________________
મુમુક્ષુની બે પાંખ
૧૧૯ એવું બને કે પ્રારંભમાં એને કોઈ સમજી ન શકે. એ દેખીતું જ છે કે એનાં વર્તન-વ્યવહાર સંસારનાં સ્વીકૃત ધોરણોથી જુદાં પડે. આથી, એનાં સ્વજનો, સાથીઓ તેમજ એના પરિચયમાં આવનારાંઓ એની પાસે જે અપેક્ષાઓ રાખતાં હોય તે ન સંતોષાય એટલે ગેરસમજ જન્મે, એનો વિરોધ થાય, ને નિદા, ટીકા-ટિપ્પણની એના ઉપર વર્ષાયે થાય; પણ એ બધું સહી લઈને, અધ્યાત્મ-માર્ગે એ જેમ જેમ પ્રગતિ કરે છે તેમ તેમ એની ઉત્તમતા એટલી ઊપસી આવે છે કે એના પરિચયમાં આવનાર સૌ કોઈ તે જોઈ-સમજી શકે. એના સંપર્કમાં આવતી વ્યક્તિઓ-એનાં સ્વજન-સંબંધીઓ, મિત્રો, ઘરાકો, નોકર-ચાકર....અરે શત્રુઓ પણ એની ઉદારતા, સુજનતા, અકુટિલતા, પરોપકારવૃત્તિ વગેરે ગુણોથી આકર્ષાઈ એની પ્રશંસા કરવા સ્વયં પ્રેરાય છે.
સંયમજીવનના વિકાસ સાથે નીપજતાં પરિણામોની વાત કરતાં શાસ્ત્રો કહે છે કે એક વર્ષની સંયમ-સાધના થતાં, મુનિનાં ક્ષમા, સત્ય, શૌચ, સંતોષ, બ્રહ્મચર્યાદિ દશ યતિધર્મ વિશુદ્ધ કોટિના બને છે. અને એ રીતે વિશુદ્ધ ભાવપૂર્વક સાધુચર્યાનું પાલન કરતાં, થોડા જ વખતમાં મૈત્રી, પ્રમોદ, કરૂણા અને માધ્યD-આ ચારે ભાવનાઓ એને હસ્તગત થઇ જાય છે.૨૮ અને ધ્યાનાદિ, અંતરંગ સાધનાને આત્મસાત્ કરી આત્મભાવમાં ઉત્તરોત્તર વધુ ને વધુ સ્થિર થતો જઈ, એક વર્ષનો દીક્ષા પર્યાય થતાં તો મુનિ અનુત્તરવાસી દેવોથી યે અધિક પ્રશમસુખસમત્વ અને ચિત્તપ્રસન્નતા અનુભવતો થઈ જાય છે અને આમ, ક્રમશ: આનંદ વૃદ્ધિગત થતાં, તે અહીં જ મુક્તિસુખનો આસ્વાદ પામે છે. ૨૯
ધર્મારાધનામાં થતી સાચી પ્રગતિ કર્મનિર્જરા અને સદ્ગતિ ઉપરાંત, પોતાના ફળ તરીકે વર્તમાન જીવનમાં સંતોષ અને પ્રસન્નતા પ્રગટાવે છે. તે વ્યક્તિને નચિત અને નિર્ભય બનાવે છે. ચિંતા, વિષાદ અને વ્યાકુળતા ધર્મમાર્ગે પ્રગતિશીલ વ્યક્તિના ચિત્તમાંથી ધીરે ધીરે વિદાય લે છે. આત્મિક ઊંડી શાંતિ અને તૃપ્તિ તંદુરસ્ત આધ્યાત્મિક જીવનનાં આવશ્યક અંગો છે. આધ્યાત્મિક ઓજસ–અભય અષ, અખેદ, સમતા, સ્વસ્થતા અને સામર્શ—એ ધર્મજીવનનું વરદાન છે. સાધનાનો રથ જો સાધ્ય ભણી નિશ્ચિતપણે આગળ વધી રહ્યો હોય તો માર્ગમાં આવો કંઈ