Aapne Aatmnirikshan Karishu

SR No.: 005904
Original Sutra Author: N/A
Author: Amarendravijay
Publisher: Aatmjyot Prakashan
Publication Year: 1982
Total Pages: 192
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 137

મુમુક્ષુની બે પાંખ
૧૧૩ અને તર્કમાં નિપુણતા-એ લાયકાત પૂરતી ગણાય. પરંતુ, આત્મવિકાસ અર્થે તેનું અધ્યયન કરવું હોય ત્યારે તર્કકૌશલ્ય અને કુશાગ્રબુદ્ધિ ઉપરાંત બીજી યોગ્યતા પણ અપેક્ષિત રહે છે. આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રે વિવેક, વૈરાગ્ય, શમ, સંતોષાદિથી યુક્ત તત્ત્વચિંતન જ ઉપયોગી મનાયું છે. આથી, વેદાંતનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા ઇચ્છનારમાં પણ સાધન-ચતુષ્ટય એટલે કે વિવેક, વૈરાગ્ય, પશ્ચંપત્તિ અને મુમુક્ષા (મુક્તિ માટેનો તલસાટ) આવશ્યક મનાયાં છે. આ ગુણસંપત્તિ વિના દર્શનોના વિવાદમાં ઊતરવાથી ચિત્તવિક્ષેપ અને અહંવૃદ્ધિ વિના બીજા કોઈ પરિણામની આશા રાખવી વ્યર્થ છે.
મલિન અંત:કરણવાળી વ્યકિત યથાર્થ મોક્ષમાર્ગ સમજી શકતી નથી; અંત:કરણ નિર્મળ થતાં યથાર્થ મોક્ષમાર્ગ એને સ્વયં સમજાય છે. ૧ પોતાની વર્તમાન ભૂમિકાએ જે સત્ય સમજાયું હોય તેના આચરણનો નિષ્ઠાપૂર્વક પ્રયત્ન કરતા રહેવાથી આગળની ભૂમિકાનાં દ્વાર ઉઘડે છે. આંતરસૂઝ‘ઇસ્યુઈશન–આવા સાધકને યોગ્ય ગુરુ પાસે દોરી જાય છે, કે કોઈની સાથેની વાતચીત દ્વારા કે કોઈ પુસ્તકમાંથી તેને તત્કાલીન આવશ્યક પથદર્શન મળી જાય છે.
પોતાની વિકાસ-ભૂમિકાને અનુરૂપ સત્ય જ માણસ પચાવી શકે છે. ભિન્ન ભિન્ન ભૂમિકાએ માનવીનું સત્યદર્શન જુદું જુદું રહે છે, જ્યારે શાસ્ત્રોમાં તો બધી ભૂમિકાના સાધકો માટેનું માર્ગદર્શન સંગૃહીત હોય છે. એટલે શાસ્ત્રમાંથી વાચક કે શ્રોતા પોતપોતાની ભૂમિકા અનુસાર ઉપદેશનો સ્વીકાર કરે છે. એક ભૂમિકાએ જે પૂર્ણ સત્ય લાગતું હોય તે એનાથી ઉપરની ભૂમિકાએ પહોંચતાં અધૂરું લાગે છે. અને નીચેની ભૂમિકાએ જે ખોટું લાગતું હોય તે ઉપલી ભૂમિકાએ જતાં સત્ય લાગે એવો છે આ માર્ગના, સાચી દિશામાં ગતિશીલ, પ્રવાસીઓનો અનુભવ છે. ઉપલી ભૂમિકામાં રહેલ વ્યકિત નીચલી ભૂમિકાવાળાની અપેક્ષા સમજી શકે છે, તેથી તેનું અપેક્ષિત સત્ય પણ સ્વીકારે છે* નીચેની * ઉદાહરણ તરીકે, પહેલા ધોરણના વિદ્યાર્થી આંકડાના સાદા સરવાળા બાદબાકી કરવાનું સ્વીકારશે પણ એને સ + + +; એવી રકમ લખાવશો તો એ કહી દેશે કે આ સરવાળો બાદબાકી થાય જ નહિ, રકમ ખોટી છે. દશમા કે બારમા ધોરણનો. બીજગણિત ભણતો વિદ્યાર્થી સમજી શકશે કે બાળકની અપેક્ષાએ–બીજ