Page Text
________________
૪૭.
ધર્મનો પ્રારંભ અહિંસાની જીવનપદ્ધતિ
માત્ર પ્રાણવધ, ખૂન, મારામારી કે યુદ્ધ એ જ હિંસા નથી, જેના મૂળમાં સ્વાર્થ, દ્વેષ, ધૃણા રહેલાં છે તે સંઘર્ષ માત્ર હિંસા છે. પોતાના સ્વાર્થને પ્રથમ સ્થાન આપતી વિચારધારા અને રસ્મ-રિવાજ એ હિંસાની જીવનપદ્ધતિ છે. ભૌતિક સુખ-સગવડ અને તેની સામગ્રીની પ્રાપ્તિ અને ઉપભોગ ટાણે હું પહેલાં, પછી બીજા–આ છે એ જીવનપદ્ધતિનો કેન્દ્રવર્તી વિચાર, ઈર્ષા, મત્સર, દ્વેષ એનાં ફરજંદ છે. બીજાનો નાશ કરીને પણ પોતાનો સ્વાર્થ સિદ્ધ કરવો એ એની અંતિમ નિકૃષ્ટ કક્ષા છે. વિશ્વવત્સલે પ્રભુ વીરે ચીંધેલી અહિંસા એ એક એવી જીવનપદ્ધતિ છે, જેમાં બીજાનો વિચાર–તેના હિતનો, સુખનો વિચાર પ્રથમ હોય, પછી જાતનો વિચાર. આથી અહિંસાના એ માર્ગનો યાત્રી કરુણા વિનાનો હોય એ અસંભવિત છે. સ્વાર્થી એકલપેટી વ્યકિતઓ માટે એ માર્ગ છે જ નહિ. ‘તમુવ કુટુમ'નો ભાવ અંતરમાં જાગ્યા વિના સાચી અહિંસાનો જન્મ થતો નથી. પોતાના પ્રાણના ભોગે પણ બીજાને જીવાડવો એમાં અહિંસાની પરાકાષ્ટા છે.
બીજા જીવોમાં પોતાતુલ્ય આત્મા વિલસી રહ્યો છે એ ભાનપૂર્વકની આત્મીયતા-વાત્સલ્ય-પ્રેમ અહિંસાનો મૂળ સ્રોત છે. ૨૩ પ્રેમ હોય ત્યાં પ્રેમપત્રને લેશમાત્ર દુઃખ ન થાય એ રીતે જીવવાની કાળજી સ્વાભાવિક રહે એટલું જ નહિ, એની સાથે સહાનુભૂતિ, સહકાર અને સહિષણુતાપૂર્વકનો વ્યવહાર, અર્થાત્ સામાનાં હિતસુખ અર્થે જાતે થોડી અંગવડ કે કષ્ટ વેઠી લેવાની વૃત્તિપૂર્વકનો જીવનવ્યવહાર પણ એની સહેજ ફલશ્રુતિ હોય. એટલે મહાવીર પ્રભુનો અનુયાયી ન્યાય, નીતિ અને નિષ્ઠાપૂર્વકનાં ઉદ્યમથી પ્રાપ્ત દ્રવ્યનો પણ કેવળ પોતાનાં સુખસગવડમાં જ વ્યય ન કરી નાંખતાં, જરૂરિયાતવાળા અન્ય જીવોને સહાયભૂત થવા ઉલ્લાસપૂર્વક પ્રયત્નશીલ રહે—એ અતિથિ સંવિભાગ કરે એટલું જ નહિ, પરિગ્રહ-પરિમાણ વ્રત દ્વારા પોતાની સંચયવૃત્તિને પણ અંકુશમાં લઈ લે. સ્વાર્થી વ્યક્તિ અહિંસક હોઈ ન શકે ટૂંકમાં, ધર્મનો પાયો જ વાર્થવિસર્જન છે. વ્યક્તિને સ્વાર્થની પકડમાંથી
.
| SR No. | 005904 |
| Book Title | Aapne Aatmnirikshan Karishu |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Amarendravijay |
| Publisher | Aatmjyot Prakashan |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 192 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |