Page Text
________________
૬૬
આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરીશું ?
કરી, તેના અંતરમાં નિ:સ્વાર્થવૃત્તિ અને વિશ્વપ્રેમનો ઉઘાડ અને વિકાસ કરે છે. ચિત્તશુદ્ધિ થયા વિના કેવળ બાહ્ય ક્રિયાકાંડની પ્રવૃત્તિ વડે ધાર્મિકતાનો આભાસ ઊભો થઈ શકે છે, ધાર્મિક બની શકાતું નથી. ‘ધર્મ કરીએ છીએ’ એવું આશ્વાસન લેવા એ ધર્મપ્રવૃત્તિ કામ લાગે, પણ આપણી અંદર રહેલ પરમાત્મા એથી છેતરાતો નથી. એટલે એ ધર્મપ્રવૃત્તિ નિયમિત કરતા રહેવા છતાં ચિત્તપ્રસન્નતા લાધતી નથી—ભય, ચિંતા, સંતાંપ ઘટતાં નથી.
•
કેવળ બાહ્ય ક્રિયાકાંડ કે ધાર્મિક અનુષ્ઠાનની પ્રવૃત્તિની જેમ દાન, તપ, ત્યાગ, અહિંસાદિની પ્રવૃત્તિ ઉપરથી પણ વ્યક્તિની ધર્મનિષ્ઠાનો તોલ થઈ શકતો નથી. ક્રિયાકાંડની જેમ દાન, તપ, ત્યાગ, સંયમાદિ દેખીતા સદ્ગુણો પણ આભાસિક હોઈ શકે છે. કેટલીકવાર તો ધર્મવિરુદ્ધના પોતાના જીવનને અને પ્રચ્છન્ન પાપાચારને ઢાંકવા માટે ય આવી .આડંબરરૂપ ધર્મપ્રવૃત્તિ કરાતી હોય છે. તો, ઘણીવાર ધર્મના અંચળા હેઠળ પ્રતિષ્ઠાપ્રાપ્તિનો એ કેવળ વેપાર જ હોય છે—સમાજમાં સંપત્તિવાન તરીકેની છાપ ઊભી કરવા અને તેના દ્વારા અન્ય સામાજિક લાભો મેળવી લેવાની વેપારી ગણતરી એવી ધર્મપ્રવૃત્તિનું પ્રેરક બળ હોય છે. તો, કેટલાક લોકો દાન એટલા માટે આપે છે કે ભવિષ્યમાં પરલોકમાં એના ફળરૂપે અનેકગણું મળે. આપે છે એક કાણી કોડી અને બદલામાં આશા રાખે છે સોનામહોરો, હીરામાણેક ને મણિમોતી મેળવવાની ! દાનની જેમ ત્યાગ-તપ-સંયમ દ્વારા પણ પરલોકમાં વિપુલ ભોગ મેળવવાનો સોદો કરાતો હોય ત્યાં એ ત્યાગની પાછળ પણ ચિત્તમાં ઊંડે ઊંડે તો ભોગલિપ્સા જ બેઠેલી હોય છે. અહીંના થોડા ત્યાગથી પરલોકમાં વિપુલ ભોગ મેળવવાની કામના જે ચિત્તમાં સંઘરાયેલી પડી હોય તે ચિત્ત તૃષ્ણામુકત શી રીતે બને ?
-ચિત્તશુદ્ધિ
આપણી કોઈ પણ પ્રવૃત્તિનું મૂળ ચિત્તમાં રહેલું છે. પ્રત્યેક કાર્ય પ્રથમ સંકલ્પ કે વિચારરૂપે ચિત્તમાં જન્મે છે, એ પછી એ વાણીમાં કે વર્તનમાં વ્યક્ત થાય છે. અર્થાત્ આપણી પ્રવૃત્તિનું બીજ વૃત્તિમાં છે. જેવું બીજ તેવું વૃક્ષ અને ફળફૂલ તેમાંથી નીપજે એ કુદરતનો વણલખ્યો
| SR No. | 005904 |
| Book Title | Aapne Aatmnirikshan Karishu |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Amarendravijay |
| Publisher | Aatmjyot Prakashan |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 192 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |