Aapne Aatmnirikshan Karishu

SR No.: 005904
Original Sutra Author: N/A
Author: Amarendravijay
Publisher: Aatmjyot Prakashan
Publication Year: 1982
Total Pages: 192
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 93

આપણી ધર્મારાધનાની ધરી
૬૯ સ્વરૂપે—લૌકિક જ છે. અહીં એ ખાસ નોંધવું ઘટે કે કર્મવિપાકના ડરથી પ્રેરિત પ્રવૃત્તિરૂપ કે નિવૃત્તિરૂપ ધર્મ પણ લૌકિક કક્ષામાં આવે છે. આ લોકના કે પરલોકના ફળ ઉપર દૃષ્ટિ ગઇ તો સમજવું કે ભવની આસક્તિ ત્યાં લપાઈને બેઠેલી જ છે.' કર્મવિપાકના ભયથી થતા ધર્મનું સ્થાન ક્યાં?
અહીં એ સ્મરણમાં રહે કે લોકોત્તરતા-વિષયક ઉપર્યુક્ત પૃથક્કરણ મુમુક્ષુને ઉદ્દેશીને રજૂ થયું છે. મુમુક્ષુ પોતાની વ્યક્તિગત સાધનાનું સાચું મૂલ્યાંકન કરી શકે અને તેની ચિત્તવૃત્તિમાં રહેલ સૂક્ષ્મ અશુદ્ધિને પણ સમજી-પારખીને તેને દૂર કરવાની જાગૃતિ તે રાખે તદર્થે જ્ઞાનીઓએ ધર્મપ્રવૃત્તિનું આ વિશ્લેષણ કરી બતાવ્યું છે. કિંતુ, સમષ્ટિની દૃષ્ટિએ તો લૌકિક સદાચાર પણ વાંછનીય છે, સમાજ-જીવનની સુરક્ષા અને સંવાદિતા અર્થે તે જરૂરી છે. આથી હિંસા, ચોરી, જૂઠ, અનાચાર, પરિગ્રહ આદિ પાપોથી જીવોને પાછા વાળવા શાસ્ત્રોમાં ઠેરઠેર હિંસાદિના વિપાકનો અર્થાત તેનાથી થતા અશુભ કર્મબંધનો અને તેના ફળસ્વરૂપે પ્રાપ્ય નરકાદિ દુર્ગતિનાં દુ:ખોનો ભય બતાવ્યો જ છે. : જગતના જીવો જ્યારે ધર્મના પરિચયમાં આવે છે ત્યારે, પ્રારંભકાળે તો તેમાંનો મોટો ભાગ “સ્વ”માં જ પૂરાયેલો હોય છે. તે પ્રારંભિક અવસ્થામાં, બીજાનું શું થાય છે એની એમને પડી નથી હોતી, પણ મારું દુ:ખ કોઈ રીતે ટળે છે? મને સુખ આપનાર કોઈ પ્રવૃત્તિ કે જીવનપદ્ધતિ છે?” –એ વિચારમાં તેઓ ગળાબૂડ ડૂબેલા હોય છે. એ અવસ્થામાં તેઓ સ્વ'ને સ્પર્શતી વાત પ્રત્યે જ ખેંચાય એ સ્વાભાવિક હોવાથી, પરમ કર્ણાવંત જ્ઞાનીઓ સ્વાર્થમાં પુરાયેલા એ જીવોનું પણ હિત કરવાની બુદ્ધિથી પ્રારંભકાળમાં એમને પાપાચરણના વિપાકનું દર્શન કરાવી, પહેલાં એમને પાપ-પ્રવૃત્તિમાંથી બહાર કાઢે છે. તીવ્ર સંક્લેશવાળા જીવોને મંદ સંક્લેશવાળા કરવા માટેનો એમનો એ પ્રારંભિક પ્રયાસ છે. સ્વાર્થમાં જ રત રહેનારા, અત્યંત મલિન આશયવાળા એ જીવોને સદાચારમાં પ્રવૃત્ત કરવા માટે પ્રારંભમાં તો અસત્ પ્રવૃત્તિનાં કડવાં ફળનો ડર અને સત્ પ્રવૃત્તિથી પ્રાપ્ય પુણ્યનું પ્રલોભન જ કારગત બને. છે. પ્રારંભિક ભૂમિકાએ જીવો ભયથી કે લોભથી પણ નીતિમય જીવન