________________
આપણી ધર્મારાધનાની ધરી
૭૧ ગયાં છે. નૈતિક મૂલ્યોનો આદર કે આગ્રહ લુપ્ત થઈ ચૂક્યો છે. આજે માણસના અંતરમાં પૈસો જ પરમેશ્વર થઈ બેઠો છે. બહારથી સુરક્ષિત અને અકબંધ દેખાતા પુસ્તકનાં પાનાં ઉધેઈ કોરી ખાય તેમ બહારથી સભ્ય અને સમૃદ્ધ દેખાતા સમાજનાં જીવનમૂલ્યો આજે અંદરથી ખવાઈ રહ્યાં છે. પરલોકની શ્રદ્ધા, પાપભીરુતા, સહિષતા, કૃતજ્ઞતા આદિ સદ્ગણોમાં આજે ભારે ઓટ આવી છે. આથી, આજે એક તરફ શિક્ષણનો અને સભ્યતાનો વ્યાપ વધતો જતો દેખાય છે, પણ માણસાઈની મૂડી ઘટતી જાય છે. પહેલાં જે કુટુંબભાવના હતી તે આજે લુપ્ત થઈ છે, લગ્નજીવનની સ્થિરતા પણ જોખમાઈ છે, છૂટાછેડા વધતા જાય છે. ભારતીય પરંપરા અને એકબીજાને નિભાવી લેવાની વૃત્તિના સ્થાને પાશ્ચાત્ય વ્યકિતવાદી જીવન-અંભિગમ અને અસહિષષ્ણુતાનો પ્રસાર વધતો જાય છે, પરિણામે, કુટુંબ છિન્નભિન્ન થતું જાય છે. સમાજજીવનની સ્થિરતા અને સંવાદિતાનો પાયો સુગ્રથિત કુટુંબજીવન છે. સુખી-સમૃદ્ધ પરિવારોમાં તો આ પાયો જ ડોલંડોલ થઈ રહ્યો છે. સમાજનો ઉપલો થર લેખાતા સુખી-સમૃદ્ધ વર્ગના આચરણનો પડઘો મધ્યમ વર્ગમાં યે પડે છે. એટલે નૈતિક જીવનમૂલ્યોની સમાજમાં પુન:પ્રતિષ્ઠાનો સમય આવી લાગ્યો છે. આ પરિસ્થિતિમાં સામાન્ય સદાચાર અને લૌકિક સંદૃગુણોને ટકાવી રાખવામાં ધર્મસંસ્થા જે ફાળો આપે તે આવકાર્ય જ છે.
કિંતુ, આ કર્તવ્યમાં પણ આપણી વર્તમાન ધર્મસંસ્થા ઊણી ઊતરી છે, એની સખેદ નોંધ લેવી રહી. આજે આપણા સાધુ-સાધ્વીની સંખ્યા વધતી રહી છે, પણ એની સાથે શ્રદ્ધાળુ ગણાતા જૈન પરિવારોમાં યે કુળાચારનો લોપ અને સદાચાર-વિમુખતાનો પ્રસાર થઈ રહ્યો છે એમ નથી લાગતું? જે ધર્મનું મુખ્ય કાર્ય માણસને વાસના અને વિકારોમાંથી મુક્ત કરવાનું છે, તે ધર્મ સામાન્ય સદાચાર અને નૈતિક મૂલ્યોને પોતાના અનુયાયીઓમાં જીવંત રાખવાના એના ગૌણ કર્તવ્યમાં યે નિષ્ફળ રહે અને પૂજનો, પ્રતિષ્ઠાઓ, મહોત્સવની ધામધૂમમાં જ પોતાની સાર્થકતા સમજતો થાય એના જેવી બીજી કરુણતા કઈ હોઈ શકે?
લૌકિક કક્ષાનો સદાચાર જેમ સમાજ-જીવનના આરોગ્યમાં ઉપકારક થઈ શકે તેમ લોકોત્તર ધર્મની ઉપલબ્ધિ માટેની ભૂમિકા તૈયાર કરવામાં થે