahiSatA jALavI rAkhelI. have e vacce paDyA ane teo sadA mauna rahetA hovAthI) nIceno saMdezo lakhI Apyo "Ane mArazo to e mane mAravA barAbara che. ene javA do, kAraNa ke meM ene mAphI ApI dIdhI che." saMtanuM vacana vaNalakhyo kAyado hato tethI, emanI vinaMtInuM kamane saue pAlana karyuM ane e durAtmAne choDI devAyo." 'laukika ane 'lokottara' viSayaka eka pracalita bhrAMti : A rIte, jAte game teTaluM kaSTa veThIne ke nukasAna sahana karI laine aparAdhI pratye paNa AtmIya svajana jevo premapUrNa vyavahAra karatA mahAnubhAvo pratye ApaNuM mastaka jhUkI jAya-aMtara namI paDe e sahaja che. kiMtu, potAnA saMpradAyanI bahAra mokSamArganuM astitva ja nathI evA pUrvagrahanuM paDaLa jenI dRSTi ADuM paDyuM hoya che te potAnA matapaMtha-saMpradAyanI bahAra rahela vyaktionA AvA prakRSTatAe pahoMcelasvabhAvarUpa banI gayela-guNonIya muktakaMThe prazaMsA karatAM khacakAya che. ene e samajaNa maLI hoya che ke "mukitano ijAro tenA mata-paMthano ja che; anya mata-paMthamAM rahela vyakitamAM bhale game tevA utkRSTa guNo dekhAtA hoya paNa te AbhAsika ja hoya, tenI prazaMsA karIe to adharma poSAya.' ApaNAM keTalAMka dhArmika vartuLomAM sAmAnyata: eka moTo bhrama pravartato dekhAya che: te e ke jainadharmanirdiSTa kriyAkAMDanI pravRtti te lokottara" dharma, ane anya mata-paMtha-darzananirdiSTa dharmAnuSThAnanI pravRtti te "laukika" dharma. (je satpavRtti mukitasAdhaka na hoya te 'laukika dharma ane je mukti-prAptimAM hetubhUta hoya te lokottara : A che "laukika' ane lokottara'nI jaina paribhASA). AthI potAnA mata-paMthanA vADAmAM rahela vyaktinI svArthadUSita, ke tRSNAnA bIjamAMthI janmelI, bhAsika Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmArAdhanAnI dharI 65 satpravRttinA paNa Adara-satkAra ane prazaMsAne te potAnuM kartavya samaje che; ane ajaina AtmAonA zreSTha sadguNonI--phUlanI saurabhanI jema temanA samagra astitva sAthe ekarasa thaI gayela sadguNonI ye prazaMsA e vartuLomAM varjya manAya che.* emane bhaya rahe che ke potAnA jevA dharmIjananI prazaMsAthI rakhe e 'aMdharma'ne protsAhana maLI jAya ! jyAM ajJAna hoya tyAM enI sAthe bhrAMti ane bhIti-bhrama ane bhaya--AvIne vasavATa kare ja. mATe zreyArthIe dharmanA laukika ane lokottara vibhAga bAbata yathArtha samaja keLavI laI, A viSayamAM ni:zaMka ane nirbhaya banI javuM joIe. lokottara dharmanI AdhArazilA A prakaraNanA prAraMbhe Apela prasaMgo evA mahAnubhAvonA che ke jemanA svabhAvamAM ja parArthe vaNAI gayo che--pote game tevuM ane game teTaluM nukasAna sahI laIne paNa sAmAne e sukhI karavA cAhe che. A kakSAe na pahoMcela madhyama AtmAo ATalo Atmabhoga ApI zakatA nathI, teo potAnAM sukha-sagavaDa pratye taddana udAsIna nathI hotA paNa tenI sAthe teo anyanA sukhane paNa eTaluM ja mahattva Ape che. enAthI nIcenI bhUmikAe rahela AtmAo potAnA svArthane prAdhAnya Ape che, paNa te chatAM anyanAM sukhadu:kha pratye teo sAva dhira nathI hotA, anyane nukasAna na pahoMce enI paNa zakya kALajI teo rAkhe che-- A kakSA che dharmamArge prathama Daga denArA AtmAonI. jeo kevaLa potAno ja svArtha jotA hoya, ethI bIjAne game tevuM nukasAna thatuM hoya te jovAnI jemane paravA nathI hotI, eTaluM ja nahi, bIjAne khADAmAM utArIne paNa je potAno svArtha sAdhI levA mathatA hoya e kaniSTha kakSAnA AtmAo che. e AtmAo dharmapravRtti kadAca karatA paNa hoya chatAM emane dharma sAthe snAnasUtaka nathI hotAM. ApaNe pUrve e joI gayA ke dharmamAM praveza arthe svArthavRtti upara kApa Avazyaka che. sAco dharma vyaktine svArthanI pakaDamAMthI kramaza: mukta juo prakaraNanA aMte pariziSTa 5. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM ? karI, tenA aMtaramAM ni:svArthavRtti ane vizvapremano ughADa ane vikAsa kare che. cittazuddhi thayA vinA kevaLa bAhya kriyAkAMDanI pravRtti vaDe dhArmikatAno AbhAsa Ubho thaI zake che, dhArmika banI zakAtuM nathI. 'dharma karIe chIe' evuM AzvAsana levA e dharmapravRtti kAma lAge, paNa ApaNI aMdara rahela paramAtmA ethI chetarAto nathI. eTale e dharmapravRtti niyamita karatA rahevA chatAM cittaprasannatA lAdhatI nathI--bhaya, ciMtA, saMtAMpa ghaTatAM nathI. * kevaLa bAhya kriyAkAMDa ke dhArmika anuSThAnanI pravRttinI jema dAna, tapa, tyAga, ahiMsAdinI pravRtti uparathI paNa vyaktinI dharmaniSThAno tola thaI zakato nathI. kriyAkAMDanI jema dAna, tapa, tyAga, saMyamAdi dekhItA sadguNo paNa AbhAsika hoI zake che. keTalIkavAra to dharmaviruddhanA potAnA jIvanane ane pracchanna pApAcArane DhAMkavA mATe ya AvI .ADaMbararUpa dharmapravRtti karAtI hoya che. to, ghaNIvAra dharmanA aMcaLA heThaLa pratiSThAprAptino e kevaLa vepAra ja hoya che--samAjamAM saMpattivAna tarIkenI chApa UbhI karavA ane tenA dvArA anya sAmAjika lAbho meLavI levAnI vepArI gaNatarI evI dharmapravRttinuM preraka baLa hoya che. to, keTalAka loko dAna eTalA mATe Ape che ke bhaviSyamAM paralokamAM enA phaLarUpe anekagaNuM maLe. Ape che eka kANI koDI ane badalAmAM AzA rAkhe che sonAmahoro, hIrAmANeka ne maNimotI meLavavAnI ! dAnanI jema tyAga-tapa-saMyama dvArA paNa paralokamAM vipula bhoga meLavavAno sodo karAto hoya tyAM e tyAganI pAchaLa paNa cittamAM UMDe UMDe to bhogalipsA ja beThelI hoya che. ahIMnA thoDA tyAgathI paralokamAM vipula bhoga meLavavAnI kAmanA je cittamAM saMgharAyelI paDI hoya te citta tRSNAmukata zI rIte bane ? -cittazuddhi ApaNI koI paNa pravRttinuM mULa cittamAM raheluM che. pratyeka kArya prathama saMkalpa ke vicArarUpe cittamAM janme che, e pachI e vANImAM ke vartanamAM vyakta thAya che. arthAt ApaNI pravRttinuM bIja vRttimAM che. jevuM bIja tevuM vRkSa ane phaLaphUla temAMthI nIpaje e kudaratano vaNalakhyo Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmArAdhanAnI dharI 67 kAyado che. AthI, dekhItI pravRtti bhale dAnanI ke tapa-tyAganI hoya paNa enI pAchaLa vRtti azuddha hoya-kIrti, pratiSThA ke ihalaukika anya koI bhautika lAbha ke pAralaukika aizvarya Adi meLavavAnI vRtti hoya--to pravRtti dAnanI ke tyAganI hovA chatAM, puSTi lobhanI, tRSNAnI thatI rahe che. pariNAme e dAna ke tyAgathI mukitanI vATe paMtha kapAto nathI. tRSNAnA bIjamAMthI tRSNAmukti kayAMthI lAdhe? tRSNAnA bIjamAMthI janmela pravRttinA phaLamAM ye tRSNA ja hoya. jevuM citta tevuM karma. mATe karmanI zuddhi mATe cittazuddhi anivArya che. AthI, jJAnIo vizuddha cittanA janmane ja dharma kahe che. evA cittamAMthI janmatI kriyA te upacArathI dharma che. satya, saMtoSa, dayA, kSamA Adi dharma che e sau koI jANe che, paNa tenuM AcaraNa viralA ja karI che; kAraNa ke temAM svArtha ADe Ave che. svArtha mANasane dharmapaMthathI vicalita karI de che. aMtaramAM svArtha jAge che tyAre game tevuM akArya tene akArya nathI lAgatuM. eTale dharmamArge gati tyAre ja thAya jyAre aMtaramAMthI svArthavRtti moLI paDe ane jIvo pratye AtmIyatAno prAraMbha thAya. AbhAsika dharmapravRtti korA svArthamAMthI udbhavela pravRttino bAhya dekhAva bhale dharmano hoya--eno bAhya dekhAva joIne bhale ApaNe ene ahiMsA, kSamA, tapa ke saMyamanA nAmathI oLakhIe, paNa paramArthathI to e ArttadhyAna ja che. dA. ta. raste cAlatAM kIDI ke anya jIva-jaMtu paga nIce kacaDAI na jAya enI kALajI ApaNe rAkhIe enI pAchaLa jo e vicAra hoya ke "mArI jo saheja gaphalata thaze to bicArA koI nirdoSa jIva-jaMtunA rAma ramI jaze ke ene pIDA thaze ane, pIDA to jema mane ISTa nathI tema eneya iSTa na hoya'-A bhAva vyakta ke avyaktapaNe aMtaramAM rahelo hoya to e pravRttine jJAnIo ahiMsAdharmamAM sthAna Ape che. paNa jIvarakSAnI e sAvadhAnInA mULamAM jo e vicAra hoya ke, 'kIDI marI jaze to mane karmabaMdha thaze, ane tethI bhaviSyamAM huM du:khI thaIza; mATe, kALajI rAkhuM ke jethI evo koI azubha karmabaMdha Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? mane na thAya'- to jJAnIo muktisAdhaka dharma tarIke ene svIkAratA nathI. A vicAraprerita jIvarakSAnI kALajI dharma hovAno AbhAsa jarUra janmAve che, paNa e paramArthathI dharmasvarUpa nathI. jIvarakSAnI kALajI baMne ThekANe sarakhI hovA chatAM, jyAM e AtmatulyadRSTi ke karuNAprerita nathI, paNa kevaLa bhAvi svadu:kha TALavA e kALajI rahe che tyAM e kALajInA pAyAmAM sva-aniSTaviyoganI ciMtA mukhya hovAthI, ArtadhyAnanA pahelA pAyAmAM eno samAveza thaI jAya che. vartamAna aniSTa viyoganI ciMtA e jema ArtadhyAna che tema bhAvi aniSTane dUra rAkhavAnI citA e paNa ArtadhyAna ja che. TUMkamAM je kevaLa svArthamAMthI-potAnuM bhAvi du:kha TALavAnI tatparatAmAMthI ja janmatI hoya te pravRtti tAttvika dharma nathI; tenuM bAhya kalevara bhale ne ahiMsAnuM, kSamAnuM ke saMyamanuM kAM na hoya. laukika ane 'lokottara nI sAcI pArAzIzI ; prathama najare A vAta koIne kadAca coMkAvanArI lAge, paNa koI paNa vicAra, vartana ke dharmapravRtti kharekhara mokSapradAyaka che ke te mAtra tevo AbhAsa janmAvanArAM che e jANI jovA mATe kasoTInA paththararUpa je eka pRthakkaraNa pUrvAcAryoe ApyuM che juo, prakaraNanA aMte pariziSTa--a tenuM parizIlana karatAM A tathya upara tarI Ave che ke A loka ke paraloka saMbaMdhI bhautika lAbha-nukasAnanI vepArI gaNatarI ja je pravRttinuM preraka baLa hoya te pravRttithI bhavabaMdhana cheDAtAM nathI. e pravRttimAM saMsAranI Asakti ja kyAMka gUMcaLuM vALIne paDI hoya che. Ano phalitArtha e thayo ke je koI sadAcAra nikAmapaNe AcarAto hoya-vikAra ane vAsanAothI mukata thavA sivAyanI anya koI kAmanAthI prerita na hoya te ja lokottara dharma tarIke gaNanApAtra bane che. ethI UlaTuM, je "dharmapravRtti' bhautika lAbhanukasAnanAM lekhAM-jokhAMmAMthI arthAt tRSaNAmAMthI janmatI hoya ke tRSNA vaDe poSAtI hoya, tenuM bAhya svarUpa bhale game teTaluM suMdara dekhAtuM hoya toye, te laukika ja rahe che. koI bhautika lAbha meLavavAnA ke nukasAna TALavAnA uddezathI thatI dharmapravRtti-cAhe te jainadharmanirdiSTa anuSThAna svarUpe hoya ke anya Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmArAdhanAnI dharI 69 svarUpe--laukika ja che. ahIM e khAsa noMdhavuM ghaTe ke karmavipAkanA DarathI prerita pravRttirUpa ke nivRttirUpa dharma paNa laukika kakSAmAM Ave che. A lokanA ke paralokanA phaLa upara dRSTi gai to samajavuM ke bhavanI Asakti tyAM lapAIne beThelI ja che.' karmavipAkanA bhayathI thatA dharmanuM sthAna kyAM? ahIM e smaraNamAM rahe ke lokottaratA-viSayaka uparyukta pRthakkaraNa mumukSune uddezIne rajU thayuM che. mumukSu potAnI vyaktigata sAdhanAnuM sAcuM mUlyAMkana karI zake ane tenI cittavRttimAM rahela sUkSma azuddhine paNa samajI-pArakhIne tene dUra karavAnI jAgRti te rAkhe tadarthe jJAnIoe dharmapravRttinuM A vizleSaNa karI batAvyuM che. kiMtu, samaSTinI dRSTie to laukika sadAcAra paNa vAMchanIya che, samAja-jIvananI surakSA ane saMvAditA arthe te jarUrI che. AthI hiMsA, corI, jUTha, anAcAra, parigraha Adi pApothI jIvone pAchA vALavA zAstromAM TheraThera hiMsAdinA vipAkano arthAta tenAthI thatA azubha karmabaMdhano ane tenA phaLasvarUpe prApya narakAdi durgatinAM du:khono bhaya batAvyo ja che. : jagatanA jIvo jyAre dharmanA paricayamAM Ave che tyAre, prAraMbhakALe to temAMno moTo bhAga "sva"mAM ja pUrAyelo hoya che. te prAraMbhika avasthAmAM, bIjAnuM zuM thAya che enI emane paDI nathI hotI, paNa mAruM du:kha koI rIte TaLe che? mane sukha ApanAra koI pravRtti ke jIvanapaddhati che?" -e vicAramAM teo gaLAbUDa DUbelA hoya che. e avasthAmAM teo sva'ne sparzatI vAta pratye ja kheMcAya e svAbhAvika hovAthI, parama karNAvaMta jJAnIo svArthamAM purAyelA e jIvonuM paNa hita karavAnI buddhithI prAraMbhakALamAM emane pApAcaraNanA vipAkanuM darzana karAvI, pahelAM emane pApa-pravRttimAMthI bahAra kADhe che. tIvra saMklezavALA jIvone maMda saMklezavALA karavA mATeno emano e prAraMbhika prayAsa che. svArthamAM ja rata rahenArA, atyaMta malina AzayavALA e jIvone sadAcAramAM pravRtta karavA mATe prAraMbhamAM to asat pravRttinAM kaDavAM phaLano Dara ane sat pravRttithI prApya puNyanuM pralobhana ja kAragata bane. che. prAraMbhika bhUmikAe jIvo bhayathI ke lobhathI paNa nItimaya jIvana Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? tarapha vaLe, dAnAdino abhyAsa rAkhe ane vrata-niyama ane dhArmika anuSThAno karatA thAya to enA dvArA emanA jIvanamAMthI vicAra-vartananI sthUla azuddhio dUra thAya ane teo laghukama thaI, vRttinI zuddhi-azuddhi samajatA thAya. Ama pravRttinI ja nahi paNa cittanI zuddhi-azuddhi samajavAnI kSamatA temane lAdhe to, saMbhava che ke pAramArthika dharma ke je zubhAtmapariNAma svarUpa hovAthI sadA AMtarika che te tarapha teo vaLe. A saMbhAvanAne lakSamAM rAkhI jJAnIo vipAkano Dara batAvIne ke puNyabaMdhanuM pralobhana AgaLa karIne ya jIvone dharmapravRttimAM joDe che. paraMtu jyAM mumukSane mArgadarzananI vAta Ave che tyAM enI sAme emaNe spaSTa cetavaNI uccArI che ke vipAkanA DarathI thato dharma muktisAdhaka nathI, laukika che. mATe mumukSu e na bhUle ke jainadharmamAM pracalita kriyAkAMDa karavA mAtrathI lokottara dharma hAtha lAgI jato nathI, svArthathI upara UThatAM vicAra-vartana ja lokottara mArge laI jaI zake. laukika dharmanuM samaSTigata mahattva ane tenI maryAdA : laukika sadAcAranuM paNa jIvanamAM sthAna che. lobhathI, bhayathI, gatAnugatikatAthI, kuTuMbanA saMskArathI, lokalajajAthI-koI paNa prakAre nItinuM AcaraNa ane sadAcAranI jALavaNI thAya e ISTa che. jo ke tenuM mULa svArthamAM-tRSNAmAM hovAthI tRSNA-mukita na lAdhe, kiMtu, kuTumbane ane samAjane sugrathita ne saMvAdI rAkhavAnuM kArya e karI zake. samAjamAM ghara karI rahela anIti, anyAya, adharma ane atyAcAra enAthI aMkuzamAM rahe che. mAnavInI saMskAritA ane nyAya-nItinI tathA sadAcAranI bhAvanA TakAvI rAkhavAmAM eno phALo mahattvano che. AthI, dharmazAstroe laukika sadAcArane paNa uttejana ApyuM che lokalajajAthI paNa zIlanuM pAlana karanArane "dhanya te, kRtapuNya te, jIvita tAsa pavitta" kahIne biradAvyA kiMtu, Aje to laukika kakSAno sadAcAra paNa adazya thavA mAMDayo che. pragati ane svataMtratAnA nAme vilAsitA ane svecchAcArane chUTo dora apAI rahyo che. kuTuMbanI maryAdA ane lokalajajAnI pALo tUTI gaI che. paiso, pratiSThA, sattA, vaibhava, vilAsa ja jIvananuM kendra banI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmArAdhanAnI dharI 71 gayAM che. naitika mUlyono Adara ke Agraha lupta thaI cUkyo che. Aje mANasanA aMtaramAM paiso ja paramezvara thaI beTho che. bahArathI surakSita ane akabaMdha dekhAtA pustakanAM pAnAM udheI korI khAya tema bahArathI sabhya ane samRddha dekhAtA samAjanAM jIvanamUlyo Aje aMdarathI khavAI rahyAM che. paralokanI zraddhA, pApabhIrutA, sahiSatA, kRtajJatA Adi sadgaNomAM Aje bhAre oTa AvI che. AthI, Aje eka tarapha zikSaNano ane sabhyatAno vyApa vadhato jato dekhAya che, paNa mANasAInI mUDI ghaTatI jAya che. pahelAM je kuTuMbabhAvanA hatI te Aje lupta thaI che, lagnajIvananI sthiratA paNa jokhamAI che, chUTAcheDA vadhatA jAya che. bhAratIya paraMparA ane ekabIjAne nibhAvI levAnI vRttinA sthAne pAzcAtya vyakitavAdI jIvana-aMbhigama ane asahiSaSNutAno prasAra vadhato jAya che, pariNAme, kuTuMba chinnabhinna thatuM jAya che. samAjajIvananI sthiratA ane saMvAditAno pAyo sugrathita kuTuMbajIvana che. sukhI-samRddha parivAromAM to A pAyo ja DolaMDola thaI rahyo che. samAjano upalo thara lekhAtA sukhI-samRddha varganA AcaraNano paDagho madhyama vargamAM ye paDe che. eTale naitika jIvanamUlyonI samAjamAM puna:pratiSThAno samaya AvI lAgyo che. A paristhitimAM sAmAnya sadAcAra ane laukika saMdRguNone TakAvI rAkhavAmAM dharmasaMsthA je phALo Ape te AvakArya ja che. kiMtu, A kartavyamAM paNa ApaNI vartamAna dharmasaMsthA UNI UtarI che, enI sakheda noMdha levI rahI. Aje ApaNA sAdhu-sAdhvInI saMkhyA vadhatI rahI che, paNa enI sAthe zraddhALu gaNAtA jaina parivAromAM ye kuLAcArano lopa ane sadAcAra-vimukhatAno prasAra thaI rahyo che ema nathI lAgatuM? je dharmanuM mukhya kArya mANasane vAsanA ane vikAromAMthI mukta karavAnuM che, te dharma sAmAnya sadAcAra ane naitika mUlyone potAnA anuyAyIomAM jIvaMta rAkhavAnA enA gauNa kartavyamAM ye niSphaLa rahe ane pUjano, pratiSThAo, mahotsavanI dhAmadhUmamAM ja potAnI sArthakatA samajato thAya enA jevI bIjI karuNatA kaI hoI zake? laukika kakSAno sadAcAra jema samAja-jIvananA ArogyamAM upakAraka thaI zake tema lokottara dharmanI upalabdhi mATenI bhUmikA taiyAra karavAmAM the Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7ra ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? te sahAyaka thaI zake. paraMtu bhautika lekhAM-jokhAM prerita Avo sadAcAra potAnA jIvanamAM Avyo hoya teTalA mAtrathI lokottara dharmanImokSasAdhaka dharmanI--potAne prApita thaI cUkI che evuM mAnI levAnI bhramaNAmAM mumukSu na rahe te mATe laukika-lokottara dharmaviSayaka A spaSTatA tenA cittamAM thayelI hovI jarUrI che. dharmanuM eka kArya samAjane sugrathita ne saMvAdI rAkhavAnuM che, tema dharmanuM bIjAM kArya vyaktine mukta karavAnuM-vAsanAnA ane kAmanAnA baMdhanamAMthI mukta karavAnuM-che. e kArya bhautika lekhAMjokhAnI ke sodAgIrInI manovRttimAMthI janmela dharmapravRtti ke sadgaNo na karI zake. e mATe to vyakitanI jIvanadRSTimAM ja parivartana AMvavuM joIe. jIvasRSTi pratyenA vAtsalyamAMthI ke jJAnIone anusaravAnI utkaMThA ane tatparatAmAMthI pragaTela guNo arthAt lokottara dharma ja tene vAsanAnA ane kAmanAnA kaLaNamAMthI bahAra lAvI zake. koI eka AkhA samAjane amuka kriyAkAMDa karato karI zakAya, kiMtu tenA pratyeka sabhyanI jIvanadRSTi. badalI zakAtI nathI. AthI lokottara dharma haMmezAM vyakitaniSTha hoya, koI mata-paMtha-saMpradAya ke samAja sAthe tene sAMkaLI na zakAya. eTale, jainadharma-nirdiSTa, kriyAkAMDa karI devA mAtrathI lokottara dharma thaI jAya ema mAnavuM e AtmavaMcanA ja che. aNagArano paMtha : premano saMkoca nahi, paNa vistAra svArthavisarjananI vATe caDyA vinA lokottara dharma hAtha lAgato nathI. mArgAnusArI, samakitI, dezavirati, sarvavirati Adi bhUmikAo uttarottara adhika svArthavisarjana mAge che. mArgAnusArI bhUmikAe nyAyamArge prApya AjIvikA vaDe jIvananirvAha karavAnI TekathI svArthavisarjanano prAraMbha thAya, avirata samakitInI bhUmikAe dravya-bhAva anukaMpAnI sAthe upazamAM Ave, dezaviratinI bhUmikAe vrata-niyama vaDe niyaMtrita jIvananI sAthe parigrahaparimANa ane atithisaMvibhAga_yAne ekalapeTA vRttino tyAgatemAM bhaLe ane sarvaviratinI bhUmikAe to jIvajagatanA hita-sukha arthe jAte agavaDa-kaSTa veThI levAnI-ghasAI chUTavAnI-vRttine rojiMdA jIvanamAM caritArtha karatuM samiti-gupti-yukata jIvana arthAt samagra jIva Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmArAdhanAnI dharI 73 sRSTi sAthe AtmIyatA ane nirmaLa premapUrvakanuM jIvana zarU thAya. Ama, munijIvana eTale premano saMkoca nahi, paNa vistAra. jagatanA sarva jIvo sAthe AtmIya svajananA jevo prema aMtaramAM jAgyA vinA sAcA aNagArano janma thato nathI. utkaTa saMvegavALo mumukSu gharabAra choDIne cAlI nIkaLe che teno artha e nathI ke te svajano pratyeno prema paNa saMkelI le che, kiMtu, teno prema gharanI cAra dIvAlo vacce rahetI vyakitao pUrato sImita na rahetAM, 'potAnAM' ane 'parAyAM'nI bhedarekhA bhUsIne samagra prANIsRSTine AliMgato hovAthI, e gRhatyAga kare che- vizvakuTuMbamAM bhaLI jAya che. . kiMtu, Aje keTalAka ati utsAhI 'virAgI' vartuLo svArthI, sukheccha ane saMkucita manovRttivALI vyaktione paNa 'konAM choru ne......konAM mAI ne bApa jevI paMktio TAMkIne, 'svajana parivAra Adi sau parAyAM che e vAta ghUMTAvatA rahI, mAbApa Adi svajanone tarachoDI dIkSA levA mATe utsAhita kare che. kiMtu, jIvajagata pratye sAva udAsIna ane kevaLa zarIra-ciMtAmAM ane indriyajanya sukha meLavavAnI ane du:khathI bhAgavAnI gaDamathalamAM ja DUbelI vyaktione, A rIte, munivezanI lahANI karIne zramaNasaMkhyAno kevaLa AMkaDo ja vadhArI zakAya che, ethI AdhyAtmikatA vadhatI nathI. UlaTuM munipaNAnA aMcaLA heThaLa svArthavRtti pratiSThA prApta kare che ane tenA saMsargamAM AvanAra samAja paNa AdhyAtmikatAnA badale svArthavRttino-aha-mamano--ja cepa laIne jAya che. phalata: uparyukata pravRttithI munipadanAM prabhAva ane gaurava baMne ghaTe che, zramaNa saMsthA pratyenI gRhasthonI zraddhAne ethI AghAta pahoMce che ane mukitanI sAdhanA karI rahyo chuM evA bhramamAM rahI e "muni potAnI adhogati notare che. * smaraNamAM rahe ke svArthavRtti moLI paDyA vinA, viratinA mAtra bAhya AcArone vaLagavAthI mukti tarapha gati thatI nathI, dezavirati *vivecana mATe juo lekhakakRta "AtmajJAna ane sAdhanApatha' prakaraNa pAMcamuM - 'vivekapUta tapa-tyAga', 'baLa nahi, kaLa', 'bAhyajIvana ane AMtarapravAhano sumeLa Avazyaka' vagere zIrSaka heThaLa thayela chaNAvaTa. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? ke sarvavirati dharmano pAyo jIvasRSTi sAthenI AtmIyatA-AtmasamazatA che. AtmasamadarzitAnA bhAvamAMthI janmatI dayA ane tenA pariNAme AvatI anyane lezamAtra du:kha na pahoMce e rIte jIvavAnI kALajIrUpa ahiMsAnuM ja mukitapathamAM mUlya che. "sarvajIvone Atmasama jANe, jae ane saMyama pALe to pApakarma baMdhAtAM aTake."8 Ama, paramArthadRSTie, hiMsA-ahiMsAno AdhAra AMtarika viveka upara che, mAtra sthUla karma upara nahi. audAryAdi guNasaMpatti vinAnA anaMtavAranA "odhA" paNa niSphaLa gayA che- zramaNabhAva-prAyogya badhI ja bAhya municaryAnuM aNizuddha Asevana karavA chatAM ya niSphaLa gayA che; to, svArthakendrita AMzika vrataniyama ane kriyAkAMDanI to vAta ja kayAM rahI? enAM bAhya AkAraprakAra jainadharmanirdiSTa hoya eTalA mAtrathI ene lokottara dharma mAnI rakhe bhramamAM rahIe. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 1 * konI prazaMsA vajarya-anyadarzanInI ke mithAmatinI? jaina kuLamAM janmela AtmAonuM e saubhAgya che ke nAma-rUpa ke mata-paMthanI ADaza UbhI karyA vinA, vItarAga dazA prApta sarva mukatAtmAo pratye temaja vItarAgatAnI dizAmAM niSThAbharyA puruSArthane ja potAnuM jIvanavrata banAvanAra sarva sAdhaka AtmAo pratye zraddhA ane Adarane spaSTa zabdomAM vAcA Apato zrI navakAra mahAmaMtra gaLayUthImAM ja te pAme che. vaLI, jainAgamomAM e vAta ghaNI spaSTa rIte kahevAmAM AvI che ke jainetara dharmapaMthomAM rahela mahAnubhAvo muktinI prApti na ja karI zake evuM nathI. khuda bhagavAna mahAvIra prabhue e pheDa pADyo che ke jainetara darzananA sAdhu-saMto ane gRhastho sudhdhAM paNa mukita meLavI zake che. jinAjJAthI bhAvita aMta:karaNavALA prAcIna jaina maharSionAM vacanomAM Thera Thera A udAra mata vyakta thato rahyo che: "indriyo ane kaSAyothI upara uThelA nirmaLa aMta:karaNavALA mumukSuo bhinna bhinna mArgethI paNa paramAtmagatine prApta karI le che."10 "sAdhaka cAhe zvetAMbara hoya ke digaMbara, jaina hoya ke bauddha, zaiva hoya ke vaiSNava, te jo pUrNa samabhAvamAM Avyo to tenI mukti nizcita ja samajavI."11 bIjI bAju teoe e vAta paNa kazA khacakATa vinA jAhera karI che ke "sarvaviratinI pratijJApUrvaka jainadharmanirdiSTa samagra sAdhucaryAnuM pUrNa pAlana karatA hovA chatAM mukti dUra ja rahI jAya evuM ya bane." arthAtu zreyArthI kayA mata-paMthano anyAyI che e vAta karatAM tenI AMtarika dazA zI che. e vAtanA AdhAre tenA AtmavikAsanuM mUlyAMkana karavuM evI udAra ane taTastha jaina paraMparA rahI che. . kiMtu, Aje ghaNAM jaina zramaNa-zramaNIo zraddhALu janone e vAta ghUMTAvatAM rahe che ke "anyadarzanInA guNonI mAtra mana anumodanA karI zakAya, jAheramAM tenI prazaMsA na thaI zake. ApaNe tenI prazaMsA karIe to ethI miThAmatane puSTi maLe, phalata: prazaMsakanuM samyakatva dUSita bane.' AvI samaja dharAvanArAMo potAnI mAnyatAnuM samarthana, upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanAM be-eka vidhAnonA khoTA arthaghaTanamAMthI meLave che. 'ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM?" (prathama AvRtti) vAMcIne eka munie, potAnA mananI gaDamathala vyakta karatAM, jijJAsubhAve mane lakhyuM che ke "mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje, samyakatvanA 67 bolanI sajajhAyamAM, 'mithAmati-guNa-varNano, TALo cotho doSa; unmArgI thatAM have, unmAraga poSa." Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? e paMkti dvArA, kahyuM che ke anya darzanamAM rahelA guNasaMpanna AtmAnI paNa jAheramAM prazaMsA karavAmAM samyaktvane dUSaNa lAge che. to, A vAta (nA saMdarbhamAM tamArAM vidhAno) kevI rIte ghaTI zake?" --A prazna vAcake dhyAnapUrvaka vAMcyo haze to yazovijayajI mahArAjanA prastuta vidhAnanA arthaghaTanamAM praznakAra munizrI kayAM gothuM khAI jAya che e tenA khyAlamAM AvI ja gayuM haze. mULa avataraNano bhAva potAnA zabdomAM rajU karatAM praznakAre temAMnA 'mithyAmati' zabdanA sthAne 'anyadarzanI' zabda prayojyo che. 'mithyAmati=anyadarzanI' AvuM samIkaraNa mAMDavuM zuM vyAjabI che? zuM koI 'jaina' mithyAmati na hoI zake? tema zuM koI 'anyadarzanI' samyagdaSTa na hoI zake? anya liMge siddha thavAya che e svIkArIe to enI sAthe e svIkAravuM ja rahyuM ke anya liMgamAM paNa samyakcAritra hoI zake. prazna thAya ke anya liMgamAM samyakcAritra zI rIte saMbhave? teno javAba zodhatAM, cAritranI ane sAdhupaNAnI zAstrakAroe ApelI A vyAkhyA ApaNI samakSa rAkhavI paDaze : ane, nivRtti ne pravRttibhede, cAritra che vyavahArejI, nijaguNa sthiratA caraNa te praNamo, nizcaya zuddha prakAra.13 jANa cAritra te AtamA, nija svabhAvamAM ramato re; lezyA zuddhe alaMkaryo, mohavane navi bhamato re. apramatta je nita rahe, diva harakha navi zoce re, sAdhu sUdhA te AtamA, zuM muMDe zuM loce 2.14 jemaNe potAnI vRtti nijasvabhAvamAM kendrita karI dIdhI hoya arthAt zuddha dRSTAbhAvamAM ja sthira rahI, mohavaza UThatI bhAvinI kalpanAo tathA bhUtakALanI smutionI cuMgAlamAM na phasAtAM jeo harSa-zokanA jhUle caDayA vinA dehAdi potAnA vartamAna paryAyane jJAyaka bhAve vedI rahyA hoya evA sau saMtone sammAritrayukta gaNyA che pachI te jaina hoya ke jainetara. ApaNA pUrva maharSioe anyatra uccArelI bIjI eka cetavaNI paNa A saMdarbhamAM ApaNe vIsaravI na joie. te e ke, liMga-veSa-kiriyA kuM saba hi, dekhe loka tamAsI ho, cinmUrati cetanaguna cinha, sAcI sou saMnyAsI ho.15 cetana kuM parakhyo nahi, kyA huvA vratadhAra; zAla vihUNA kheta meM, vRthA banAi vADa. 16 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmArAdhanAnI dharI tAtparya e che ke samakyAritra amuka liMga-kriyA sAthe baMdhAyeluM che evuM nathI. jaina zAstro zAkha pUre che ke kevalajJAnanI upalabdhi thayA pachIye kurmAputra cha mAsa sudhI gRhavAsamAM rahyA che-arthAt dekhItI bAhya caryA gRhasthanI hovA chatAM AMtarika stare kurmAputra terame guNaThANe ArUDha rahyA hatA. Ama, ApaNA prabuddha pUrvAcAryoe siddhAMta ane dRSTAMta baMne dvArA e vAta pratipAdita karI che ke sAcA saMnyAsInI oLakha mATe liMga-kriyAno ja eka mAtra gaja kAma lAgato nathI: 'liMga-veza-kiriyA ; saba hi, dekhe loka tamAsI ho; cimUrati cetanaguna cihane, sAco sou saMnyAsI ho." A tathya najara sAme rahe to anyaliMgastha vizuddha Azayayukata mahAtmAomAM samyaphacAritranI saMbhAvanA nakAravAnuM sAhasa kema thaI zake? ane samyaphacAritra, samadarzana vinA to hoI ja na zake. mATe, 'alige siddha e siddhAMtanA svIkAranI sAthe e svIkAra paNa Ave che ke, "anyadarzanI'mAM paNa samadRSTino ughADa saMbhavI zake. eTale dhaDa daIne 'anyadarzanI=miAmati' AvuM samIkaraNa kema mAM zakAya? vaLI, jaina darzanamAM rahelI manAtI vyakita, samaSTi ja hoya evo ye koI niyama nathI. jaina kuLamAM janmela/Ucharela vyakita paNa mithyAtvI hoI zake che, eTaluM ja nahi, muni paNa mithAmati hoI zake che. zAstrajJa muni-sADA nava pUrvadhArI muni-paNa "micchAmaMti saMbhavI zake che. * TUMkamAM, koI amuka dharmapaMthanA lekhAtA anuyAyIo badhA ja milAdRSTi hoya ke amuka darzananI chAvaNImAM beThelA badhA ja samaSTi hoya evuM nathI. huM deha e bhAvamAM jIvanAra vyakti-cAhe te jaina hoya ke ajaina, muni hoya ke gRhastha-e mithyASTi che; "dehAdi samagra jaDa dravyothI ane karmakRta sarva avasthAothI para huM vizuddha caitanya chuM e bhAvamAM jIvanAre-jaina hoya ke jainetara-e samadRSTi che.17 "miAmati-guNa-varNano, 'TALo cotho doSa'--A paMkitamAM "mithAmatinI prazaMsAthI dUra rahevAno anurodha che nahi ke "anyadarzanI'nI. arthAt je AtmAo saMsArAbhimukha hoya-indriyasukha, bhoga-upabhoga temaja tenAM sAdhano : paiso-padapratiSThA kAje ke kIrti AdinI abhilASAthI prerita jIvana jIvI rahyA hoya-tenI prazaMsAno niSedha che. evA bhavAbhinaMdI AtmAo koI viziSTa dAna-tapa-tyAgatitikSA yoga-samAdhi Adi dekhItI sampravRtti paNa karatA dekhAya ke maMtrataMtranI koI sAdhanA dvArA atIndriya zakitao, siddhio ke yoaizvarya temane prApta thayAM hoya to ethI aMjAI jaI, bhavabhramaNa vadhAranArI e AbhAsika sampravRtti ke bhrAmaka yogezvarya-jenuM AdhyAtmika mUlya zUnya che--nI prazaMsA karavAno ahIM Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? niSedha karyo che kAraNa ke tema karavAthI saMsAravardhaka e pravRttimAM abudhajanone upAyabuddhi janme, enA kartAno moha-ajJAna ane ahaM-poSAya, unmArgane puSTi maLe, temaja jAtanI AdhyAtmika jAgRti paNa maMda paDavAno prasaMga rahe. mohane ane bhautika tRSNAne ja poSatI koI AbhAsika dharmapravRttine uttejana na maLI jAya tathA prazaMsaka jAte pathabhraSTa na thaI jAya e dRSTi uparyukata niSedhanI pAchaLa rahelI che. eTale kharekhara to, ekalA "anyadarzanI'nI nahi paNa, bhautikatAmAM masta 'jainonI prazaMsA paNa varyA ja gaNavI rahI. ane, dekhItuM tyAga-tapayukata sAdhucaryAnuM bAhya Asevana chatAM, bahirAtmabhAvaprerita ja jenuM jIvana vahyuM jatuM hoya evA bahirmukha tyAgIonAM prazaMsA-satkAra paNa niSiddha ja samajavAM rahyAM. putranA lagna prasaMge savAre siddhacakrapUjanano mahotsava mAMDanAra ane e ja rAtre DIsko DAnsanuM gharaAMgaNe Ayojana karanAra parivAranI dharmabhAvanAnAM guNagAna karatAM pahelAM kSaNabhara thaMbhIne e vicAravuM rahyuM ke e pUjana prabhubhakitaprerita che? ke mAtra samAjamAM potAno vaTa pADavA mATeno eka vaibhavI samAraMbha ja che e? e ja rIte dIrdha tapazcaryAothI, samUha dIkSAothI ke upadhAna, pUjA, pratiSThA bAdi prasaMge bolAtI uchAmaNIonA mAtra masamoTA aMkaDAothI ja prabhAvita thaIne prazaMsAnAM puSpo veravA besI na jatAM, e viveka karavo rahyo ke emAM dharmabhAvanAprerita keTaluM ane ahaM-prerita keTaluM? kiMtu, khoTA arthaghaTana ane sAMpradAyika mohavaza Aje ApaNe evI badhI pravRttionAM Dhola-trAMsA-nagArAM vagADatAM rahIe chIe ane bahirbhAvamAM gaLAbUDa DUbelI vyaktionA paga pakhALatA rahIe chIe! e badhuM zuM unmArgapoSaka nathI? dRSTirAgane bAjue mUkI, zreyArthI AtmAoe A vAta nirAMte, svastha citte vicAravA jevI che ke dRSTirAgavivaza Aje jemanAM yazogAna karatAM ApaNe thAkatAM nathI-takatIo, sanmAna samAraMbho, moTamoTAM svAgata-sAmaiyAM, pUjano, mahotsavo, paraspara spardhA karatI ne UDIne AMkhe vaLage evI jAherAto ane AmaMtraNapatrikAonI bharamAra vagere dvArA jemanAM guNagAna ApaNe hoMze hoMze karI rahyAM chIe ane bIjAone tema karavA prerIe chIe, emAMnA keTalA "miAmati nathI? unmArgapoSaNanI vAta AgaLa karIne, anyadarzanasthita sAcA guNIjanonI prazaMsAno niSedha pokAranArAMoe kadI A lekhuM mAMDayuM che kharuM ke svaliMgastha mizrAmationI mizrApravRttionAM raNaziMgAM phUMkIne zuM teo jAte unmArgane vega nathI ApI rahyAM? smaraNamAM rahe ke koI praNAlikA, vicAra ke vyakita samakAlIna samAjamAM mAnya hoya eTalA mAtrathI te "samyapha ke "su nathI banI jatAM. prakAMDa vidvAna zrI yazovijayajI upAdhyAyane zrIpALarAsanI racanA karatAM karatAM AtmajJAnanI upalabdhi thaI, te avasare emanA mukhethI sarI paDelA A udgAra che: Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 ApaNI dharmArAdhanAnI dharI jima jima bahuzruta, bahujanasaMmata, bahula ziSyano zeTho re, tima tima jinazAsanano vairI, jo navi anubhava neTho re.18 ane tibatrIzImAMmAM emanAM A vacanoya A saMdarbhamAM vicAravAM ghaTe: jJAnAdika guNa maccharI, kaSTa kare te phoka; * granthibheda paNa tasa nahi, bhUle bhoLA loka. Adara kIdhe tehane, unmAraga thira hoya; bAhya kriyA mata rAcajo, paMcAzaka avaloya. to, anya darzanamAM rahela mahAnubhAvonA lokottara guNonI ye prazaMsAthI zraddhAbhraSTa thaI javAno bhaya dAkhavatA sanmArganA e rakhevALo zAsanaprabhAvanAnA bhrAmaka mahorAnI othe cAlI rahela AjanI A dhUmadhAmabharI mithyAtvapoSaka mAyAjALa sAme eka harapha ye kema uccAratA nathI? 'Adara kIdhe tehane, unmAraga thira hoya A vAta tyAM kema koI yAda karatuM nathI?. vaLI, jemanAM vacano TAMkIne anyadarzanInI prazaMsA na karavAno anurodha karAya che, e ja yazovijayajI mahArAje anyatra e anurodha paNa karyo che ke, anyamAM paNa dayAdika guNo, jeha jinavacana anusAra re; sarva te citta anumodIe, samakita bIja niradhAra re. * . cetana, jJAna ajavALIe.19 arthAt mata-paMthathI nirapekSapaNe guNIjanonA guNanI hArdika anumodanA e samakitanuM bIja che. mumukSue e jovuM rahyuM ke, ajJAnavaza kiMmatI gaja-mauktikane nakAmo patharo gaNI pheMkI detI ane caNoThInAM AbhUSaNo paherIne mahAlatI bhIla kanyAnI jema, pote paNa ajJAna ane dRSTirAgavaza, A samakitabIjane pallavita-puSpita thatuM rokIne jIvanabhara bhAvadAridrayamAM mahAlI to nathI rahyo ne? upAdhyAyajInAM prastuta baMne vidhAnone parasparanA saMdarbhamAM vicArIzuM to samajAze ke te ekabIjAnA pUraka che. mANasa prazaMsA ghaNIvAra kevaLa ziSTAcAra khAtara ke sAmAne sAruM lagADavA mATe keTalIka vAra to saMbaMdhita pravRtti ke vicAra potAne arucikara hoya toye-karato hoya che. aMtara bhaLyA vinAnI AvI mAtra zAbdika prazaMsA nahi paNa hArdika pramoda- hearty commendation -e samakitanuM bIja che. A vAta spaSTa karavA mATe ja emaNe kahyuM ke "sarva te citta anumodIe." A viSayamAM AcArya haribhadrasUrijI mahArAjanAM vacano sAva spaSTa che: "vizati vizikA' nAmanA graMthamAM dharmabIjanI vAta karatAM khuda emaNe 'bahumAnapUrvakanI prazaMsA' e zabdaprayoga karyo che.20 arthAt "sarva te citta anumodIe" e vacana Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? prazaMsAno niSedha karavA nathI uccArAyAM, paNa temAM citta bhaLeluM hovuM jarUrI che e vAta upara bhAra mUkavA mATenuM e vacana che. 'satpravRttinI anumodanA prazaMsA samakitanuM bIja che' e sAMbhaLIne, kTa phaLa meLavI levAnI dhUnamAM, zreyArthI mohamUDha vyaktionI koI adharmapoSaka AbhAsika dharmapravRttinI ye anumodanA prazaMsA karavA besI jAya e ISTa nathI-e sAvadhAnI ApavA emaNe bIjuM vidhAna karyuM ke anumodanA ke prazaMsA karo te mithyAmatinI nahi; mithyAmatinI prazaMsA samakitanuM bIja nathI, e to samakitanuM dUSaNa che. koI eka vAta kahetAM amuka muddAne upasAvavA mATe vidheyAtmaka kathana karavAmAM Ave che, to bIjo koI muddo dhyAna upara lAvavA mATe niSedhAtmaka kathana karavuM paDe che. Ama prastuta be gAthAo dvArA, vidhi ane niSedha svarUpe, eka ja vAta kahevAI che. A tathya upara AcArya zrI haribhadrasUri mahArAjanI mahora to lAgelI che ja; yukti ane anubhava paNa tenuM samarthana kare che. 80 6 anumodana hArdika hoya-aMtaranA UMDANamAMthI te UThatuM hoya to saMvedanazIla vyakti ene vAcA ApyA vinA rahI zake kharI ? tamArA jIvananA 'evA koI prasaMgone smRtipaTa para sarakavA do ke jyAre koI manamohaka prAkRtika dRzya, koI zAMta ramaNIya tIrthadhAma, koI bhavya maMdira, jIvaMta zilpa, jIvanadRSTi badalI nAMkhatuM koI pustaka, saMgItanI koI madhura sUrAvali ke koI ciraMjIva kalAkRti tamArA aMtaranA tAra jhaNajhaNAvI gai hoya. evuM banyA pachI koinIye AgaLa tamArA aMtarano e AhlAda tame vyakta ja na karyo hoya evuM banyuM che kharuM? to, have jAta anubhavanA AdhAre e tola karo ke je guNa joIne tamAruM aMtara nAcI UThatuM hoya-ne e anumodana samakitanuM to bIja ja banatuM hoya--e guNanI prazaMsA niSiddha hoI zake kharI ? aMtaramAM ugela anumodananA dharmabIjane prazaMsArUpe" aMkurita thavA devuM ke tene dharatImAM ja dharabI rAkhI kohavAvA devuM e viveka Akhare to vyaktie jAte ja karavo rahyo. Agama ane yukti ukelanI dizAmAM mAtra AMgaLI cIMdhI zake, enA AkharI ukela ane samAdhAna to darzanamohanIyanA kSayopazamajanya AMtarika nirmaLatA dvArA prApta thatI AMtarasUjha-- intuition ke mArgAnusArI prajJA insight vaDe ja zreyArthI pAmI zake che. AthI ja zAstrakAra maharSioe kaMhyuM che ke dharmanA bIjabhUta, mata-paMthanA bhAvAveza vinAnI, AvI zuddha prazaMsA caramAvartamAM Avela nirmaLa aMta:karaNavALA AtmAo ja karI zake che, anya AvartomAM rahela jIvonuM e gajuM nahi. 21 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-va 'laukika' ane 'lokottara' dharmanI bhedarekhA 3 AbhAsika dharmapravRttine ke potAnA mata-paMtha-saMpradAyane mAnya azuddha karma-kAMDane ja mokSasAdhaka dharma mAnI laIne mumukSu ThagAya nahi te mATe prabuddha pUrvAcAryoe dharmapravRtti viSayaka eka bahumUlya pRthakkaraNa prastuta karyuM che. amuka dharmapravRtti ke vicAra-vartana mokSadAyI che ke saMsArapoSaka che e pArakhavA mATe e pRthakkaraNa 'esiDaTesTa' samAna che. sUcita pRthakkaraNa anusAra koI paNa satpravRtti, dharmAnuSThAna ke AcAra-vicArane pAMca prakAramAM vaheMcI zakAya. 'yatidharma batrIsI' 'vizikA' vagere graMthomAM zAstrakAra maharSioe pratIka tarIke kSamA laIne, tene A rIte vibhAjita karI batAvI che: 1. 'jJAnIoe mumukSune kSamAM rAkhavAnuM kahyuM che, mATe mAre kSamA rAkhavI joIe' ema vicArIne--arthAt zAsravacanane AgaLa karIne--kSamA rAkhavI te vacana kSamA. 2. vacana kSamAnA cirakALanA abhyAsathI caMdanagaMdha nyAye svabhAvarUpa banI gayela kSamA te dharma kSamA. A prakaraNanA prAraMbhamAM TAMkela be satya ghaTanAono samAveza A koTimAM thAya. caMdanane kApo ke bALo to paNa te sugaMdha ja Ape che, tema koI kApe ke mAre to paNa sahajapaNe enA upara prema ane vAtsalyanI ja varSA karavAno A guNasaMpanna mahAnubhAvono svabhAva banI gayo hoya che. A be prakAra lokottara kSamAnA che. have laukika kSamAnA traNa prakAra joIe : 1. 'amuke mArA upara amuka upakAra karyo che, mAre mAthe enuM RNa che, mATe enI sAme na bolavuM--na thavuM joIe" ema vicArIne kRtajJatApUrvaka kSamA rAkhavI te, athavA 'A prasaMge khamI khAvAmAM lAbha che'--ema samajIne kSamA rAkhavI te upakAr kSamA. 2. 'A prasaMge jo khamI nahi khAuM to mane ethI nukasAna thaze. sAmI vyakita sattA, dhana ke baLa AdithI mArAthI caDiyAtI hovAthI teno khopha vahoravAmAM lAbha nathI'--ema vicArIne rakhAtI kSamA te apakAra kSamA. 3. 'kSamA na rAkhuM to ethI thatA azubha karmabaMdhathI narakAdi bhavomAM mAre enAM kaDavAM phaLa bhogavavAM paDaze' A bhayathI, ke manuSya bhavamAM ya enAthI AvanArA saMbhAvya anarthonA bhayathI, rakhAtI kSamA te vipAka kSamA.22 kSamAnI jema namratA, saraLatA, saMtoSAdinuM paNa upara mujaba pRthakkaraNa karIne teM lokottara arthAt mokSasAdhaka che ke mAtra sAmAjika sadguNa che te jANI zakAya. AcArya zrI haribhadrasUri mahArAje 'vizativiMzikA graMthamAM A pRthakkaraNanI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? carcA karatAM spaSTatA karI che ke "upakAra kSamA, apakAra kSamA, vipAka kSamA, vacana - kSamA ane dharmottara kSamA A pAMcamAMnI traNa sApekSa che, laukika che chellI be-je nirapekSa ane lokottara che te--munine hoya."23 e ja rIte Arjava (saraLatA, nirdabhatA), mArdava, (mRdutA, namratA) ane mukita (nirlobhatA) paNa pAMca bhede che; temAM paNa pUrvokta nyAye munine chellA be prakAra hoya.24 prathamanI traNa kSamAmAM phaLa upara dRSTi che-te bhaya ke lobha prerita che--mATe tene sApekSa ane laukika kahI. chellI be kSamA nirapekSa che, niSkAma che-temAM phaLa upara najara nathI, A vacanonuM tAtparya e che ke vikAra ane vAsanAothI mukta thavAnI icchAthI prerita dharmAnuSThAna ke sadAcAranuM pAlana ja lokottara yAne mukitasAdhaka che. mAtra anya darzanonAM ja kriyAkAMDa nahi paNa jainadharmanirdiSTa anuSThAna paNa jo koI bhautika lAbha meLavavAnA ke nukasAna nivAravAnA hetuthI thatAM hoya to te laukika ja rahe che. enAthI mokSaprApti thaI zakatI nathI, kAraNa ke enI nAbhimAM Asakti ja taMbu tANIne paDI hoya che. zAstrakAroe dharmAnuSThAnonuM vargIkaraNa eka anya prakAre paNa karyuM che. 25 te paNa A vAtane puSTi Ape che. ahIM ApaNe e pRthakkaraNa paNa joI laIe: * 1. saMmUcchima kriyA-prayojana ke lakSyanA koI vicAra vinA, gatAnugatikatAthI, rUDhivaza bedhyAnapaNe thatI kriyA. zAstrIya paribhASAmAM ene ananuSThAna paNa kahe che. 2. viSa-kriyA-paiso, pada, pratiSThA, saMtati, siddhi ke kIrti Adi koI aihika kAmanAthI thatAM dhArmika anuSThAna ke 'yogasAdhanA.' 3. garAnuSThAna-jemAM A loka saMbaMdhI koi apekSA bhale na hoya, paNa paralokamAM indranuM pada, apsarAono upabhoga, divya aizvaryAdinI jhaMkhanA rahelI hoya tevI dharmapravRtti. zuddha aMta:karaNa ja dharmanA prANa svarUpa che. viSa tathA gara anuSThAnamAM to citta ja tRNAthI kharaDAyeluM hovAthI e dharmAnuSThAna niprANa banI jAya che. : 4. taddhatu-mokSaprAptinA ja eka mAtra hetune najara sAme rAkhIne thatuM anuSThAna ke sAdhanA A koTimAM Ave. 5. amRta anuSThAna-'vibhAvadazAthI haTIne svarUpamAM karavA mATe zrI jinezvara devoe arthAt pUrNajJAnIoe batAvela A anuSThAna che evA spaSTa bodhanI sAthe jemAM aMtarano umaLako-harSollAsa evo hoya ke e kriyA karatAM zarIre romAMca anubhavAya ke harSAzrunI dhArA vahI UThe tevuM anuSThAna. evuM anuSThAna avazya bhavapAra utAre che-amaratA arpe che, tethI tene amRta anuSThAna kahyuM che. AmAMnA prathama traNa prakAro dharmano mAtra AbhAsa ja janmAve che mATe te varya gaNyA che ane taddhatu tathA amRta anuSThAnane ja mokSasAdhaka yAne lokottara kahyA che. Ihalaukika ke pAralaukika AkAMkSAthI prerita dharmapravRttinI mokSasAdhana tarIkenI vyarthatA arthAt tenI laukikatA A vargIkaraNamAM paNa spaSTa UpasI Ave che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . cothA prakaraNanAM TippaNo 1. (i) dharmastAvad rAgAdimalavigamena puSTizuddhimaccittameva / -upAdhyAya yazovijyajI yogavizikA TIkA. ' sarakhAvo: dvAtrizat trizikA, 9, 10, 22-juo prakaraNa 2, TippaNI 7 (ii). (ii) dharmazcittaprabhavo yataH kriyAdhikaraNAzrayaM kAryam / malavigamenaitat khalu puSTayAdimadeSa vijJeyaH / / upA. yazovijayajIkRta TIkA-Arya mavanirveri mavati-ug mArgAnusArI dharmo lakSyo, na tvabhavyAdigato'pi / -SoDazaka 3, zloka 2. 2: amanojJAnAM saMprayoge tadviprayogAya smRtisamanvAhAraH / -tattvArthasUtra, adhyAya 9, sUtra 31. 3. juo, AcArya haribhadrasUri mahArAja racita, viMzati viMzikA graMtha . aMtargata yatidharmavizikA tathA dazamuM SoDazaka; ane upAyazovijayajI , kRta yatidharma batrIsI.'' 4. ihAmutraphalApekSA bhavAbhiSvaMga ucyate / dUnniza trizikA drA 13, zloka 10. 5. visati vizikA, vizikA 9, gAthA 4, : - juo, A pustakanuM prakaraNa 3, TippaNI 9. 6. pazyanti lajjayA nIcai-durdhyAnaM ca prayuJjate / / . AtmAnaM dhArmikAbhAsAH kSipanti narakAvaTe / / -adhyAtmasAra, vairAgyasaMbhava, zloka 30. sarakhAvo: uttarAdhyayana sUtra, a20, gAthA 43. A muddAnA vistRta vivecana arthe juo 'adhyAtmakalpadruma,' adhyAya - 13-yatizikSA adhikAra, zloka 2-19. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? 7. (i) zrI mahAnizItha sUtra, adhyayana 3, juo, A pustakanuM prakaraNa 3, TippaNI 23. (ii) sAmavat sarvabhUteSu kula priyaka | cintayannAtmano'niSTAM hiMsAmanyasya nAcaret // yogazAstra prakAza 2, zloka 20. 8. savvabhUyappabhUyassa sammaM bhUyAiM paaso| -dazavaikAlika sUtra, a. 4, gAthA 9. 9. zrI pannavaNA sUtra, prathama pada, sUtra 9. 10. jitendriyA nitathA tAntAmAnaH sumarIyA | paramAtmagati yAnti vibhinnairapi varmabhiH / / paramAtma-paMcaviMzatikA, zloka 11. 11. mecaMno ya sAsaMvaro vA to sara kanno vA, * samabhAvabhAviyappA, lahaI mukkhaM na saMdeho // -saMbodhasattarI, gAthA 2. 12. upadezapada, gAthA 233 TIkA (juo prakaraNa 2, TippaNI 22). " 13. upA. padyavijayajIkRta siddhacakastavana, gAthA 9. 14. zrIpALa rAsa, khaMDa 4, DhALa 12. 15. upA. yazovijyajI, pada 39 (gurjara sAhityasaMgraha, bhAga 1, pRSTha 175). " 16. yogIzvara cidAnaMdajI, adhyAtmabAvanI, gAthA 9. 17. (i) je paryApu niraMtatte gharamasthita: | AtmasvabhAvaniSThAnAM dhruvA svasamayasthitiH / / -adhyAtmopaniSa, jJAnayoga, zloka 26. (i) paryAyaro gIva mithyAdi: mavati | * * -yogIndu, paramAtmaprakAza, zloka 77. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmArAdhanAnI dharI (iii) para-pariNati apanI kara mAne, kiriyA garve dhahelo; unakuM jaina kaho kayuM kahIe, so mUrakha meM pahelo. paramaguru ! jaina kaho kyuM hove? --upAdhyAya yazovijayajIkRta pada. 18. zrIpALa rAsa, khaMDa, 4, DhALa 13. 19. upA yazovijayajI kRta amRtavelanI sajjhAya, gAthA 20. 20. cIna vimalsa oya, vartuLa cArikho nIve bahumANasaMgayAe suddhapasaMsAI karaNicchA || 21. vInamna vi saMvRttI nAyaDu viramaMmi ceva yade / accatasuMdarA jaM esA vi tao na sesesu / / --vizati vizikA, vizikA 5, gAthA 2. 85 -vizati vizikA, vizikA 5, gAthA 6. A gAthA pUrvanirdiSTa gAthA 2 (juo TippaNI 20) sAthe vAMcavI- vicAravI. 22. karmaphalavipAkaM narakAdigatamanupazyato duHkhabhIrutayA, manuSyabhave eva `vA'narthaparamparAmAlocayato vipAkadarzanapurassarA vipAkakSAntiH / --SoDazakaprakaraNa, SoDazaka 10, zloka 10 TIkA. 23. 3varavari--vivA--vayaLa-dhammuttA mane latI / sAvikkha itigaM logigamiyaraM ' dugaM jaiNo || 25. yogabindu, zloka 155-160. --vizati vizikA, yatidharma-vizikA, gAthA 3. 24. ma-ajajava mutti tava, paMca bheda ema jANa; tyAM paNa bhAvinayaMThane, carama bheda pramANa. yatidharma batrIsI, gAthA 7. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinanA ajena" anuyAyIo seyaMbaro ya AsaMbaro ya, buddho va ahava anno vaa| samabhAvabhAviyappA, lahaI mukkhaM na saMdeho / -zrI jayazekharasUri, sambodhasattarI, gAthA 2. syAdvAdathI bhAvita mativALA ApaNA pUrvAcAryoe asaMdigdha bhASAmAM e vAta bhArapUrvaka jaNAvI che ke sAdhaka zvetAMbara hoya ke digaMbara, jaina hoya ke bauddha hoya, zaiva hoya ke vaiSNava-eNe jo samatva prApta karyuM hoya to enI mukti nizcita che. emano jhoka dharmanA bAhya AkAra-prakAra upara nathI paNa tenA AMtarika sattva upara che. sAdhanAnA be aMza che: eka AMtarika ane bIjo bAhya. bhAvavizuddhi aMtaranI sthiti che; te. che kSamA, saraLatA, namratA, nirIhatA, samabhAva vagere guNo rUpe vyakta thatI mana:zuddhi, enI prApti arthe ja bahArano vyavahAra-vidhi-niSedha, vrata, niyama, satsaMga, svAdhyAya, anuSThAnAdi upadezAyAM che. e bAhya vyavahAranuM kalevara kevuM ghaDAya eno AdhAra che sAdhakanI AMtara-bAhya paristhiti. tethI sAdhakone prApta bhinna bhinna deza-kALa-saMyogo anusAra temanI sAdhanAno bAhya deha judo paDavAno. deza-kALa-saMyoga badalAtAM rahe che tema, vyakitanI AtmavikAsanI bhUmikA paNa badalAtI jatI hoya che, tethI vyavahAramArganAM sAdhanonuM bAhya kalevara sadA saune mATe ekasarakhuM na rahI zake. AthI, vibhinna deza, kALa ane paristhitimAM janmelA dharmapaMthonAM bAhya vidhi-vidhAno ane dhArmika karmakAMDo tathA dharmopadezanI zailI ekabIjAthI bhinna rahe che. kiMtu, dharmanuM AMtaratattva to sarva deza-kALamAM ekasarakhuM ane acala che. vibhinna mata-paMthomAM rahela e sarvasAmAnya AMtaratattva ja saddharma che, ane e ja eka tAttvika mokSamArga che. 'vairAgya-kalpalatA' nAmanA graMthamAM upA. yazovijayajI mahArAje A tamane asaMdigdha bhASAmAM vAcA ApI che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinanA 'ajaina' anuyAyIo 'yogazAstra'mAM AcArya hemacaMdrasUri mahArAje paNa bulaMda svara A vAta jaNAvatAM kahyuM che ke "saMyama, satya, zauca, brahmacarya, aparigraha, tapa, kSamA, saraLatA, namratA ane nirIhatA (saMtoSa) -- A dazavidha dharma zrI jinezvaradevoe kahyo che, jenuM ArAdhana karanAra AtmA saMsArasAgaramAM DUbato nathI."4 tAtparya e che ke mukti koI amuka kriyAkAMDa sAthe saMkaLAyelI nathI paNa, uparyukta guNonA vikAsa sAthe tene saMbaMdha che; 'dharma' zabdathI jJAnIone uparyukata guNo abhipreta che, nahi ke amuka prakAranAM karmakAMDa. dharmanAM bAhya AkAraprakAra, kriyAkAMDa, vezabhUSA ane tenI paribhASA aMge vibhinna `mata-paMthomAM vivAda rahe che. paNa sau sAthe bhalAIpUrvakano vyavahAra, satya, prema, saMyama, kSamA, namratA, nirdebhatA, nirIhatA Adi to dareka dharma-paMthane. mAnya che. kriyAkAMDanA vibhinna mArgethI AvIne paNa sau mata-paMthanA AtmArthI sAdhako A sadguNone prApta karavA ane pUrNatAe pahoMcADavA mathe che. e prayatnamAM saphaLatA meLavanAra mahAnubhAvo game te mata-paMthanA sabhya hoya chatAM,5 bhAvathI te zrI jinanA ja anuyAyI che. A prakAranAM traNa udAharaNo ahIM ApaNe joIe. e ullekhanIya prastuta udAharaNo 'cothA ArA'nI nahi paNa ApaNI ja sadInI satya ghaTanAo che. che ke "jIbha kacarI nAkhanAra dAMtane zuM ukheDI pheMkI dezo ?" aruNAcalanI taLeTImAM Avela zrI ramaNa maharSinA AzramamAM eka rAtre traNa cora corI karavA mATe peThA. 26 junano divasa hato ane lagabhaga sADA agiyArano samaya. aMdhArI rAta hatI. zrI maharSi moTA haoNlamAM cabUtarA upara vizrAma karI rahyA hatA. cAra bhakto bArIonI najIka jamIna upara sUtA hatA. emaNe bahAra koIne e kahetA sAMbhaLyA : 'aMdara cha jaNa sUtA che.' "coroe aMdaranA lokone DarAvavA mATe bArI toDavA mAMDI. paraMtu maharSi avicala bhAve .beThA ja rahyA. "zrI maharSie corone kahyuM ke temane laI javA yogya koI cIja AzramamAM nathI, chatAM teo khuzIthI aMdara AvI zake che ane je icche te laI zake che......paraMtu Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? coroe emanI vAta pratye kaMI dhyAna na ApyuM ne bArInA bArasAkhane ukheDI nAkhavAno prayAsa cAlu rAkhyo ke jethI teo aMdara ghUsI zake. coronI bhAMgaphoDathI akaLAIne rAmakRSNasvAmIe emane paDakAravA mATe maharSi pAsethI AjJA mAMgI, paraMtu temaNe tema karavAnI emane manAI karatAM kahyuM ke, "emane emano dharma che, ApaNe ApaNo. ApaNA dharma sahiSNutA ane kSamA che." "daramyAnamAM kuMjusvAmI haoNlamAMthI cAlyA gayA hatA ane sahAyatA mATe zahera tarapha prasthAna karI dIdheluM rAmakRSNasvAmIe corone pharI kahyuM ke teo utpAta na macAve ane laI javuM hoya te laI jAya. javAbamAM coroe ghAsanA chAparAne Aga cAMpI devAnI dhamakI ApI. maharSie emane Aga cAMpatA rokyA ane kahyuM ke, hala temane soMpIne pote badhA bahAra cAlyA jAya che. corone eTaluM ja joItuM hatuM paNa emane Dara hato ke evuM na bane ke teo corI karI rahyA hoya tyAre bIjA emanA upara tUTI paDe. coro saLiyA laIne daravAjAmAM UbhA rahI gayA, ane jevA A loko bahAra nIkaLyA ke emane pITavA mAMDyA. coro emane DarAvavA mAMgatA hatA ke jethI teo emano pratikAra na karI zake. jyAre maharSinI DAbI jAMdha upara coroe prahAra karyo tyAre temaNe kahyuM, "jo tamane saMtoSa na thayo hoya to tame bIjI jAMgha upara paNa prahAra karI zako cho.' emanI rakSArthe rAmakRSNasvAmI samayasara AvI pahoMA.. zrI maharSi ane emanA bhaktoe haoNlanI uttare Avela ghAsanI zALAmAM Azraya lIdho. coro ghAMTA pADI pADIne emane kahevA lAgyA ke "tyAM ja beThA raho, jo tame loko tyAMthI hAlyA cho to tamArA mAthAM bhAMgI nAkhazuM." "coroe kabATo toDI nAMkhyA. corone emAMthI mUrtionI sajAvaTa mATe rAkhelAM cAMdInAM thoDAM patarAM, thoDI kerI ane cokhA-kula maLIne dazeka rUpiyAno mAla hAtha lAgyo...... "thoDoka ja mAla hAtha lAgavAthI coro nirAza thaI gayA. eka cora saLiyo pheravato pheravato pAcho Avyo ane pUchavA lAgyo : . "tamAruM dhana kayAM che? tame e. kyAM rAkho cho?" "maharSie corane kahyuM: "ame garIba sAdhu chIe, dAnanA AdhAre jIvana vitAvIe chIe. amArI pAse dhana kayAMthI?" cora krodhathI ghaNo dhaMdhavAto hato, paNa zuM kare? maharSie rAmakRSNasvAmIne tathA anya bhaktone temanA ghAnI malamapaTTI karavA kahyuM, rAmakRSNasvAmInA praznanA uttaramAM maharSi hasI paDayA ane baMgamAM kahyuM ke "mArI paNa pUjA thaI che.' "maharSinI jAMghano ghA joIne rAmakRSNasvAmIne ekAeka, krodha AvI gayo. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinanA "ajaina anuyAyIo temaNe pAse paDelo loDhAno saLiyo hAthamAM lIdho ane bahAra jaIne coro zuM kare che te jovAnI maharSi pAsethI rajA mAMgI paraMtu maharSie emane rokyA, "ApaNe sAdhu chIe. ApaNe ApaNo dharma na choDavo joIe. jo tame bahAra jaIne koIne mAryo ane tenuM mRtyu thayuM to ene mATe duniyA ApaNane doSita TharAvaze, nahi ke emane. e to pathabhraSTa mANaso che ane temanI AMkhe ajJAnano paDado paDelo che, paraMtu ApaNe to sAce mArge cAlavuM joie, agara tamArA dAMta ekAeka tamArI jIbha kacarI nAMkhe to zuM tame emane ukheDIne pheMkI dezo?" rAte be vAgye coro tyAMthI gayA. thoDIvAra pachI kaMjusvAmI eka adhikArI ane be polIsa sipAIo sAthe pAchA pharyA. zrI maharSi haju uttarIyazALAmAM beThA hatA ane potAnA bhakato sAthe AdhyAtmika viSayo para carcA karI rahyA hatA. sipAIoe maharSine ghaTanA aMge pUchayuM tyAre emaNe eTaluM ja kahyuM ke keTalAka mUrkha mANaso AzramamAM ghUsI AvyA hatA, jyAre emane kAMI hAtha na lAgyuM tyAre teo nirAza thaI jatA rahyA. ..potAne paDela mAra ke corI vize, emane pUchavAmAM na AvyuM tyAM sudhI, emaNe koI paNa vAta na karI." ' A che Arthara sabaoNrna likhita zrI ramaNa maharSinA jIvanacaritranAM be pAnAM.* have prastuta che gorakhapurathI prakAzita thatA hiMdI mAsika kalyANa mAM zrI cArucaMdra zIlanI kalame AlekhAyela eka satya ghaTanA." . "e to mArA ja pUrvakRta karmanuM phaLa lagabhaga cALIseka varSa pahelAMnI vAta che. hugalI jillAnA eka nAnA gAmamAM eka purohita rahe. temano putra rAmatanu kalakattA jaI, nokarInI sAthe sAthe bhaNato paNa rahyo, ne kramaza: te ema. e. thayo. dhIre dhIre vadhatAM vadhatAM mAsika baso rUpiyAnA pagAre eka sarakArI zALAnA AcAryapade te pahoMcI gayo. e jamAnAmAM mAsika rUpiyA basonI nokarI eka bahu moTI vastu hatI. vaLI, rAmatanuM ane temanI patnIbaMneno svabhAva bahu sAro hato. temane lezamAtra abhimAna na hatuM. koInuM bUruM karavAno vicAra sarakho paNa temanA manamAM kadI Avato nahIM. teo AkhA gAmanuM bhaluM icchatAM hatAM ane yathAzakita karatAM paNa hatAM. tethI gAmamAM temanI pratiSThA ane kIrti ora vadhI gayelI. * Arthur Osborne, Shri Raman Maharshi and the Path of Self-knowledge (Rider & Co. London), pp. 66-69 (saMkSipta). varSa 35, pRSTha 952-55 (saMkSipta). Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? "gAmamAM temano eka pADozI adharacaMdra hato. te rAmatanuM cATujayanI A pragatithI ane tenI vadhelI AbarUthI baLato hato. tethI vakhatovakhata te rAmatanune badanAma karavA tenA upara kaMIka doSAropaNa karavA ane nukasAnImAM utAravAnA prayAso karyA karato. tenI A mAnasika vRttithI rAmatanuM sAva ajANa hatA. ' eka vakhata rajAomAM rAmatanu potAne gAmaDe AvyA. adharacaMdra pahelethI ja be traNa guMDAone taiyAra karI eka duSTa yojanA ghaDI rAkhelI. bahArathI koI eka AvArA strIne tyAM bolAvI rAkhelI. yojanA e hatI ke koI eka divase A strI khoTI hohA karI rAmatanu upara lAMchana lagADe, ane te ja samaye, tenI rakSAnA bahAne A guMDAo ane adhacaMdra tenA upara tUTI paDe. ' "e yojanA mujaba ja thayuM. eka divasa bahArathI rAmatanubAbu ghera AvI rahyA hatA. baporano vakhata hato. eka nAnI sUmasAma galI hatI, TharAvelA sthAne te strI ubhelI. rAmatanuM tenI pAsethI nIkaLyA ke teNe khUba moTethI bUmAbUma karI mUkI: 'choDa, choDa, badamAza, are tuM brAhmaNa zikSaka thaIne mArI lAja lUMTavA icche che? are, koI mane bacAvo." rAmatanunA to hozakoza UDI gayA. pelI to rAmatanunI sAva najIka AvI gayelI, ane teNe potAnAM vastro astavyasta karI dIdhelAM. adharacaMdra to guMDAo sAthe tyAM lapAIne beTho ja hato. te tarata AvI pahoMcyo, hohA karavA lAgyo ane gALo bhAMDato te rAmatanune mArajhUDa karavA lAgyo. guMDAo paNa tene jhUDavA maMDI paDayA. rAmatanune to kaMI samaja ja na paDI ke A badhuM zuM che ane zA mATe thAya che. zorabakora sAMbhaLI AjubAjunAM gharomAMthI loko bahAra doDI AvyA. sArI evI bhIDa jAmI gaI gAmanA loko rAmatanano svabhAva jANatA hatA ane tethI tenA pratye atyaMta sahAnubhUti ane zraddhA rAkhatA hatA. prAyaH badhA para teno upakAra hato. rAmatananA upakAra to adharacaMdra upara paNa kaMI ochA na hatA. pADozI hovAne lIdhe te ghaNI ye vakhata temanI sahAya meLavI cUkelo. eka vakhata AkhA gAmamAM plega phATI nIkaLelo. adharacaMdra paNa emAM sapaDAyo hato. tene be gAMTha nIkaLelI. gharanA badhA mANaso paNa tene choDIne cAlyA gayelA. e vakhata eka rAmatanubAbu evA nIkaLyA ke jemaNe potAnA pADozI adharanI covIse kalAka sevA karI, davA-dAru karyo ane ene bacAvI lIdho. gharanA mANaso to daza divase pAchA pharelA. chatAM, kRtana adharacaMdra Aje A AsurI pravRttimAM kAme lAgyo hato. "paNa bhagavAna to badhuM jue ja che. tyAM ekaThAM thayelA gAmavAsIomAMthI lagabhaga badhA ja rAmatanune sAcA sapuruSa ane nirdoSa mAnatA hatA ane adharacaMdrane doSita! teo adharacaMdranA duSTa svabhAvathI paricita hatA ja. temAMnA eka te strIne paNa oLakhI lIdhI. pAsenA gAmanI ja te. eka badanAma kulaTA hatI. teno to A ja dhaMdho hato. guMDAo paNa oLakhAI gayA. lokoe tarata rAmatanune Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91. zrI jinanA "ajaina' anuyAyIo bacAvI lIdhA. guMDAo upara ane adharacaMdra upara te roSe bharAyA. badhA emanA upara tUTI paDyA. "paNa sAttvika dayanA zrI rAmatanubAbuthI A na sahevAyuM. temaNe hAtha joDIne, svarya vacce paDIne, emane bacAvyA, AthI ja te duSTonA jAna baA, te strI to oLakhAI evI ja tarata bhAgI gaI hatI. A bAju, A badhuM joIne be jaNa te gAmathI be mAIla cheTenA gAmamAM-jyAM polIsathANuM hatuM tyAM-khabara ApavA doDI gayA hatA. vAta sAMbhaLIne phojadAra, polIsone sAthe laI, tarata ja A gAma AvavA UpaDayA. phojadAre tyAM pahoMcatAnI sAthe ja tapAsa karIne adharacaMdrane ane sAthe te guMDAone paNa pakaDI lIdhA. sAkSI ApavA sau koI taiyAra hatuM. sipAIone mokalI phojadAre te AvArA strIne paNa tyAM pakaDI maMgAvI. teNe to AvatAM ja potAno guno kabUla karI lIdho ane kahyuM ke te to adharacaMdra pAsethI paMdara rUpiyA meLavIne tenA kahyA pramANe karavA mATe tyAM AvelI; teNe to jema adharacaMdra tene kaheluM tema . kareluM. e loko rAmatanubAbune mAraze enI tene jANa nahotI. "A badhuM joI adharacaMdranA hozakoza UDI gayA. tenI AMkhomAMthI AMsunI dhAra vahevA lAgI. rAmatanubAbu adharacaMdranA duHkhathI duHkhI thaI tene choDI devA mATe phojadArane vinavaNI karavA lAgyA. "phojadAre bhAre AdarapUrvaka chatAM kaDakAIthI kahyuM, 'rAmatanubAbu! Apa polIsanA kAmamAM Dakhala karazo nahIM. ame A dune kharaDAyela hAthe pakaDI pADayA che. emane sajA apAvavA amArI pAse sAbitI ane sAkSIo hAjara che. A bAbatamAM ame tamArI koI vinaMti sAMbhaLavA icchatA nathI. jyAre rAmatanubAbue ghaNuM kahyuM tyAre phojadAre kahyuM ke "tamArA ghA ane mArA saMbaMdhI riporTa ApavA mATe hugalIthI ame sarakArI DaoNkaTarane bolAvyA che ane tame A durNane choDAvavA iccho cho? polIse rAmatanubAbune Adara sAthe temanA ghera pahoMcADI dIdhA, ane eka polIsane tyAM e mATe besADayo ke DaoNkaTaranA AvyA pachI temano riporTa laIne te cokI para Ave. "rAmanuM ghaNuM mANasa rAmatanubAbunA ghera ekaThuM thaI gayuM hatuM. badhA ja icchatA hatA ke duSTone sajA maLe. paNa rAmatanu bAbu koI paNa upAye adharacaMdrane bacAvavA icchatA hatA. temanuM komaLa hRya khUba ja vyathita hatuM-'para du:kha dravahi saMta supunitA." gAmavAsIone te kahevA lAgyA: 'juo, mANasa potapotAnA svabhAvAnusAra vyavahAra kare che, paNa du:kha to badhAne ja thAya che. Aje mArA nimitte adharacaMdrane ane tenA kuTuMbane keTaluM du:kha thaI rahyuM che! vastuta: mane paDelo mAra e to mArA ja pUrvakRta karmonuM phaLa hatuM. mAruM prArabdha AvuM na hota to adharacaMdranI tAkAta zI che ke Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? te mane kaMI kaSTa pahoMcADI zake. A to mArAM ja karmonuM phaLa mane maLyuM che. bhUlathI emAM nimitta banIne e potAnuM aniSTa karI beThA. A temanI bhUla che. bhUlato mANasa dayA ane kSamAne pAtra che. te to gAMDo che ne? eTale mArI prArthanA che ke eka vakhata ApaNe jaIne phojadArane vinaMti karIe ke te A bAbatamAM AgaLa na vadhe. jo teo na mAne to evI goThavaNa karIe ke adharacaMdra viruddha koI sAkSI na Ape. meM haju mAruM nivedana ApyuM nathI. huM kahI daIza ke mAro paga lapasI javAthI mane lAgyuM che." "gAma loko to A sAMbhaLIne daMga thaI gayA hatA. koIka manomana rAmatanubAbunI prazaMsA karatuM. koIka temanI A dayAne kAyaratA, deza-kALa ane pAtranA saMdarbhamAM virodhI AcaraNa, gunA vadhAravAnI kriyA ane mUrkhatA kahetA hatA. rAmatanubAbunI AMkhamAMthI paradu:khakAtaratAne lIdhe AMsu vahI rahyA hatA. gAmalokomAM zrI haripada nAmanA eka sAttvika svabhAvanA vRddha sajajana hatA. temane rAmatanubAbunI vAto bahu gamI. temaNe rAmatanubAbunI prazaMsA karIne temanuM samarthana karatAM gAmavAsIone samajAvyA. gAmalokonuM mana paNa kaMIka palaTAyuM. eTalAmAM DaoNkaTara AvI gayA. DaoNkaTara paNa rAmatanubAbune oLakhatA hatA . ane temanA pratye zraddhA dharAvatA hatA. rAmatanuMbAbue adharabAbune anukULa Ave evo ripaoNrTa lakhavA DaoNkaTarane vinaMti karI, paNa DaoNkaTarane temanI A vAta gaLe na UtarI. chevaTe teo e vAtamAM saMmata thayA ke huM hamaNAM riporTa Apato nathI. daramyAnamAM tame phojadArane samajAvI do. kesa ja na cAle to mArA riporTanI jarUra ja nahIM rahe, ne badhI vAta patI jaze.' DaoNTaranA gayA pachI rAmatanubAju gAmanA cAra-pAMca pratiSThita vRddha puruSone sAthe laI polIsathANAmAM gayA. temaNe thANedArane badhI vAto samajAvI ane adharacaMdrane tathA tenA sAthIdArone kesa calAvyA vagara ja choDI devA karagarIne vinaMti karI. thANedAra upara rAmatanunA AvA vilakSaNa vyavahArano prabhAva paDyo. sadbhAgye te divase thANAmAM polIsanA sarkala InspekaTara pramathabAbu AvelA hatA. te paNa A badhuM jotAsAMbhaLatA hatA. temanA upara paNa AnI asara paDI. thANedAre temanI sAthe masalata karI. "A badhI vAto adharacaMdra ane tenA sAthIo paNa sAMbhaLatA hatA. temanuM aMtara potAnA duSTakarma mATe pazcAttApanI AgamAM baLI rahyuM hatuM ane dhIre dhIre badalAtuM jaI nirmaLa banI rahyuM hatuM. pramathabAbu vacce paDI gAmalokone saMbodhI kahevA lAgyA, "juo, tame eka gunegArane--ke je guno karatAM pakaDAyo che bacAvavA jatAM gunA vadhAravAmAM madadagAra thaI rahyA cho, ane tethI parokSarUpe samAjanuM ane gAmanuM ahita karI rahyA cho. AvA gunegArane jarA paNa sajA na thAya to aparAdha karanArA lokonuM duHsAhasa vadhaze, je samAja mATe ghaNuM ghAtaka thaze. A rAmatanubAbu to sAdhuThThaya puruSa che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinanA ajaina" anuyAyIo 93 teo A vAta samajI na zake, paNa tame badhA emanA gAMDapaNamAM sAthe kema Apo cho ?" . AthI zrI haripada ane rAmanubAbue pramathabAbune aneka yukti-prayuktiothI samajAvavA prayatna karyo ke kharekhara daMDathI gunA ochA thatA nathI. gunAo to prema ane sahAnubhUtithI ja ghaTaze. du:khanA vakhate ahetuka sevAthI ja gunegAranuM Eya parivartana thaze. pachI temaNe e paNa kahyuM ke, "ame evo nirNaya karyo che ke na to tamane adharabAbunI viruddha koI sAkSI maLaze ane na koI sAbitI, pachI tame zuM karazo? "pramathabAbu pahelethI ja prabhAvita to thaI ja gayelA. have Ano temanA upara vizeSa prabhAva paDyo, chatAM temaNe jarA kaDakAIthI kahyuM, "juo, mane tamArA pratye mAna che. ApanI udAratAno huM Adara karuM chuM. paNa A rIte aparAdhIne ekAeka choDI daine ame kartavyavimukha thavA nathI mAgatA. ame joizuM ke zuM thaI zake che. tame loko temane atyAre choDAvavA iccho cho to ame temane choDI daIe paNa tamArAmAMthI koIe temanA jAmIna thavuM paDaze.' - "A sAMbhaLatAM ja rAmatanubAbu bolI UThayA 'sAheba! jAmIna mucarako--tame je kaho te, ApavA huM taiyAra chuM.' A sAMbhaLIne InspekaTara pramathabAbu ane thANedAra baMnenuM daya pIgaLI gayuM. teo paNa Akhare mANasa ja hatA ne! temaNe adharacaMdrane bolAvIne kahyuM, "joyuM tame, emanI badhI vAto sAMbhaLI? have tame zuM kaho cho?" adharacaMdranI AMkhomAMthI zrAvaNa-bhAdaravo varasI rahyA hatA. rotA ane kAMpatA svare kahyuM, hajUra! sAkSAt jouM chuM ke huM pizAca chuM ane e mahAna saMta. deva ja nahi, devothI paNa pUjAya tevA mahAtmA che e. paNa huM bacavA nathI mAMgato. mane Ajanma kALApANInI sajA thavI joIe. mArA aparAdhone jotAM AjIvana kALApANI paNa paryApta nahi thAya. Apa mArA upara korTamAM kesa karo, huM jAte ja mAro guno kabUla karIza." pramathabAbunI salAhathI thANadAre te lokone choDI mUkyA. badhA kAgaLo paNa phADI nAkhyA. AnaMdita haiye badhA chUTA paDyA. pramathabAbu ane thANadAre rAmatanubAbunI caraNaraja lIdhI." caMdananI sugaMdhanI jema svabhAvarUpa banI gayela kSamAnuM AvuM ja eka preraka udAharaNa vikrama saMvata 2020nA cAturmAsa daramyAna meM utkaMThezvaramAM vAMceluM. IsunI sAcI anuyAyI eka aMgreja mAtAnI kSamAzIlatAnI gauravagAthA Alekhato e sacitra ahevAla 'janasattA" (dainika)nA 30 navembara, '64nA aMkamAM chapAyo hato, te lagabhaga akSaraza: ahIM rajU karuM chuM: Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? Izue kSamA zikhavI che, ane huM tenA upadezamAM mAnuM chuM "A ghaTanA tAjetaranI che. ATha saMtAnonI vidhavA mAtA zrImatI brijeTa mulana DablInanI mAunTajoya jelanA lIlA raMganA totiMga daravAjA khakhaDAve che. ene lAge che ke keTalAya ene samajI nahi zake, keTalAya enI TIkA karaze, jyAre hiMsAkhora kAnUna ene vagovaze. paNa e aMgrejI mAtA mATe A kArya mahattvanuM hatuM. jelanI aMdaranA eka yuvAnanA bhAvinI e mAtAne ciMtA hatI...... yuvAna hato bhAratIya.... hindu. "eka varasa para e yuvAne enI soLa varSanI vaye pahoMcelI dIkarI hejhalanuM khUna karyuM hatuM. hejhalanI 16mI varSagAMThanA AgalA divase.... yuvAna zAna mohAMgI 23 varasano bhAratIya vidyArthI hato ane briTanamAM meDikala TuDanTa hato. adAlate mohAMgI para khUnano Aropa mUkyo, paNa e mAtAe dIkarInA khUnIne mAphI ApI. zrImatI mulananA AvA vartAve aneka gorAo enA para ciDAyA che ane seMkaDo nanAmA patro ene maLyA che.ghaNA ene paththara dayanI ane vahAlI dIkarInI yAdane visArI denAra bevaphA mAtA kahe che.....sAce ja AghAtajanaka zabdo. zrImatI mulana kahe che, '...e badhA mane samajI zake to sAruM. teo samajI zakatA nathI ke sAcA hRyathI kSamA ApavI e IzvarI deNa che..Izue "kSamA" zikhavI che ane huM tenA upadezamAM mAnuM chuM.' sarjana koleja najIka AvelI eka kemisTanI dukAnamAM hejhala nokarI karatI hatI. tyAM tenI zAna mohAMgI sAthe prathama mulAkAta thaI hatI. zAne hejhalane potAnI sAthe pharavA AvavA AmaMtraNa ApyuM. hejhale mAtAne vAta karI. mAtAe dIkarIne bhalAmaNa karI ke, "ene ghera bolAva to huM ene jouM ke te kevo che. mane sIdhosAdo lAgaze to huM tane enI sAthe haravA-pharavAnI chUTa ApIza." zAna zrImatI mulanane ghera gayo. mulane ene ekalo besADI kahyuM ke hejhalane paMdara varasa paNa pUrA thayAM na hatAM. nirdoSa hejhala 'jIvananAM satyo paNa samajavA lAgI na hatI. mATe, ene sAcavaje.' ane eNe mAne vacana ApyuM. pachI to zAna e kuTuMbanI ja eka vyakita banI gayo. aThavADika rajA paNa temanI sAthe gALavA lAgyo ...bIjAM nAnAMo sAthe ramato ane bheTo paNa lAvato. zAne hejhalanA hAthanI mAgaNI karI tyAre zrImatI mulane ene hejhala pukhta vayanI thAya tyAM sudhI rAha jovA salAha ApI. * Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinanA ajaina" anuyAyIo "daramyAna hejhala kemisTane tyAMnI nokarI choDI benka kalArka banI hatI, ane phurasadanA samaye moDela tarIke kAma karatI hatI. "eka rAte hejhala ghera pAchI na pharI. zAna je resTorAMmAM rAtanA babaracInI nokarI karato hato tenA bhoMyataLiyAnI rUmamAM zAna ne hejhala ghaNIvAra maLatAM. e rAte bane premIo maLyAM. ekabIjAne cuMbananI Apa-le thaI ane bIjI paLe laDI paDyAM. zAna garvIlo ane sAthe sAthe IrSyALu hato. ane hejhale ja ene kahI dIdhuM ke ene bIjA koka sAthe prema thayo hato. ane zAnanA hAtha hejhalanA gaLe bhIDAyA. hejhala gUMgaLAI, Dhagalo thaI pharasa para paDI mRtyu pAmI. zAna gabharAyo, na dhAreluM banI gayuM. lAza karatAM tenA TukaDAne jaladI vage karI zakAze tema dhArI zAne hejhalanI lAzanA TukaDA karyA. "mAtA to hejhalane jhaMkhatI hatI...trIjA divase eNe reDiyo para sAbhaLyuM ke gUma thayelI hejhalanuM TukaDA thayeluM zaba eka resTorAMnA bhoMyataLiyethI maLI AvyuM hatuM ane e ja mALAmAM uparanA majale eka bhAratIya meDikala TuDanTa gesathI ApaghAta karavAno prayatna karyo hato. "zrImatI mulana pahelAM to bhramita banI gaI, paNa pachI..... huM mArI lADalI dIkarIno vicAra nahotI karatI paNa zAnano karatI hatI. meM mAnyuM ke e paNa marI gayo hato. e vicAra mane Avyo ke potAnA bhayaMkara kRtyano pazcAttApa paNa zAna have karI zakaze nahi.ane jyAre meM jANyuM ke te jIvita hato tyAre meM prabhuno upakAra mAnyo. mane lAgyuM ke mAre tenI pAse javuM ja joIe, ane kahevuM joIe ke meM ene kSamA karI che. paNa sattAvALAoe mane zAnane maLavA javA devA inkAra karyo.' "zAnane jelamAM maLavA janAra eka mitra sAthe zrImatI mulane eka ciThThI ene lakhI mokalI ane zAne javAba mokalyo "hA....mane mApha karo.....' zrImatI mulananI udAratA ethI ya AgaLa vadhI. eNe bhayaMkara yaMtraNA bhogavatI bIjI eka mAtAno vicAra karyo-zrImatI jamunA mohAMgIno-je enA pati sAthe temanA potAnA, nAtAlamAM AvelA, 'syugara plenTezana'nI dekharekha rAkhatA hatA. mulane temanA para patra lakhI dilasojI darzAvI ane zAna mATenI potAnI bhalI lAgaNIo vyakata karI. DabbInamAM zAna para mukaddamo zarU thayo. ane tenI mAtA, vimAnamAM AphrikAthI DablIne AvI. zrImatI mulanano eka mitra jamunA mohAMgIne tene maLavA laI Avyo. "zrImatI mulane jamunAno satkAra karyo, cA pAI ane banne mAtAo vAte vaLagI. dhrusake raDatI jamunA mulanane gherathI pAchI pharI tyAre thoDIka zAMta thaI hatI. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? "thoDA divasa bAda jamunAe mulanane phona karI kahyuM ke ke te hejhalanI kabara para phUla caDhAvavA mAgatI hatI ane jo te enI sAthe Ave to sAruM. ane dIkarInI kabara para phUla caDhAvavA jatI tenAM khUnInI mAtAnI sAthe te gaI...dilagIra hindu mAtAne hejhalanI kabara para sapheda TulIpanA bAra kUla zraddhAthI mUkatI te joI rahI. phUla sAthe eka kArDa hatuM, ane tenA para bAyabalanI ukti sAthe lakhANa hatuM: 'hAlI hejhalanI premabharI yAdamAM. -zrI ane zrImatI mohAMgI taraphathI.' mukaddamAnI sunAvaNI vakhate banne mAtAo adAlatamAM sAthe ja besatI hatI. pahelA ja divase eka polIsa InspekTara zrImatI mulanane pUchayuM, 'tame A vyakitane (jamunAne tamArI sAthe besavA devA mAgo cho?" ane zrImatI mulane javAba Apyo, 'alabatta'. "paNa cukAdAne divase bemAMthI ekeya mAtA adAlatamAM hAjara na hatI. motanI sajAnuM uccAraNa ekeye sAMbhaLyuM nahi. zrImatI mulanane zAnane thayelI sajA viSe eka mitra pAsethI khabara maLI. kevuM artha vagaranuM! hejhalane koI ja pAchI lAvI zakavAnuM nathI, to pachI eka yuvAnane sudharavAno moko kema jhUMTavI levo.' mulane jamunAne phona karyo, paNa jamunA duHkhathI bImAra paDI hatI. eTale mulane jamunAne AzvAsananI ciThThI lakhI mokalI : "huM tamArA putrane mATe prArthanA karuM chuM ane hajuya tene bacAvavAno samaya che.' e rAte moDe sudhI zrImatI mulane zAnanI mukita mATe prabhu pAse yAcanA karI. bIjI savAre eNe keTalAMka dhArmika pustako zAnane jelamAM mokalI ApyAM. enI prArthanA Izvare sAMbhaLI. zAnanI phAMsI mulatvI rakhAI ane ene apIla karavAnI maMjUrI maLI. apIlamAM zAnanI phAMsInI sajA rada thaI sAta varasanI jela thaI. "pachI zrImatI mulana zAnane jelamAM maLavA gaI..maLatAM ja eNe paheluM smita karyuM. zAnano bhAra haLavo thayo. pachI to eNe potAnA gharanI vAto zAna sAthe karI...zrImatI mulananA zabdomAM : "ene khuzI karavA meM mArI bIjI chokarI evalInanA lagnanI vAta ene karI....' zAnane tyAMthI 50 mAIla dUra bIjI jelamAM laI javAmAM Avyo che. zrImatI mulane ene tyAM paNa, avAranavAra maLavA javAnuM vacana ApyuM che: 'pacAsa to zuM ekaso pacAsa mAIla dUra haze to ya huM tane jarUra maLavA AvIza." Ama A udAra dayA aMgrejI mAtAe dIkarInA khUnIne sAcA dilathI kSamA ApI che." Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinanA 'ajaina' anuyAyIo zrI jinezvara devoe cIMdhela kSamA ane upazamanA rAhanA A yAtrIone 'jaina'(jaina=jinanA anuyAyI =jinanA mArge cAlanArA) kahIzuM ke 'ajaina'? 62 dRSTirAgavaza arthAt potAnA mata-paMtha-saMpradAyanI AMdhaLI zraddhAbhakti vaza, potAnA mata-paMthanA kriyAkAMDamAM pravRttirUpa ziSTAcArane ja lokottara yAne mokSasAdhaka dharma samajavAnI bhUla mumukSu karI na bese, potAnI dharmapravRttinuM taTastha mUlyAMkana karavAnI kSamatA te meLave tathA potAthI bhinna kriyAkAMDane anusaranArA mumukSuo pratye asahiSNutA, dveSa, dhRNA, matsara ke niMdAnA kaLaNamAM te na phasAya e mATe dharmanA 'laukika' ane 'lokottara' vibhAgaviSayaka vistRta vicAraNA-chaNAvaTa ApaNe pUrve karI che; tyAM ApaNe e joI gayA chIe ke jainadharma-nirdiSTa kriyAkAMDa hoya tyAM ja lokottara dharma hoya evuM nathI, tema jainadharma- nirdiSTa kriyAkAMDa hoya tyAM te hoya ja evuM paNa nathI. lokottara yAne mukitasAdhaka dharmano saMbaMdha cittazuddhi sAthe ane AMtarika guNasaMpatti sAthe che. je jIvanapaddhatithI ke je dharmAnuSThAnathI--pachI bhale e game te saMpradAyanI chApanAM hoya-kaSAyanivRtti, viSayavirakita ane jIvasRSTi pratye AtmIyatA jAgatI hoya, vadhatI hoya ane TakatI hoya te jIvanapaddhati ke, dhArmik kriyAkAMDanuM Asevana, ke dIrghakALanA tevA abhyAsanA kAraNe je sadguNo phUla ane tenI saurabhanI jema vyakitanA svabhAva sAthe ekarUpa thaI cUkayA hoya te, lokottara yAne mokSasAdhaka dharma che. yoganiSTha AcArya zrI hemacaMdrasUri mahArAje A tathyane vAcA ApatAM kahyuM che. ke kaSAyo---vikAro ane vAsanAo--thI grasta citta e ja saMsAra che, ane kaSAya ane indriyono jaya e ja mokSa che. vikAra ane vAsanAne vazavartI AtmA baddha che, ane kaSAyo ane indriyone jItI laI vikAro ane vAsanAthI upara UThI zuddha jJAyaka bhAvamAM sthita AtmA mukata che; arthAt mokSa e evuM koI sthaLa-vizeSa nathI ke jyAM amuka mata-paMthanA lebalavALAne ja praveza maLe ane anyane jAkAro--saMsAra ke mokSa e AtmAnI ja sthiti-vizeSa che. kaSAyathI mukata thavuM e ja mukita che; eTale vyakita game te mata-paMthamAM rahIne Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? kaSAyo-vikAro ane vAsanAo-upara jaya meLave to te acUka mukita prApta karavAnI. vyakita jainadharmanAM kriyAkAMDa karatI hoya ke anya mata-paMthanAM kriyAkAMDa karatI hoya ke samULagA koI paNa kriyAkAMDa na AcaratI hoya, paNa jo te svArtha, dveSa, IrSA, mada, mAna, krodha, tRSNAdi doSothI upara UThI samatA, saraLatA, kSamA, prema, karuNA, namratA, nirIhatA Adi Atmika guNavaibhavathI saMpanna thaI AtmatRpta, AtmakrIDa bane che to mokSa tene sAme cAlIne bheTe che. zrImad rAjacaMdra saMkSeparuci, taTastha jijJAsuo mATe saMkSepamAM paNa saraLa ane vedhaka zabdomAM A tathya uccAratAM kahyuM "karmabaMdha krodhAdithI, haNe kSamAdika teha pratyakSa anubhava sarvane, emAM zo saMdeha? * * choDI mata darzana taNo, Agraha tema vikalpa, kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA alpa. jAti veSano bheda nahi, kahyo mArga. jo hoya; sAdhe te mukita lahe, emAM bheda na koya." tattvadarzI puruSonA upadezanI A lAkSaNikatA hoya che. teo koI mata-paMtha-jUthanA pakSakAra na banatAM, nirbheLa satyanA ja samarthaka ane prabodhaka rahe che. 'potAno mata-paMtha ja sAco che, bIjAnA khoTA' A valaNa e vAtanI cADI khAya che ke e vyakita ke samUhano AdhyAtmika ughADa zrata, ciMtA ane bhAvanA e traNa jJAna paikI prathama jJAna-zrutajJAna-nI kakSA sudhIno ja che. e vyakitane badhAM Agamo-zAstro hoThe ramatAM hoya to ye, jinAjJAnA tAtparyathI te ajANa ja rahI gaI hoya che. jJAnIo bhArapUrvaka jaNAve che ke zAstronuM jeNe kevaLa zravaNa-vAMcana ja nahi paNa ciMtana-manana-parizIlana karyuM hoya tene svapakSano uparyukata AMdhaLo moha raheto ja nathI. mATe, sAMpradAyika jhanUnane bahekAvanArA ajJAna 'guruonA ravADe caDI, sAMpradAyikatAnA kaLaNamAM na khUMpI javAya enI takedArI mumukSue rAkhavI joIe. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA prakaraNanAM TippaNo 1. saraNAyo : anyaligAdisiddhAnAmAdhAra: samataiva hi / ratnatrayaphalaprApteryayA syAd bhAvajainatA / / - adhyAtmasAra, samatAdhikAra, khoDa 23. 2. satyajya samatAmekAM syAdyatkaSTamanuSThitaM / tadIpsitakaraM naiva bIjamuptamivoSare // upAyaH samataivekA mukteranyaH kriyAbharaH / tattatpuruSamedena tasyA eva prasiddhaye // -khenana, samatAdhidvAra, loDa, 26-27. 3. dharmo'pi tAttviko hyekaH zuddhaH zuddhaguNAtmakaH / hetuH kalyANamAlAnAM vijJeyo mokSakAMkSibhiH / kSamAmArdavasacchaucatapaHsaMyamamuktayaH / satyabrahmArjavatyAgA amI dharmaguNA daza / / vivadante na saddharmaM jJAtvaitaM dazalakSaNam / vArayanti budhAH kintu tadviparyayakalpakam / / proktastadeka evAyaM saddharmaH sArvatAntrikaH / eka eva ca vijJeyo mokSamArgo'pi tAttvikaH / / - vairAgyampalatA, stana, khoDa 1061-1064. .4. svAkhyAtaH khalu dharmo'yaM, bhagavadbhijanottamaiH / samAlaMbamAno hi, na majjed bhannasAgare // saMyamaH sUnRtaM zaucaM brahmAkiMcanatA tapaH / kSAMtirmArdavamRjutA muktizva dazadhA sa tu / / - yogazAstra, prakAza 4, khoDa 82-83. 5. jitendriyA jitakrodhA dAntAtmAnaH zubhAzayAH / paramAtmagatiM yAnti vibhinnairapi vartmabhiH // nUnaM mumukSavaH sarve paramezvarasevakAH / dUrAsannAdibhedastu tadbhRtyatvaM nihanti na / / - paramAtma paMthaviMzatiDA, zlo 11-12 . Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM sa2pAyo : 5miti, pra. 8, do 813 (5:29. 2, ferril 18). . 6. (i) rAma &o, 27mAna &0 16, Urs & bhakhArI . pArasanAtha kaho, kou brahmA, sakala brahma svayameva rI. -yogI 212 mAnadhana (ii) buddho jino hRSIkezaH shmbhurbrhmaadipurussH| ityAdinAmabhedepi, nArthataH sa vibhidyate / / nAmamAtreNa ye dRptA jJAnamArgavivarjitAH / . na pazyanti parAtmAnaM te ghUkA iva bhAskaram // .. -52mAtma paMthavizati, 405 9, 13.. 7. ayamAtmaiva saMsAraH kaSAyendriyanijitaH / tameva tadvijetAraM mokSamAhurmanISiNaH / / - yogazAstra, praza 4, do .. 8. (i) nAzAmbaratve na sitAmbaratve, na tattvavAde. na ca tarkavAde / na pakSasevA''zrayaNena muktiH kaSAyamuktiH kila muktireva / / -zatafugil, tapopadeza, pR 48. (ii) vibhinnA api panthAnaH samudraM saritAmiva / madhyasthAnAM paraM brahma prApnuvaMtyekamakSayam / / __-nA2, mAdhyasyA44, 5) 6. 8. Atmasiddhi, puthA 104, 105, 107.. 10. (i) Adye jJAne manAk puMsastadrAgAddarzanagrahaH / dvitIye na bhavatyeva, citAyogAtkadAcana / / . -adhyAtmopaniSada, zAnayoga0, 8 // 68. (ii) na bhavati asau dvitIye cintAyogAt kadAcidapi / 21-asau-darzanagraho yathedamasmadIyaM darzanaM shobhnmnydiiymshobhnmityevNruupH| SoDaza: 11, 28 // 10. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * mumukSunI be pAMkha -vaijJAnikadRSTi ane sAdhakavRtti potAnA mata-paMtha-saMpradAyagata vidhividhAna ane kriyAkAMDa pUrAM karI ApavA mAtrathI dharma karyAno saMtoSa sAdhakavRttinA AtmAone thato nathI. sAdhaka potAnI AMtaraprakRti upara vijaya meLavavA mathato AdhyAtmika kSetrano eka prayogazIla vaijJAnika che. te pariNAmalakSI hoya che. potAnAM sAdhano barAbara kAma Ape che ke nahi tenuM koI paNa vaijJAnika taTasthatAthI nirIkSaNa-parIkSaNa kare che ane temAM kAMI truTI dekhAya to te sudhAre che, jarUra jaNAya to te sAdhana badale paNa che. AmAM sAdhana pratyenA potAnA mamatvane te ADe AvavA nathI deto. vizeka varSa pahelAM, 1958nA oNgasTa mahinAnI 10mI tArIkhe amerikAe caMdra upara raoNkeTa mokalavAno prayAsa karyo hato. te raoNkeTa UpaDyA pachI 77 sekaMDe bekAbu banyuM. tarata kenevarale bhUzira para AvelA raoNkeTa mathake baMTana dAbIne, reDiyo mojAM vaDe raoNkeTamAM dhaDAko karIne, tene toDI pADavAmAM AvyuM. pachI samudramAM tUTI paDela e raoNkeTano bhaMgAra hAtha karavA barjarsa marIna sAlveja konTeTarsane saMdezo mokalavAmAM Avyo ke, maLe eTalo bhaMgAra dariyAmAMthI kADho. * varSonI bhAre jahemata ane lAkhonA kharce taiyAra karela, eka iMce doDha lAkha ratalano dhakka dharAvatA totiMga enjinavALuM e raoNkeTa UpaDyuM ke bIjI ja miniTe tene toDI pADatAM e vaijJAnikono jIva kema cAlyo haze? paNa, sAdhyane najara sAme rAkhIne prayoga karanArane potAnA sAdhana pratyenuM AMdhaLuM mamatva paravaDatuM nathI. e kiMmatI raoNkeTane toDI pADI, eno bhaMgAra hAtha karI, e bekAbU kema banyuM tenuM saMzodhana karavA pAchaLa buddhi, zrama ane dhana traNe kharacatAM e vaijJAniko na acakAyA. Aje je saphaLa avakAzI uDayananA samAcAra ApaNane maLe che te AvA madhyastha buddhinA anveSaNapUrvakanA puruSArthanuM pariNAma che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? AdhyAtmika sAdhaka pAsethI paNa AvI ja taTastha vRtti, madhyastha buddhi, anveSaNaniSTha ane parizrama karavAnI taiyArI apekSita che. bhautika vijJAnInuM prayogakSetra bAhya prakRti che, sAdhakanuM prayogakSetra AMtaraprakRti che. sAdhaka tenI potAnI ja AMtaraprakRti upara prayoga karI rahela vaijJAnika hoI, potAne prApta sAdhanA-paddhatithI dhAreluM pariNAma nIpajatuM na dekhAya to te enuM kAraNa zodhI kADhavA prayAsa kare, potAnI sAdhanAmAM rahI jatI skUlanAnuM te anveSaNa kare. potAnA matano ke sAdhanano AMdhaLo Agraha rAkhavo tene paravaDe nahi. potAnI sAdhanAnuM taTastha anveSaNa ane mUlyAMkana "saba tyAga parigraha, bAhmakriyA dravyaliMga dhara lIno, devacaMdra kahe yA vidha to hama, bahuta bAra kara lIno, vyavahArAdika nipuNa bhayo paNa, aMtaradRSTi na jAgI, svargAdi phala pAmI, nija kAraja nava sidhyo." - A udgAra che adhyAtmaniSTha zrI devacaMdrajI mahArAjanA. beyalakSI jAgRta sAdhaka A rIte potAnI dharmapravRttinuM taTastha mUlyAMkana kare. ahIM devacaMdrajI mahArAje je veza ane kriyA niSphaLa gayAM hovAnI vAta karI che te anya darzananI kriyA ane vezanI vAta nathI paNa jainadarzananAM liMga-veza-kriyAnI vAta che. "upadezapada nAmanA mahAgranthamAM suvihita ziromaNi AcArya haribhadrasUri mahArAje paNa kahyuM che ke, "zuddha zramaNabhAvane yogya pratyupekSaNA-pramArjanAdi saghaLIya jinokata kriyAo, avyavahAra rAzigata jIvo temaja temAMthI nIkaLyAne jene ghaNo samaya thayo nathI evA AtmAone mUkIne, saue anaMtavAra AcarI che." a.naM...tavAra sarvaviratinuM aNizuddha pAlana chatAM bhavabhramaNa akabaMdha rahyuM! -to, khUTayuM zuM? sarvavirati sahita jinokata kriyA paNa viphaLa rahe ane anya darzanoe batAvelAM anuSThAna karatAM karatAM paNa koIne mukti maLI jAya ! -AnI pAchaLa rahasya zuM che? e zodhI kADhavAnI tAlAvelI mumukSunA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSunI be pAMkha 103 aMtaramAM jAgavI ja joIe ne? e rahasya hAtha lAgyA vinA, sAdhanAmAM saphaLatA apAvanAra e tattvane potAnI sAdhanAmAM vaNI levAno vyavasthita prayAsa paNa zI rIte thaI zake? paramAtmakRpAthI, nadI-ghoLa-pASANa nyAye, koIne e rahasya anAyAsa prApta thaI jAya evuM ya koIvAra bane, paraMtu e to loTarI lAge ne koI lakhapati thaI jAya enA jevuM che. e joIne, yojanAbaddha kazo udyama karyA vinA, kevaLa bhAgyanA bharose rahI lakhapati thavAnA manorathamAM rAcavuM e zANapaNabharyuM to nathI ja. AthI, sAdhaka muktimArganuM yAne sAdhanAnuM arthAt jJAna ane kriyAnuM rahasya prApta karavA utsuka hoya. sadguruno samAgama e sAdhanA aMge yathArtha pathadarzana meLavavAno sIdho, saraLa ane TUMko mArga che. paNa AmAM eka bhulabhulAmaNI paNa che. sugaru koNa? mArgadarzaka guru AtmajJAnI hoya to ja sAdhaka salAmata rahe che, anyathA sAMpradAyikatAmAM aTavAI javAno bhaya rahe ja che. zravaNa-vAMcanamAM jarUrI sAvadhAnI | mumukSune joItuM mArgadarzana tattvajJa puruSo (Atmatattvano sAkSAtkAra pAmI cUkelA mahAtmAo) pAsethI sahelAIthI upalabdha thAya, paraMtu evA saMta mahAtmAono yoga sulabha nathI hoto. AthI, evA satparuSano sAkSAt saMyoga prApta na thAya tyAM sudhI mumukSu potAne jarUrI preraNA ane pathadarzana prApta karavA tattvajJa anubhavIonAM vacanarUpa zAstragraMtho tarapha vaLe. e svAbhAvika che. kiMtu zAstrAdhyayanamAM che. prAraMbhika bhUmikAe, dArzanika vivAdanA kaLaNamAM na phasAI javAya e sAvadhAnI zreyArthIe rAkhavI rahI. nahitara saMbhava che ke jIvanabhara zAstrAdhyayana karatA rahevA chatAM mokSamArganI sAcI samajaNathI te dUra rahI jAya. koruM pAMDitya mumukSunuM lakSya na hoI zake. sAdhanAnI dRSTie zAstrazravaNa, vAcana ke adhyayana pAchaLano hetu mAtra jANapaNuM meLavavuM e nahi paNa vairAgya ane zraddhAne dRDha karavAM, mokSamArganI spaSTa samajaNa meLavavI, e mArge pravRtti ane pragatimAM sahAyaka tattvo kayAM che te jANI ene jIvanamAM apanAvavAnI preraNA ane utsAha prApta karavAM Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? ane viddhabhUta tattvone potAnA mArgamAMthI dUra rAkhavAnI cAvI hAtha karavI, sAdhanA aMge vizada ane pAradarzI dRSTi prApta karavI vagere hoya. . sAdhanAmAM mArgadarzanArthe mumukSue te ja graMthonuM zravaNa-vAMcana-parizIlana karavuM ke je jIvanane UrdhvagAmI banAvavAnI preraNA ane mArgadarzana ApatAM hoya, jaDa jagata pratye vairAgya jagADatAM hoya. jIvasRSTi pratye AtmIyatA ane sahAnubhUtibharyA vyavahAranAM udghodhaka hoya, paramAtmabhaktinAM poSaka tathA dehAtmabuddhinI bhrAMtimAMthI mukta karI svarUpa prAptinI preraNA ane mArgadarzana ApatAM hoya. AvuM sAhitya mumukSu mATe potAnuM, bIjuM badhuM pArakuM -pachI bhalene e potAnA mata-paMthanuM lebala dharAvatuM kAM na hoya. jenAmAM sAcI mumukSA pragaTI hoya che te AtmAo AMtarasUjha vaDe svata: A viveka karI le che. emanI dRSTi eTalI nirmaLa ane pAradarzI thaI gaI hoya che ke te sAco mArga ApameLe zodhI kADhe che. mArgAsArI prajJA A viveka sahaja karI le che. eTale tattvagrAhI dRSTivALA sAdhako sva-para darzananA AtmadarzI AkhapuruSonAM vacanamAMthI potAne joItuM mArgadarzana ane preraNA prApta karIne AtmavikAsa sAdhI zake che. AtmajJAnI mahApuruSonAM racelAM graMthonuM zravaNa-vAMcana-manana sarva deza-kALa-paMthanA mumukSuone upakAraka banI zake che. kiMtu, evA graMthomAMya kALanA vaheNa sAthe kacaro-kastara pese che. vaLI, koI paNa sArI vastunI nakala jagatamAM thatI ja rahe che tema satyano sAkSAtkAra pAmyA vinAnI vyaktionI kRtio paNa dharmazAstro tarIke khapatI hoya che. tethI, AtmajJa saranA virahamAM zreyArthIe jAgRta rahI svaprajJAthI 'zAstrone pArakhavAM ghaTe. jIvonA vadhanI preraNA je ApatA hoya, nimna vAsanAo, vikAro ane zudra vRSaNAone je poSaNa ane uttejana ApatA hoya, svamatapaMtha-saMpradAya sivAyanA anya mata-paMtho pratye dveSa, dhRNA ke tiraskAranI lAgaNIne je bahekAvatA hoya ke aha-mamanI vRttine jemAMthI uttejana maLatuM hoya evA graMtho AtmajJAnI puruSonI kRti hoI na zake. AtmAnubhUtisaMpanna mahApuruSonA graMthonI keTalIka AgavI vizeSatAo hoya che: e graMtho1. jIvamAtra pratye prema, sahAnubhUti ane AtmIyatAbharyo vyavahAra karavAnI preraNA ane protsAhana ApatA hoya che Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSunI be pAMkha 105 2. koI bhautika tRSNA ke vAsanAnI puSTi na karatAM, sarva tRSNA ane vAsanA-vikArothI upara UThavAnI preraNA ane mArgadarzana ApatA hoya che; ane . 3. Atmonnati arthe bahAra bhaTakavA karatAM potAnA dayamaMdiramAM birA jatA AtmadevanAM darzana karavA-tenI sAthe saMparka sthApavA-aMtaramAM ja UMDA utaravAno te anurodha karatA hoya che. A jAgRtipUrvaka zAzvazravaNa-vAMcana-adhyayana karanAra nirAgraha vRttivALA jijJAsuo potAne joItuM mArgadarzana ane preraNA game tyAMthI meLavI laI AgaLa vadhe che. bIjI bAju jenAmAM mArgAnusArI prajJAno ughADa na thayo hoya te vizuddha mokSamArgapradarzaka jinavacanane samajavAmAM paNa gothuM khAI jaI, nizcaya-vyavahAra ke utsarga-apavAdAdi koI gUMcamAM aTavAIne khoTe cALe caDI jAya che. AthI, zrI jinezvaradevakathita ane gaNadhara bhagavaMtoe sUtrabaddha karela dvAdazAMgI paNa daza pUrva ke tethI adhika zrutabodhavALA sivAya bIjAne mATe ekAMte samazrata nathI banatI; jyAre prazamAdi guNasaMpanna samyaphadRSTine (ane samatvAbhimukha AtmAone) anya darzananA zAstragraMtho ja mAtra nahi paNa nRtya nATaya Adi bahotere kaLAnA graMtho paNa samazrutarUpe pariName che; kAraNa ke, mArgAnusArI prajJAnA baLe teo e graMthomAMthI paNa sAdhanAne upayogI tatva tAravI laI, bAkInI vAtone ni:sAra jANI enI upekSA karavAnI kSamatA dharAvatA hoya che. zruta-samyagu ke mithyA bane che grAhakanA AdhAre koI paNa graMthamAMthI vyakitane potAnI AdhyAtmika bhUmikA, pUrvasaMskAra ane bauddhika vikAsa anusAra arthabodha thAya che. koI eka zAstramAMthI saune ekasarakho bodha thato nathI. AthI koI paNa zrata, grahaNa karanAranI dRSTi-vivekabuddhi ke tenA abhAva-anusAra samyaka bane che ke miThA. potapotAnI vikAsabhUmikA anusAra judI judI vyaktionuM arthaghaTana juduM rahetuM hovAthI, potapotAnA mata-paMtha-saMpradAyanA graMthomAMthI sAmAnya jano tattvane je rIte samajatA hoya che te ja bhAvamAM, te te Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? mata-paMtha-saMpradAyanA AgaLa vadhelA sAdhako samajatA hoya evuM nathI banatuM. AdhyAtmika jagatanAM gahana rahasyono lAbha bALajIvone-sAmAnya janasamUhane-saraLatAthI maLI rahe te mATe ghaNIvAra upamAo ke saMketo dvArA e vAto jJAnIo vahetI kare che, paNa lAMbA gALe e upamAo ane saMketo pAchaLanI bhAvanA vismRta thaI jAya che ane tenA skUla artha ja calaNI rahe che. udAharaNa tarIke, bhagavadgItAnA prathama adhyAyane sAmAnya mAnavI akSaraza: svIkArI laI, e arthaghaTana kare che ke yuddha mATe nirutsAhI arjunane zrIkRSaga kurukSetramAM laDavAne mATe sajaja kare che. jyAre vimarzazIla sAdhako ene rUpaka tarIke svIkArI juduM arthaghaTana kare che. e kahe che ke "arjuna' e niviNa ziSya che, kRNa' e mArgadarzaka guru che ane zubha-azubha vRttio vacce pratipaLa saMgharSa jayAM cAlato ja rahe che te mana che "kurukSetra'. AtmAnuM sarva aizvarya ane Adhipatya jhUMTavI laI deharUpI rAjyano dhaNIraNI thaI besanAra ahe e ja dhRtarASTra', ne kauravo che azubha vRttio. jIvAtmA janmojanmathI temane poSato Avyo hovAthI tene te AtmIya svajana jevI lAge che. eTale, zubhavRttiorUpa pAMDavonA pakSamAM rahI azubha vRttio sAme jIvAtmA yuddha jAhera kare to che, paNa emanI sAthe kharekhara laDavAno prasaMga Ave che tyAre e gaLIo thaI besI paDe che. te vakhate guru'kRSNa' tene pharI TaTTAra kare che. prathama adhyAyanA pUrvokta sthULa artha karatAM A AdhyAtmika arthaghaTana gItAnA bAkInA adhyAyomAM je nirUpaNa che tenI sAthe vadhu susaMgata che. e ja rIte, vikasita cetanAvALA sAdhako ziva-pArvatI ke kRSNa-rAdhAne daMpatI rUpe na jotAM, AtmA ane tenI zakitanA pratIka tarIke jotA hoya che. arthAt judA judA nAma ane pratIko dvArA paNa, vikasita cetanAvALA sAdhako sarvajJatattvanI ja upAsanA karatA hoya che. enA e ja pratIko, zabdo ke graMthomAMthI badhAne ekasarakho arthabodha thato nathI; AthI, koI eka nAma ke pratIkanI upAsanA karanArA ke koI eka graMthane pramANa mAnanArA paNa vividha bhUmikAe rahela mumukSuo, potapotAnI AMtarika vikAsa-bhUmikA mujaba, bhinna bhinna vicAradhArAthI prabhAvita hoI zake che. - Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSunI be pAMkha 107. e dekhItuM ja che ke upamAo ke saMketo dvArA AdhyAtmika tathyonuM nipUNa karatA zAstro karatAM suspaSTa ane vaijJAnika zailIe tattvanirUpaNa karatA zAstragrantho mumukSunA vadhu sArA pathadarzaka banI zake. temAMthI sAdhanAmArganuM spaSTa ane coksa mArgadarzana zreyArthIne maLI zake. A dRSTie jotAM, jaina sAdhako baDabhAgI gaNAya. vaijJAnika cokasAIpUrvakanI suspaSTa ane nizcayAtmaka nirUpaNa zailI e jainazAstronI AgavI vizeSatA che. jainazAstrakAroe bheda-bhAMgA-prakAra, na nikSepa, nizcaya-vyavahAra ane utsarga apavAdanI AgavI paribhASA yojI koI paNa kathanamAM leza paNa saMdigdhatA na rahe e mATe athAga parizrama uThAvyo che. AthI, e zAstragraMthonuM avalaMbana prApta karanAra jaina sAdhakone nirmaLa suspaSTa jIvanadRSTi sulabha hovI joIe. kiMtu, bhASAnI eka maryAdA che. zabdo paNa Akhare to saMketa ja che ne? lekhaka ke vaktAnA aMtaragata bhAvono saMketa ja e zabdo ApI zake. zrotAnI pAse e bhAvone jhIlavA- samajavA mATe AMtarasUjhanI mUDI hoya to ja te e zabdono sAco marma pAmI zake che, anyathA te potAnA ja bhAvono prakSepa e zabdomAM karI le che. AthI, jainomAM paNa sAdhanApaddhativiSayaka ekabIjAthI judI paDatI vibhinna vicAradhArAo Aje pracalita che; ane jainasaMgha vicAra-AcAraviSayaka e matabhedonA kAraNe aneka chAvaNIo-phirakAosaMpradAyo-gaccho-samudAyomAM vaheMcAI gayo che. pakava mumukSAmAMthI sahaja udbhavatI AMtarasUjha jene prApta nathI thaI hatI tevA AtmAo asaMdigdha ane suspaSTa zAstronA ya arthaghaTanamAM gothuM khAI jAya che ane utsarga-apavAda, nizcaya-vyavahAra ke jJAna-kriyA vagerenI koIka gUMcamAM aTavAI jaI, sAcA sAdhanAmArgathI dUra phaMTAI jAya che. dRSTirogathI mukata tattvagrAhI taTastha dRSTi AthI UlaTuM, mArgAnusArI prajJAvALA AtmAo bhinna bhinna matapaMthanA graMtho ane vibhinna paribhASAmAMthI paNa sAdhanAne upayogI preraNA ane pathadarzana prApta karI le che. deza-kALa-bhASAnA pherathI eka ja vastu judA judA nAme oLakhAya che, tema bhinnabhinna darzano, potapotAnI AgavI paribhASAnA kAraNe, eka ja dharmatattvane niranirALAM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? nAme oLakhAvatAM hoya eTalA ja mAtrathI sAragrAhI dRSTivALo mumukSu eno svIkAra karatAM acakAto nathI-acakAvuM joIe paNa nahi.5 jainAgamamAM jaNAvela tathya ke vidhiniSedha anya matanA zAstromAM judA nAme ane judI paribhASAmAM pratipAdita thayelAM hoya eTalA ja mAtrathI ene judAM mAnavAM ke amAnya karavAM e dharmazraddhAnuM nahi paNa dRSTisaMmohanuM -dRSTirAganuM-ajJAnanuM-aMdhazraddhAnuM lakSaNa che. je dharmatatva, vidhiniSedha ke karmakAMDa rAga, dveSa ane moharUpa cittanA maLano nAza karavAmAM upayogI thatAM hoya te cAhe te mata-paMtha-zAstra dvArA ane cAhe te paribhASAmAM rajU thayelAM hoya to ye te sarvajJasaMmata ja che. ' | 'anya darzanIe kareluM kathana ApaNAthI mAnya rAkhI zakAya kharuM? -A AzaMkAnuM nirAkaraNa karatAM upAdhyAya yazovijyajI mahArAje spaSTa zabdomAM kahyuM che ke, "je vacana arthathI jinAjJA sAthe saMgata hoya te bhalene anyanuM hoya, tene ayukta na kahI zakAya." mArganA tribheTe pathadarzaka pATiyAnI garaja sAre tevuM A vacana, mukitapathanA sarva pathikoe ane jijJAsuoe haiye kaMDArI rAkhavA jevuM che. A alpAkSarI vidhAna upara vivecana karatAM 'upadezarahasya' nAmanA graMthanI svaracita TIkAmAM teozrIe phoDa pADyo che ke "bhale atyakathita hoya, paNa je vacana arthathI jinAjJA sAthe saMgata hoya, te svIkArya ja che. koI kaheze ke 'te bhale sAcuM hoya, paNa khoTI paraMparAmAM paDyuM hovAthI aprAmANika Thare che. kiMtu, ema na kahI zakAya; kAraNa ke, je kaMI sAruM che te badhuM dRSTivAdamAMnuM ja che, arthAta e jinokata ja che. e kharuM ke, kaMI paNa samajyA-vicAryA vinA anyanuM vacana ema ne ema svIkArI levuM jokhamI che. kiMtu, vicAra-vimarza karatAM jinAjJA sAthe je saMgata jaNAya-pachI bhalene te judA judA zabdomAM kahevAyuM hoya tene svIkAravAmAM kaMI anucita thatuM nathI. e rIte ja to mithAzruta samyagraSTine samyaphathuta bane che ne? koI vAta bIjAe kahelI che eTalA mAtrathI ja teno anAdara karavo emAM naryuM ajJAna ja chatuM thAya che. suvihitaziromaNi AcArya zrI haribhadrasUri mahArAja to kahe che ke, 'arthathI jene jinAjJA sAthe bAdha na hoya te vacana pratye dveSa-aruci rAkhavAM e mohano ja eka cALo che." Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSunI be pAMkha 109 keTalIka vakhata to, eka ja vAtane puSTa karatuM AvuM, bhinna bhinna dRSTibiMduthI ane niranirALI paribhASAmAM thayeluM nirUpaNa vastune vizadarUpe samajavAmAM UlaTuM sahAyaka nIvaDe che. AthI, svasamaya ane parasamaya arthAt potAnA matanA ane anya matanA zAstragraMthonuM parizIlana karavAnI apekSA zAstrakAroe prabuddha mumukSu pAsethI rAkhI che. ApaNA zramaNa saMghamAM e mAnyatA sAmAnyata: pracalita che ke nyAyadarzananA graMthonA adhyayanaparizIlana dvArA buddhi parimAjita thaI hoya to svadarzananA zAstragraMthone vadhu sArI rIte samajI zakAya. AthI buddhimAna munio mATe nyAyadarzananuM adhyayana tyAgI vargamAM anivArya manAI rahyuM che. paribhASAnI sUkSmatA samajavA mATe e tyAgI varga jema nyAyadarzananuM adhyayana upayogI mAne che tema haTha, rAja, bhakita ke jJAnayoganI viziSTa prakriyAonI vizada samaja arthe te te yoga praNAlinA AtmajJAnasaMpanna saMto ane sAdhakonA anubhavo AdinuM nirUpaNa karatAM graMtho vivekI jijJAsuone upakAraka na banI zake ? mATe, potAnA vAMcana-manana-svAdhyAya arthe graMthanI pasaMdagI karatI vakhate te potAnA mata-partha-saMpradAyanA lekhakanI kRti che ke nahi e ja eka mAtra kasoTIno upayoga karavA karatAM, te AtmAnubhUtisaMpanna puruSanI kRti che ke nahi e kasoTI vaDe mumukSue tenuM mUlyAMkana karavuM zreyaskara che. prathama zuM dArzanika vivAda ke sAdhanA? ApaNAM keTalAMka tyAgI vartuLomAM tejasvI dIkSArthIone temaja nUtana dIkSitone nyAya-vyAkaraNanA abhyAsamAM joDI devAmAM AvatAM hoya che. AnuM AMdhaLuM anukaraNa svAdhyAyaruci sAdhake karavuM ISTa nathI. sAdhakajIvananI dRSTie e prathA keTale aMze hitaprada che e eka vicAraNIya muddo che. sAdhakanuM mULa dhyeya to potAnI AMtaraprakRti upara vijaya meLavI vAsanAo, vikAro ane tRNAmAMthI mukta thaI javAnuM che. e mArge paMtha kApavA mATe jarUrI mArgadarzana ane preraNA meLavavA mATe te zravaNavAMcana-adhyayana kare. Ama mULa dhyeyanI apekSAe zAstrAdhyayana e paNa Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? eka sAdhana che. bhASA--nyAyavyAkaraNanuM adhyayana--to e sAdhananuM ye sAdhana mAtra che. e adhyayananI pAchaLa mumukSue samaya ane zakti keTalAM kharacavAM Avazyaka gaNAya ? jiMdagInAM amUlya varSo kevaLa A adhyayanamAM kharcAI jAya ane sAdhakajIvanamAM upayogI bAbatonuM- sAdhanAnAM aMgonuM jJAna meLavavA mATe temaja sAdhanAmAM UMDA UtaravA mATe pachI avakAza ja na rahe to, e sAdhaka-jIvananI kevI karuNatA gaNAya ! vaLI, e paNa khyAlamAM rahe ke zAsravacanonuM hArda kevaLa nyAyavyAkaraNanA naipuNyathI hAtha lAgatuM nathI; zAstrano marma sAdhanAthI maLe che. ahIM prazna e rahe che ke dArzanika siddhAMtono nirNaya karavo e zuM mumukSu mATe jarUrI nathI ? prAraMbhika bhUmikAe sAdhake potAnA saMvega, nirveda, viveka, vairAgyAdi guNonA dhAraNa-poSaNamAM je dArzanipha mAnyatA potAne upayogI jaNAtI hoya teno AdhAra laI AgaLa vadhavuM joIe. potAnI cittazuddhi ane jIvanazuddhi sAthe jene levAdevA nathI te dArzanika mAnyatAonA khaMDana-maMDanamAM teNe potAnI zakti veDaphI nAkhavI na joIe. bhinna bhinna darzanonA tAttvika prathAhono nirNaya karavAmAM aTavAtAM pahelAM, mumukSue svamatanA ke paramatanA anubhavI saMtonA upadezamAMthI vairAgyAdinI potAne jarUrI preraNA ane mArgadarzana meLavI potAnA jIvanaghaDataramAM rasa levo ane maitrI, prema, mumukSA, vairAgya, zIla, sadAcAra, saMtoSa, samatva Adi guNonuM baLa potAnAmAM vadhAravuM e ja zreyaskara mArga che.10 e guNo dRDha na thayA hoya te pahelAM darzanonA vAda-vivAdamAM paDavAthI cittanuM samAdhAna thavAne badale vikSepa vadhe che ane tattvano nirdhAra thavo to dUra ja rahe che.1 'yogadRSTisamuccaya'graMthamAM AcArya haribhadrasUri mahArAja anurodha kare che ke "atIndriya viSayono nirNaya yogasAdhanAnA paripAkajanya atIndriya jJAna vaDe ja thavo saMbhave, mATe atIndriya jJAna vinA e viSayamAM vivAda karavo e AMdhaLA mANaso (koI vastunA raMga vize) vivAdamAM Utare tenA jevuM nirarthaka che.' 12 AthI, sAdhaka mATe prAraMbhika bhUmikAe to... dArzanika vivAda varSa ja che. koro tarka tattvanirNaya karavAmAM asamartha 13 che. sthULa viSayomAM Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSunI be pAMkha 111 paNa kevaLa tarkadvArA nirNaya upara AvavuM muzkela rahe che. esa. bI. roya kRta 'DeTa oNpha dha mahAbhArata beTala nAmanuM pustaka AnuM eka sAruM udAharaNa pUruM pADe che. mahAbhAratanuM yuddha kayAre laDAyuM te aMge itihAsavidomAM thoDA samayathI ugra vivAda cAlI rahyo che, enA saMdarbhamAM e pustaka lakhAyuM che. bhAratIya paraMparAmAM pracalita mAnyatA e che ke e mahAyuddha I. sa. pUrve 3102mAM laDAyuM haze. jayAre judA judA vidvAnonA tAraNa anusAra e yuddha I. sa. pUrve 2500mAM ke I. sa. pUrve 1450mAM ke I. sa. pUrve 950mAM khelAyuM hovuM joIe. A bAbata vicAra-vimarza karIne nirNaya upara AvavA mATe saMmelano ane pariSado the yojAyAM che, paNa te chatAM A mahAyuddhanA samaya aMge haju ekavAkyatA sAdhI zakAI nathI. pacAsa rUpiyAnI kiMmatanA uparyukata pustaka (prakAzaka : dha ekeDemika presa, hariyANA)mAM tenA lekhake, khagoLazAstrIya purAvAnA AdhAre mahAbhAratano samaya I. sa. pUrve 1424-1414 hovAnuM pratipAdana karavA prayAsa karyo che, paNa A koyaDAnA ukelanI dizAmAM e bhAgye ja eka DagaluM AgaLa laI jatuM haze. Ama, ekalA tarkathI koI vAtanA taMtano aMta Avato nathI. cittazuddhi vinA ekaluM tarkakauzala tasvanirNayamAM viphaLa rahe che eTaluM ja nahi, te mithyAbhimAnane poSe che. AthI korI dArzanika carcA saMsAravRddhimAM pariName e paNa saMbhavita che.15 mATe, dArzanika vivAdathI bacavAno anurodha karIne, adhyAtmayogI AnaMdaghanajI mahArAje vibhinna matonA A araNyane sAdhake kaI rIte vaTAvI javuM e aMge pathadarzana karatAM kahyuM che ke, ... ................. pakSapAta saba ThaMDI, rAgadveSa-moha pakhAvajata, AtamaruM raDha maMDI, Atama dhyAna kare jo kouM, so phira iNameM nAve; vA jAla bIjuM sahu jANe, eka tattva citta cAle, jeNe viveka dharI e 5kha grahIo, te tattvajJAnI kahIe.' arthAt dArzanika vivAdamAM na aTavAtAM sAdhanAmAM lAgI javuM e ja sAdhakane mATe zreyaskara mArga che. je darzanone khoTAM-miAdarzana-mAnavAmAM Ave che te hakIkate to Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 . ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? koI eka nayathI sAcAM hoya che. kiMtu "e eka naya ja pUrNa satya che ane anya badhuM khoTuM che" evo kadAgraha ja te darzananA AMzika satyane mithyA Therave che, arthAt te darzana mithyA che evuM nathI, paNa tenI sAthe bhaLela haThAgraha-jakAra ja e amRta kaTorAne viSa banAvI mUke che. 'e AMzika satya che evI samajapUrvaka, anya nayone sApekSa rahIne je vyakita eno svIkAra kare che tene mATe e darzana 'mithA nathI rahetuM. tattvajJAnI koI eka dRSTikoNamAM ja pUrNa satya hovAno Agraha nathI rAkhato.16 tarkazAstranA prakAMDa paMDita upAdhyAya yazovijayajI. mahArAja to tyAM sudhI kahe che ke "tAtparya joI zakanArane mATe muktipathapradarzaka zAstromAM ane darzanomAM bheda ja nathI raheto! nayabhedathI dezanA judI paDatI hovAthI sthUla buddhivALAo temAM bheda bhale kalpa. paraMtu emAM to e bheda jonArAonAM ajJAna ane moha ja chatAM thAya che." 17 AtmAnubhava nathI thayo hato tyAM sudhI ja A vivAdamAM rasa rahe che.18 aparokSAnubhava pachI anekAMtadRSTi pUrNapaNe khIle che ane AtmasvarUpAdine syAdvAdanI dRSTithI yathArthapaNe samajI zakavAnI zakti prApta thAya che. jemanuM aMtara ghaNe aMze nirmaLa thaI cUkayuM hoya ane aparokSAnubhavanI prApti jemane nikaTamAM ja thavAnI hoya evA AtmAo paNa, kadAgrahathI dUra rahe che temaja dArzanika vivAdamAM aTavAvAnI uparyukta bhUla karatA nathI. jyAre te pUrve devatattva, paramAtmatattva ane AtmatattvanA svarUpanI samaja adhUrI ane AgrahavALI hoI, anyanA AMzika satyane te nyAya ApI zakatI nathI. pote svIkArela pAsAthI judA pAsAne vyakta karatAM anyanAM vacanone te jUThAM kahI uvekhI kADhe che. e 'darzana' ene khoTuM lAge che. paraMtu aparokSAnubhUti vaDe AtmatattvanuM pUrNa darzana lAvyA pachI, anyanA AMzika satyanI apekSA samajI laIne, teno samanvaya karavAnI kSamatA te mahAnubhAvone hastagata thAya che.19 mATe, prAraMbhika avasthAmAM to sAdhake dArzanika vivAdathI aLagA rahI, potAnI AMtarika guNasaMpatti vadhAravA para ja lakSa kendrita karavuM ucita che. yathArtha tattvabodha pAmavAno mArga . pAMDitya arthe tattvajJAnano abhyAsa karavo hoya to, buddhinI kuzAgratA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSunI be pAMkha 113 ane tarkamAM nipuNatA-e lAyakAta pUratI gaNAya. paraMtu, AtmavikAsa arthe tenuM adhyayana karavuM hoya tyAre tarkakauzalya ane kuzAgrabuddhi uparAMta bIjI yogyatA paNa apekSita rahe che. AdhyAtmika kSetre viveka, vairAgya, zama, saMtoSAdithI yukta tattvaciMtana ja upayogI manAyuM che. AthI, vedAMtanuM jJAna prApta karavA icchanAramAM paNa sAdhana-catuSTaya eTale ke viveka, vairAgya, pazcaMpatti ane mumukSA (mukti mATeno talasATa) Avazyaka manAyAM che. A guNasaMpatti vinA darzanonA vivAdamAM UtaravAthI cittavikSepa ane ahaMvRddhi vinA bIjA koI pariNAmanI AzA rAkhavI vyartha che. malina aMta:karaNavALI vyakita yathArtha mokSamArga samajI zakatI nathI; aMta:karaNa nirmaLa thatAM yathArtha mokSamArga ene svayaM samajAya che. 1 potAnI vartamAna bhUmikAe je satya samajAyuM hoya tenA AcaraNano niSThApUrvaka prayatna karatA rahevAthI AgaLanI bhUmikAnAM dvAra ughaDe che. AMtarasUjha'isyuIzana-AvA sAdhakane yogya guru pAse dorI jAya che, ke koInI sAthenI vAtacIta dvArA ke koI pustakamAMthI tene tatkAlIna Avazyaka pathadarzana maLI jAya che. potAnI vikAsa-bhUmikAne anurUpa satya ja mANasa pacAvI zake che. bhinna bhinna bhUmikAe mAnavInuM satyadarzana juduM juduM rahe che, jyAre zAstromAM to badhI bhUmikAnA sAdhako mATenuM mArgadarzana saMgRhIta hoya che. eTale zAstramAMthI vAcaka ke zrotA potapotAnI bhUmikA anusAra upadezano svIkAra kare che. eka bhUmikAe je pUrNa satya lAgatuM hoya te enAthI uparanI bhUmikAe pahoMcatAM adhUruM lAge che. ane nIcenI bhUmikAe je khoTuM lAgatuM hoya te upalI bhUmikAe jatAM satya lAge evo che A mArganA, sAcI dizAmAM gatizIla, pravAsIono anubhava che. upalI bhUmikAmAM rahela vyakita nIcalI bhUmikAvALAnI apekSA samajI zake che, tethI tenuM apekSita satya paNa svIkAre che* nIcenI * udAharaNa tarIke, pahelA dhoraNanA vidyArthI AMkaDAnA sAdA saravALA bAdabAkI karavAnuM svIkAraze paNa ene sa + + +; evI rakama lakhAvazo to e kahI deze ke A saravALo bAdabAkI thAya ja nahi, rakama khoTI che. dazamA ke bAramA dhoraNano. bIjagaNita bhaNato vidyArthI samajI zakaze ke bALakanI apekSAe-bIja Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? bhUmikAe rahela upalI bhUmikAne samajI na zakavAthI tene anyAya karI bese che- potAnI dRSTinI yathArthatAnA AvezamAM, saddaSTisaMpanna mahApuruSone paNa te bhrAMta kahIne uvekhI kADhe che. mATe, dArzanika vivAdathI dUra rahI, potAnI vartamAna bhUmikAe jenA vacanamAM potAne zraddhA besatI hoya enuM mArgadarzana svIkArI, vyavahAramAM AgaLa vadhavA je khaMta ane cIvaTathI mANasa prayatna kare che tevI ja niSThApUrvaka AtmonnatinA mArge prayatna - eTale ke te bhUmikAe je satya potAne samajAyuM hoya tene jIvanamAM vaNavAno prayAsa - anekAnta dRSTi khullI rAkhI (kazA paNa AgrahamAM paDyA vinA), karatA rahevAthI samaya jatAM satya be ne be cAra jevuM spaSTa dekhAI jAya che. AvaraNa khasatAM jJAna AtmAmAMthI ja pragaTe che ane eka palakArAmAM ApaNe sAva ni:zaMka banI jaIe chIe. koI dArzanika mAnyatA, korI bahuzrutatA ke dArzanika paTutA upara Atmonnati avalaMbita nathI. paraMtu tattvabhUta samajaNano dRDhatApUrvaka amala karavAmAM jIvananuM sArthakya samAyeluM che. viziSTa zAstrajJAna ke buddhipratibhA vinAnA mASatuSa muni rAga-dveSa na karavAnI eka zikhAmaNane vaLagI rahI, tene jIvanamAM utArI jhapATAmAM tarI gayA che. jyAre moTA moTA paMDito, bahuzruto, khaMDana-maMDananA ATApATA khelavAmAM atinipuNa vAdIo ane pUrvadharo sudhdhAM tattvadRSTine sparzavAmAM asamartha rahI bhavacakramAMthI bahAra nIkaLI zakyA nathI. ' ' mATe, sAdhake koinI mAnyatAnA niSedha-pratiSadhamAM paDyA vinA, potAnI dRSTi vizada-vimaLa karavAnA ane potAnI AMtaraprakRti upara prabhutva meLavavAnA prayAsamAM lAgI javuM e tenA hitamAM che. sAdhakanI samasta dharmapravRttinuM lakSya khaMDana-maMDananA bauddhika ATApATA khelavAnI kuzaLatA e zetaraMjanI ramatanI kuzaLatA jevI che, te kSaNika AnaMda Ape che paNa temAM AdhyA gaNitanA astitva vizenA tenA ajJAnanI apekSAe tenuM e kathana enI dRSTie sAcuM che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSunI be pAMkha 115 tmika vikAsa nathI. samAjamAM DigrIdhara tarIkenI pratiSThA prApta karavA arthe ja jene DigrI levI hoya te, parIkSAmAM pAsa kema thavAya e dRSTie ja potAnA viSayanuM adhyayana kare e nabhe paNa jene prathama haroLanA saphaLa dAktara, vakIla ke ijanera thavuM che te to potAnA dhaMdhAmAM niSNAta banavAnA dhyeyapUrvaka ja potAnA viSayano abhyAsa karaze. koruM pAMDitya nahi paNa jIvanopayogI jJAna hastagata karavA te prayatnazIla raheze. tema, sAco mumukSu paNa muktisAdhanAnA mArge AgaLa dhapavAmAM sahAyabhUta thatuM hoya e ja jJAna prApta karavA prayatnazIla rahe. sAdhakanI jJAnapravRttinuM kendra zuM hovuM ghaTe te upAdhyAya yazovijayajI mahArAje saMkSepamAM eka ja duhAmAM kahI dIdhuM che: yogagraMtha jyanidhi matho, mana karI meru mathAna; samatA amRta pAya ke, ho anubhava rasa jANa." yogagraMthonuM maMthana karI, temAMthI sAdhanAnI cAvIo hastagata karI, samasvarUpa amRta prApta karavuM ane AtmAnubhavano AsvAda meLavavo; arthAt zreyArthInA zravaNa-vAMcana-zAstrAbhyAsanuM preraka tatva hoya jIvanaparivartana, mAtra mAhitI ke vAkapaTutA nahi-Not information only, but transformation. mATe, saMsArathI viraktacitta ane taravAno kAmI sAdhaka sAdhanAkALa daramyAna anya darzanonA sAhityanuM parizIlanA potAnI tattvadRSTinI paripakavatA ane AMtaranirmaLatAmAM tenAthI maLatI sahAya arthe ja kare, nahi ke vAdavivAda ane khaMDanamaMDana arthe to, mithA zrata paNa ene mATe saman zruta banI rahe che. potAnAM zravaNa, vAMcana ane zAstrAdhyayana potAne kayAM lai jai rahyAM che? enAthI sAdhanAviSayaka potAnI samajaNa vadhu vizada ane pAradarzI bane che ke nahi ane potAnAM viveka, vairAgya, aMtarmukhatAdimAM vRddhi thaI rahI che ke kema? -A cakAsaNI karyA vinA dhyeyalakSI jAgRta sAdhaka rahI na zake. eTaluM ja nahi, potAnI anya sAdhanApravRttinuM paNa nirIkSaNa-parIkSaNa te karato ja rahevo joIe. sAdhaka e tathya smRti bahAra javA na devuM joie ke tene mATe kharuM kurukSetra tenuM potAnuM citta ja che. kramaza: cittazuddhi, samatvano Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM ? vikAsa ane AtmAnubhUti e tenI samasta dharmapravRttinuM lakSya banI rahevuM joie. ApaNI dharmapravRttinI yathArthatAnI kasoTI madhyasthabuddhi, pUrvagrahono parityAga, nirmaLa aMta:karaNa ane satya pAmavAnI tIvra jhaMkhanA hoya to ja uparyukta anveSaNa ane AtmanirIkSaNa ene enI sAdhanAnuM yathArtha darzana karAvI zake. ApaNe tyAM sAmAnyata: bAhya tapa, tyAga ane titikSAnI mAtrA sAthe ja vairAgyane sAMkaLI devAmAM Ave che ane kriyAkAMDanI pravRttithI vyaktinI dhArmikatAno AMka mUkAya che. kiMtu, ApaNe e joI gayA chIe ke lokottara dharmanI ArAdhanA kevaLa potAnA mata-paMtha-saMpradAyanAM bAhya anuSThAno ane kriyAkAMDa pUrAM karI ApavAmAM ke.bAhya tapa-tyAgamAM samAI jatI nathI. sAdhake bAhya tapa ane bhogopabhoganA tyAganI mAtrA upara ja mustAka na rahetAM, enI sAthe cittagata virAga. ane svarUpajAgRti bhaLe che ke nahi te paNa jovuM rahyuM. ApaNA baMdhananuM kAraNa kevaLa viSayono bhoga-upabhoga nathI; paNa Asakti, ahaMkAra ane kartutvAbhimAna paNa che. dehAtmabuddhi e badhAnuM mULa che. e dehAtmabuddhi TaLe nija zuddha svarUpanA anusaMdhAnathI. enA vinAnI ekalI viSayanivRtti muktisAdhanAmAM viphaLa rahe che, eTaluM ja nahi, keTalIka vAra te ahaMvRddhi ane dAMbhikatAnI poSaka banI UlaTI vadhu nukasAnakAraka paNa nIvaDe che. 23 24 vaijJAniko prayogonA AdhAre siddhAMta tArave che. siddhAMtanI satyatA leboreTarImAM 'prekTikala DemonsTrezana'-pratyakSa prayoga dvArA navA abhyAsIone (Aje skUla ane kaoNlejanA vidyArthIone paNa) batAvavAmAM Ave che, kAraNa ke, najare dIThI vAta vadhu vizvasanIya bane che. thiyarImAM jaNAveluM pariNAma, tenA AdhAre karavAmAM AvatA prayogamAM dekhAvuM joIe. e te thiyarInI satyatAnI pratIti janmAve che. e pariNAma na dekhAya to samajavuM rahyuM ke kAM prastuta thiyarI khoTI che, kAM prayogavidhimAM kayAMka skhalanA thaI rahI che. ApaNI caraNa-karaNanI pravRtti e Atmavizuddhino prayoga che. ApaNo e prayoga jo zrI jinezvaradeve Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSanI be pAMkha 117 sthApita karela "thiyarI - theory-ArAdhanA-paddhati anusArano ja hoya to te, thiyarImAM jaNAvela pariNAmo tenA prayogamAM dekhAvAM joIe. dharmAcaraNanA phaLarUpe karmanirjarA thAya, sadgati maLe arthAt vaimAnika deva tarIke ke saMskArasaMpanna samRddha kuLamAM mAnava avatAra maLe ane aMte mukti maLe e vAta ApaNe sau jANIe chIe ane mAnIe paNa chIe, kiMtu, A jIvanamAM ja jeno anubhava karI zakAya evAM koI AMtara-bAhya pariNAmo paNa dhArmika jIvananA phaLarUpe nIpajavAM joIe e vAta upara ApaNAM dhArmika vartuLomAM sAmAnyata: ochuM lakSa apAya che. tattvajJAnanI UMDI vAtomAM paDyA vinA paNa e samajI zakAya - joI-anubhavI zakAya tevI vAta che ke prema, karuNA, kSamA, udAratA, saMyama, saMtoSa, saraLatA prasannatA, parArthavRtti, nirIhatA Adi guNo sahajapaNe ke prayatnapUrvaka keLavAIne AtmasAt thayA hoya to jIvana prasana, madhura, saMtulita ane saMvAdI banI rahe che ane jIvanayAtrA potA mATe temaja bIjA mATe ya maMgaLamaya banI rahe che. zarIranI vRddhi, kSaya ke mRtyu sAthe ke buddhinA vikAsa-avikAsa sAthe e guNone saMbaMdha nathI, e che dayanA guNo-AtmAnA guNo. arthAt Atmika guNavikAsane kevaLe paraloka, punarjanma ane mokSa sAthe ja saMbaMdha che evuM nathI; A jIvanamAM paNa jenAM pratyakSa darzana, anubhava ane pratIti thAya evAM pariNAmo paNa tenI sAthe sAthe nIpaje ja che. A vAta sUripuMgava haribhadrasUri mahArAje paNa zrI dharmabindu nAmanA graMthamAM, dharmaphaLanA anaMtara ane paraMpara evA be vibhAga pADIne, asaMdigdha zabdomAM uccArI che. kAryanI sAthe ja tenuM je phaLa Ave te anaMtara arthAt tarata maLatuM phaLa, ane kArya karyA pachI lAMbA gALe maLatuM arthAt dUranuM phaLa te paraMpara phaLa. dharmanA anaMtara-A jIvanamAM anubhavAya tevA-phaLano nirdeza karatAM teozrI lakhe che ke "dharmanuM tAtkAlIna phaLa e che ke enA AsevanathI, AtmAne upadravabhUta rAga, dveSa vagere vikAro ghaTavA mAMDe che, bhAva-aizvaryanI arthAt Atmika guNasaMpattinI vRddhi thAya che ane lokapriyatA prApta thAya che." 25 - doSaya aMtara sAcA dharmathI rasAyuM ke enI sAthe anveSa guNa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? AtmAmAM vikase che, je bIjAo sAthenA tenA vyavahAramAM sneha, prema, karuNA, kSamA svarUpe vyakta thAya che. te AtmA koIno tiraskAra karato nathI, dIna-dukhiyAMnI jema pApI manuSyo pratye paNa tenA aMta:karaNamAM karuNAno pravAha vaheto thaI jAya che. pApIne joIne te dveSa, dhRNA, tiraskAra ke upahAsa karato nathI, paraMtu ni:sIma premathI tenA kalyANanI bhAvanA rAkhe che. potA karatAM hIna guNI pratye aMtaramAM jo dveSa jAgato hoya to samajavuM rahyuM ke haju dharmano aMkura ApaNI hRdayabhUmimAM pAMgaryo nathI. e sthitimAM je kAMI dharmAnuSThAna karAtuM hoya tene zAstrakAro 'tuccha dravyakriyA' tarIke ja oLakhAve che.26 aMtaramAMthI doSo haTe eTale bhAva-aizvaryanI prApti arthAt hRdayanA guNonI vRddhi svayaM thAya ja. saujanya, audArya, dAkSiNya--anyanA phAryamAM sahAyabhUta thavAnI tatparatA--parArthavRtti, paramata-sahiSNutA, saMtoSa, sadAcAra, pApapravRtti pratye aruci Adi sadguNono vikAsa AtmAmAM dharmanAM pagaraNa thayAM hovAnI bIjI eMdhANI che. dharmanI sAthe AvatI trIjI. vastu che .lokapriyatA. ahIM prazna e UThe ke 'A kaliyugamAM dharmI AtmA lokapriya bane e saMbhAvanA alpa gaNAya. A yuga to arthapradhAnayuga che, lokone dharma gamato nathI. A yugamAM paiso ja pratiSThA pAme che. AthI dharmI jIva pratye lokonuM valaNa vartamAnakALe viparIta hoya e zuM svAbhAvika nathI ?" e kharuM ke vartamAnakALamAM bahoLo janasamUha sAcA dharmathI vimukha che, paNa mAnava AtmA aMtaranA UMDANamAM to daivI sadguNone AvakAre ja che. te pote enuM AcaraNa na karI zakato hoya--na karato hoya--paNa e sadguNo pratye enA haiyAmAM to Adara ja rahe che. dharmanI TIkA, niMdA, dveSa karavA e prerAya che tenI pRSThabhUmAM DokiyuM karIzuM to jaNAze ke dharma pratyenI nahi paNa niSprANa dharmAnuSThAnonI samAjamAM thatI bolabAlA pratyenI aruci ane 'dharmAtmA'nI chApa dharAvatI vyaktionAM apakRtyono moTo phALo emAM hoya che. je mANasa kharekhara dharmaniSTha hoya te sadAcArI hoya che, koIne paNa lezamAtra pIDA-du:kha thAya tevAM kAryothI te dUra raheto hoya che ane bIjAonI sAthe prema, sahAnubhUti ane audAryapUrNa vyavahAra karato hoya che; AthI, te saune priya thaI paDe che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSunI be pAMkha 119 evuM bane ke prAraMbhamAM ene koI samajI na zake. e dekhItuM ja che ke enAM vartana-vyavahAra saMsAranAM svIkRta dhoraNothI judAM paDe. AthI, enAM svajano, sAthIo temaja enA paricayamAM AvanArAMo enI pAse je apekSAo rAkhatAM hoya te na saMtoSAya eTale gerasamaja janme, eno virodha thAya, ne nidA, TIkA-TippaNanI enA upara varSAye thAya; paNa e badhuM sahI laIne, adhyAtma-mArge e jema jema pragati kare che tema tema enI uttamatA eTalI UpasI Ave che ke enA paricayamAM AvanAra sau koI te joI-samajI zake. enA saMparkamAM AvatI vyaktio-enAM svajana-saMbaMdhIo, mitro, gharAko, nokara-cAkara....are zatruo paNa enI udAratA, sujanatA, akuTilatA, paropakAravRtti vagere guNothI AkarSAI enI prazaMsA karavA svayaM prerAya che. saMyamajIvananA vikAsa sAthe nIpajatAM pariNAmonI vAta karatAM zAstro kahe che ke eka varSanI saMyama-sAdhanA thatAM, muninAM kSamA, satya, zauca, saMtoSa, brahmacaryAdi daza yatidharma vizuddha koTinA bane che. ane e rIte vizuddha bhAvapUrvaka sAdhucaryAnuM pAlana karatAM, thoDA ja vakhatamAM maitrI, pramoda, karUNA ane mAdhyaD-A cAre bhAvanAo ene hastagata thai jAya che.28 ane dhyAnAdi, aMtaraMga sAdhanAne AtmasAt karI AtmabhAvamAM uttarottara vadhu ne vadhu sthira thato jaI, eka varSano dIkSA paryAya thatAM to muni anuttaravAsI devothI ye adhika prazamasukhasamatva ane cittaprasannatA anubhavato thaI jAya che ane Ama, kramaza: AnaMda vRddhigata thatAM, te ahIM ja muktisukhano AsvAda pAme che. 29 dharmArAdhanAmAM thatI sAcI pragati karmanirjarA ane sadgati uparAMta, potAnA phaLa tarIke vartamAna jIvanamAM saMtoSa ane prasannatA pragaTAve che. te vyaktine nacita ane nirbhaya banAve che. ciMtA, viSAda ane vyAkuLatA dharmamArge pragatizIla vyaktinA cittamAMthI dhIre dhIre vidAya le che. Atmika UMDI zAMti ane tRpti taMdurasta AdhyAtmika jIvananAM Avazyaka aMgo che. AdhyAtmika ojasa-abhaya aSa, akheda, samatA, svasthatA ane sAmarza--e dharmajIvananuM varadAna che. sAdhanAno ratha jo sAdhya bhaNI nizcitapaNe AgaLa vadhI rahyo hoya to mArgamAM Avo kaMI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? AMzika paNa anubhava thavo joIe. e na thato hoya to, potAnI sAdhanAmAM kyAMka kaMI bhUla to nathI thatI ne? -e vicAra jAgRta sAdhakane AvyA vinA rahe nahi. A jIvanamAM dekhAvA joitAM zAstrokata uparyukata pariNAmo na dekhAya chatAM, 'pote zrI jinezvaradeve batAvela mArge gati karI rahela che ke potAnI ArAdhanAthI "karmanirjarA thaI rahI che e vizvAsamAM rahI, bhAvadharmanuM jJAnIoe je gaurava karyuM che, tenAM je guNagAna gAyAM che, e badhuM potAnI "ArAdhanAne mAthe oDhADI daI nirAMtanI palAMThI sAdhakavRttivALI vyakita vALI zake kharI? Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA prakaraNanAM TippaNo 1. tameva sevasva guruM prayatnAdadhISva zAstrANyapi tAni vidvan / tadeva tattvaM paribhAvayAtman yebhyo bhavet sAmyasudhopabhogaH / / - khadhyAtmadasyadrubha, kha019, khopa 2. mArgazvetaso'vakragamanaM ...... viziSTaguNasthAnAvAptipraguNaH svarasavAhI jIvapariNativizeSastadanusaraNazIlA * mArgAnusAriNaH / - upadhezarahasya, gAthA 6, TIDA. 3. ... icceiaM duvAlasaMgaM gaNiDigaM codasapuvvissa sammasuaM, abhiNNadasapuvvissa sammasuaM, teNa paraM bhiNNesu bhayaNA / se taM sammasu / -sUtra 40. se ki taM micchAsuaM ? .... bhAraha rAmAyaNaM... lehaM gaNiaM sauNaruyaM nADAI, ahavA bAvattarikalAo cattAri a veA saMgovaMgA / eAI micchAdiThThissa micchattapariggahiyAI micchAsuaM eAI ceva sammadiTThissa sammattapariggahiAI sammasuaM ahavA micchadiThThissa vi eAI ceva sammasuaM, kamhA ? sammattaheuttaNao. 1 --sUtra 41. 2251 - teNa paraM bhinnesu bhayaNA... . bhinneSu dazasu pUrveSu bhajanA vikalpanA, kadAcit samyak zrutaM kadAcinmithyAzrutamityarthaH / iyamatra bhAvanAsamyagdRSTeH prazamAdiguNagaNopetasya samyak zrutaM yathAvasthitArthatayA tasya samyak pariNamanAt, mithyAdRSTestu mithyAzrutaM viparItArthatayA tasya pariNamanAt / . etAnyeva ca bhAratAdIni zAstrANi samyagdRSTeH samyaktvaparigRhItAni samyaktvena yathAvasthitA'sAratAparibhAvanarUpeNa parigRhItAni tasya samyakzrutaM, tadgatA'sAratAdarzanena sthiratarasamyaktvapariNAmahetutvAt / 'ahavA'...athavA mithyAdRSTerapi sataH kasyacidetAni bhAratAdIni zAstrANi samyakzrutaM... samyaktvahetutvAt / --AcAryazrI malayagiri mahArAjakRta nandIsUtravRtti, sUtra 40, 41. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? 4. (i) vairAgyakalpalatA, stabaka 9, zloka 1050-1055. | (ii) yogadRSTisamuccaya, zloka 102-109. (iii) adhyAtmasAra, zloka 63-75. 5. (i) curnAnAvidhI. rAlDa, pAnA meya -vairAgyakalpalatA, sabaka 9, zloka 105ra. (i) gaNuM 2 ta2 bhAvArtha, parisAya viroSata... tannavividhaiH shbdrythessttmbhidhiiyte|| .. vaiSNavaM vA yaducyeta, brAhmaNaM vA nigdytaam| mAhezvaraM vA gIyeta, bauddhaM vApyabhidhIyatAm / / jainendra vA nivedyeta jJAtAriha maanvaiH| avinaSTe hi bhAvArthe, zabdabhedo na duSyati // . arthena hi prasIdanti, zabdamAtreNa no budhAH // . .. : -upamiti prastAva 8, zloka 886-899. (i) eka mArga te zivataNo jI, bheda lahe jaga dIna. | ziSyabhaNI jinadezanA jI, ke janapariNati bhinna ke muninI nAdezanA , paramArathathI abhinna zabdabheda jhaghaDo kisyo che, paramAratha jo eka kaho gaMgA kaho suranadI jI, vastu phire nahi che. -yogadRSTinI sajajhAya, dRSTi cothI, gAthA 19-21. 6. muLatatu tattva saMzAmelAmAnyathASTi: bhavati yato'sAvadhamo doSaH khalu dRSTisaMmohaH // -SoDazakaprakaraNa, SoDazaka 4, zloka 11. TIkA-() sAkarImArInAM tatrAntareSvara tuje tatve mAvAbhedmaatrennaagmessvnythaadRsstti: puruSo yato bhavati sa dRSTisaMmoha iti| -AcArya zrI yazobhadrasUrijI (ba) saMjJAbhedenAkaraNaniyamamahAvratAdisvaparibhASAbhedenAgameSu Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSunI be pAMkha 123 pAtaMjalajainAdizAstreSvanyathAdRSTi: puruSo yato bhavati sa dRSTisamohaH / . mahAvratAdipratipAdako madIyAgamaH samIcInaH, akaraNaniyamAdipratipAda ko'tryAgamo na samIcInaH iti asya cAgrahatvAt, sarvasyApi sahacanasya parasamaye'pi sv-smyaannytvaat| -upAdhyAya zrI yazovijayajI sarakhAvo: vairAgyakalpalatA, stabaka 9, zloka 1090-1092. 7. tathA sarvamanuSThAnaM yadbhavennAzakAraNam / sarAgadveSamohAnAM cittAkhilamalAtmanAm / / talloke sarvatIrtheSa sAkSAjjaine'pi vA mte| yathA tathA kRtaM hanta, jJeyaM sarvajJasammatam / / -64miti. prastAva 8, do 817-818. 8. Na ya parabhaNiamajuttaM, jaM abhinnaM atthao ditttthm| TI-yadarthata upalakSaNAcchabdArthAbhyAM ca abhinnaM jinavacanAvirodhi 'dRSTaM, tatsarvaM prAmANikameveti jJeyaM..... na caiteSvaprAmANyaM yuktaM; arthaabaadhaat| na cAndhaparaMparApatitatvenaitadaprAmANyaM, sarvasyaiva suMdarArthasya dRssttivaadmuultvenaatthaatvaat| vaktRvizvAsenAvikalpya tathAkArasyAyogyatve'pi vikalpya tathAkAre'naucityAbhAvAditthaM vikalpenaiva samyagdRSTiparigRhItatvAt samyakzrutatvopapattezca / parapraNItatvena tadabhyupagamAdekAntabhayaM cAjJAnavijUMbhitameva / tadAhuH zrIharibhadrasUrayaH jaM atthao abhinna aNNatthAsaddao vi taha cev| tami paoso moho visesao jiNamayaviyANaM / / __-:22725, 2 // // 122, 2151. ... iya taMtajuttinIIi. bhAviyavvo buhehiM suttttho| . savvo sasamaya-parasamayajogao mukkhakakhIhi / / -vizati vilust, [za: 11, ||thaa 18. 10. yogadRSTisabhuyyaya, 40: 142-152. ... 11. (i) muktvA'to vAdasaMghaTTamadhyAtmamanucintyatAm / nAvidhUte tamaHskandhe jJeye jJAnaM pravartate / / -yogAnandu, 9403 68. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM ? (ii) nizAnAthapratikSepo, yathA'ndhAnAmasaGgataH / tadbhedaparikalpazca tathaivA'rvAgdRzAmayam / / - yogadRSTisamukhyaya, khorDa 140. 12. nizcayo'tIndriyArthasya yogijJAnAdRte na ca / ato'pyatrAndhakalpAnAM vivAdena na kiMcana / / -yogadRSTisamuyyaya, zlo 1.43. 13. (i) vAdAMzca prativAdAMzca vadanto'nizvitAMstathA / tattvAntaM naiva gacchanti tilapIlakavad gatau / / - yogajindu, zlo5 67. (ii) jJAyeran hetuvAdena padArthA yadyatIndriyAH / kAlenaitAvatA prAjJaiH kRtaH syAtteSu nizvayaH / / --jJAnaMsAra, anubhavASTa, loDa 4. sarabhAvo : *yogadRSTisamuyyaya, zlo 143-146. 14. na caitadevaM yattasmAcchuSkatarkagraho mhaan| mithyAbhimAnahetutvAttyAjya eva mumukSubhiH / - yogadRSTisamuyyaya, khorDa 147. 15. (i) putradArAdisaMsAro dhaninAM muuddhcetsaam| paNDitAnAM tu saMsAraH zAstramadhyAtmavarjitam / / -adhyAtmopaniSadda, zAstrayogazuddhi-adhiAra, zlo 12. (ii) dhaninAM putradArAdi yathA saMsAravRddhaye / tathA pANDityadRptAnAM, zAstramadhyAtmavarjitam / / - adhyAtmasAra, AtmasvayAdhikAra, loDa23. 16. NiyaNiyavayaNijjasaccA savva NayA paraviyAlaNe mohA / te uNa Na diTThasamao vibhayai sacce va alie va / / - saMbhavita, aMDa 1, 28. 17. (i) tattvataH zAstrabhedazca na, zAstRNAmabhedataH / mohastadadhimuktInAM tadbhedAzrayaNaM tataH / / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSunI be pAMkha 125 TI.st- tattvato dharmavAdApekSayA tAtparyagrahAt zAstrabhedazca naasti| dharmapraNetRNAmabhedataH / tattannayApekSadezanAbhedenaiva sthUlabuddhInAM tdbhedaabhimaanaat| .. -dvatrizat dvatrizikA, dvA 23, zloka 14 (sAthe mI 28 // 27). (ii) AcchAditAnAM mohena paunnddriikmhaamune| bahUni darzanAnIti moho'yaM saMpravartate / / tasyApAye punaH puMsAM sadbuddhergocaraM gte| ... atra saddarzane nUnaM bhedabuddhinivartate / / -34miti. prastAva 8, 8) 801-802. sarakhAvo : vairAgyakalpalatA, stabaka 9, 1087-1092. 18. tAvad vivAdI. janaraMjakazca yAvanna caivAtmarase sukhajJaH / / ___-655 5[zist, 2405 23. 18.. adhyAtmopaniSad, zastrayogazuddhi-552, 2403 60-71. 20. (i) zIlavAn yogavAnatra zraddhAvAMstattvavid bhavet / - -triMzat dvAtrizast, 60 23, 9405 13. .. (ii) zraddhAvaoNllabhate jJAna tatparaH sNytendriyH| _-indi, t0 4, 9405. 38. 21. samalo na vijAnIte mokSamArga yathAsthitam // malakSaye punastasya mokSamArgo yathAsthitaH / yatra tatra sthitasyApi haThAdeSaH prkaashte|| -upamiti. prastAva 8, 9413 003-804. 22. tatrApi ca na dveSaH kAryo, viSayastu yatnato mRgyH| -po'24 16, 28) 13. 21- (a) tatrApi ca-tadekadezabhUte AgamAntare na dveSaH kAryo, viSayastu abhidheyajJeyarUpo yatnato yatnena mRgyaH anveSaNIyo...kasmAtpunastatrAdveSaH kriyate ityAha-adveSeti...aprItiparihArastattvaviSayaH....adveSAdibhiraSTabhiraGgaistattvapravRttiH saMpadyate, tenAgamAntare mUlAgamaikadezabhUte na dveSaH kArya iti| -AcArya zrI yazobhadrasUrijI - Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? (ba) ...mRgyastadarthAnupapatti parihAro yatnataH karttavyaH guNagraharasikAnAM paravacanAnupapattiparihArapravaNasvabhAvatvAt,......tathA ca tasya mUlAgamenaikavAkyatAmApAdyopapattireva karttavyA, itthameva samyagdRSTiparigRhItasya mithyAzrutasyApi samyakzrutatvasiddheH, tadarucistu tattvato dRSTivAdAruciparyyavasAyinIti suprsiddhmupdeshpdaadau|| -upAdhyAya zrI yazovijayajI 23. ajJAnAdviSayAsakto badhyate viSayaistu n| jJAnAdvimucyate cAtmA na tu zAstrAdipudgalAt // .. -adhyAtmasAra, mAmaniyApA2, 28 // 140. 24. menana, vairAyalaqu5:2, 28 // 24-31. raat| 25. dvividhaM phalaM, anntrprmprbhedaaditi| tatrAnantaraphalamupaplavahAsa iti| tathA bhaavaishvryvRddhiriti| tathA jnpriytvmiti| . - - -dharmanindu, 10 7, sUtra 2-5. 26. (i) tattvataH punaH praNidhAnAdyabhAvato naikApi (dharmakriyA) vara, praNidhAnAdInAM kriyaashuddhihetutvaat|| praNidhAnaM kriyAniSThamadhovRttikRpAnugam paropakArasAra ca cittaM pApavivarjitam / / Ell-...svapratipannadharmasthAnAdadhastAdvartamAneSu prANiSu kRpAnugaM karuNAnvitaM...parArthaniSpattipradhAnaM ca cittaM... / .. -ile lust, zi: 10, maza: do 8 (21st) bhane 11. (ii) ...bhAvo'yaM anena vinA ceSTA dravyakriyA tucchaa| 211 -tucchA-asArA svphlaasaadhktven| -posus 3, 2815 12. (iii) na 42 jAnanA 2, vira pAra sane 2; leSa dharatA tehazuM re, heThA Ave teha re." -340 thArnu stavana, DhA 10, gAthA 5. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127. ApaNI dharmapravRttinuM lakSya 27. vacanakSAntirihAdau dharmakSAntyAdisAdhanaM bhavati / zuddhaM ca tapo niyamAdyamazca satyaM ca zaucaM ca / / AkiMcanyaM mukhyaM brahmApi paraM sadAgamavizuddham / sarva zuklamidaM khalu niyamAtsaMvatsarAdUrdhvam / / -poDaza: 12, 12-13. 28. iti ceSTAvata uccavizuddhabhAvasya sadyateH kSipram / ___maitrIkaruNAmuditopekSAH kila siddhimupayAnti / -poDaza: 13, 90 7. 28. jatto a aMtaraMgo ajjhappajhANajogao jutto| jaM eso cciya sAro sayalaMmi vi jogstthNmi|| eaMmi pariNamaMte ANaMdassAvi hoI privuddhddhii| . evaM ciya sAhUNaM jIvanmuttattaNaM juttam / / -64heza2725, ||thaa 180-181. vadhu spaSTatA mATe A gAthAonI TIkA jevI. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmapravRttinuM lakSya -Atmadarzana ke ahavistAra? zAstromAM traNa vaNikanI vAta Ave che, mAla laIne e vepAra arthe jAya che, eka lAbha meLavI pAcho phare che, eka mULa laIne AvI jAya che, ane eka mULa paNa khoIne Ave che. eka ullasita, bIjo taTastha, trIjo udAsa. , dharmamArge pravRtta thayelAone paNa A traNa anubhava thAya che. koI uttarottara AtmavikAsa karI jIvanane prasanna, madhura ane svastha banAvI de che, koI TheranA Thera rahe che, to koI dharmapravRtti karIneya ulaTAnA mohane-avidyAne vadhu dRDha karatA rahe che, mATe mumukSue AtmanirIkSaNa karIne potAnI ArAdhanAnuM AMtarapAta vAraMvAra tapAsatAM rahevuM joIe ane potAnI bhItara zuM parivartana thaI rahyuM che te mUlavatAM rahevuM joIe. ApaNo badho phaTATopa cAle che to sAdhanAnA nAme adhyAtmanA nAme, paNa enAthI ApaNe saMsArane ja puSTa karI rahyA nathI ne? sAdhanAno ApaNo ratha sAcA cIle gati karI rahyo che-pragati karI rahyo che ke nahi, e kaI rIte kaLI zakAya te aMge ApaNe pUrve thoDI vicAraNA karI che. ApaNe e joyuM ke dhArmikatAnI kasoTI ekalAM kriyAkAMDa ke tapa-tyAganI mAtrA na hoI zake. e kasoTI bhrAmaka nIvaDI zake che. - dharmapravRtti vyartha nathI jatI enI khAtarI anya koI rIte maLI zake kharI? samyagdarzananA sAtha pUrvakanI koI paNa dharmapravRtti niSphaLa nathI jatI ema jJAnIo bhArapUrvaka che. zAstro sAkha pUre che ke ekalI dharmapravRtti ja nahi paNa, samyagdarzananI jAgRti sAthenI bhogapravRtti paNa mukitanuM kAraNa banI zake che. bIjI bAju samyagdarzana vinA kaThora tapa, Akaro tyAga, vizALa zrutajJAna ane ugra cAritra paNa mukti apAvavAmAM sAva viphaLa jaI zake che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmapravRttinuM lakSya mahoruM samakitanuM, paNa vyaktitva dRSTirAganuM samyagdarzananuM - A mahattva ApaNe tyAM sau svIkAre che. digaMbara, zvetAMbara--derAvAsI, sthAnakavAsI, terApaMthI--sau A vAtamAM saMmata che. paNa pachI jyAM samyagdarzananA svarUpanI vAta Ave ke dareka jaNa potAnA samudAya, phirakA, saMpradAya, vicAra sAthe ja samyagdarzanane joDe che; ane 'mAro saMpradAya ja sAco', 'mArA ja guru suguru' e Agraho zarU thAya che. e gajagrAha ATale ja aTakato nathI; anya phirakA, saMpradAya, samudAya ke jUtha pratye asahiSNutA, asahakAra, dveSa, IrSyA, dhRNA dAkhavavAmAM samaktinI dRDhatA mAnavA-manAvavAmAM Ave che! potAne ke sAmI vyaktine samyaktva prApta thayuM che ke nahi te kema samajAya? zuM te amuka mata, paMtha, saMpradAya ke dhArmika jUthamAM joDAvAthI prApta thaI jatI koI cIja che? athavA zuM vyakti je saMpradAya ke jUthamAM janmI hoya ke je saMpradAya ke jUthanI te sabhya hoya, te saMpradAya ke jUthanA sAdhu-saMto sivAyanA anya sAdhu-saMtonA sanmAna, satkAra, samAgama na karavAnA zapatha lenArane prasAda ke prabhAvanA tarIke ApI zakAtuM e koI paDIkuM che? 129 paDIkuM vALIne koIne ApI zakAya evI cIja to e nathI. chatAM, samakita vizenI AvI bhrAMta dhAraNAo ghaNAM dhArmika gaNAtAM vartuLomAM paNa pracalita rahI che, eTaluM ja nahi, bahoLo janasamUha to samyagdarzana vizenI bhrAMta kalpanAomAM ja aTavAto-athaDAto rahe che. vividha nayo ane dRSTibiMduothI zAstra samyagdarzananI ApelI judI judI vyAkhyAo ane gaNAvela tenA bheda-prabhedomAM te gUMcavAI jAya che; te nirNaya karI zakato nathI ke pAramArthika samyagdarzana--jenAthI bhavabhramaNa sImita thaI jAya che te samyagdarzana zuM che? AthI samakitaviSayaka, pUrve jaNAvI tevI, aMdhazraddhA-AdhArita, bhrAMta dhAraNAone mAnyatA maLI jAya che; ne dharmAMdhatA tyAM pAMgare che. dharmAMdhatAno AdhAra hoya che sArAsAranA viveka vinAnI amuka mata, paMtha, saMpradAya ke vyakti pratyenI aMdha bhakita. AnuM ja nAma Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? dRSTirAga. dRSTirAgavaze ajJAna jIva potAnA mata-paMtha-saMpradAya ke mAnyatA pratye evuM mamatva rAkhato thaI jAya che ke mAtra anya mata-paMtha-saMpradAyanA anuyAyIo pratye ja nahi paNa svadarzananA paNa anya saMpradAya, phirakA, gaccha ke "tithi' jevI koI ekAda bAbatamAM ja potAthI bhinna mAnyatA dharAvanArAo pratye paNa AtmIyatAno vyavahAra karI zakato nathI. ane, potAnA pakSanI sarasAI dekhADavAnI huMsAtuMsImAM paDI jaI, dharmapravRtti dvArA paNa rAga-dveSa ane mohane--aha-mamane puSTa karato rahe che. ApaNe pUrve e vigate joyuM ke zrI jinezvara-nirdiSTa, sarva dharmapravRttimAM prANIsRSTi sAthe AtmIyatAno bhAva vaNAyelo che e bhAva vinAnI koI paNa dharmakriyA, tattvaciMtana ke ahiMsA sudhdhAne jJAnIo AvakAratA nathI. potAnA vasavATathI tApasone aruci thatI joIne, e aci nivAravA bhagavAna mahAvIra cAturmAsamAM paNa tyAMthI anyatra vihAra karI gayA hatA. potAnA nimitte anyane lezamAtra pIDA-kleza , na thAya e kALajInI apekSA jJAnIoe ahiMsAnA upAsaka pAsethI rAkhI che. AthI, guNagrAhI saMto anurodha kare che. ke ApaNe je kriyAkAMDa karatA hoIe te kriyAkAMDa je na karatA hoya tevA ApaNA samAnadharmIo pratye, tema anya mata-paMthanA paNa saMniSTha sAdhako pratye ApaNA aMtaramAM Adara, prema, ke karuNA ja jAgavAM joIe. enA badale, anya matapaMthanA anuyAyIonI vAta to dUra rahI , paNa, jainadarzana aMtargata potAnAthI bhinna phirakA, gaccha ke saMpradAyanA ke potAnA saMpradAyanA paNa koI ekAda bAbatamAM potAthI judI mAnyatA dharAvanAra mumukSuone ane sAdhu-saMtone sudhdhAM 'miAvI' kahI, temanA pratye dveSa, tiraskAra ke dhRNA darzAvavAmAM AvatAM hoya ke temanI avahelanA paNa thatI hoya to ApaNI dharmapravRttinA prakArathI ke tenA vyApathI saMtoSa mAnI nirAMta na anubhavatAM ApaNe kSaNabhara thobhIne, ApaNI vRtti-pravRttinuM pRthakkaraNa karI AdhyAtmika vikAsapathamAM ApaNe kharekhara kyAM UbhA chIe teno yathArtha aMdAja meLavavo joIe. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 ApaNI dharmapravRttinuM lakSya dRSTirAga, dravyasamakita ane pAramArthika samyagdarzana mumukSu azraddhAmAMthI bahAra Avyo hoya-te nAstika na hoya--eTaluM ja pUratuM nathI; dRSTirAganA vamaLamAMthI paNa teNe bahAra nIkaLavuM jarUrI che. A mATe dRSTirAga, sudeva-suguru-sudharmanI zraddhArUpa dravyasamakita ane pAramArthika samyagdarzana-e traNa vaccenI bhedarekhAno paricaya tene hovo joIe. potAnA mata-paMtha-saMpradAyanI sAthe joDAyela vyakti ke vicAranA guNadoSa joyA-jANyA vinA, kevaLa sAMpradAyika mamatvathI doravAI jaI, tenI pratye AMdhaLo anurAga rAkhI tenA guNagAna-sevA-bhakitamAM tatpara rahevuM ane potAnA mata-paMtha-saMpradAya bahAranI vyakita ke vicAra pratye keSa, aruci, anAdara dAkhavavAM e dRSTirAganAM lakSaNa che. 1 sudeva, suguru ane sudharmanI zraddhArUpa dravya samakita AnAthI judI cIja che. e zraddhA tyAM saMbhave jyAM upAya tarIke vItarAganI pratiSThA aMtaramAM hoya, nirAzasabhAve jinAjJA ArAdhavAnI ruci hoya arthAt pUrNajJAnI ane vItarAga mahApuruSoe cIMdhela mokSamArga ane sadAcAramAM upAdeya-buddhi hoya, AtmajJAnI nirgastha guruo pratye bhakita, niSThA hoya mokSamArgamAM temanuM mArgadarzana mAnya hoya, ane jIvanadhyeya tarIke vItarAganuM avalaMbana svIkArI Atmavizuddhi kAje yathAzakita prayatna karAto hoya. AtmavikAsanI taLeTImAM rahela AtmAo paNa uparyukta zraddhAnAM sahAre uttarottara adhika AtmavikAsa sAdhI svAnubhUtirUpa pAramArthika samyagdarzana pAmI zakatA hovAthI, kAraNamAM kAryano Aropa karIne, A zraddhAne jaina paribhASAmAM dravya-samakita yAne dravya samyagdarzana tarIke oLakhAvAya che. . uparyukata zraddhAnA avalaMbane kramaza: AMtarika nirmaLatA vadhatAM viSayakaSAyano vega maMda paDe khoTA abhinivezo ane kadAgraho chUTI jAya, nirAgraha vRtti ane guNagrAhI madhyastha buddhino udaya thAya, potAnA zuddha AtmasvarUpa tarapha sAdhakanI dRSTi jAya-tene bhAna thAya ke harSa-zoka, sukha-du:kha, rAga-dveSa ane vikalpamAtrathI para nirvikalpa zuddha jJAna ane AnaMda e ja mAruM asalI svarUpa che, ane e bauddhika bhAna Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM ? aMtarmukha sAdhanA dvArA jyAre anubhUtimAM pariName tyAre pAramArthika samyagdarzana lAdhe. zraddhA AptajananA vacananA AdhAre pAMgarI zake, paNa 'darzana' to potAnI sagI AMkhe joyA vinA kema saMbhave? ne sauthI adhika pratItikara najara joyeluM ja bane che ne? sAMbhaLelI vAta, najare dIThelI ghaTanA jeTalI pratItikara thoDI ja bane? eTale AtmatattvanA sAkSAt darzana dvArA nahi paNa Aptavacana ke zAstronA AdhAre ke vicAra-vimarza karyA pachI buddhi vaDe tattvArthano svIkAra thato hoya tyAM sudhI ApaNe pAramArthika samyagdarzanano sparza pAmyA chIe ema na kahI zakAya. samyagdarzana e jAta-anubhavamAMthI janmatI, svaparanA bhedanI--deha ane AtmAnA bhedanI--pratIti che; jenI upalabdhi thatAM acAnaka eka navuM ja jagata dRSTi samakSa chatuM thAya che, pUrvanAM sarva mUlyAMkano badalAI jAya che, ane vizvanA sarva jIvo pratye aMtaramAM AtmIyatAno bhAva udaya pAme che. . mAnava-mane UbhI karelI kuTuMba, gAma, deza, raMga, nAta, jAta ke mata-paMthasaMpradAyanI dIvAlo e bhAvane ruMdhI zakatI nathI. pAramArthika samyagdarzananuM A sAcuM citra ApaNAM ArAdhaka vartuLo samakSa rahe ane tenI prApti ane zuddhi ja ApaNI dharmArAdhanAnuM lakSya bane to saMghanA vividha phirakAo ane te phirakAonA vibhinna jUtho samudAyo ane saMpradAyo--vacce paraspara vAtsalya, prema, saujanya, sahAnubhUti, maitrI, udAratA ane sahiSNutAnuM vAtAvaraNa svayaM sarjAya. AnAthI viparIta paristhiti Aje jaina saMghamAM najare caDatI hoya to ApaNA mATe e vastu AMkha kholanArI banavI joie. dharmapravRttinI vipulatA ke AtmasaMpattI vRddhi ? koI moTA audyogika kArakhAnAnI mulAkAta lezo to eno 'kvoliTI kaMTrola'--guNavattA-niyamana vibhAga tamAruM dhyAna kheMcaze. thoDe thoDe aMtare koIka ne koIka vyakti utpanna thatA mAlanA thoDAka namUnA letI dekhAze. e pachI, e namUnAone, cokkasa 'dhoraNa'ne najara samakSa rAkhIne, kALajIpUrvaka tapAsavAmAM Ave che ane namUno niyata karela 'dhoraNa' mujabano na hoya to te namUno jemAMthI levAyelo hoya te jaththAno Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmapravRttinuM lakSya 133 batch no badho mAla bhaMgAramAM nAkhI devAya che. kaMpanI jeTalI saddhara teTaluM mAlanI guNavattAnuM tenuM niyamana vadhu kaDaka. e ja rIte, mokSArthIe paNa lokottara yAne mokSasAdhaka dharmanA pUrvanirdiSTa 'dhoraNa'ne najara samakSa rAkhIne, potAnI dharmapravRttinI vakhatovakhata cakAsaNI karatAM rahevuM .joie ema nathI lAgatuM ? jenA aMtaramAM muktinI abhIpsA ane talasATa jAgI cUkayAM hoya te vyakita bhavabhramaNane nizcitarUpe sImita karI detA pAramArthika samyagdarzanane prApta karavA utsuka hoya ja ane, paraMparAprApta potAnI dharmapravRttinuM taTastha mUlyAMkana paNa te kare ja. ApaNe e joyuM ke dayA, dAna, sevA ane prema e sAcA dharmanI pRSThabhUmi che. bIjAnAM sukha-du:kha pratye. taddana udAsIna rahI, kevaLa potAnuM du:kha dUra karavAnI svArthavRttimAMthI janmatI pravRtti pachI bhale te viSayothI dUra rahevAnI hoya to paNa tAttvika dharmarUpa nathI. ArtadhyAna avyaktarUpe temAM beTheluM che. e tyAga paNa, roganivAraNa arthe rogI dvArA karAtA potAnI ISTa vAnagIonA tyAganI jema, kevaLa bhaya ane lobhaprerita hovAthI, asAra che. Aje jaina saMghamAM tapa, anuSThAno, dIkSAo vadhI rahyAM che, kiMtu vadhI rahelI e dharmapravRttithI ApaNI vRttionuM zodhana thaI rahyuM che ke nahi e AtmanirIkSaNa ApaNe karIe chIe kharA ? Aje saMghamAM dekhAtI dharmapravRttinI vipulatAthI toSa anubhavI, enAthI zAsanano udyota thaI jaze e bhrAMtimAM rAcavA jevuM nathI. tapa, japa ke saMyamAdi pravRttinA mAtra AMkaDA uparathI "ATalo dharma thaI gayo" evo saMtoSa mAnI laizuM to bhramamAM rahI jaizuM. jema koI vepArI peDhI kevaLa potAnA vepAranA AMkaDAthI saMtoSa nathI mAnatI paraMtu saravaiyAmAM naphAno AMkaDo jue che, tema ApaNe paNa ApaNI dharmapravRttithI ApaNI vRttinI sudhAraNA keTalI thaI eno aMdAja kADhavo rahyo. 'pauSadha pacAsa thayA', 'pAMcaso AyaMbila thayA', 'daza siddhacakra pUjana thayAM', 'pacIsa AgamanuM vAMcana thaI gayuM ane 'saMyamaparyAya pacIsa varasano thayo' vagere gaNatarI ApaNe rAkhIe chIe tema AtmanirIkSaNanI zAMta paLomAM e aMdAja mUkIe ke A badhI Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? ArAdhanAthI ApaNI vRttiomAM zuM parivartana AvyuM? ApaNI svArthavRtti moLI paDI? maitrAdibhAvo keTalA sthira thayA? ApaNo moha keTalo ghaTayo? dhana-svajana-dehAdi pratye nirmamatA keTalI AvI? ane, jene AnaMdaghanajI mahArAje "sevana kAraNa pahelI bhUmikA gaNAvI che te abhaya-aSa-akheda ApaNA jIvanavyavahAramAM vikasyAM? ke e badhI dharmapravRtti pachIye jIvana pUrvavat bhaya, dveSa, irSA, asUyA, dInatA, azAMti ane tRSNAno ja zikAra rahyuM che? vyavahArazuddhi, cittaprasAda, samatva ane AtmatRpti jevI AtmasAt zuM hajuye ApaNane hAthatALI ApI rahI che? AtmavikAsane vAstavamAM cittazuddhi sAthe saMbaMdha che. mATe ApaNI dharmapravRttine vRttinI sudhAraNAnuM dhyeya hovuM joie, vRtti sudharatAM pravRttinuM parivartana tenI pAchaLa svayaM thavAnuM ja. niyama che ke "ruci anuyAyI vIrya', arthAt jyAM ApaNI ruci tyAM ApaNo puruSArtha thavAno. vRttinuM zodhana pravRtti badalavA chatAM jo ruci e ja rahI-vRttimAM kaMI sudhAro na thayo-to dekhItI sArI dharmapravRttimAM paNa e vRtti potAno bhAga bhajavyA vinA nahi rahe. mATe dharmanAM bAhya anuSThAnonI sAthe sAthe ApaNA cittanuM zodhana karatA rahevuM Avazyaka che. cittanuM zodhana eTale temAM UThatI vRttionuM zodhana. eTale ke cittamAM UThatA vicAra-vRttisaMkalpamAM svArtha, indriyajanya sukhopabhoganI kAmanA, dehAtmabhAva, aha-mamanI sthULa-sUkSma vAsanA AdinuM avalokana, pRthakkaraNa ane visarjana. potAnI jAta uparano rAga vividha svarUpo dhAraNa karIne Ave che, dharmapracAra ane zAsana-prabhAvanAnAM mohaka mahorAM oDhIne dAna, saMghayAtrA ke dharmopadeza jevAM dekhItAM kevaLa lokahitArthanAM kAryo dvArA paNa ahe potAnI puSTi mATe mathe che. pravacana-prabhAvanAnA pavitra nAmanI othe rahI, ahaM mumukSune bhramamAM nAkhI daI tene pathabhraSTa karI de che. takatIo, ujamaNAM, pUjano, sanmAna-samAraMbho Adi dvArA moha potAnI jALa pAthare che. je tapa-japa karIne ahaMkAra ghaTADavAno che, te tapa-japa karIne e Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmapravRttinuM lakSya 135 ahaM-potAnI jAta uparano e dunivAra rAga-bevaDo to nathI thaI rahyo ne? potAnA nAma ane kAmanI yazogAthAnI Aje cAlI rahela hoDamAM ApaNe AtmasAdhanAne visarI to nathI gayA ne? A sAvadhAnI AtmasAdhanA kAje gharabArano tyAga karIne cAlI nIkaLelAo mATe paNa Aje atyaMta Avazyaka banI che ema nathI lAgatuM? mAnavI saMsAranA jheranA utAra mATe tapa-japa-saMyama - svAdhyAyano Azaro le che. paNa avaLacaMDuM mana e auSadhane ya viphaLa banAvI de che. upAdhyAya yazovijayajI mahArAje A tathyane vAcA ApatAM gAyuM che ke, rAgaharaNa tapa japa gruta dAkhyAM, tehathI paNa jeNe bhavaphaLa cAkhyAM re, koI na che teno pratikAro re, amiMya viSa hoya tyAM zo cAro re? dharmArAdhanAnA amRtane jheramAM palaTI nAkhatI A sUkSma ahaMvRtti sAme lAlabattI dharatAM pUrvadhara zrI umAsvAti mahArAje bulaMda svare cImakI ApI che ke, ' "zrata, tapa ke saMyamAdi paNa ahaMnI puSTi arthe karAtAM hoya to temAM paramArthathI guNa kaMI nathI, temAM che kevaLa potAnA aMtaramAM rahela unmAdanuM pradarzana ane enuM pariNAma che saMsAravRddhi."2 'A deha e ja huM e vAsanA anAdithI AtmAne vaLagelI che. emAMthI bahAra nIkaLavA mATe ja to mumukSu dharmasAdhanA tarapha vaLe che ne? paNa dharmasthAnakomAM ja jo A dehanA nAmano vyApa vadhAravAnI ane rUpane kAyamI karI javAnI spardhAnI ja bolabAlA hoya to? -e che ApaNA bhAvadAridrayanuM pradarzana! Aje ApaNe kaMIka sAruM kAma karIe chIe ke jagatane enI jANa karavAnI ApaNane caTapaTI jAge che. AnI pAchaLa eka manovaijJAnika kAraNe raheluM che te ApaNe samajIe. ApaNe roja UMdhIe chIe paNa koI divasa savAre UThIne AvatA-jatA saune e vAta kahevA besatA nathI. paNa mahinAothI anidrAthI pIDita rogIne koI upacAra kAma lAge ne eka rAta cAra-cha kalAka ghasaghasATa UMgha AvI jAya to? Akho Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? divasa e vAta te saune kaheto kare che. koI mAMdo mANasa kazo khorAka laI zakato na hoya ane eka divasa eka roTalI khAI zakyo to khabara-aMtare pUchanAra sau AgaLa e eka roTalI khAdhAnuM pArAyaNa karato raheze. sAjA naravA mANasane evI vAta karavAnuM kadI nahi sUjhe. zvAsa levAmAM asahya takalIpha anubhavato bronkAiTIsano daradI je divase anAyAsa zvAsa laI zake che te divase te aneka jaNane e vAta karyA vinA rahI zakato nathI; paNa tame anAyAsa cAlatA tamArA zvAsozvAsanI vAta koine karavA kadI beThA cho kharA? e ja rIte, ApaNI zubhapravRttinI jagatane jANa karavA ApaNe jo utsuka rahetA hoie to e utsukatA e vAta chatI kare che ke e zubhapravRtti ApaNA svabhAvamAM haju vaNAI nathI; balka e zubhapravRttithI viparIta vRttinuM sAmrAjya ApaNI bhItara pravarte che. jyAre zubhapravRtti ApaNA hAthe satata thatI raheze tyAre koI AgaLa enI vAta karavAnuM mana nahi thAya, ane jyAre e pravRtti svabhAvagata banI gai haze-pUrvanI ApaNI kaniSTa vRtti ja badalAI gaI haze- tyAre ApaNe kazuM zubha karI rahyA chIe e khyAla sudhdhAM ApaNane nahi rahe, arthAt ApaNA sukRtyonI jagatane jANa karavAnI AturatA ane e sakatyo mATe jagata pAsethI mAna meLavavAnI ApaNI kAmanA zANA loko AgaLa e vAtanI cADI khAya che ke ApaNe AtmasaMpanthI daridra chIe, ApaNe dharmamArgamAM haju sthira thayAM nathI. ApaNI dharmapravRttinuM lakSya mAnavInuM jIvana vaheNa teNe je jIvanabeya svIkAryuM hoya tenA AdhAre nakkI thAya che. e je Adarza potAnI samakSa rAkhe che, tadanusAre tenI AMkAkSAo ane nirNayo AkAra le che. mATe, ApaNA dhArmika jIvananuM dhyeya zuM che te sadA ApaNI samakSa spaSTa hovuM joie. jaina sAdhanAnuM kendra sAmAyika che, samatva che. sAdhaka cAhe gRhastha hoya ke muni hoya, sAmAyika bhAvano pUrNa vikAsa enI samagra ArAdhanAnuM lakSya che. samatvanA vikAsa arthe jIvanamAM vairAgya, viMgvaprema ane jJAnanI triveNIno suyoga thavo joie. jJAnathI ahIM zAstrono ochovatto Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmapravRttinuM lakSya 137 bodha nahi paNa, potAnA zuddha zAzvata svarUpanuM bhAna ane jagatanA sarva bhAvonI kSaNabhaMguratAnI pratIti apekSita che. A traNene mumukSu jo vaLagI rahe to tenI dharmasAdhanA kayAMya aTavAyA vinA ke koI ADamArge phaMTAyA vinA dhyeyanI dizAmAM ja vahetI rahe. A traNano saMyukata prayoga thAya arthAt citta bhogothI virakata, jIvasRSTi pratye AtmIyatAbharI sahAnubhUtivALuM ane jJAnathI vAsita rahe to nizcaya ane vyavahArano-- jJAna ane kriyAno--samanvaya ApameLe sadhAya ane samatvano vikAsa sulabha bane.* yama, niyama, saMyama, nyAya-nIti ane jIvajagata pratye AtmIyatApUrvakanA jIvanavyavahAra vinA AtmasAdhanAno paMtha kapAto nathI. paraMtu vyavahAramArganuM A anusaraNa mukitanI dizAmAM paheluM pagaluM che. enA avalaMbane cittanI azuddhi dUra karI tenI caMcaLatA ghaTADI AtmapariNAmomAM sthiratA lAvavAnI che e tathya visarAvuM na joIe. nirvikalpa upayogamAM TharavuM e nizcayamArganuM lakSya che. vyavahAranI gatine nizcaya nizcita dizA Ape che. enI AMgaLI sadA AtmAnA zuddha, zAzvata svarUpa bhaNI rahe che. mahAsAgaranI saphara kheDatA nAvikane tenI gatinI dizA nakkI karavAmAM hokAyaMtranI soya madada kare che tema, bhavasamudrane pAra karavA vyavahAranI nAvamAM beThelAne svarUpanI dizA cIMdhIne nizcaya ADa mArge phaMTAI jatAM bacAve che. vrata-tapa-saMyama vaDe jIvanamAMthI sthULa, azuddhio dUra karyA pachI enA ahaMkAra--sAttvika ahaMkAra ke kahevAtA prazasta kaSAyomAM phasAI na javAya te mATe nizcayanuM avalaMbana jarUrI che. A muddA pratye zreyArthInuM dhyAna kheMcatAM upAdhyAya yazovijayajI mahArAje kahyuM che ke, Y ahaMkAra mamakAranuM baMdhana, zuddha naya te dahe dahana jima Idhana; zuddha naya dIpikA mukita mAraga bhaNI, zuddha naya AthI che sAdhune ApaNI. -350 gAthAnuM stavana, DhALa 16, gAthA 10. *A muddAnI vistRta chaNAvaTa icchatA jijJAsuoe lekhakakRta 'AtmajJAna ane sAdhanApatha' pustakamAMnuM 'samatva : sAdhanAno rAjapatha' zIrSaka prakaraNa jovuM. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? . nizcaya-vyavahAranA tANAvANA potAnA karmakRta vyakitatva upara ja rahetI najara haThAvI laine mumukSu tene potA tarapha AtmAnA zuddha zAzvata svarUpa tarapha vALe to ja te Atmika aizvarya pAmI zake che. potA tarapha vaLyA vinA ekalI kriyAnI cIlAcAlu ghareDamAM ghUmyA karavAthI nathI samatva lAdhatuM, nathI AtmatRptino oDakAra pAmI zakAto, ane bAhya dekhItI pravRtti dhArmika rahevA chatAM aMtaramAM khAsa ane prIti to bhautikatAnI ja rahe che. - - AdhyAtmikatA mATe naitikatA ane tapa-tyAga-saMyama jarUrI che, paNa naitikatA ane tapa-tyAga hoya tyAM AdhyAtmikatA hoya ja evo niyama nathI. tapa-tyAgasaMpanna sadAcArI vyakita ane AtmajJAnI saMta vaccenuM aMtara pApI ane sajajana vaccenA aMtara karatAM ghaNuM vadhu che. A tavya ApaNA dhyAna bahAra na rahevuM joIe. tapa-tyAgayukata kaThora jIvana ane Atmonmukha jIvana e be eka nathI. kharekhara Atmonmukha thayelI vyaktinI dRSTi bhautika jIvananAM lAbha-nukasAnanAM lekhAM-jokhAMthI unmukta rahe che. nija zuddha zAzvata svarUpa sAthenA anusaMdhAnanuM A pariNAma hoya che. ApaNI samagra sAdhanA deha ane manathI para thavA mATe che. nizcaya ane vyavahAra arthAt jJAna ane kriyAno saMyukta prayoga thAya to e kAma pAra paDe. asata pravRttithI nivRtta thavAnA lakSya vinAnI mAtra nija zuddha svarUpanI vAto mukita apAvI zakatI nathI, tema paramAtma svarUpa ke nija zuddha AtmasvarUpanA lakSya vinAnI ekalI zubha pravRtti paNa mukita-sAdhanAmAM viphaLa rahe che." eTale laukika rUDhi anusAranA kevaLa bAhya tapa-tyAga ane ahiMsAdi dharmAcaraNanI AdhyAtmika guNa tarIke jJAnIo gaNanA karatA nathI." drakriyA arthAt bhAvazUnya korA ahiMsAdi AcAro ke kriyAkAMDo karatAM tAttvika pakSapAtanuM-AdhyAtmika rUcinuM mUlya ghaNuM che. jJAnIo kahe che ke e be vacce eTalo taphAvata che jeTalo taphAvata AgiyAnA prakAza ane sUryanA prakAza vacce che. eTale zreyArthI vyavahAranuM anusaraNa kare paNa tenI najara nizcaya upara rahevI ja joIe. e khAtara, vyavahAranA anusaraNanI preraNA ApavAnI sAthosAtha, nizcayamArga pratye Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 ApaNI dharmapravRttinuM lakSya jJAnIo mumukSunuM dhyAna kheMcatA rahe che. e kAma teo kevI TUMkI-Taca ane sacoTa ukitao dvArA kare che tenI thoDI vAnagI ApaNe joIe: kaSTa karo saMjama dharo, gALo nija deha jJAna dazA viNa jIvane, nahi du:khano che. lokaviNa jima nagara medanI, jema jIva viNa kAyA; phoka tema jJAna viNa paradayA, jisI naTataNI mAyA. tyAga virAga na cittamAM, thAya nA tehane jJAna; aTake tyAga virAgamAM, to bhUle nija bhAna. ApaNe nija bhAna bhUlI rahyA chIe? Aje ApaNe tyAga-virAgamAM "aTakI gayA chIe" ema kahevA karatAM "aTavAI gayA chIe. ema kahevuM vadhu sArthaka nathI? tyAga-tapasaMyama, pUjA, pratikramaNa, sAmAyika--A badhuM nija bhAna jagADIne svamAM pAchA pharavA mATenI keDIo che. kiMtu ApaNe e badhuM aupacArika banAvI dIdhuM che. enA dvArA kayAMka pahoMcavuM che e bhUlIne emAM ja aTavAtA pharIe chIe. lata: enA dvArA svamAM pAchA vaLavAnA badale Aje ApaNe paramAM ja bhramaNa vadhAratA rahIe chIe ema nathI lAgatuM? aha-mamanI vRttino uccheda e zrI jinezvaradeva-nirdiSTa saghaLI caryAnuM lakSya che. paraMtu e ja kriyAkAMDa ane tapa-tyAgane nAme ahamamaprerita kSullaka vivAdomAM taNAI jaI, vicAra-AcAramAM ApaNAthI saheja judA paDatA jaina saMghanA ja anya sabhyo pratye dveSa, IrSA, dhRNA, tiraskAre varSAvavAmAM ja ApaNe gaurava letA thaI jaIe to? "sAdharmI pratye vAtsalya, prIti, bhakti ane pramodane badale uparyukta kaniSTha bhAvo jagADatI dharmapravRtti mohapoSaka che e kaTu satya saMbhaLAvanArAnI ApaNe upekSA karIzuM? A saMdarbhamAM, "mota upara manana' nAmanA pro. dAvaranA eka pustakamAM varSo pUrve vAMceluM eka avataraNa ahIM TAMkavAnuM mana thAya che: jyAre huM mahAna puruSonI kabaro upara najara nAkhuM chuM tyAre mArAmAM IrSyAnI dareka lAgaNI naSTa thAya che. jyAre huM bAdazAhone teone padabhraSTa karanArAonI sAthe ja daphana thayelA nihALuM chuM, jyAre buddhi Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM ? kuzaLa harIphone ekabIjAnI sAthe khADAmAM daTAyelA dekhuM chuM, athavA je dharmadharmadhuraMdharoe potAnI takarAro ane jhaghaDAothI jagatamAM dhUma macAvI hatI, teone miTTImAM maLelA avalokuM chuM, tyAre jIvananI najIvI harIphAIo, pakSApakSIo ane vAdavivAdonI nirarthakatAnuM mane sakhedAzcarya bhAna thAya che." zreyArthIe vicAravuM joIe ke mRtyu pachI 'mAro pakSa' kayo? ane, janma pahelAM huM kayA phirakA-gaccha-saMpradAyano hato? je pahelAM 'mAruM' nahotuM, mRtyu pachI 'mAruM" nathI rahevAnuM ene vaLagIne 'mAruM mAruM" karIne mohane dRDha karavAnA udhAmA zA kAje? dehAtmabhramano nirAsa e ApaNuM lakSya che, e bhUlI javAya che tethI dharmapravRttimAM paNa ahaM-mamane AgaLa rAkhavAnI bhUla karI. besIe chIe, pariNAme, ApaNe 'dharma karI rahyA chIe' e bhramamAM rahI vAstavamAM to enA dvArA mohanI jaDane ja vadhu dRDha karatA rahIe chIe. karmakRta avasthAomAM 'huM" ane mArApaNAno bhrama dehAtmabhrama e sarva anarthanuM mULa che. e bhramanA AdhAre ja mohanI ArmI bAjI nabhe che. deha arthAt nAma ane rUpa e huM nathI ane ene saMbaMdhita avasthAo e 'mArI' nathI e jAgRtabhAna e ja. samyagdarzana che. adhruva, anityaparyAyo sAthe nahi paNa dhruva, nitya, zAzvata nija nirmaLa svabhAva sAthe potAnI ekatAnI pratIti samakitanuM kAraNa paNa che ane pariNAma paNa. bhavacakrapuranA sTeja upara rASTranetA ke yAcaka, tattvajJAnI ke mUrkha, dhanakubera ke bhikhArI, saMta ke pApInA vAghAmAM thoDo kALa jhabakI jaI adRzya thavAnuM che A jAgRti Ave ane TakI rahe. e dizAmAM ApaNI sarva dharmArAdhanAnI gati rahevI joIe. tenA badale dharmapravRtti dvArA paNa, dRSTirAgavaza potAnA mAnelA gaccha-mata-pakSanI ke potAnI sarasAI sthApita karavAnI mathAmaNamAM ke ahaM-mamaprerita kSullaka vAdavivAdomAM ApaNe jIvana veDaphI rahyA hoIe ane dAnezvarI, tapasvI, ugra saMyamI, prakhara dharmopadezaka, adritIya vidrAna ke tattvajJAnI ityAdi tarIke vizvamAM vikhyAta banavAnA vikalpo jo ApaNA cittamAM mohamadirA ThAlavyA ja karatA hoya to jJAnanAM ApaNAM divyacakSu zI rIte khUle 10 ane, Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmapravRttinuM lakSya 141 dharmArAdhanA dvArA jo ApaNI jJAnadRSTi na khUle to ApaNI e dharmArAdhanA moha sAmenA yuddhano paDakAra na rahetAM, mohanA nidarzana mujabano eka veSa bhajavavA svarUpa je banI rahe ne? mumukSunA jIvanamAM AnA jevI karuNatA bIjI kaI hoI zake? sAdhanAnA prANa : aMtarmukhatA ane AtmajAgRti bAhya nivRtti e cAritradharmanuM bahAranuM khokhuM che, AMtara jAgRti enA prANa che.11 eTale viSayonA ane AraMbha-samAraMbhanA bAhya tyAga ane munijIvana prAyogya bAhya AcaraNa. mAtrathI mumukSue nirAMtano zvAsa levo na ghaTe. jJAnIoe phoDa pADIne kahyuM che ke pUjA, pratikramaNa Adi Avazyaka kriyA pratyenA anurAga ane jinavANInI prIti vaDe svarga sukho maLe, paramapada nahi paramapadanI prApti arthe jJAnayoga Avazyaka che.12 mATe, dharmapravRttinI sAthe AtmajAgRti TakI rahe e mATeno paNa ApaNo prayAsa rahevo joIe. svarUpa sAthe cittanuM anusaMdhAna karyA vinA, cittamAM paDelAM tRSNA, rAga, dveSa ane moha-avidyAnI jaDa ukheDI zakAtI nathI. cittamAM mULabhUta parivartana lAvavA ane temAM avacetana stare rahela tRSNA, matsara, veSa, bhaya Adi kaniSTha vRttiono uccheda karavA zreyArthIe svarUpajAgRtinI kaLA sAdhavI joIe.* svarUpajAgRtinI kaLA hastagata na thaI to e saMbhavita che ke, aNagAra thaIne dhArmika pravRttinA vAtAvaraNamAM Akhoye vakhata AtmAnI, mukitanI ane sAdhanAnI vAto karatAM rahevA chatAM, aMtara to audayika bhAvomAM ja baddha rahI jAya ane e aNagAra aha-mamanA AvegomAM ja taNAto rahe. jyAre svarUpanI jAgRtivALo gRhastha sAdhaka paNa, kuTuMbanI sAthe vasavATa tathA pArivArika aneka javAbadArIonuM parivahana karavA chatAM, aMtarathI nyAro rahI zake che-alipta rahI zake che. samyagadarzana vinA kaThora tapa, bahoLuM zrutajJAna ane ugra cAritra * aMtarmukhatA ane svarUpAnusaMdhAna mATenI vividha sAdhanaprakriyAonA jijJAsue lekhakakRta 'AtmajJAna ane sAdhanApathI pustakanuM 'aMtarmukhatA ane sAkSIbhAvanI sAdhanA' zIrSaka prakaraNa jovuM. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM ? paNa nirarthaka kahyAM che tenuM rahasya A ja che. AtmajAgRti hoya to saMsAranI 'kAjaLa koTaDI'mAM vasIneya sAva nirlepa rahI zakAya che. cakravartipada, tathA tenI sAthe saMkaLAyela vipula aizvarya, aDhaLaka bhogavilAsa ane besumAra AraMbhasamAraMbha cAlu hovA chatAM durgatinA badale kevaLajJAnanI prApti cakravartI bharatane zAnA baLe thaI? bAhya jIvananA dIvAnakhAnAmAM ja emane jovAthI A koyaDo ukelI na zakAya, paNa emanA aMtarakhaMDamAM DokiyuM karavAthI Ano uttara maLI rahe che. prabaLa prArabdhakarmavazAt e sarvaviratinA dhorImArge paga nahotA mAMDI zakayA, paNa emanA aMtaramAM AtmAnusaMdhAnanI jyota sadA satata prajvalita rahI. 'huM A deha nathI, karmakRta mAruM vyakitatva ane enI sAthe saMkaLAyela saghaLuM mArAthI bhinna che, saMsAranATakanA takhtA upara karme Apelo kSaNavAra pUrato e eka veza mAtra che"--A bhAna sAthe e jIvatAM hatA. svarUpajAgRti ane virati e be vaDe mukitapaMtha kapAya che. muktinI dizAmAM svarUpajAgRti paheluM caNa che, virati enI sAthe bhaLe to mukitaprayANa vegavAna bane che. bIjIbAju, pUrNavirati-sarvavirati arthAt munijIvana hoya paNa AtmajAgRtinuM tattva khUTatuM hoya to muti vegaLI ja rahe che; jyAre svarUpajAgRti akhaMDa hoya ane virati tarapha mAtra aMtara ja DhaLeluM hoya evA AtmAo--avirata kSAyika samyagdaSTi traNa bhavamAM ja mukti meLavI le che. kAraNa ke, jAgRta avasthAmAM jema rAtanAM svapnAM TakatAM nathI . tema AtmAnA zuddha svabhAvanA bhAna sAthe viSayatRSNA ane malina vRttio TakI zakatI nathI ane zubhavRttio svayaM puSTa thAya che. svarUpano bodha thaI jatAM viSayo pratyenI AMtarika Asakita chUTI jAya che, ahaM-mamanA saMkucita kuMDALAomAMthI AtmA mukta thAya che ane, moDI vahelI, pUrNa nahi to AMzika virati to enI pAchaLa Ave ja che. ApaNI sarva vRttiono AdhAra AtmA che, paNa ApaNe vRttiomAM ja aTavAI rahI, AtmAne-jAtane ja bhUlI jaIe chIe. samyagdaSTinI upalabdhi e nijanI sAcI oLakhanI upalabdhi che. e mATe sva ane paranA bhedanuM bauddhika staranuM jJAna paryApta nathI. bauddhika bodha pachI paranA vikalpathI sAva nivRtta thaI, jyAre manathI para javAya tyAre Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmapravRttinuM lakSya 143 AtmAnubhava lAve che. e anubhava e ja pAramArthika samyakatva. enI ja prAptithI bhavabhramaNanI sImA baMdhAI jAya che. bhramara phUla tarapha kheMcAya che, athavA tarasyo pANI mATe TaLavaLe che, tevuM mumukSane AtmadarzananuM ane AtmaramaNatAnuM AkarSaNa hoya. A abhIpsA jAgavAnI jarUra che, pachI jIvanamUlyomAM ApameLe jabaruM parivartana AveluM anubhavAze. to, jinAjJAnI vaphAdArI, zAsanarakSA ke prabhAvanAnAM mohaka mahorAMnI othe aha-mamanI cAlI rahelI AjanI hoDamAMthI saveLA khasI jaI, bhavabhramaNane nizcitapaNe TUMkAvI detA ane vartamAna jIvanamAMthI paNa saMkucitatA, bhaya, dInatA ane tRSNAne haTAvI abhaya-apa-akheda ane samatA-svasthatA-sAmarthyanI daivI saMpatunuM varadAna ApatA pAramArthika samyagdarzana-arthAt AtmAnubhava-nI prApti ane vizuddhine ApaNA dharmajIvananuM lakSya banAvIzuM? ApaNI mumukSA arthAt saMvega keTalAM utkaTa che enI kasoTI AmAM rahelI che. ApaNe smRtipaTa upara e kotarI rAkhIe ke bAhya kriyAkAMDanA bhedathI AtmadharmamAM bheda kalpIne dveSa, niMdA, kleza ke saMgharSamAM bhAgIdAra thavuM e dharmaprema ke AtmavikAsanuM nahi paNa dRSTirAga ane ajJAnatAnuM arthAt matAMdhatAnuM ja cihana che, zAMta thavuM, paranA vikalpothI nivRtta thavuM nirvikalpa upayogamAM karavuM e ja dvAdazAMgIno sAra che; e ja Atmadharma che. * Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamA prakaraNanAM TippaNo 1. yasmAdidaM samyagjJAnamasatpravRttyA prabalAvazyavedyacAritramohodayAdindriyAnukUlAcaraNarUpayA dravyato manorucivikalatvenApradhAnabhAvAt saMgatamapi saMyogabhAgapi niyamenaikAntata eva bhavati phalAMgaM mokSalakSaNaphalanimittam / kuta ityAha- azubhAnAM jJAnAvaraNAdipApaprakRtInAmanubandha uttarottaravRddhirUpastasya vyavacchedastruTistasya bhAvAt / --upadezapada, gAthA 37pa, TIkA. 2. eteSu madasthAneSu nizvaye na ca guNo'sti kazcidapi / kevalamunmAdaH svahRdayasya saMsAravRddhizca / / --prazamarati prakaraNa, zloka 97. 3. ucita vyavaMhAra avalaMbane, Ima karI sthira pariNAma re; bhAvIe zuddha naya bhAvanA, pAvanAzayataNuM ThAma re. . --upA yazovijayajIracita amRtavelanI sajajhAya, gAthA 23. 4. (i) vyavadArAt parastrALarakSaLa yatanAvata: nizvayAnnirvikalpasvabhAvaprANAvanaM tu sA / / --dvAtrizat dvAtriMzikA, dvA0 7, zloka 28. (ii) ekatA jJAna nizcaya dayA, suguru tehane bhAkhe; jeha avikalpa upayogamAM, niz2a prANane rAkhe. -125 gAthAnuM stavana, DhALa 4, gAthA 46. 5. koI kahe mukita che vINatAM cIMtharAM, koI kahe sahaja ghara jImatAM dahIMtharAM; mUDha e doya tasa bheda jANe nahIM, jJAnayoge kriyA sAdhatAM te sahI. -350 gAthAnuM stavana, DhALa 16, gAthA 24. 6. ..(i) viSayai: ityaktta-Ati mamatA vidha tyAgAtkaJcukamAtrasya, bhujaGgo na hi nirviSaH / --adhyAtmasAra, mamatAtyAgAdhikAra, zloka 2. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI dharmapravRttinuM lakSya 145 (ii) dayApi laukikI neSTA SaTkAyAnavabodhataH / aikAntikI ca nAjJAnAnnizcayavyavahArayoH / / -a ut allist, at 0 7, 2403 27. (iii) yatra rodhaH kaSAyANAM, brahma dhyAnaM jinasya ca / jJAtavyaM tattapaH zuddhamavaziSTaM tu laGghanam / / -adhyAtmasAra, bhaatmnishcyaa5|2, 28157. 7. (i) tAttvikapakSapAtasyApi dravyakriyAtizAyitvAt / -dAyit lust, sl0 18, 940 26 TI. (ii) tAttvikaH pakSapAtazca bhAvazUnyA ca yA kriyaa| anayorantaraM jJeyaM bhAnukhadyotayoriva / / khadyotakasya yatteja-stadalpaM ca vinAzi ca / viparItamidaM bhAno-riti bhAvyamidaM budhaiH / / , -yogadRSTisabhuyyaya, 2603 223-224. . 8. mohazca sarvaklezAnAM mUlaM anAtmanyAtmAbhimAnalakSaNaH / . -trizat alist, dvA0 21, 28 // 4 21st. 8. ye karmakRtA bhAvAH paramArthanayena cAtmano bhinnAH / tatrAtmAbhinivezo'haMkAro'haM yathA nRpatiH / / mamAhaMkAranAmAnau senAnyau tau ca ttsutau| yadAyattaH sudurbhedo mohavyUhaH pravartate / / -tattvAnuzAsana, sa1, 28 // 15, 13. 10. vikalpacaSakairAtmA pItamohAsavo hyayam / bhavoccatAlamuttAlaM prapaMcamadhitiSThati // __-zAnasAra, moddtyaa||sstt, 240 . 11. bahinivRttimAtraM syA-ccAritrAdvyAvahArikAt / aMtaHpravRttisAraM tu samyakprajJAnameva hi // -adhyAtmasAra, vaishyaac||2, do 21. . Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? 12. AvazyakAdirAgeNa vAtsalyAd bhagavagirAm / prApnoti svargasaukhyAni na yAti paramaM padam / / jJAnayogastapaH zuddhamAtmaratyekalakSaNam / indriyArthonmanIbhAvAt sa mokSasukhasAdhakaH / / -adhyAtmasAra, yodhi2, do 4-5. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza jaina paribhASAthI aparicita sAmAnya vAcaka saraLatAthI samajI zake e dRSTi, ahIM apAyela arthamAM mukhya rahI che. AthI, paribhASAnI zAstrIya sUkSmatA ke cokasAinA arthI zAstrAbhAsIoe temanI e jijJAsA anyatra saMtoSavI. -lekhaka aNagAra--gharabAratyAgI muni, sAdhusaMnyAsI. Avrata ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha-viSayaka gRhastho je AMzika pratijJA kare che-vRta le che te munione e vrato, koI apavAda ke kazI paNa chUTachATa rAkhyA vinA, levAnA hoya che eTale te mahAvrato kahevAya che. atithisaMvibhAga-zrAvakanA bAra vratomAMnuM A nAmanuM chelluM vrata. potAne prApta khAnapAna Adi sAmagrImAMthI bIjAne bhAga ApIne pachI pote jamavuM arthAt, ekalapeTAvRtti na rAkhatAM "tena tyavettena muLI thA:'nA Adarzane jIvanamAM vaNI levAnA abhyAsa svarUpa A vrata che. vartamAna praNAlikA e che ke AgalA divase pauSadha sAthe upavAsa karIne bIje divase sAdhu-sAdhvIne ke temanA abhAve vratadhArI gRhasthane AhAra ApyA bAda pote pAraNuM karavuM. anuttaravAsI deva sarvazreSTha koTinA deva. anubaMdha-vRddhi, paraMparA- chain-reaction, anekAMta vividha dRSTibiMduone lakSamAM rAkhatuM kathana-dRSTi. juo "svAda'. apunabaMdhaka-mohanIya karmanI utkRSTa sthiti na baMdhAya eTalo AtmavikAsa karI cUkela vyakita. jene saMsAra pratye ati Asakti na hoya, dInaduHkhI pratye jenA aMtaramAM atyaMta dayA umaTatI hoya, ane jenA sarva vartana-vyavahAra aucityapUrNa hoya te vyakitano AtmavikAsa A kakSAno ke tethI vadhu saMbhave. ATalo AtmavikAsa thayA pachI ja AtmA dharmamArganI vAstavika prApti karavAne pAtra gaNAya che. * avirati-AraMbha-samAraMbha ke bhoga-upabhogano atyAga. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? avirata samakitI-jemane AtmAnubhUti thaI cUkI hoya, paNa pratijJApUrvaka AraMbhasamAraMbha ane bhoga-upabhogano leza paNa tyAga je na karI zakyA hoya tevA AtmAo. AtmavikAsanI dRSTie e AtmAo cothe guNasthAnake rahelA lekhAya. A bhUmikAe rahela vyakti, tenI AMtarika jhaMkhanA hovA chatAM, prArabdha karmavaza - varyAtarAya ane prabaLa cAritra-mohanIya karmanA kAraNe-pratijJApUrvaka kaMI vrata, niyama, tyAga, tapa ke sAdhanA karatI-kAravatI na dekhAya, chatAM tenI gati mukti taraphanI hoya che. kevaLa bAhyapravRttinA gajathI AvI vyaktinI sAcI oLakha na thaI zake. pravRttinI pAchaLa rahelI vRttine pArakhI zakanAra prabuddha vyaktio ja temano anAsaktabhAva oLakhI zake ane temane yathArtha nyAya ApI zake. avyavahAra rAzigata jIva cetanAnA svalpatama ughADavALA ekendriya jIvo, je ekendriyanI paNa nimnatama avasthAe rahelA che ane e avasthAmAMthI bahAra AvI tenI uparanI koI vikasita avasthAne kadI pAmyA ja nathI. AyaMbila-eka prakAranuM tapa ke jemAM mAtra pANImAM ja raMdhAyelAM anAjanuM - ghI, goLa, sAkara, dUdha, dahIM, chAza, tela Adi rasakasa temaja koI paNa prakAranAM phaLa ke zAkabhAjI vinAnuM - sAduM bhojana divasamAM eka vAra, eka ja beThake, levAnuM hoya che. AraMbha-samAraMbha-jemAM ghaNI jIvahiMsAnI saMbhAvanA hoya evI pravRttio. Arta-raudra dhyAna-ArtadhyAna zabda cittanI e sthitine AMvarI le che ke jemAM vyaktinuM citta potAne gamatI vastu, vyakti ke paristhiti meLavavAnI ke sAcavI rAkhavAnI satata jhaMkhanA ane te mATenI yojanAmAM rata rahetuM hoya ke potAne prApta aniSTa vastu. vyakti ke paristhitine dUra karavAnI ke potAthI dUra rAkhavAnI ciMtAmAM mazagUla rahetuM hoya. vastu, vyakti ke paristhitino potAne prApta saMyoga dUra karavA ke icchita saMyoga meLavavA ke sAcavI rAkhavA hiMsA, jUTha, corI Adino Azaro levAnI gaDamathalamAM arthAt bIjAne nukasAna pahoMcADavAnI trevaDamAM DUbeluM citta "raudradhyAna" zabdathI sUrita che. ujamaNuM, vrata, tapa ke amuka dhArmika anuSThAnonI pUrNAhuti nimitte, khuzAlI vyakta karavA, karAto mahotsava. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza . 149 utkRSTa sthiti-karmabaMdha thayA pachI te karma A jIvanamAM ja, pachInA janmamAM ke aneka janmo bAda udayamAM Ave che. karmano baMdha thAya tyAre, te karma AtmA sAthe keTalo vakhata rahI zake e paNa nakkI thatuM hoya che e samayamaryAdAne te karmanI 'sthiti' kahevAya che. karmanA mukhya ATha prakAra che. karmanI e ATha prakRtionI ochAmAM ochI 'sthiti ane vadhumAM vadhu 'sthiti bhinna bhinna che. judI judI prakRtinAM karma AtmA sAthe vadhumAM vadhu jeTalo samaya rahI zake te samayagALAne te te karmaprakRtinI 'utkRSTa sthiti' kahevAya. utsarga-apavAda-koi paNa vidhi-niSedhaviSayaka sarva sAmAnya vidhAna te utsarga ane vyakti, prasaMga ke paristhiti vizeSamAM te niyamamAM je chUTachATa mUkavAmAM Ave te apavAda. upazama-jyAM vikAro sasula nAza na pAmyA hovA chatAM, te kAryakara na banatAM, dabAyelA paDyA hoya evI viMkArarahita avasthA. ejana-e -pUrvokta graMtha (aMgrejI samAnArthe bid). ogha -1. jaina tyAgIonuM UnanA rezAvALuM eka upakaraNa, je saMyamanA pratIka tarIke dIkSA vakhate teo grahaNa kare che ane jIvanabhara potAnI pAse rAkhe che; re. saMyama, dIkSita jIvana. audayika bhAva-1. karmanA udayanA kAraNe prApta avasthA, saMyogo, paristhiti, guNo, lAbha-hAni, sukha-duHkha vagere--jema ke zarIra ane tenAM rUparaMga, indriyonI kSamatA ke khAMDa-khAMpaNa, roga ke Arogya, buddhinI vizeSatA ke nyUnatA, vyakitatva, saMpatti 'ityAdi; 2. ene mahatva ApanAra cittavRtti. kaSAya-kAma, krodha, lobha, mada-mAna-ahaMkAra, mAmA-phUDa-kapaTa, IrSA, dhRNA, bhaya Adi malina cittavRttio. karma-vizvavyavasthAno eka sanAtana niyama che ke "vAvo tevuM laNo', "karo tevuM pAmo,' jaina, bauddha ane hiMdu vicAradhArAmAM te karmanA niyama tarIke prasiddha che. prazna thAya ke agaNya jIvAtmAo dvArA vizvanA game te khUNekhAMcare thatI sArI-narasI vRtti-pravRttinuM tevuM phaLa te te jIvAtmAne acUka maLe e mATenuM taMtra zuM che? enI samaja jainadarzanano karmasiddhAMta Ape che. jainadarzana mAne che ke Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? ApaNI AjubAjunuM samagra vAtAvaraNa dRzya uparAMta ati sUkSma adRzya bhautika paramANuothI vyApta che. e paramANuonA temanI sthULatA ke sUkSmatAnI taratamatA anusAra aneka prakAra che, temAMno eka prakAra 'kAzmaNa vargaNA' tarIke oLakhAya che. ema ja paDelI e kArmaNa vargaNAmAM jIvane sukha-du:kha ApavAnI koI zakita nathI. paraMtu jema lokhaMDanA TukaDAmAMthI vidyuta pasAra thatAM temAM lohacuMbakatva utpanna thAya che, tema rAga-dveSa-mohavaza jIvAtmA jayAre kaMI paNa vRtti-pravRttimAM bhaLe che tyAre tenI nikaTa rahela kArmaNa vargaNA jIvAtmAnA e zubhAzubha adhyavasAya (bhAva-vRtti-vicAra)thI svayaM prabhAvita thai jAya che, ane sukhaduHkha ApanAra saMyogo pedA karavAnI eka zakita tenAmAM AvirbhAva pAme che ane te, te AtmAne 'coMTI jAya che. AtmAne coMTI rahela e kArmaNa vargaNAne jaina paribhASA karma' tarIke oLakhe che. A karma, TAimabombanI jema, eno samaya pAye potAno prabhAva batAve che, ane jIvAtmAne tenI te te vRtti-pravRttinuM phaLa cakhADe che. karmakRta-juo 'audayika bhAva karmanirjarA-AtmAne vaLagelAM karma sukha-du:khAdi dvArA bhogavAIne ke tapa-japAdi dvArA kharI jAya, ochA thAya ke nAza pAme che . kevaLajJAna-jIvanmukita, pUrNajJAna. gaNadhara--tIrthaMkaranA paTTaziSya. caramAvarta-bhavabhramaNano chello phero. jinazAsana-1. zrI jinezvara devanI AjJA-upadeza, 2. e AjJAne anusaranAra lokasamUha-jaina saMgha. jinezvara-jinomAM sarvazreSTha, arthAt tIrthaMkara. tIrthaMkara-nAmakarmanA yoge ati viziSTa puNya ane asAdhAraNa zaktio sAthe avatarelA mahApuruSo; je potAne pUrNa jJAnanI prApti thaye jagatane mukitapaMthe dore che-tIrthanI sthApanA karI mokSamArganA sArathi bane che. traNa-sthAvara-je jIvo sukha-du:khathI prerita thaIne svayaM eka sthAnethI bIjA sthAne gati karI zake te trasa; je jIvo e rIte svecchAe sthAnaphera nathI karI zakatA te sthAvara. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza * badhA ekendriya jIvo--pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati--sthAvara koDhinA che. ekendriya sivAyanA badhA trasa koTimAM Ave--rogAdi koI avasthAmAM svataMtra halanacalana karavA asamartha hoya to paNa. 151 dezavirati--1 AMzika saMyama, aNuvrata; 2. AMzika saMyamavALuM guNasthAnaka; 3. jeNe pratijJApUrvaka AMzika vrata-niyamano svIkAra karyo hoya evo gRhastha sAdhaka--tene AtmAnubhava thaI cUkayo hoya to tenuM guNasthAnaka pAMcamuM, anyathA tenuM guNasthAnaka pAramArthika dRSTie to paheluM ja samajavuM. dravyakriyA--AMtarika bhAvazUnya bAhya dharmapravRtti. dravyaliMga-guNa vinA sAdhuno mAtra veza. dravya-AcArya--guru tarIkenI guNasaMpatti vinAnA, svArthI, dhana-ziSya-kItinI bhUkhavALA kahevAtA guru ke AcArya, je pote ajJAnamAM athaDAtA hoya ane bahirAtmabhAvamAM --bhautika AsaktimAM--DUbelA hoI 'dhana hare paNa dhokho nava hare' e uktine sArthaka karatA hoya che. dRSTivAda...jaina zAstragraMthomAMnA mukhya bAra AgamomAMnuM bAramuM Agama. sarva Agamo karatAM te moTuM che. cauda pUrvano samAveza temAM thayela che. enA vistAra ane vyApano khyAla e rIte ApavAmAM Ave che ke, paheluM pUrva lakhavA mATe eka hAthI-pramANa zAhInI jarUra paDe, ane te pachInA uttarottara pUrvane lakhavA mATe pUrva pUrvathI bamaNI zAhI joIe. A Agama hAla upalabdha nathI: dRSTirAga--koI vyakti, saMsthA, vicAradhArA ke mata - paMtha pratye mamatvaprerita AMdhaLI zraddhA- bhakti. dvAdazAMgI--1. jainAgamomAMnAM pramukha bAra Agamono samuccaya; 2. samasta zruta. nadI-ghoLa-pASANa nyAya--nadInA pravAhamAM dUrathI taNAIne AvatA paththaro athaDAtAM-kUTAtAM ApameLe lIsA ane ghATIlA banI jAya che, tema bhavabhramaNa daramyAna du:kho sahana karatAM karatAM jIvono vikAsa anAyAsa thato rahe che; e anAyAsa vikAsano nirdeza karavA A zabdaprayoga thAya che. naya--dRSTikoNa. koi paNa vastune aneka pAsAM hoya che; sAmAnyata: tenA koI eka Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM ? pAsAne lakSamAM rAkhI--arthAt amuka dRSTikoNathI ApaNe vAta karatA hoIe chIe. eTale koI paNa vastu ke vicAraviSayaka kathana kayA dRSTikoNathI thayela che te samajIe to ja tene yathArthapaNe ane samagratAthI samajI zakAya. A hetuthI jainadarzane 'syAdvAda'no siddhAMta apanAvI, anekavidha dRSTikoNonuM sAta vibhAgomAM vargIkaraNa karyuM che, ane te dareka vibhAgane juduM nAma ApyuM che. A sAta vibhAga e ja sAta naya. mAtra tattvajJAnanI carcAmAM ja nahIM paNa rojiMdA jIvanavyavahAramAM ye vibhinna dRSTibiMduonA - nayonA pRthakkaraNa ane samanvayathI ApaNI samajaNa surekha ane spaSTa thaI zake che (AnA prAthamika, saraLa, sugama paricaya arthe juo caMdulAla zakaracaMda zAha kRta 'anekAMta ane syAdvAda', prakAzaka: jaina mArga ArAdhaka samiti, AdonI, AMdhrapradeza). navakArazI-1. sUryodayathI. be ghaDI, arthAt aDatAlIsa miniTa, sudhI AhAra-pANI na levAnuM vrata; 2. e vratano samaya pUro thayA bAda cA-nAsto, zirAmaNa karavAM te. nirvedasaMsAra pratyeno aNagamo-thAka kaMTALo; vairAgyavAsita cittanI te avasthA ke jayAre karmanA nacAvyA janma-maraNanI ghaTamALamAM pharyA karavuM ane dehanA lAlanapAlana ane bhautika prApti-aprAptithI rati-arati vacce phaMgoLAtA rahevuM akAruM lAge che. bhautika jIvanamAM AvI vyakti bhale sattA, aizvarya ke kItinI Toca upara rahela hoya topaNa saMsAranI sarva zItaLatA tene tApadAyI lAge che, sarva madhuratA kaDavI bhAse che ane AtmasAdhanA sivAyanI anya pravRttimAM tene rasa raheto nathI. nizcaya-vyavahAra-nizcaya : 1. dravyasparzI dRSTikoNathI nirUpita tAttvika siddhAMta; 2. pAramArthika mokSamArga-- theory. vyavahAra : 1. paryAyasparzI nayathI - rojiMdA jIvanavyavahAranA dRSTikoNathI - tattvanirUpaNa; 2. pAramArthika mokSamArgane jIvanamAM utAravA mATenI vyavahAru prakriyAsAdhanA arthAt practice. vizeSa spaSTatA mATe juo 'AtmajJAna ane sAdhanApatha' granthanA pAMcamA prakaraNano uttarArdha--'nizcaya-vyavahAranI samatulA' ane 'kriyAnuM rahasya'. paccakkhANa--niyama, bAdhA, pratijJA. parameSThIo--arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu. parigrahaparimANa--parigrahanI maryAdA; zrAvakanAM pAMca aNuvratomAMnuM pAMcamuM A nAmanuM vrata. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 zabdakoza , pUrva- juo "dRSTivAda'. pUrvadhara- jene eka ke vadhu pUrvanuM jJAna hoya te pUrvasevA dharmaprApti mATenI pUrvataiyArI rUpa satyavRtti. pauSadha-AtmajAgRtinI puSTi arthe, ochAmAM ochA cAra prahara sudhI, sAMsArika sarva pravRttino pratijJApUrvaka tyAga karI, sAdhunI jema AtmasAdhanAmAM rahevAnuM vrata. zrAvakanA bAra vratomAMnuM agiyAramuM vrata. praNidhAna--potAnAthI nIcalI kakSAnA jIvo pratye karUNAzIla, paropakArathI vAsita ane niSpApa cittavALI vyakitano karAtI kriyAmAM dattacitta rahevAno saMkalpa. koipaNa dharmapravRtti ochAmAM ochI A zarata pUrI karatI hoya to ja jJAnIo pAramArthika dharmapravRtti tarIke tene mAnya kare che; uparyukta cAra guNarahita dharmakriyA 'drakriyA gaNAya che (juo TippaNa 26, prakaraNa 6). praNidhAna, pravRtti, vinaya, siddhi ane viniyoga-A pAMca Azaya uttarottara vadhu AtmavikAsa sUcave che (taviSayaka vizeSa jijJAsue 'yogavizikA' uparanI upA. yazovijayajIkRta vRtti jovI). pratikramaNa jaina gRhastha sAdhakoe temaja, munioe karavAnuM eka dainika anuSThAna, ke jemAM divasa-rAtrinI pravRtti daramyAna saMbhavita skUlanAone saMbhArI jai, potAthI thayela skUlanAonuM gurune nivedana karI, tenuM prAyazcitta ane zodhana karAya che ? vizALa arthamAM kahIe to ajJAnavaza thayela pApano pazcAttApa karIne zuddha thavuM ke vAsanAo ane vikAromAM taNAI jaI AtmabhAvathI dUra javAyuM hoya tenuM bhAna thatAM punaH AtmabhAvamAM AvavuM te pratikramaNa che. prapekSaNA-pramArjanA--pUjavuM-mArjavuM cIjavastu letAM-mUkatAM najare na caDatA sUkSma jIvo paNa dabAi ke kacaDAi na jAya te mATe jaina munio UnanA rezAvALA eka upakaraNa vaDe jamInane ane levA-mUkavAnI cIjavastune sApha kare che te kriyA. pravacanaprabhAvanA-1. jaina dharmano prabhAva ane prasAra vadhAranArI pravRtti 2. jaina gharmanA prabhAva ane prasArano vadhAro. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? bahirAtmabhAva-dehAdi bAhya viSayomAM huM ane mAruM'nI buddhi. bhAva-AcArya-aMtarmukha, upazAMta, saMyata, nirIha, kaMcana-kAminI ke kIti AdinI spRhA vinAnA, karUNAzIla, 'ziSya'nA kalyANanI ja eka kAmanAvALA-AtmajJAnI, AtmatRpta, AtmakrIDa saMto. bhAvanAjJAna-kevaLa zravaNa, vAMcana ke tarkanA baLe ja nahi, paNa jAta-anubhavanA AdhAre aMtaramAM pharatuM jJAna-prajJA. zruti, yukti ane anubhUti e trividha mArge jJAnaprApti thAya che. zrata e pArakuM uchInuM lIdheluM jJAna che. citana vaDe te bauddhika stare potAnuM bane che. e jIvanamAM vaNAya ane potAnA anubhavanI vAta bane-jAtaanubhavathI samarthita bane-enuM ja nAma bhAvanAjJAna. bhAvamaLa svArtha, dveSa, kAma, krodha, lobha, moha, mada, irSA, bhaya, bhautika Asakti vagere malina cittavRtti. mArgAnusArI prAraMbhika kakSAno sAdhaka ke je nyAya mArge AjIvikA raLavAnI Teka tathA anya sadAcArayukta hoya ane uttarottara vadhu guNavikAsa tarapha preratI tenI AMtarasUjhane anusarI rahyo hoya (juo prakaraNa 6, TippaNa 2). mithyAtva AtmasvarUpanuM abhAna; AtmajAgRtine AvarI detI ajJAnAtmaka vRtti, dehAtmabuddhi, avidyA. mizrAdRSTi-1. dehAtmabhramajanya khoTI jIvanadRSTi, 2. evI dRSTivALo AtmA. mithyAzrutamumukSune unmArge dore-AtmasAdhanAthI vimukha kare evuM sAhitya bhASA zaithilyavaza keTalIka vAra jainadarzananA grantho sivAyanA sarva sAhitya mATe A zabda prayojAya che, kiMtu te prayoga sArthaka nathI. mohanIya karma-tenA mukhya be prakAra che: darzanamohanIya ane cAritramohanIya. sAcI jIvanadRSTinI prApti thavA na denAra ke temAM vikSepa nAMkhanAra karma te darzanamohanIya; ane krodhAdi vikAro ane vAsanAone poSatA tathA icchA chatAM vrata, niyama, tapa, tyAga Adi AtmasAdhanAmAM pravRtta thavA na detAM ke temAM vikSepa UbhA karatAM karma te cAritramohanIya. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 zabdakoza . yoga 1. karmabaMdhananA cAra kAraNo kahyAM che: mithyAtva, avirati, kaSAya ane yogate paikI "yoga' eTale mana, vacana ane kAyAnuM spaMdana; 2. AtmasAdhanAno mArga. yogadRSTi 1. AtmavikAsanI taratamatA darzAvatI ATha yogabhUmikAmAMnI koi eka bhUmikA, 2. AcArya haribhadrasUri mahArAjaviracita "yogadRSTi samuccaya' nAmano grantha. AtmavikAsanI bhUmikAo mATe jaina paribhASAmAM sAmAnyata: 'guNasthAna' ke "guNasthAnaka' (gujarAtI-'guNaThANuM') zabda pracalita che. AtmavikAsano samagra paMtha cauda guNasthAnamAM AvarI levAyo che. AcArya haribhadrasUri mahArAje AtmavikAsanI e yAtrAne ATha vibhAgomAM vaheMcI 'yogadRSTisamuccaya' granthamAM ene navI paribhASA ApI che, emaNe AtmavikAsanI e ATha bhUmikAone ATha yogadRSTio tarIke oLakhAvI che. samyagdarzananI prApti pUrvenA Atmika guNavikAsanI taratamatA 'guNasthAnanI zailI karatAM yogadRSTi'nI zailI vadhu TapaNe darzAve che. sUryodaya pahelAM rAtrinA aMdhakAranI ghanatAne ogALatI uSA Ave che, tema AdhyAtmika sAdhakonA jIvanamAM bahirAtmabhAvane moLa pADatI AtmajJAnanI prabhA patharAya che. samagdarzananI prApti pUrvenA mohanA aMdhakAranA kramika hAsavALA A AtmavikAsano samAveza AgamikazailI eka ja-mithyAtva guNasthAnamAM kare che; AthI, zreyArthIne potAnA mohanI taratamatA oLakhavA mATe koi niyata mApadaMDa e zailImAMthI sAMpaDato nathI. jayAre AcArya haribhadrasUri mahArAje mithyAtva guNasthAnakane cAra dRSTiomAM vibhAjita karIne pratyeka dRSTimAM prApya Atmika guNavikAsano nirdeza asaMdigdhapaNe Apyo hovAthI, pUrvagrahamukta vimarzazIla zreyArthIne potAnI bhUmikAne samajavA mATenA spaSTa saMketo emAMthI maLI zake che. ratnatrayI-jJAna, darzana ane cAritra- A traNa ratno arthAt zraddhA, jJAna ane AcaraNarUpa mokSamArga. - raudradhyAna juo 'Arta-raudradhyAna'. laghukarmI jenA saMcita ane sattAgata azubha karmano jaththo alpa thai gayo hoya evA maMda kaSAyavALA, saraLa prakRtinA jIvo. liMga -vyakti kyA dharma-mata-paMthane anusaranAra che teno saMketa ApatA, te te dharma-matamAM pracalita kriyAkAMDa, vezabhUSA, tilaka, mALA vagere cihano. draliMga vezabhUSA Adi bAhya oLakha. bhAvaliMga-AMtarika guNasaMpatti. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? vipAka karma phaLa. vibhAva--avidyA : rAga-dveSa-mohathI abhibhUta AtmAnI te avasthA ke jemAM AtmAnA zuddha jJAna ane nirupAdhika AnaMda ochAvattA aMze vikRta ane. malina banI gayAM hoya che. viratiAraMbha-samAraMbha ane viSayopabhogano pratijJApUrvaka tyAga, saMyama, vrata-niyama, juo 'dezavirati', 'sarvavirati'. viSaya--indriyonA bhoga, sArAM-narasAM zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza. vaimAnika deva-devonA mukhya cAra prakAra (bhavanapati, vyaMtara, jyotika ane vaimAnika) mAMnA cothA prakAranA devo. pUrvanA traNe karatAM vaimAnikanI kakSA UMcI che. vaimAnikamAM paNa 'navaAveyaka' ane 'anuttara' kramaza: uccatara ane uccatama kakSAo che. zruta--1. 'zruta' eTale sAMbhaLeluM, arthAt gurunA upadeza dvArA ke zAstra-granthonA zravaNa-vAMcana--adhyayanathI prApta thatuM jJAna; 2. dharmazAstro. samakita-samyaktva-samyagdarzana-samyadRSTi deha ane AtmAnA bhedanI pratItijanya sAcI jIvanadRSTi. samakita, samyaktva, samyagdarzana--A badhA samAnArthaka zabdo che. samyagdarzana traNa koTinuM hoi zake: 1. upazama samyaktva-samyagdarzanabAdhaka karma sattAmAM paDayA hovA chatAM, te karmanA udayanA abhAve prApta thayela, vijaLInA jhabakArAnI jema AvIne cAlyuM janAra, kSaNika samyaktva. 2. kSAyika samyaktva--samyagdarzanabAdhaka karmanA saMpUrNa kSayathI pragaTela sthAyI samya. kSAyika samyaktva prApta thaye bhedajJAnanI jAgRti muktinI prApti paryaMta akhaMDa rahe che. TayUbalAITanA sthira prakAzanI jema, viSaya-kaSAyanA pavananA jhapATA ene koi asara karI zakatA nathI. 3. kSAyopazamika samyaktva--samyagdarzanabAdhaka karmanA AMzika kSaya thavAthI pragaTela asthAyI samyaktva. pavanavALA sthAnamAM TamaTamatA dIvAnA prakAzanI jema, kSAyopamika samyaktvamAM deha ane AtmAnI judAinI pratIti kayAreka tIvra ane spaSTa, kayAreka jhAMkhI jhAMkhI, kayAreka luptaprAya: rahe che. pavanavALA sthAnamAM rahela dIpakanI jema, te olavAI na jAya te mATe viSaya-kaSAyanA tIvra AvegarUpa Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza, 157 pavananA jhapATAthI tenuM rakSaNa karavuM rahyuM, anyathA pAchuM mohanuM AvaraNa AvI jAya che. samakitI-samaSTi samyagdarzana pAmela vyakti. samiti-guptimuninA samagra jIvanavyavahArane AvarI letA ATha vyApaka niyamo : pAMca samiti ane traNa gupti. gupti mana, vANI ane kAyAne paramAM pravRtta thavA na detAM nijamAM ja sthira karavAno abhyAsa te gupti. tenA traNa bheda che: manogupti, vacanagupti ane kAyagupti. samiti-jyAM sudhI deha che tyAM sudhI khAvuM-pIvuM, bhikSA, maLa-mUtranuM visarjana, haravuM-pharavuM anivArya ane Avazyaka vAtacIta vagere to rahe ja che. A anivArya pravRttio kaI rIte karavI te aMgenI lakSmaNarekhA AMkatA niyamo te pAMca samiti. sarvavirati-1. pUrNa saMyama, 2. gRhasthAzramano tyAga karI saMyamajIvana svIkAranAra paMcamahAvratadhArI muni. te AtmAnubhavayukata hoya to temanuM sAmAnyataH chaThuMsAtamuM guNasthAnaka hoya, anyathA pAramArthika dRSTie paheluM guNasthAnaka samajavuM. saMkaleza--cittanI prasannatAne DahoLI nAkhanAra dveSa, roSa, ciMtA, bhaya Adi mAnasika vikAro. saMzA janmajAta vAsanAo- instincts. AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha A cAra mukhya saMjJAo che. A cAra uparAMta krodha, mAna, mAyA, lobha, ogha ane lokasaMjJA arthAt lokeSaNA maLI daza saMjJAo zAstrakAroe gaNAvI che. saMvega-muktinI jhaMkhanA. saMmUcchima-1. kazA paNa vicAra-vimarza vinA, yAMtripaNe ke dekhAdekhIthI karAtI kriyA, cittanA sahayoga vinAnuM dhArmika anuSThAna; 2. mana vinAnA jIvo. sAdharmI samazIla ke samAnadharmI vyakitao. sAnubaMdha-jenI paraMparA-chain-reaction-cAle evuM. sAmAyika ochAmAM ochI be ghaDI arthAt aDatAlIza miniTa sudhI, sAMsArika sarva Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM? pravRttiono pratijJA pUrvaka tyAga karI, AtmaciMtana-svAdhyAya-japa-dhyAna dvArA samabhAvano abhyAsa karavAnuM vrata. zrAvakanAM bAra vratomAMnuM navamuM vrata. syAdvAda- koIpaNa vastune ke vicArane aneka pAsAM ane tene jovA-mUlavavAnA aneka dRSTikoNa hoya che. e vividha pAsAM ane dRSTibiMduone svIkArato ane samajato abhigama. juo 'naya'. A abhigama jainadarzananI eka pramukha viziSTatA A abhigama dharAvatI vyakita prasaMga, paristhiti ane saMdarbhavaza koI eka dRSTikoNane AgaLa kare ke enA upara bhAra paNa Ape, paNa anya dRSTibiMduonA ya satyAMza pratye ene sahAnubhUti ane Adara rahetAM hovAthI, te potAnI vicAradhArAmAM Akramaka nathI banatI. AcAramAM ahiMsA ane vicAramAM anekAMta e jaina sAdhanAnuM sUtra rahyuM che. e baMneno mULa srota prema che. syAdvAdane mAtra tattvajJAnanA ciMtanamAM ja sImita na rAkhatAM, rojiMdA jIvanavyavahAramAMye, jayAre vibhinna dRSTibiMduo ane vicAravartana ApaNI samakSa Ave tyAre, apanAvavAmAM Ave to matabheda manabheda na janmAve ane jayAM vicArabheda rahe tyAM paNa saMgharSa, dveSa dhRNA ke vairavirodhane to avakAza na ja maLe kiMtu tyAM prema, maitrI, sahakAra ane sahAnubhUtipUrNa sahacAra zakya bane. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrInI anya kRtio aciMta-ciMtAmaNi navakAra cittadhairyanI keDIo sAdhanAnuM skraya AtmajJAna ane sAdhanApatha jaina mumukSuo ane vipazyanA - vijJAna ane adhyAtma svAnubhUti ane samyagadarzana Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acita-citAmaNi navakAra* pokeTa sAIjha, pRSTha 80 mUlya rUpiyA traNa zrI navakAra mahAmaMtranA aciMtya prabhAvanI pratIti karAvatuM vartamAna kALanuM eka javalaMta udAharaNa TAMkI, navakAranI saphaLa sAdhanAnAM mahattvanAM aMgo viSe munizrIe ApeluM mArgadarzana. kathAprasaMga to suMdara che ja, paNa mahArAjazrIe karela samAlocanA-vizleSaNa ghaNuM ja suMdara, abhyAsapUrNa ane jIvana jIvavAmAM upakAraka thaI paDe evuM che. amadAvAda-7 -zAMtilAla maganalAla sAThaMbAkara kevaLa aMdhazraddhA ke camatkAranI dRSTie nahi paNa navakAra-sAdhanAnI sAcI prakriyA, je ahIM rajU karavAmAM AvI che ethI, AvAM pustakanI apekSAe A nAnakaDI pustikAe potAnuM vaizizya raju karyuM che ane te sAcI jIvanadRSTi Ape che. mAMDala -ratibhAI maphatabhAI zAha 'aciMta-ciMtAmaNi navakAra' adbhUta hai| sarala bhASA, subodha rUpaka, sajIva upamAe~, tathA sarvoparI jIvanta anubhava pAThaka ko vaha saba dete haiM, jo usa ke lie kalpanAtIta hai| ...hindI meM isakA AnA jarurI hai| upakAraka hai| phunnara. - mIrandranI maina saMpAdaka: 'tIrthaMkara' mAsika 'aciMta-ciMtAmaNi navakAra' eka atyanta tejasvI, preraka aura paThanIya kRti hai| bIkAnera -agaracanda nAhaTA aMgrejI anuvAda: Cancer dissolved by Divine Grace upalabhya che. prakAzaka: Atmajyota prakAzana, mAi. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAnuM daya saMzodhita-saMvardhita navI AvRtti pRSTha krAuna 128+12 A pustikAmAM mahArAjazrInI ciMtanasabhara prauDha zailImAM, nizcayavahAranI talasparzI samIkSA sAthe, jJAna ane kriyAnuM hArda phuTa thatuM vAcaka anubhavaze. pUrve jaina sAdhanA-paddhatimAM dhyAna agrasthAne rahyuM che, paNa e paraMparA lupta thai che jene sAdhaka vartuLomAM Aje e sauthI vadhu upekSita aMga banyuM che. luptaprAya thaI cUkela dhyAnasAdhanAno punaruddhAra karavAnI mananIya rajUAta karatI A pustikA pratyeka ArAdhake ane jaina zAsanano abhyadaya vAMcchatI pratyeka zAsanapremI vyakitae vAMcavI-vicAravI rahI. sAdhakane upayogI thAya evA aneka muddAonI A graMthamAM lekhake carcA karI mArgadarzana ApyuM che. lekhaka vicAraka ane UMDA ciMtanakAra che, ane temanuM mAtra A eka ja pustaka nahIM, paNa tamAma pustako gharamAM vasAvavAne lAyaka che. yoganA abhyAsIo ane sAdhako mATe te lekhakanAM pustako zikSakanI garaja sAre tevAM che. -manasukhalAla tArAcaMda mahetA AtmAnaMda prakAza, oNkaTobara, 1975 bhautika ezvaryanI AkramakatAnI pakaDamAM AjanA vizvano mAnavI vadhu ne vadhu sapaDAto jAya che ane ene samRddhi hovA chatAM ya asukha lAge che tyAre te mananI zAMti jhaMkhe che. A zAMti ane sukha mATeno eka mArga che sAdhanA. - A nAnakaDI pustikAmAM enA kartA muni zrI amarendravijyajIe sAmAnya mAnavI kaI rIte sAdhanApathano pravAsI banI Atmonnati karI zake ne bhautika jIvanamAM sukha zAMti prApta karI zake tenI saraLa zailImAM samaja ApI che te vAcakane pathadarzaka thaI paDaze. -"kumAra" (mAsika), sa., '76 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmajJAna ane sAdhanApatha saMvardhita trIjI AvRtti pRSTha DemI 258 rU.40 pustaka ati suMdara lAgyuM che. meM e pratyeka munine vAMcavA mATe preraNA karela che. aMbAlA, (hariyANA) -AcArya zrI vijya IndrannisUrijI AtmajJAna ane sAdhanApatha' pustaka maLyuM. ....A pustakane vAraMvAra vAMcavAnI svata: icchA thAya che, ethI jANI zakazo ke AmAM cetanA vidyamAna che. ' muMbai-36 -AcArya zrI padmasAgarasUrijI ApanI citanadRSTi, taTasthatA, paristhitinuM vAstavika nidAna karavAnI UMDI dRSTi, svataMtra samIkSA vagere dhanyavAda mAgI le tevAM che. AvI nIDara ane nirbhaya samIkSA mATe puna: dhanyavAda. muMbai-6 -AcArya zrI yazodevasUrijI A pustaka yogasAdhako mATe preraNAnI paraba che. ApanI varSonI sAdhanA ne ciMtana-mananano rasathALa yogasAdhakonA caraNe dharI dIdho che.' - vAMkI, kaccha -AcArya zrI ratnacaMdrajI svAmInA aMtevAsI ' muni vinodacaMdrajI AkhuM pustaka be divasamAM ja koIka romAMcaka AtmakathA vAMcatAM hoie tevI jijJAsA ane rasathI vAM. vAkaye vAkaya ane zabda zabda haiyAnI zAMta rasadhArAmAM jhabakoLAIne lakhAyA che. te zabdo AtmAmAMthI nIkaLI vAcakanA AtmAne sIdhA sparze che. lekhakazrInI jJAnagarimA, bhASAdhikAra ane satyazodhaka dRSTie granthane sarvAMgasuMdara banAvyo che. dIkSA lIdhA bAda pratyeka munie A pustaka vahelAmAM vahelI take vAMcavuM joIe. pArlA (pUrva), muMbai -muni zrI pradyumnavijayajI gaNi pustaka dareka jaina-jainetare vAMcavA jevuM che, kama-mAM-kama sAdhu sAdhvIe to avazya vAMcavuM joie. dilhI-7 -lAlA suMdaralAlajI jaina Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika sAdhanA karanArane mATe A eka amUlya pustaka che. amadAvAda-9 -Do. kumArapALa desAI pustaka bahu gamyuM...judI judI padhdhationo svIkAra ane samajUti, vyavahAru mArgadarzana ane spaSTa zailI-e enAM vizeSa lakSaNo che. -phAdhara vAlesa amadAvAda-9 manane samajIne, mananI-sTayanI graMthio choDavA vize ApelI samaja kRti, yukita ane anubhavathI tolIne ApI hoi, sAdhaka mATe sAdhanAnI mArgadarzinI tarIke A graMtha satata sAthe rAkhavA yogya che. jaina ane jainetara sarva mATe A pustaka ekasarakhuM upayogI che. dvArakA -puSkarabhAI gokANI AtmajJAna ane sAdhanApathamAM jIvananA sauthI UMcA zikharanuM darzana che, sAthe sAthe e zikhara mATe kayo mArga levo joie, vacce keTakeTalAM vaLAMko ne AkarAM caDANo Ave che, tyAre kevI sAvadhAnI rAkhavI ane kevI rIte AgaLa vadhavuM tenI puSkaLa ane bArIka samajaNa ApI che. ' sAMdhakane mATe to Agama-yukita-anubhavane ekamAM samAvatA trizULa samuM, manabuddhi-ahaMkAranI trimUTi bhedanAruM, A Ayudha che. mana-buddhi-ahaMkAranI trikUTi na bhedAya tyAM sudhI dareka mukAme sAdhakane enuM kAma paDavAnuM. muMbai-58 : " - makaranda dave aneka dRSTie pustaka suMdara ane upayogI che. AtmasAdhanAnA kSetramAM praveza karavAnI jhaMkhanAvALAM mumukSuo temaja navasAdhako mATe to e eka standard handbook - bhAre upayogI ane pramANabhUta mArgadarzikAnI garaja sAre evuM banyuM che, eTaluM ja nahi, sAdhanAmAM ThIka ThIka AgaLa vadhelAne mATe paNa te ochuM mUlyavAna ke ochuM upayogI nathI. kazA ja ADaMbara vinAnI sIdhI sAdI saraLa ane tarkasaMgata nirUpaNazailIne kAraNe (A pustako vAMcatAM samartha tattvavivecaka zrI kizoralAlabhAi mazarUvALAnuM smaraNa thayA karatuM hatuM. " rASTrIyazALA, rAjakoTa -vajubhAI zAha Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina mumukSuo ane vipazyanA* pRSTha krAuna 80 rUpiyA traNa cittazuddhi, ekAgratA, aMtarmukhatA, samatva ane sAkSIbhAvanuM prAyogika prazikSaNa ApatI vipazyanA-sAdhanAno saMkSipta paricaya ane enI zibiromAM joDAvA aMge dvidhA anubhavatA jaina sAdhakone sAcuM asaMdigdha mArgadarzana. vipazyanA aMgenuM pustaka vAMcyuM, bahu AnaMda thayo. ApaNA vartuLamAM sAdhanA aMgenuM mArgadarzana maLe tevAM sthAna ke pustaka nathI, temAM A bahu sthira ajavALuM patharAyuM che. -munirAja zrI pradyumnavijyajI gaNi amadAvAda jaina mumukSuo ane vipazyanA pustikA vAMcI. pustaka mane khUba preraNAdAyaka nIvaDayuM. vipazyanA zibirano lAbha levAnI bhAvanA thatAM puranI zibiramAM joDAyo. jIvanano koI alaukika AnaMda, samaja, saMtoSa meLavyAM. kharekhara dharmano sAco rAjamArga maLyo. vilApAla, mubaI - mahendra mohanalAla zAha A sAdhanA cIMdhavA mATe Apano &yanA UMDANathI jeTalo AbhAra mAnuM teTalo ocho che..zibira daramyAna huM zarU zarUmAM upset jaNAto hato. be-eka divasa pachI barAbara seTa thaI gayela. kharekhara sAdhanA ajoDa che. vyAvahArika jIvanamAM paNa teno atyaMta lAbha jaNAI rahyo che. ekaMdare, AdhyAtmika raste prekiTakala mArgadarzana jevuM lAgyuM lIMbaDI, saurASTra -Do. hemanta vI. DagalI *prakAzaka: hIrajI haMsarAja gAlA/majI zAmajI gAlA, 8-10, anannadIpa cembarsa, 73/77, narazInAthI sTrITa, muMbai-400009. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAna ane adhyAtma AvRtti cothI pRSTha DemI 108+20 mUlya rUpiyA sADA pAMca vijJAna ane adhyAtma' nAmaka pustaka vAMcIne hArdika prasannatA anubhavI. arvAcIna yugamAM pUjya munivaryazrIno tulanAtmaka prayAsa atIva prazaMsanIya che. skUlo, kaoNlejo ane jJAnasatromAM abhyAsa mATe A pustakano pracAra icchanIya che. -sAdhvIjI nirmaLAzrIjI jayapura AjanA navA vicAra pAmelA kaoNlejiyano ane sau koIne te dharma-adhyAtmayoganA mArganI zraddhA karavA mATe pravezadvAra samAna che. amUlya graMtha che ema kahuM to atizayokti nathI. borIvalI, muMbaI -vIrendra TI. dozI pustaka aneka jijJAsuonI jJAnatRSAne chipAvaze ema mAnuM chuM....jaina muni omAM paNa A viSayanA. AvA abhyAsIo che, e vicAre mane ghaNo AnaMda Akho che.lekhanazailI suMdara ane pratItijanaka che. -paM. dhIrajalAla TokarazI zAha muMbaI muni zrI amarendravijayajIne 'vijJAna aura adhyAtma' likha kara, jaina paridhi se upara. uThakara, vaizvika AtmajJAna aura vijJAna ke sImAntoM ko ekIkRta kara diyA hai| ...yaha muni zrI kI eka aisI enamola kRti hai, jisameM unhoMne vijJAna aura bhagavAna ke bIca ke cirakAlIna virodha kA, puSTa pramANoM ke sAtha visarjana kiyA hai| unake kRtitva meM sacce anekAnta kI vaijJAnika pratiSThA huI hai| - ...merA to vinaMtra suzAla che. vi rUsa vitAva je phagAra meM chavA para, isa yuga ke prabuddhajanoM aura yuvA-pIDhI ke bIca niHzulka vitarita kara denA caahiye| isa pustaka kA zaikSaNika mUlya itanA adhika hai, ki ise tamAma bhAratIya vizvavidyAlayoM ke pAThayakrama meM eka anivArya 'adhyAtmavijJAna' viSaya ke rUpa meM paDhAyA jAnA caahiye| vana-16 -vIrendrakumAra jaina, aupanyAsika mahAkAvya: 'anuttara yogI' ke lekhaka Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrInAM pustakonAM prAptisthAno muMbaI * navabhArata sAhitya maMdira, 162, prinsesa sTrITa, muMbaI-400002 * libarTI sTorsa, sTezana roDa, sAntAkrujha (vesTa). muMbai-400 054 madurA * Atmajyota prakAzana | janatA TekSaTAIlsa 81, ema. ke. lena, po. bo. 32 madurAI, (tAmilanADu) 625 001 amadAvAda * gUrjara sAhitya bhavana, ratanapoLa nAkA sAme, gAMdhIroDa, amadAvAda-380001 vaDodarA * AtmajAgRti TrasTa | navanItalAla DI. zAha mAmAnI poLa, rAvapurA, vaDodarA-390001 valasADa * valasADa bukasTorsa gAMdhI roDa, valasADa-396001 surata * zrI araviMdabhAI TI. zAha, 10/1472, gopIpurA, moTIpoLa, surata-2 kaccha vidyArthI vastubhaMDAra * vANiyAvADa, bhUja-kaccha 370001 pAlItANA * somacaMda DI. zAha, jIvananivAsa sAme, pAlItANA, saurASTra-364270 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrInA nivAsthAna viSayaka mAhitI nIce jaNAvela phona naMbare pUchaparacha karavAthI prAya: maLI zakaze. muMbaI-572934 prabhubhAI paTela 326140, 342435, 86-2018 hIrajIbhAI gAlA, 694696 nemajIbhAI gAlA, 378803, 891282, 8225238, ratilAlabhAI sAvalA amadAvAda-443971 vinubhAI, kokilAbena zAha, vaDodarA -2396 navanItabhAI zAha valasADa -3442 ratilAlabhAI bahAragAmathI munizrInA darzana satsaMga arthe janArAM darzanAthIo, jijJAsuo e vAtanI noMdha le ke dara mahinAnI ekathI bAra tArIkha daramyAna teozrI bahudhA koI sAthe vArtAlApa karatA nathI; te pachInA divasoe paNa savAre sADA dazathI sAMje pAMca sudhImAM ja teozrI yathAvakAza maLI zakaze ema samajIne ja tyAMno potAno kAryakrama goThavavo, jethI, potAne nirAza thavuM na paDe temaja mahArAjazrInA nityakramamAM vikSepa alpa rahe.. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- _