Page Text
________________
આપણી ધર્મારાધનાની ધરી
૬૭
કાયદો છે. આથી, દેખીતી પ્રવૃત્તિ ભલે દાનની કે તપ-ત્યાગની હોય પણ એની પાછળ વૃત્તિ અશુદ્ધ હોય–કીર્તિ, પ્રતિષ્ઠા કે ઇહલૌકિક અન્ય કોઈ ભૌતિક લાભ કે પારલૌકિક ઐશ્વર્ય આદિ મેળવવાની વૃત્તિ હોય—તો પ્રવૃત્તિ દાનની કે ત્યાગની હોવા છતાં, પુષ્ટિ લોભની, તૃષ્ણાની થતી રહે છે. પરિણામે એ દાન કે ત્યાગથી મુકિતની વાટે પંથ કપાતો નથી. તૃષ્ણાના બીજમાંથી તૃષ્ણામુક્તિ કયાંથી લાધે? તૃષ્ણાના બીજમાંથી જન્મેલ પ્રવૃત્તિના ફળમાં યે તૃષ્ણા જ હોય. જેવું ચિત્ત તેવું કર્મ. માટે કર્મની શુદ્ધિ માટે ચિત્તશુદ્ધિ અનિવાર્ય છે. આથી, જ્ઞાનીઓ વિશુદ્ધ ચિત્તના જન્મને જ ધર્મ કહે છે. એવા ચિત્તમાંથી જન્મતી ક્રિયા તે ઉપચારથી ધર્મ છે.
સત્ય, સંતોષ, દયા, ક્ષમા આદિ ધર્મ છે એ સૌ કોઈ જાણે છે, પણ તેનું આચરણ વિરલા જ કરી છે; કારણ કે તેમાં સ્વાર્થ આડે આવે છે. સ્વાર્થ માણસને ધર્મપંથથી વિચલિત કરી દે છે. અંતરમાં સ્વાર્થ જાગે છે ત્યારે ગમે તેવું અકાર્ય તેને અકાર્ય નથી લાગતું. એટલે ધર્મમાર્ગે ગતિ ત્યારે જ થાય જ્યારે અંતરમાંથી સ્વાર્થવૃત્તિ મોળી પડે અને જીવો પ્રત્યે આત્મીયતાનો પ્રારંભ થાય.
આભાસિક ધર્મપ્રવૃત્તિ
કોરા સ્વાર્થમાંથી ઉદ્ભવેલ પ્રવૃત્તિનો બાહ્ય દેખાવ ભલે ધર્મનો હોય—એનો બાહ્ય દેખાવ જોઈને ભલે આપણે એને અહિંસા, ક્ષમા, તપ કે સંયમના નામથી ઓળખીએ, પણ પરમાર્થથી તો એ આર્ત્તધ્યાન જ છે. દા. ત. રસ્તે ચાલતાં કીડી કે અન્ય જીવ-જંતુ પગ નીચે કચડાઈ ન જાય એની કાળજી આપણે રાખીએ એની પાછળ જો એ વિચાર હોય કે “મારી જો સહેજ ગફલત થશે તો બિચારા કોઈ નિર્દોષ જીવ-જંતુના રામ રમી જશે કે એને પીડા થશે અને, પીડા તો જેમ મને ઈષ્ટ નથી તેમ એનેય ઇષ્ટ ન હોય’–આ ભાવ વ્યક્ત કે અવ્યક્તપણે અંતરમાં રહેલો હોય તો એ પ્રવૃત્તિને જ્ઞાનીઓ અહિંસાધર્મમાં સ્થાન આપે છે. પણ જીવરક્ષાની એ સાવધાનીના મૂળમાં જો એ વિચાર હોય કે, ‘કીડી મરી જશે તો મને કર્મબંધ થશે, અને તેથી ભવિષ્યમાં હું દુ:ખી થઈશ; માટે, કાળજી રાખું કે જેથી એવો કોઈ અશુભ કર્મબંધ
| SR No. | 005904 |
| Book Title | Aapne Aatmnirikshan Karishu |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Amarendravijay |
| Publisher | Aatmjyot Prakashan |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 192 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |